«Tscʼan jaʼ jech chavaqʼuic persa anil ec li voʼoxuque, yuʼun jech xuʼ chata amotonic»
«Tscʼan jaʼ jech chavaqʼuic persa anil ec li voʼoxuque, yuʼun jech xuʼ chata amotonic.» (1 COR. 9:24)
1, 2. 1) ¿Kʼusi skʼelobil la stunes Pablo sventa xakʼbeik batel yipal li yermanotake? 2) ¿Kʼusi mantal kichʼojtik akʼbel li yajtunelutik Diose?
LI TA skarta la stakbe batel j-hebreoetik li jtakbol Pabloe la stunes jun skʼelobil sventa akʼo xakʼik batel persa li xchiʼiltak ta chʼunolajele. La svulesbe ta sjol xtok ti mu stukik ch-anilajike. Yuʼun te oy «epal testigoetic» ti kuchem xa yuʼunik li anilajele. Mi la svules ta sjolik ti tukʼ laj yakʼ sbaik xchiʼuk ti laj yakʼik persa li buchʼutik anilajik xa onoʼox ta voʼnee, ta xtijbat-o yoʼontonik sventa chakʼbeik batel persa xchiʼuk sventa mu xlubik.
2 Li ta xchanobil laj xa jkʼeltike laj kalbetik skʼoplal jayvoʼuk tukʼil yajtuneltak Dios ti te skʼoplalik li ta «epal testigoeti[ke»]. Ta jujuntal laj yakʼik ta ilel tsots xchʼunel yoʼontonik, koliyal taje ikuch yuʼunik xchiʼuk la staik li kuxlejal sbatel osile. ¿Kʼuxi xuʼ spas kuʼuntik taj eke? Jaʼ mi ta jchʼuntik li kʼusi laj yalbe skotol yajtsʼaklomtak Cristo li Pabloe: «Tscʼan acʼo jiptic loqʼuel scotol li cʼusi chismacutique xchiʼuc li mulil chispajesutique. Junuc coʼntontic acʼo cacʼtic persa batel li canilajebtic ti jtamojtic xae» (Heb. 12:1).
3. ¿Kʼusi tskʼan akʼo jchantik Pablo kʼalal laj yalbe skʼoplal li j-anilajeletik ta Greciae?
3 Li kʼusi xuʼ skoltautik sventa xkaʼibetik smelolal ti skʼan «jiptic comel ti cʼusi ta xmacvan ta bee» jaʼ li kʼusi chal li livro El mundo clásico: la epopeya de Grecia y Roma. Li livro taje xi chale: «Li jgriegoetike tʼanal chchanilanik xchiʼuk tʼanal ch-anilajik».a Sventa jech taje, skʼan slokʼ skotol skʼuʼik, sventa mu kʼusi xmakatik-o. Manchuk mi kʼexlal yaʼeluk ti kʼuyelan ch-anilajike, jech toʼox tspasik sventa tstaik li smotonike. Vaʼun, ¿kʼusi skʼan chalbutik li kʼusi laj yal Pabloe? Ti sventa jtatik la li matanale, jaʼ xkaltik li kuxlejal sbatel osile, tsots skʼoplal skʼan jiptik lokʼel li kʼusi xuʼ smakutike. Li ta voʼnee jaʼ toʼox jun pʼijil tojobtasel taje, pe li avie jtunel-o ek. Pe, ¿kʼusitik xuʼ smakutik sventa mu jta jmotontik?
«Jiptic loqʼuel scotol li cʼusi chismacutique»
4. ¿Kʼusitik batem ta yoʼontonik li krixchanoetik ta skʼakʼalil Noee?
4 ¿Kʼusitik te smakojbe skʼoplal kʼalal laj yal Pablo ti akʼo jiptik lokʼel «li cʼusi chismacutique»? Jaʼ skotol li kʼusitik chchʼay koʼontontike xchiʼuk ti mu xakʼ lek xij-anilaje. Jkʼeltik kʼusi laj yal Jesús ti ikʼot ta pasel ta skʼakʼalil Noee, jun tukʼil vinik ti laj yalbe skʼoplal Pabloe: «Jech chac cʼu chaʼal la spasic li cristianoetic cʼalal cuxul li Noee, jaʼ noʼox jech tspasic ec cʼalal chital vuʼun ti Xnichʼon cristiano licʼote» (Luc. 17:26). Li Jesuse maʼuk chalbe skʼoplal li lajelal ti poʼot xa chkʼot ta stojolike ti muʼyuk-o jech kʼotem ta pasele. Li stuke jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼuyelan xkuxlejalik li krixchanoetike (kʼelo Mateo 24:37-39). Jutuk mu skotolikuk li krixchanoetik taje muʼyuk oy ta yoʼontonik li Diose, mi jutebuk tskʼan xchʼunbeik li smantaltake. ¿Kʼusi batem-o yoʼontonik chaʼa? Jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik veʼel, uchʼ voʼ, xchiʼuk nuplij tsʼaklijel. Jech kʼuchaʼal laj yal Jesuse jaʼ batem ta yoʼontonik li kʼusitik taje, jaʼ yuʼun «muc xchʼunic» li pʼijubtasel taje.
5. ¿Kʼusi tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik li anilajele?
5 Jech kʼuchaʼal Noé xchiʼuk li yutsʼ yalale, li voʼotike muʼyuk xa noʼox xokol jkʼakʼaltik. Tskʼan ta jsaʼtik li kʼusitik chtun kuʼuntike xchiʼuk li kʼusi chtun yuʼun kutsʼ kalaltike. Taje xuʼ me ep yorail ta jchʼakbetik, chkakʼ kipaltik xchiʼuk ta jlajes jtakʼintik. Xuʼ ta anil noʼox chkat koʼontontik yuʼun ta sventa li kʼusitik chtun kuʼuntik ta jujun kʼakʼale, mas to me mi oy jvokoltik ta sventa takʼine. Jech xtok, li yajtsʼaklomtak Cristoe oy yan kʼusitik ta jpastik jech kʼuchaʼal li cholmantale, li xchapanel jbatik sventa tsobajele, chijbat ta Salon sventa Tsobobbail xchiʼuk ta jtsatsubtas xchʼunel koʼontontik kʼalal ta jkʼel Jvivlia jtuktik xchiʼuk ta kutsʼ kalaltike. Li Noee «jech laj spas scotol» li mantal laj yichʼ akʼbele, akʼo mi ep kʼusitik la spas (Gén. 6:22). Ta melel ta jkʼan chkuch kuʼuntik, jaʼ yuʼun skʼan jutukajestik li kikatstike xchiʼuk mu xa jsaʼtik yan.
6, 7. ¿Kʼusi tojobtaseletik yuʼun Jesús tskʼan teuk ta joltik?
6 Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi la skʼan laj yal Pablo ti skʼan «jiptic loqʼuel scotol li cʼusi chismacuti[k]», xiʼe? Jamal lek xvinaj ti maʼuk skʼan xal ti jiptik lokʼel skotol li kʼusitik oy ta jbatik spasele. Xi tojobtasvan li Jesuse: «Mu me xloʼilaj avoʼntonic chaʼe. Mu me jechuc xavalic: “¿Cʼusi ta jveʼtic? ¿Cʼusi ta xcuchʼtic? ¿Bu ta jta jcʼuʼtic?”, mu me xachiic. Li bochʼotic mu xotquinic Diose jaʼ jech ta xloʼilaj yoʼntonic ta saʼilanel. Pero li Jtotic te oy ta vinajele snaʼoj ti chtun avuʼunic scotol jech chac leʼe» (Mat. 6:31, 32). ¿Kʼusi skʼan xal li versikuloetik taje? Yuʼun xuʼ la jaʼ tsmakutik mi jaʼ mas xbat ta koʼontontik li kʼusitik chtun kuʼuntik ta jkuxlejaltike, jech kʼuchaʼal saʼel jkʼuʼ jpokʼtik xchiʼuk jveʼeltik.
7 Jkʼeltik li kʼusi laj yal Jesuse: «Li Jtotic te oy ta vinajele snaʼoj ti chtun avuʼunic scotol jech chac leʼe». Li kʼusi laj yal li versikulo taje, te chalbe skʼoplal ti Jeovae tspas li kʼusi oy ta sbae xchiʼuk chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntike. Jech xtok, kʼalal chal Jeova ti chakʼ «scotol[e]», bateltike mu jechuk chvul jech kʼuchaʼal tskʼan koʼontontike. Akʼo mi jech, li Cristoe chalbutik ti mu xkat koʼontontik li ta kʼusitik «jech ta xloʼilaj yoʼntonic ta saʼilanel» «li bochʼotic mu xotquinic Diose». ¿Kʼu yuʼun? Jaʼ ta stakʼ stuk ta yan tojobtasel: «Qʼuelo me aba atuquic. Mu me stsatsub avoʼntonic ta scoj li cʼusitic tscʼan abecʼtalique, ta sventa li yacubele, xchiʼuc ta sventa scʼop oʼntonal ti cʼu xʼelan chacuxiique. Yuʼun jech mu chʼayemuc avoʼntonic cʼalal chcʼot ta pasel jech chac cʼu chaʼal li cʼusi ch-och ta yoquile» (Luc. 21:34, 35).
8. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan jiptik lokʼel li kʼusitik tsmakutike?
8 Poʼot xa chijkʼot ti bu oy li jmotontike, jech oxal kʼux me ta alel mi muʼyuk kuch kuʼuntik ta skoj noʼox ti muʼyuk la jiptik lokʼel li kʼusitik tsmakutike. Mi pʼijutike, jech me chijkuxi jech kʼuchaʼal chal Pablo liʼe: «Jaʼ jcʼulejaltic cʼotem ti jchʼunojtique, ti jun coʼntontic yuʼun ti cʼu yepal cʼusitic oy cuʼuntique» (1 Tim. 6:6). Mi ta jtsaktik ta venta li tojobtasele, mas kʼun chkaʼitik stael li jmotontike.
«Jiptic loqʼuel scotol [...] li mulil chispajesutique»
9, 10. 1) ¿Kʼusi skʼan chal li kʼop: «Li mulil chispajesutique»? 2) ¿Kʼusi xuʼ chkʼot ta stojolal li xchʼunel koʼontontike?
9 Li Pabloe maʼuk noʼox chal ti skʼan jiptik lokʼel «scotol li cʼusi chismacutique». Chalbutik xtok ti skʼan jiptik lokʼel «li mulil chispajesutique». Li jpʼel kʼop taje ti jelubtasbil tal ta griegoe, jaʼ noʼox jun velta chal ta sliklej li Vivliae, jaʼ noʼox te ta jtatik li ta versikulo taje. Li pʼijil vinik Albert Barnes, xi laj yalbe skʼoplal li versikulo taje: «Kʼalal ch-anilajike, skʼan mu stunesik skʼuʼ spokʼik ti xuʼ xmakbat yokik xchiʼuk ti mu xa xuʼ lek x-anilajike. Jech li yajtsʼaklom Cristo eke skʼan sjip lokʼel li kʼusitik chmakat chaʼike». ¿Kʼusitik mulil xuʼ spajesutik sventa xchʼay li xchʼunel koʼontontike?
10 Li xchʼunel koʼontontike mu ta aniluk chchʼay batel. Taje xuʼ ta kʼunkʼun chchʼay batel ti xuʼ van mu xkakʼtik venta ta anile. Li ta skarta la stsʼiba li Pabloe pʼijubtasvan ta jayibuk versikuloetik ti xuʼ chijnamaj li ta mantale. Jech kʼuchaʼal jun varko ti xuʼ «[x]chʼay comel ta be[e]» jech li krixchano eke xuʼ tspas ta «chopol ti yoʼntone, [...] ti mu xcʼot ta yoʼnton ta xchʼunele» (Heb. 2:1; 3:12). Jvules ta joltik ti kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal tsyak yakan ta skʼuʼ spokʼ li jun j-anilajele jaʼ ti ta xlome. Mas me ta anil jech chkʼot ta pasel mi muʼyuk tstʼuj skʼuʼ spokʼ sventa ch-anilaje. ¿Kʼu van yuʼun xuʼ jech tspas taje? Yuʼun mu snaʼ skʼel sba xchiʼuk spatoj yoʼonton ta stojolal stuk. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ jchantik li ta tojobtasel laj yakʼ Pabloe?
11. ¿Kʼuxi van xuʼ chlaj li xchʼunel koʼontontike?
11 Jvules ta joltik ti mi chʼay xchʼunel yoʼonton jun yajtsʼaklom Cristoe, jaʼ ta skoj li kʼusi leʼ xa onoʼox tspasilan talele. Kʼalal chichʼ albel skʼoplal «li mulil chispajesutique», xi laj yalbe smelolal jun vinik ti chchanbe skʼoplal Vivliae: «Taje jaʼ skʼoplal li kʼusi mas tsots ch-abtej ta jtojolaltike, mi jaʼ ta skoj li kʼusitik jnuptanojtike, o jaʼ ti kʼu kelantik o jaʼ li buchʼutik ta jchiʼinantike». Jaʼ xkaltik, taje jaʼ li kʼusi ch-abtej ta jtojolaltik ti oy ta jpat jxokontike, li jpaltailtike xchiʼuk li buchʼutik lek xkil jba jchiʼuktike. Toj tsots tajek yip, yuʼun xuʼ tskʼunibtas xchʼunel koʼontontik o tslajes-o batel (Mat. 13:3-9).
12. ¿Kʼusi beiltaseletik skʼan jchʼuntik sventa mu xchʼay li xchʼunel koʼontontike?
12 Ta epal jabiletik xa li j-abtel ti tukʼ yoʼonton, ti lek pʼije, spʼijutasojutik ti skʼan jkʼel jbatik ta sventa li kʼusi ta jkʼeltike xchiʼuk ta sventa li kʼusi ta jchikintatike, yuʼun li kʼusitik taje ch-och ta jnopbentik xchiʼuk ta koʼontontik. Jech noxtok, spʼijubtasojutik ti xuʼ xijkʼejbuj ta be mi jaʼ chbat tajek ta koʼontontik ta skoj li saʼel takʼine, ti chbat tajek ta koʼontontik li chʼayob oʼontonale xchiʼuk li kʼusitik achʼ chlaj lokʼanuke. Li voʼotike, ¿kʼuyelan chkiltik li tojobtaseletik taje? ¿Mi ta jnoptik van ti jaʼ noʼox chtun yuʼunik li yantike ti mu persauk chtun kuʼuntik li voʼotike? Muʼyuk lek mi jech ta jnoptik taje. Li spetsʼtak Satanase vokol ta ilel xchiʼuk toj lek xloʼlavan, ta skoj taje ep xa buchʼutik pʼajemik. Jaʼ yuʼun, jkʼel jbatik xchiʼuk mu jpat koʼontontik ta jtuktik noʼox. Yuʼun xuʼ me muʼyuk ta jtatik li kuxlejal sbatel osile (1 Juan 2:15-17).
13. ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu smilutik li «icʼ» oy ta jpat jxokontike?
13 Jujun kʼakʼal li krixchanoetik ti oy ta jpat jxokontike jaʼ noʼox chalik li kʼusi tskʼan staik, tsnopik xchiʼuk ti kʼuyelan chakʼ ta ilel stalelike (kʼelo Efesios 2:1, 2). ¿Mi xuʼ van xchʼayutik taje? Tana mi mu jkʼel jbatik ta stojolalike. Li Pabloe laj yal ti «icʼ» oy ta jpat jxokontike xuʼ xismilutik ta mantal. Jaʼ yuʼun, skʼan chkakʼbetik yipal jkʼel jbatik ta stojolalik. Mi jech ta jpastike ta me xkuch kuʼuntik. ¿Kʼusi tskoltautik sventa chkakʼbetik-o yipal? Jaʼ ti mu jchʼay ta jsatik li Jesuse, li jbabe ta anilajele (Heb. 12:2). Yan ti buchʼu xuʼ jchanbetike, jaʼ li Pabloe, ti buchʼu anilaj eke. Jech xtok laj yalbe komel yermanotak ti xuʼ jech xchanbeik stalelale (1 Cor. 11:1; Fili. 3:14).
Kʼuxi xuʼ jta jmotontik
14. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel Pablo ti tsots skʼoplal laj yil li anilajel sventa kuxlejale?
14 ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Pablo ti tsots skʼoplal laj yil li anilajel sventa kuxlejale? Kʼalal chikta xaʼox komel Efesoe, xi laj yalbe komel li moletike: «Maʼuc tsots scʼoplal chcaʼay ti cuxulune. Jaʼ noʼox venta me jun coʼnton o chcuch cuʼun li anil jbatsʼile, xchiʼuc me ivuʼ cuʼun li cabtel yacʼojbun Cajvaltic Jesuse» (Hech. 20:24). Jech kʼuchaʼal chkiltike, tsots skʼoplal laj yil ti xnel yuʼun li anilajele. Ta skoj taje, ta sjunul yoʼonton chakʼ xkuxlejal sventa chkuch yuʼun. Yuʼun ep xaʼox kʼusitik spasoj ta sventa li cholmantale, pe akʼo mi jech, mi muʼyuk ikʼot li bu tsta li smotone jecheʼ noʼox i-anilaj ti jechuke. Melel onoʼox, muʼyuk la spat yoʼonton xchiʼuk mi jaʼuk la snop ti spasoj xa kanale (kʼelo Filipenses 3:12, 13). Jaʼ to xi laj yal kʼalal jutuk xaʼox skʼan xchame: «Ivuʼ xa cuʼun stsalel li cajcontrae. Icuch xa cuʼun li tsots anil jbatsʼil toʼoxe. Staoj yav oy xchʼunojel coʼnton o» (2 Tim. 4:7).
15. ¿Kʼusi spatobil oʼontonal laj yalbe xchiʼiltak ta anilajel li Pabloe?
15 Jech xtok, li Pabloe oy ta yoʼonton ti xnel yuʼunik anilajel li yermanotake xchiʼuk ti mu xlokʼik li ta bee. Jaʼ yuʼun laj yalbe ermanoetik ta Filipos ti akʼo saʼik li skolebike. Xi laj yalbee: «Jech [akʼik-o] ta ilel li Lequil Aʼyej sventa cuxlejale. Jech toj jun noʼox coʼnton chcaʼay cʼalal chtal li Cristoe, yuʼun mu alticuc laj cacʼ persa xanubal [o anilajel], xchiʼuc mu alticuc liʼabtej» (Fili. 2:16). Jech laj yalbe ek li jcorintoetike. Ta sventa li smoton tstaike, xi laj yalbee: «Tscʼan jaʼ jech chavaqʼuic persa anil ec li voʼoxuque» (1 Cor. 9:24).
16. ¿Kʼu yuʼun skʼan teuk xa jkʼelojtik yilel li jmotontike?
16 Ta skoj ti jal tajek li anilajele, li buchʼutik ch-anilajike mu xilik li bu kʼalal tskʼan chkʼotik kʼalal jaʼ to chlikik ta anile. Li stukike muʼyuk kʼusi tsnopik, jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik li anilajele, mas to jech tspasik kʼalal jutuk xa skʼan xkʼotike. Jaʼ me jech tskʼan jpastik ek. Yuʼun skʼan jkʼelojtik xa yilel li jmotontike. Jech taje mas me chkakʼbetik yipal stael.
17. Li yajtuneltak Diose, ¿kʼuxi koltabilik yuʼun xchʼunel yoʼontonik sventa yilojik xa yilel li smotonike?
17 Li Pabloe laj yal: «Li xchʼunojel coʼntontique jaʼ chacʼ ti jbel scʼoplal ta jtatic o li cʼusi ta jmalatic ti muʼyuc to quilojtique» (Heb. 11:1). Jnoptik ta stojolal li Abraham xchiʼuk Sarae. ¿Kʼu yuʼun ilokʼ ta yoʼontonik yiktael komel kʼusitik oy yuʼunik akʼo mi «jelovel noʼox chjelovic» ta Canaan, «ti muc jaʼuc mero slumali[ke]»? Yuʼun «yilojic xa batel ta nom laj yaʼyic» li kʼusi albilik onoʼox yuʼun Dios ch-akʼbatike. Jvules ta joltik xtok ta stojolal li Moisese. ¿Kʼu yuʼun «muc jaʼuc la scʼan li cʼusi sventa noʼox banamil ti jliquel noʼox xcuxet yoʼnton yuʼune» xchiʼuk ti muʼyuk la skʼan li «scʼulejal egiptoetique»? Jaʼ ta skoj li xchʼunel yoʼonton eke, ti jaʼ i-akʼbat yip sventa spas yuʼun taje. Yuʼun «jaʼ te batem sat yoʼ bu oy li smoton chcʼot yichʼe» (Heb. 11:8-13, 24-26). Li Pabloe laj yal ti vaʼ yajtuneltak Diose jaʼ «ta sventa xchʼunojel yoʼnton» ikuch yuʼunik. Melel onoʼox, li talelal taje jaʼ li kʼusi koltaatik-o sventa mu xakʼ ta yoʼontonik li vokoliletik la snuptanike xchiʼuk sventa tskʼelik batel li kʼusi yakal tspas Jeova ta stojolik xchiʼuk li kʼusi ch-akʼbatik ta mas jelavele.
18. ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu xijpʼaj «li [ta] mulil chispajesutique»?
18 Mi ta jkʼantik akʼo stsatsub xchʼunel koʼontontik xchiʼuk mi mu jkʼantik xijpʼaj «li [ta] mulil chispajesutique», skʼan xkakʼbetik yipal jchanbetik stalelalik li viniketik xchiʼuk antsetik ti te chal ta kapitulo 11 yuʼun Hebreose (Heb. 12:1). Jech xtok, skʼan jtsob jbatik xchiʼuk li kermanotaktik ti tukʼ yakʼoj sbaike, taje jaʼ sventa «acʼo cʼuxubinvancutic xchiʼuc coʼol acʼo jpastic cʼusitic lec» (Heb. 10:24).
19. ¿Kʼu yuʼun skʼan xkakʼbetik batel yipal li anilajel jtamojtik xae?
19 Jutuk xa tajek skʼan xijkʼot ti bu ta jkʼan chijkʼotutike. ¡Kilojtik xa! Koliyal li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk li koltael chakʼbutik li Jeovae, xuʼ spas kuʼuntik li mantal laj yal Pablo liʼe: «Acʼo jiptic loqʼuel scotol li cʼusi chismacutique xchiʼuc li mulil chispajesutique». Taje jaʼ me tskoltautik sventa jtatik li jmotontik yaloj chakʼbutik li Jtotik ti chkʼanvan tajeke, li Jeovae.
[Tsʼib ta yok vun]
a Li judioetik ta voʼnee muʼyuk lek laj yilik li kʼuyelan ch-anilajik li jgriegoetike. Li ta xchibal slivroal Macabeose ta xal ti bankilal pale Jasón ti svalopatinoj xaʼox li mantale, la skʼan la spas jun jimnasio o snail bu chchan yipik ta Jerusalén jech kʼuchaʼal oy yuʼunik li jgriegoetike. Ta skoj taje ep judioetik i-ilinik (2 Macabeos 4:7-17).
¿Kʼusi jchanojtik?
• ¿Kʼusi skʼan chal li tojobtasel ti «acʼo jiptic loqʼuel scotol li cʼusi chismacutique»?
• ¿Kʼu yuʼun xuʼ xchʼay xchʼunel yoʼonton jun yajtsʼaklom Cristo?
• ¿Kʼu yuʼun skʼan kilojtik xa yilel li jmotontike?
[Lokʼol ta pajina 23]
¿Kʼusi jaʼ «li mulil chispajesutique» xchiʼuk kʼuxi xuʼ xijpʼaj yuʼun?