¿Mi kʼatinbak laj yalbe skʼoplal li Jesuse?
OY BUCHʼUTIK chalik ti jaʼ chalbe skʼoplal chanubtasel ta sventa kʼatinbak li kʼusi laj yal Jesús ta Marcos 9:48. Li Jesuse te laj yalbe skʼoplal xuvitetik ti mu snaʼ xchamike xchiʼuk kʼokʼ ti mu snaʼ xtupʼe. ¿Kʼusi van cha takʼ ti oy buchʼu xa sjakʼbot ta sventa taje?
Junantik Vivliae jaʼ jechtik chalik ta versikulo 44 xchiʼuk 46 li kʼusi chal versikulo 48.a Li ta Xchʼul Cʼop Jtotic Dios, ta skʼop Chenalhoe xi chal li ta Marcos 9:47, 48: «Me ta scoj noʼox asatic chata o amulique, jaʼ lec pitsic loqʼuel. Jaʼ lec me jbej xa asat chaʼochic yoʼ bu tspas mantal Diose; jaʼ vocol me chapal xchibal asat chabatic ta mucʼta cʼocʼ [Gehena] ti bu mu xcham o xuvitale, ti mu xtuʼp o li cʼoqʼue», xi.
Junantik krixchanoetike chalik ta melel ti jaʼ la chalbe skʼoplal Jesús ti chil svokol xchʼulelik sbatel osil li jpas choplejaletike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Sagrada Biblia ta Universidad yuʼun Navarra (ti lokʼ ta 1990) xi chal li tsʼib ta yok vune: «Ti [kʼusi laj yal] Kajvaltik taje jaʼ la skʼan laj yal ti oy vokolil ta kʼokʼe. Skotoltik onoʼox velta, li xuvit ti mu xchame jaʼ skʼoplal li kʼusitik chopol chaʼiik ti chil-o svokolik li jpas muliletike; yan li kʼokʼ ti mu snaʼ xtupʼe, jaʼ skʼoplal li vokolil chil jbekʼtaltike», xi.
Pe jkoʼoltastik li kʼusi laj yal Jesús ta slajebal li versikulo ta slivroal Isaiase.b ¿Mi mu jamaluk ta aʼiel ti jaʼ laj yalbe skʼoplal Jesús li versikulo taje? Li Comentario Bíblico «San Jerónimo» laj ti j-alkʼop lae jaʼ la chalbe skʼoplal ti chlokʼik «ta Jerusalén ti chbatik ta stenlejaltic Ben-hinom (Gehenna), ti bu toʼox chakʼik ta matanal krixchanoetike (Jr 7,31), xchiʼuk ti pas ta chʼayob kʼaʼep li lum taje». Jamal lek ta aʼiel chaʼa, li Isaías 66:24 maʼuk chalbe skʼoplal kuxul krixchanoetik ti chil svokolike, moʼoj, yuʼun jaʼ chalbe skʼoplal animaetik. Jech xtok, ¿buchʼu la ti mu snaʼ xchamik chal li teksto ta Vivliae? Jaʼ li xuvitetike, maʼuk li kuxul krixchanoetike o li chʼulelal ti mu snaʼ xchamike. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi skʼan xal li kʼusi laj yal Jesuse?
Kʼelavil li kʼusi chal ta sventa Marcos 9:48 li svun Katolikoe, El Evangelio de Marcos. Análisis lingüístico y comentario exegético, volumen II: «[Li] jpʼel kʼope [te] lokʼesbil ta (66,24). Li j-alkʼope chalbe skʼoplal xchaʼtosal ti kʼu onoʼox yelan chichʼ lajesbel li sbekʼtal krixchanoe: chkʼaʼ xchiʼuk chichʼ chikʼel [...]. Ti kʼuyelan nitil skʼoplal li kʼop ti xuvitetik xchiʼuk kʼokʼ xie jaʼ smelolal lajesel ta j-echʼel [...]. Li chaʼtos kʼusi chlajesvan chale te oy-o (mu xtupʼ, mu xcham): mu stakʼ xi jatavutik ta stojolal. Li kʼusi chal kaʼitike jaʼ ti mu xlaj li xuvitetik xchiʼuk kʼokʼe, maʼuk ti mu xlaj li krixchanoe, yuʼun tslajesik ta jyalel li kʼusi tstaike. Muʼyuk chalbe skʼoplal vokolil sbatel osil, moʼoj, yuʼun jaʼ chalbe skʼoplal lajesel ta jyalel, yuʼun ti kʼalal muʼyuk xa chaʼkuxesele jaʼ skʼan xal ti cham-o ta jyalel li jun krixchanoe». Xi chal ek li tsʼib ta yok vune: «Li [kʼokʼe] jaʼ skʼan xal lajesel ta j-echʼel», xi.
Lek jamal ta aʼiel li kʼusi laj yal Jesuse, yuʼun ti buchʼu snaʼoj ti skʼanojutik tajmek xchiʼuk ti tukʼ li melel Diose ta me xaʼibe smelolal taje. Muʼyuk laj yal Jesús ti chil svokolik sbatel osil li buchʼutik chopolike, moʼoj, yuʼun jaʼ ti yikʼaluk xlajik ta jyalel ti chʼabal xa chichʼik chaʼkuxesele.
[Tsʼibetik ta yok vun]
a Li ta mero tsʼibetik sventa Vivlia ti mas jpatoj-o koʼontontike muʼyuk yichʼoj li versikulo 44 xchiʼuk 46. Li buchʼutik snabeik lek skʼoplale chalik ti yikʼaluk van la spʼolesik ta tsʼakale. Li jchanubtasvanej ti Archibald Thomas Robertson sbie xi la stsʼibae: «Li mero tsʼibetik ti voʼneik xae xchiʼuk ti mas lekike muʼyuk chal li chib versikulo taje. [Li mero tsʼibetik taje] te likem tal ta Occidente xchiʼuk ta Siria (Bizantina). [Li versikuloetike] jaʼ noʼox chchaʼal kʼusi laj yal versikulo 48. Jaʼ yuʼun, [la jtupʼkutik] li numero 44 xchiʼuk 46 ta skoj ti muʼyuk tukʼe», xi.
b «Ta xtalic, ta xilic te telajtic sbecʼtal scotol li bochʼo la scontrainicune. Mu xcham o li xuvitalique, xchiʼuc mu xtuʼp o li cʼocʼ bu oyique. Scotol cristianoetic toj chopol ta qʼuelel chilic.» (Isa. 66:24.)