¿MI ANAʼOJ XA?
¿Kʼu toʼox yelan chichʼ akʼel matanal takʼin ta chʼulna li ta skʼakʼalil Jesuse?
Li yavil takʼin ta chʼulnae te toʼox oy ta Yamakʼ Antsetik (Patio de las Mujeres). Li livro El templo: Su ministerio y servicios en tiempos de Jesucristo xi chale: «Ta skotol li sjoylebale oy yoyaltak, ta jelavel jutuk ti te xbat ta spakʼbal nae, oy toʼox oxlajuneb yavil matanal takʼin o okʼes, ti bu chichʼ akʼel li matanal takʼine».
Li yavil matanal takʼinetike jaʼ toʼox sbi okʼes, yuʼun bikʼit li stiʼe xchiʼuk jaʼ mukʼ li xchʼute. Li ta jujun yavil takʼine akʼbil sbi sventa jeltos matanaletik xchiʼuk ti kʼu yepal chichʼ tael ta jujun yavile jelel butik chichʼ tunesel. Li Jesuse jaʼo te oy ta Yamakʼ Antsetik kʼalal laj yil epal krixchanoetik ti chakʼik matanal takʼine, ti te skʼoplal li meʼon ants ti abol sbae (Lucas 21:1, 2).
Oy chib yavil takʼin chichʼ kʼejel sventa tstojbeik spatanil chʼulna li jabil taje xchiʼuk li echʼ jabile. Li yoxibal xchiʼuk kʼalal to ta svukubal yavile, jaʼ te chichʼ tsobel takʼin sventa xichʼ manel-o puruvok stsu (tórtola), tsumut, teʼ, pom xchiʼuk vasoetik ti pasbil ta oroe. Mi oy to kom stakʼin li buchʼu laj xa yakʼ li ta baʼyel yavil takʼin kʼalal ta svukubale xuʼ to xakʼ li ta yan yavil takʼinetike. Li xvaxakibal yavil takʼine jaʼ sventa te chichʼ akʼel li skomenal takʼin ta sventa li mulile. Li sbalunebal xchiʼuk kʼalal ta xlajchebale, jaʼ te chichʼ tsobel li skomenal takʼin sventa muliletik ti mu yolbajuk yichʼ pasele, li matanaletik laj yichʼ akʼel ta sventa li mutetike, li buchʼutik chtunik ta nasareoale xchiʼuk li buchʼutik ipik ta kʼaʼemal chamele. Li ta yoxlajunebal yavile jaʼ sventa li matanal takʼin ti chlokʼ ta yoʼontonike.
Li jtsʼibajom Lucase, ¿mi lek tukʼ li kʼusi la stsʼibae?
Li Lucase jaʼ la stsʼiba li Evanjelio ti jaʼ yichʼoj li sbie xchiʼuk li slivroal Hechose. Li Lucase xi laj yale: «Yuʼun laj xa jacʼ lec scotol cʼu xʼelan ilic tal ta sliqueb», pe oy jlom ti buchʼutik chchanbeik skʼoplal Vivliae xchibal kʼoptaojik li kʼusi la stsʼiba Lucase (Lucas 1:3). Jaʼ yuʼun, ¿mi lek van tukʼ ta melel li kʼusi la stsʼiba li Lucase?
Li Lucase la stsʼiba loʼiletik ti kʼotemik ta pasel ti xuʼ xichʼ akʼbel lek sprevailtake. Jech kʼuchaʼal liʼe, li stuke la stunes jayibuk biiletik ti jutuk ojtikinbil ta stojolal krixchanoetik ti jech chichʼ albel toʼox li buchʼutik mukʼ yabtel yichʼojik ta Romae, li junantik biiletik taje jaʼ jchapanvanejetik, j-abteletik, j-opisialetik (Hechos 16:20, Ch; 17: 6; 19:31, Ch). Li Lucase ajvalil laj yakʼbe sbi li Herodes Antipase, li Sergio Pauloe ajvalil ta Chipre (Hechos 13:1, 7).
Toj labal sba ti kʼu yelan la stunesbe sbi j-abteletik ta Roma li Lucase, yuʼun kʼalaluk chjel sbi li jun lume xchiʼuk ti kʼu yelan sbi chichʼ akʼbel li j-abteletik tee jech ta stunes ek. Jech kʼuchaʼal laj yal li Bruce Metzger ti chchanbe skʼoplal Vivliae laj yal ti «ep ta velta li kʼusi chal ta slivroal Hechose chakʼ ta ilel ti lek la stunes ti bu lumale xchiʼuk ti kʼusi jabilale». Li William Ramsay ti chchanbe skʼoplal Vivliae laj yal ti «jaʼ jun j-al lekil loʼil» echʼ li Lucase.