SLOʼIL XKUXLEJAL
Abol jbakutik, pe jkʼulejunkutik ta mantal
Muʼyuk tsutsem svaʼanel li na bu toʼox nakiik li jmukʼtot xchiʼuk jtote, li ta Cotiujeni ti te ta snorteal Moldavia li avie. Jaʼ te livokʼ ta disiembre ta 1939. Kʼotik ta stestigo Jeova ta slikebaltik 1930 li jmukʼtot xchiʼuk jtote. Kʼalal laj yakʼ venta jmeʼ ti jaʼ mas ep kʼusitik snaʼ ta Vivlia jmukʼtot ti jaʼ mu sta li palee, pas ta stestigo Jeova ek.
Kʼalal oxib xaʼox jabilale, li jtot, jmukʼtot xchiʼuk juntote ikʼatik batel ta tsatsal abtel ta skoj ti muʼyuk stikʼ sbaik ta politikae. Jaʼ noʼox kuxul kom li jtote. Kʼalal tsutsem xaʼox li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumil ta 1947, kʼasem spat sut tal ta jnakutik. Akʼo mi yayijem li spat xokone, tukʼ onoʼox laj yakʼ sba ta sventa li kʼusi xchʼunoje.
JEL TAJEK TI KʼUYELAN JKUXLEJALKUTIKE
Kʼalal baluneb xaʼox jabilale, laj yichʼik chukel batel ta Siberia li kutsʼ kalale xchiʼuk ta sienal noʼox stestigotak Jeova ta Moldavia. Li ta 6 yuʼun julio ta 1949, li-ikʼatkutik batel ta Lebyazhe, sventa xikʼotkutike likajikutik batel ta tren ti jaʼ xkuchobil vakaxe, lajcheb kʼakʼal lixanavkutik xchiʼuk 6,400 kilometro snamal, ti vaʼ sjalile mi jsetʼ la jkuxkutik. Li j-abteletike te xa smalaojunkutik. La xchʼakunkutik ta jujutsop xchiʼuk te laj kichʼkutik pukel batel ti bu likʼotkutike. Li ta grupo bu li-akʼatkutike, te likʼotkutik ta jun bikʼit chanob vun ti muʼyuk xa tstunesike. Lubemunkutik tajek xchiʼuk chkat koʼontonkutik. Jun ermana ti oy xa sjabilale lik skʼejinta jun kʼejoj ti jaʼo la stsʼibaik ermanoetik kʼalal yakal li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Vaʼun lik kʼejinkunkutik ek, xi lik kalkutike:
«Toj ep ermanoetik lokʼesbil tal ta yosilalik.
Ikʼbilik batel ta snorteal xchiʼuk ta slokʼeb Kʼakʼal.
Ta skoj ti tspasbeik yabtel Diose, tstaik kontrainel xchiʼuk la stsʼikik ti akʼatik ta tsatsal prevaetike».
Te xaʼox kʼu sjalil echʼe, jaʼ to lik batkunkutik ta tsobajel ta jujun domingo ti te van 13 kilometro snamal xil jnakutike. Sob chilokʼkutik batel kʼalal makal toʼox osil ti jaʼo yorail siktike, li bee chnoj ta taiv, yuʼun chkʼot kʼalal to ta jchukbenalkutik ti 40 grado sikile. Kʼalal chikʼotkutike te jpitsʼoj jbakutik 50 o mas ta jun bikʼit kuarto. Vaʼun chlik jkʼejintakutik chib oxibuk kʼejoj. Mi laje ta jpaskutik orasion ti chlokʼ ta koʼontonkutik ta melele xchiʼuk chlik jchanbekutik skʼoplal li Vivliae, ti xuʼ xjalij jun ora o mase. Vaʼun ta to xikʼejinkutik mas xchiʼuk ta jchankutik to batel li Vivliae. Ti jech ta jpaskutike jaʼ mas tsatsub-o li xchʼunel koʼontonkutike.
LA JNUPTANKUTIK YAN VOKOLILETIK
Ta skotleb tren ta Dzhankoy (te van ta 1974)
Li ta 1960, mas xa kolemik li buchʼutik chukbilik batel ti jaʼik stestigotak Jeovae. Jaʼ yuʼun bat jvulaʼan Moldavia, jaʼ te laj kojtikin Nina ti jaʼik stestigo Jeova ek li stot smeʼe, li smukʼtote xchiʼuk li syayae. Vaʼun linupunkutik xchiʼuk libatkutik ta Siberia ti jaʼ te vokʼ jtsebkutik Dina ta 1964, ta 1966 xtoke vokʼ jkeremkutik ti Viktor sbie. Kʼalal echʼ xaʼox chib jabile libatkutik ta Ucrania, te linakikutik ta jun bikʼit na te ta lum Dzhankoy, ti te van 160 kilometro xil Yalta te ta lum Crimea.
Li ta Crimeae mu xakʼik jcholkutik mantal ti jech li ta sjunul yosilal Unión Sovieticae. Akʼo mi jech, muʼyuk mas chkichʼkutik nutsel xchiʼuk xakʼik jpaskutik jutuk li kʼusitik sventa mantale. Jaʼ yuʼun, li jlome mu xa masuk oy ta yoʼontonik mantal. Ta skoj ti ep laj yil svokolik ta Siberiae tsnopik ti muʼyuk chopol ti tsots x-abtejik sventa oyuk kʼusitik mas yuʼunike.
EP KʼUSITIK LABAL SBA KʼOT TA PASEL
Li ta 27 yuʼun marso ta 1991, laj kichʼkutik ojtikinel kʼuchaʼal jun relijion li ta lum Unión Soviética toʼox sbie. Ta anil noʼox lik yichʼ chapanel sventa x-echʼ vukub mukʼta tsobajel ta chib kʼakʼal ta sjunul li lum taje. Li voʼonkutike la jtsob jbakutik ta Odesa (Ucrania), ti lik ta 24 yuʼun agosto li mukʼta tsobajele. Skʼan toʼox jun u xlik kʼalal libate, yuʼun bat koltavankun ta xchʼubael li estadio ti bu chtajinik ta futbol ti jaʼ te ch-echʼ li mukʼta tsobajele.
Sjunul kʼakʼal chi-abtejkutik, jutuk mu skotoluk velta te chivaykutik li ta chotlebaletik ta estadioe. Li ermanaetik eke la xchʼubaik li spat xokon estadioe. Te van 70 tonelada yepal li kʼaʼep la jlokʼeskutike. Li ermanoetik ti oy ta sbaik saʼel vayebaletike, batik ta sjunul lum ta saʼel bu xuʼ xkomik li voʼlajunmil ermanoetik ti nom bu likemik tale. Muʼyuk kʼusi jnaʼojkutik, pe laj kichʼkutik albel jun chopol aʼyej.
Li ta 19 yuʼun agostoe, kʼalal voʼob xaʼox kʼakʼal skʼan xlik jtsobajelkutike, jaʼo laj yichʼ chukel Mijaíl Gorbachov ti jaʼ toʼox ajvalil ta Unión Soviética kʼalal te oy ta svakasion ta Yalta lum ti nopoltik noʼox xil li bu oyunkutike. Ta skoj taje muʼyuk xa li-akʼbatkutik permiso sventa x-echʼ kuʼunkutik li mukʼta tsobajele. Li buchʼu xchapanoj xaʼox sbaike xi la sjakʼbeik li buchʼutik sbainojik xchapanel li mukʼta tsobajele: «¿Kʼusi chkutkutik ti jmakoj xa jkaroalkutike xchiʼuk ti oy xa jvoletokutik ta trene?». Kʼalal spasojik xaʼox orasion ta sjunul yoʼontonik li buchʼu sbainojik xchapanel mukʼta tsobajele xi laj yalike: «Kʼusiuk ti xkʼot ta pasele laʼik onoʼox».
Li xchapanel kʼusitik sventa mukʼta tsobajel xchiʼuk li spasel orasione muʼyuk paj-o. Li buchʼutik oy ta sbaik yikʼel tal li ermanoetike bat smalaik ti bu chkʼotik ti jeltos bu likemik tal li ta yosilal Unión Sovieticae, vaʼun chikʼik batel ti bu oy li skuartoike. Jujun sob chbat skʼelik j-abteletik li Komite yuʼun Mukʼta Tsobajele, pe kʼalal tsutik talel jujun ikʼ osile jaʼ noʼox chopol aʼyej chvul yalik.
LAJ KILBEKUTIK STAKʼOBIL LI J-ORASIONKUTIKE
Kʼalal chib xaʼox kʼakʼal skʼan xlik Mukʼta tsobajel li ta jueves 22 yuʼun agostoe, li Komite yuʼun Mukʼta Tsobajele laj yalik jun lekil aʼyej: ¡laj xa yakʼik permiso sventa x-echʼ kuʼunkutik li mukʼta tsobajele! Kʼalal yakal xikʼejinkutik sventa oʼlol kʼakʼale ximuyubajkutik tajek. Kʼalal tstsuts xaʼox li mantal ta sabadoe, te lijalijkutik kʼalal to ikʼ osil sventa chiloʼilajkutik xchiʼuk li kamigokutik onoʼoxe. Te oyunkutik xchiʼuk ermanoetik ti tsots xchʼunel yoʼontonike, akʼo mi la snuptanik tsatsal prevaetik.
Mukʼta Tsobajel ta Odesa (1991)
Oy xa van ta 22 jabil ti echʼ taje, pe toj labal sba ti kʼuyelan chʼiem ta mantal avi li lum taje. Ep Salonetik sventa Tsobobbail laj yichʼ vaʼanel te ta sjunlej lum Ucrania xchiʼuk li jcholmantaletik sventa Ajvalilal yuʼun Dios li ta 1991 oy xaʼox mas ta 25,000, pe li avie oy xa mas ta 150,000.
JKʼULEJUNKUTIK-O TA MANTAL
Li kutsʼ kalale te nakalik-o li ta jnakutik ta Dzhankoy, ti oy xa 40,000 jnaklejetik te li avie. Akʼo mi jayib noʼox utsʼ alalil ti jaʼik stestigo Jeova kʼalal lilokʼkutik tal ta Siberia li ta 1968, oy xa vakib tsobobbail ta Dzhankoy li avie.
Li kutsʼ kalal eke epajem xa. Li avie chitunkutik ta stojolal Jeova xchiʼuk yoxkʼolal kalab jnichʼnabkutik: li jnichʼnabe, li jmomkutik xchiʼuk xnichʼnab li jmomkutike.