Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
5-11 YUʼUN MAYO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 12
Ta me jtabetik sbalil mi tsots chij-abteje
Ep sbalil li jlekil talelaltike, jaʼ mu sta li diamantee
Li avie vokol tajek chaʼiik ta saʼel takʼin li yajtuneltak Diose. Akʼo mi jech, muʼyuk ta x-elkʼajik xchiʼuk muʼyuk ta sjutik kʼop sventa staik li takʼine. Yuʼun li kʼusi tspasike jaʼ ti tsots ch-abtejike. Kʼalal jech tspasike, chakʼik ta ilel li stalelaltak Diose, ti mu snaʼ x-elkʼaj o sjut kʼope, yuʼun mas ep sbalil kʼuchaʼal li takʼine xchiʼuk li yan kʼusitike (Pr 12:24; Ef 4:28).
¿Kʼuxi xuʼ jkʼupintik li tsatsal abtelale?
Li slajeb sjakʼobile, jaʼ me mas tsots skʼoplal, yuʼun mi la jtabetik li stakʼobile xuʼ skoltautik sventa jkʼupintik lek li kʼusi ta jpastike. Li Jesucristoe xi onoʼox laj yale: «Jaʼ toj echʼem xcuxet yoʼnton li bochʼo ta xaqʼue; jaʼ mu sta jech li bochʼo ta xichʼe» (Ech 20:35). Yuʼun maʼuk noʼox tstabe sbalil li yajval kabteltik xchiʼuk li yan krixchanoetike, moʼoj, yuʼun oy buchʼu yan tstabeik sbalil: jaʼ li kutsʼ kalaltik xchiʼuk li buchʼutik abol sbaike.
Li kutsʼ kalaltike. Kʼalal chakʼbeik yipal sventa xakʼbeik kʼusitik chtun yuʼunik yutsʼ yalalik li jun totil o jun meʼile, oy chaʼtos ti kʼuxi tskoltaik-oe. L baʼyele, jaʼ ti chakʼbeik li kʼusi chtun yuʼunik ta jujun kʼakʼale: sveʼelik, skʼuʼ spokʼik xchiʼuk ti oyuk bu xnakiike. Vaʼun jaʼ jech tspasik li kʼusi akʼbil sbainik yuʼun Diose, ti skʼan xakʼbeik kʼusi chtun yuʼun li ‹yutsʼ yalalike› (1Ti 5:8). Li xchibale, jaʼ ti jech chakʼbeik ta ilel ti tsots skʼoplal ti baxbolikuk ta abtele. Xi chal li Shanee: «Li jtote lek ojtikinbil ti lek snaʼ x-abteje: melel snaʼ xkʼopoj xchiʼuk tsots abtejem talel ti kʼu xa sjalil kuxule, jaʼ mas xa jal abtejem li ta karpinteroale. Jaʼ yakʼoj kil ti ep sbalil li tsatsal abtele: li spasel kʼusitik ti chtun yuʼunik li yantike».
Li buchʼutik abol sbaike. Li jtakbol Pabloe laj yalbe yajtsʼaklomtak Cristo ti akʼo tsots ‹abtejikuke›. ¿Kʼu yuʼun ti skʼan jech spasike? Xi to laj yale: «Yuʼun jech xuʼ chlic [skoltaik] li bochʼotic abul sbaique» (Ef 4:28). Mi chkakʼbetik yipal sventa xkakʼbetik kʼusi chtun yuʼunik li kutsʼ kalaltike, xuʼ van jkoltatik to li buchʼutik abol sbaike (Pr 3:27). Jech ta melel, mi tsots chij-abtejutik sventa jkoltatik li yantike ta me xakʼbutik ep muyubajel.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Mi muʼyuk chichibaj ta anil k’alal oy jvokole?
● Ta smeloluk noʼox xavil li kʼusitik chanuptane. Akʼo avil venta mi ta melel tsots li kʼusi chanuptane o mi muʼyuk. Xi chal li Vivliae: «Li buchʼu bole ta anil noʼox chakʼ ta ilel skapemal sjol, yan li buchʼu pʼije muʼyuk tstsak ta venta li kʼusi chopol ch-albate» (Pr 12:16). Mu xachibaj-o ta skoj li kʼusi jsetʼ juteb noʼoxe.
«Li jchiʼiltak ta chanune tsmukʼibtasbeik skʼoplal li kʼusitik tsnuptanike xchiʼuk ch-albatik ti sta-o ti jech chaʼi sbaik li yamigotakik ta redes socialese. Vaʼun, mas to chopol chaʼi sbaik xchiʼuk toj tsots xa chil li svokolik akʼo mi mu jechuk ta melel» (Joanne).
12-18 YUʼUN MAYO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 13
Mu me stupʼ jsatik li skantilik li «buchʼutik toj chopolike»
it-2-S paj. 186, 187 par. 9, 10
Kantil
Yan kʼuxi chichʼ albel skʼoplal. Li kʼusi tspas jun krixchanoe xkoʼolaj kʼuchaʼal chbeiltasat batel ta jun kantil. Jaʼ yuʼun li ta Proverbiose xi chalbe sjelbenal li buchʼu tukʼe xchiʼuk li buchʼu chopole: «Li buchʼutik tukʼike solel xojobaj tajek li sakil osil yuʼunike, pe li buchʼutik toj chopolike chtupʼ li skantilike» (Pr 13:9). Li buchʼu tukʼe jech-o xojobaj batel mas. Yan li buchʼutik toj chopolike, akʼo mi xojobaj xa yileluk li skantilike xchiʼuk ti lek xa tajek chbat xkuxlejalik yilele, li Diose chakʼ ti mu xa xil sbeike, vaʼun jpʼel skʼoplal ti tsmak yokike. Taje jaʼ jech chkʼot ta stojolal li buchʼu chchopol kʼopta li stot smeʼe (Pr 20:20).
Kʼalal oy buchʼu chtupʼ skantile jaʼ skʼan xal xtok li buchʼu muʼyuk lek chbat xkuxlejale. Xi chal li Proverbios 24:20: «Muʼyuk kʼusi lek smalaoj ta jelavel li buchʼu muʼyuk xkʼuxul yoʼontone; li buchʼutik toj chopolike chtupʼ li skantilike».
Tunkutik ta stojolal li Dios ti chakʼ kolemukutike
3 Mi kuch yuʼun Satanás ti akʼo mu xchʼunbeik smantal Dios li chaʼvoʼ tukʼil krixchanoetik xchiʼuk li epal anjeletike, mu ta naʼeteluk ti xuʼ sloʼlautik eke. Li kʼusi snopoj tspas Satanase muʼyuk sjeloj-o, yuʼun chakʼ jchʼuntik ti toj tsots ta chʼunel li smantaltak Diose xchiʼuk ti chakʼ noʼox chʼajubele (1Jn 5:3). Mi jech ta jnopilantik-o taje, xuʼ me xlik sokes li jnopbentik eke. Jun ermana ti 24 sjabilal ti mulivaje, xi laj yale: «Li chopol chiʼilile, toj ep kʼusi kʼot ta pasel yuʼun ta jtojolal, yuʼun lixiʼ ta yalbel li kʼusi chopol tspasike». ¿Mi mu jechuk ti eputik ti jech kichʼojtik sujel yuʼun li kamigotik eke?
w04-S 15/7 paj. 31 par. 6
«Li buchʼu pʼije oy yojtikinobil yuʼun kʼalal oy kʼusi tspase»
Li buchʼu pʼij, tukʼ kʼusi tspas xchiʼuk ti oy yojtikinobil yuʼune tsta bendision. Xi chal li Salomone: «Li buchʼu tukʼe ta xveʼ xchiʼuk noj lek xchʼut chkom, pe li buchʼutik toj chopolike xokol xchʼutik» (Pr 13:25). Li Jeovae snaʼoj li kʼusi lek xuʼ jpastik ta jkuxlejaltike: ta kutsʼ kalaltik, ti kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk yantike, li ta cholmantale xchiʼuk kʼalal chkichʼtik tukʼibtasele. Mi oy jpʼijiltik xchiʼuk mi chkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Skʼop Jeovae, ta me jkʼupin li jkuxlejaltike.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
«Li sjol viniketike jaʼ li Kristoe»
3 ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Skʼan ta kʼanelaluk spas skotol li jun jolil ta utsʼ alalile. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jechuk spase? Yuʼun xi laj yal li jtakbol Juane: «Li buchʼu mu skʼan yermano [o yutsʼ yalal] ti yiloj ta sate mu stakʼ skʼan Dios ti muʼyuk yiloj ta sate» (1Jn 4:11, 20). Mi skʼanoj yutsʼ yalal li jun vinike xchiʼuk mi tskʼan chchanbe stalelal Jeova xchiʼuk li Jesuse, chakʼbe li kʼusitik chtun yuʼunik ta mantale, tskʼel ti xmuyubajikuk noʼoxe xchiʼuk chakʼbe sveʼelik, skʼuʼ spokʼik xchiʼuk kʼusitik yan chtun yuʼunik (1Ti 5:8). Chchanubtas xchiʼuk tstukʼibtas li xnichʼnabtake. Jech xtok, chakʼ persa ti jaʼuk sventa slekilal yutsʼ yalal xchiʼuk ti jaʼuk sventa yichʼobil ta mukʼ Jeova li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼune. Ta jkʼeltik batel jujutos li kʼusi xuʼ xakʼbe yutsʼ yalal li jun vinike xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xchanbe stalelal Jeova xchiʼuk Jesuse.
19-25 YUʼUN MAYO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBS 14
Kʼelo lek kʼusi stakʼ xapas kʼalal oy kʼusi tsots chkʼot ta pasele
Epuk sbalil xkiltik li matanal yakʼojbutik Diose
10 Melel onoʼox ti mu kʼusi stakʼ jpastik sventa mu kʼusi jnuptantike. Jech kʼuchaʼal kʼalal chtal tsatsal chamel, kʼalal oy paskʼop xchiʼuk kʼalal chtal nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitike. Pe kʼalal jaʼo jech chkʼot ta pasel taje, xuʼ me mu kʼusi mas tsots jnuptantik xchiʼuk kuxul xijkom mi la jchʼuntik ti oyuk noʼox yorail chijlokʼe, kʼalal chkichʼtik albel ti xijlokʼ batel ta jnatike xchiʼuk yan mantaletik ti chakʼbutik li j-abteletike (Ro 13:1, 5-7). Pe bateltike, oy kʼusitik xuʼ jpastik sventa mu kʼusi jnuptantik. Jech kʼuchaʼal kʼalal ta jchʼuntik li kʼusi chal j-abteletik sventa chapalutik xa noʼoxe. Xuʼ jkʼeltik ti oyuk noʼox kaʼaltik, jveʼeltik ti mu sokanuke xchiʼuk poxiletik.
11 ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi oy tsatsal chamel ti bu nakalutike? Jaʼ ti jchʼuntik li kʼusi chalbutik li j-abteletike, jech kʼuchaʼal ti jpokilan jkʼobtik, ti mu xijbat ti bu ep krixchanoetike, ti jtunestik kuvrevoka xchiʼuk ti jchʼuntik mi laj kichʼtik albel ti jchʼak jbatik ta stojolal yantik kʼuk sjalile. Mi ta jtsaktik ta venta taje, chkakʼtik ta ilel ti ep sbalil chkiltik li matanal yakʼojbutik Dios ti jaʼ li jkuxlejaltike.
12 Kʼalal oy kʼusi chkʼot ta pasel ta anile, xuʼ van li kamigotaktik o li buchʼutik xkojtikintike chalbutik aʼyejetik ti mu meleluke o chkaʼitik ta notisiaetik. Jaʼ lek ti jaʼuk jchʼunbetik li buchʼutik yabinojbeik lek skʼoplal jech kʼuchaʼal li j-abteletik yuʼun ajvalile xchiʼuk li doktoretike (kʼelo Proverbios 14:15). Jech xtok, skʼan jchʼuntik li beiltaseletik chakʼbutik tal li Jtsop Jbeiltasvanej xchiʼuk li Beteletik ta sventa li tsobajeletike xchiʼuk ti kʼuxi ta jcholtik mantale. Yuʼun tskʼelbeik lek skʼoplal kʼalal chakʼbutik talel jtosuk beiltasele (Ebr 13:17). Kʼalal ta jchʼuntike, jaʼ jech ta jchabi jkuxlejaltik, xkuxlejal yantik xchiʼuk xuʼ van lek skʼoplal chkom li stestigotak Jeovae (1Pe 2:12).
Tsotsuk koʼontontik kʼuchaʼal Sadok
11 Skʼan tsotsuk koʼontontik kʼuchaʼal Sadok mi lij-albat ti akʼo jkolta li kermanotaktik kʼalal xibal sba kʼusi tsnuptanike. ¿Kʼusitik xuʼ jpastik? 1) Jchʼuntik li mantaletike. Kʼalal oy kʼusi xibal sba ta jnuptantike, tsots skʼoplal ti jchʼuntik li mantaletik sventa jmoj oyutik xchiʼuk li ermanoetike. Jaʼ yuʼun, jchʼuntik me li kʼusi chal talel li Betele (Ebr 13:17). Li moletik ta tsobobbaile skʼan me nopajtikuk noʼox skʼelik li mantaletik sventa snaʼ kʼusi xuʼ spasik xchiʼuk xchapan sbaik kʼalal mi tal jtosuk tsatsal vokolile (1Ko 14:33, 40). 2) Skʼan tsotsuk koʼontontik, pe skʼan xkichʼ jpʼijiltik xtok (Pr 22:3). Jtunestik lek li jpʼijiltike xchiʼuk mu xkakʼ ta vokol li jkuxlejaltike. 3) Jpat koʼontontik ta stojolal Jeova. Oyutik ta yoʼonton jkotoltik xchiʼuk tskʼan ti lekuk noʼox oyutike. Li Jeovae ta onoʼox skoltautik kʼalal chbat jkolta li kermanotaktik kʼalal jaʼo xibalik sba kʼusi tsnuptanike.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Iff xchanobil 35 punto 2
Lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik
Li Vivliae chal ti «buchʼu pʼije tsnop lek li kʼusi tspase» (Pr 14:15). Taje jaʼ skʼan xal ti skʼan jchotan jbatik ta snopel li kʼusi ta jkʼan ta jpastike. Kʼalal ta jkʼeltik li kʼusi ta jnop ta jpastike, xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi beiltasel ta Vivlia tskoltaun ta sventa liʼe? ¿Bu junukal ti jun koʼonton chikom yuʼune? ¿Mi tstaik van ta makiel yantik li kʼusi ta jnop ta jpase? Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, ¿mi chmuyubaj-o van kuʼun li Jeovae?» (Dt 32:29).
Li Diose jaʼ oy ta sba yalel li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole. Kʼalal chkojtikinbetik lek li smantaltake, li beiltaseletik yuʼune xchiʼuk ti ta jkʼan ta jchʼuntike, jaʼ jech ta jchanubtastik lek li jol koʼontontike o li jnopbentike. Li jnopbentike jaʼ chalbutik li kʼusi leke xchiʼuk li kʼusi muʼyuk leke (Ro 2:14, 15). Kʼalal lek jchanubtasoj li jnopbentike, jaʼ tskoltautik sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike.
26 YUʼUN MAYO–1 YUʼUN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 15
Koltao yantik sventa junuk no’ox yoʼontonik
Jpʼel koʼontontik tukʼ chkakʼ jbatik
16 Jech xtok, lek snaʼ xchʼamvan li Jobe (Job 31:31, 32). Akʼo mi maʼuk jkʼulejutik kʼuchaʼal li stuke, xuʼ «[xkikʼtik] ochel li bochʼo chcʼot xchʼaman [jnatike]» (Ro 12:13). Mi oy buchʼu chkikʼtik ta veʼel ta jnatike mu persauk lekil veʼlil xa ta jmeltsanbetik, jvules ta joltik ti «acʼo me yu itaj noʼox ta jloʼtic ti me jaʼ lec jcʼanoj jbatique; jaʼ altic me puru tiʼbol ta jtiʼtic me puru cʼacʼal oʼntonal noʼox te oye» (Pr 15:17). Akʼo mi itaj noʼox, xuʼ xi jmuyubajutik jlikeluk xchiʼuk li kermanotaktike xchiʼuk xuʼ jtsatsubtasbe jba koʼontontik.
¡Mas to skʼan jtsatsubtasbe jba koʼontontik li avie!
16 ¿Pe kʼusi xuʼ jpastik mi xijtsʼijet noʼox o mi mu noʼox jnaʼ kʼusi chkalbetik sventa jtsatsubtastik li kermanotaktike? Akʼo mi jaʼ jechutik, xuʼ me xijtsatsubtasvan ek. Yuʼun mu tsotsuk ta pasel. Jtos ti kʼusi xuʼ xapase jaʼ liʼe: kʼalal mi la akʼopon junuk ermano o ermanae, akʼo persa ti stseʼet noʼox xvinaj li asate. Pe mi muʼyuk bu stseʼet sat la skʼelot eke, xuʼ van jaʼ ta skoj ti oy svokole. Jech xtok, xuʼ van oy buchʼu tskʼan chcholbe ti kʼu yelan chaʼi sbae. ¿Kʼusi xuʼ xapas un? Xuʼ jaʼ noʼox xachikintabe, yuʼun xuʼ van xkuxet xa chaʼi kʼalal mi la slokʼes li kʼusi oy ta yoʼontone (Snt 1:19).
17 Jkʼeltik avil kʼuxi tsatsubtasbat yoʼonton jun ermano ti Jenrri sbie xchiʼuk ti naka to 20 sjabilale. Chat tajek yoʼonton ta skoj ti lokʼ ta mantal jayvoʼuk yutsʼ yalale xchiʼuk lokʼ ta mantal ek li stot ti jaʼ toʼox jun mol ta tsobobbail ti lek ichʼbil ta mukʼe. Pe jun veltae ikʼat batel ta uchʼ kafe yuʼun jun ermano ti chtun ta jkʼelvanej ta sirkuitoe. Te lik yal kʼu yelan chaʼi sba li Jenrrie xchiʼuk lek tajek chikintabat yuʼun li ermanoe. Albat xtok ti skʼan tukʼ-o xakʼ sba sventa sutik tal ta mantal li stot xchiʼuk li yutsʼ yalale. Patbat tajek yoʼonton xtok kʼalal la skʼel li Salmo 46, Sofonías 3:17 xchiʼuk li Markos 10:29 xchiʼuk 30.
18 ¿Kʼusi chakʼ jchantik ti kʼu yelan tsatsubtasbat yoʼontonik li Marte xchiʼuk Jenrrie? Jaʼ ti jkotoltik xuʼ jtsatsubtastik li buchʼutik chat yoʼonton chkiltike. Xi laj yal li ajvalil Salomone: «Xcuxet noʼox contontic me la jtabetic stacʼubil li caʼyejtique; pero jaʼ jun to yutsil me ta yorail noʼox la jtatique». Xi to laj yal xtoke: «Me lec jsatic chijqʼuelvane chacʼ xcuxetel oʼntonal; jech noxtoc, me oy lequil aʼyej chcaʼitique ta stsatsub lec coʼntontic yuʼun» (Pr 15:23, 30). Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ jpastik mi oy buchʼu chibajem yoʼonton chkiltike? Xuʼ jchanbetik li revista Li Jkʼel osil ta toyole o jtosuk mantal li ta jpajinatik ta Internete. Xi la stsʼiba li Pabloe: «Jechuk-o xachanubtas abaik xchiʼuk jechuk-o xapatbe aba avoʼontonik ta jujuntal ta salmoetik, ta skʼupil kʼoptael Dios, ta kʼejimoletik sventa yichʼobil ta mukʼ Dios ti ta kʼejimol chichʼ tojel ta vokole xchiʼuk kʼejintaik ta avoʼontonik li Jeovae» (Kol 3:16; Ech 16:25). Kʼuchaʼal chkiltike, bal me tajek chkaʼitik kʼalal jmoj chijkʼejine.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
ijwbq-S mantal 39 par.3
¿Mi chchʼamik poxtael ta stojolal doktor li stestigotak Jeovae?
2. ¿Mi mas van lek ti jakʼbe yaʼyej jayibuk doktore? Mas lek «kʼalal oy ep jtojobtasvanejetike», mas to jech skʼan pasel kʼalal jaʼ jun tsatsal chamele (Pr 15:22).
2-8 YUʼUN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 16
Oy oxtos kʼusitik skʼan xajakʼbe aba sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel avuʼun
w14 15/1 paj. 19, 20 par. 11, 12
Kerem tseb, lekuk li kʼusitik chkʼot ta nopel avuʼune
11 Li kʼusi mas chijmuyubaj-oe jaʼ ti chijtun ta stojolal Jeovae (Pr 16:20). Yaʼeluke, li Baruc ti jaʼ jtsʼibajom yuʼun Jeremiase chʼay ta sjol taje. Kʼot skʼakʼalil ti mu xa skʼupin lek spasel li chʼul abtelal tspase, jaʼ yuʼun xi albat yuʼun li Jeovae: «¿Me oy cʼusi tsots scʼoplal chacʼan ta aventa? Jaʼ lec mu xacʼan, yuʼun ta xcacʼ taluc tsots vocol ta stojol li bochʼotic oy sbecʼtalique, pero li voʼote ta xcacʼ ti cuxul chacom ti buyuc noʼox chabate» (Jer 45:3, 5). ¿Kʼu xachi? ¿Kʼusi ti mas chmuyubaj-o li Baruque? ¿Mi jaʼ ti tsaʼ li kʼusi tsots skʼoplal sventa yuʼun stuke o mi jaʼ ti kuxul chkom ta skoj ti jaʼ jun tukʼil yajtunel Dios kʼalal mi laj yichʼ lajesel li Jerusalene? (Snt 1:12).
12 Jun ermano ti xmuyubaj chtun ta stojolal yantike jaʼ li Ramiroe, xi chale: «Abol noʼox sba li kutsʼ kalal ti nakalik ta jun bikʼit jteklum ta vitstikaltik Andese. Jaʼ yuʼun, kʼalal laj yalbun jbankil ti tstojbun jchanun ta universidade jaʼ jun mukʼta koltael yaʼeluk. Pe mu toʼox jaluk kichʼoj voʼ xchiʼuk oy xaʼox kʼusi yan yalojbeikun: jun prekursore laj yalbun mi ta jkʼan chbat jchiʼin ta cholmantal ta jun bikʼit jteklum. Libat, la jchan slokʼel jolil xchiʼuk la jsabe snail bu ta jlokʼ jolil sventa jmakʼlin-o jba. Ep krixchanoetik toj lek chaʼiik ti chkalbekutik ti ta jchankutik Vivlia xchiʼukike. Ta tsʼakale libat ta jun tsobobbail ti achʼ to lik ti jaʼ ta batsʼikʼope. Tana ti echʼem xa lajuneb jabil tunemun ta prekursore, chkakʼ venta ti muʼyuk kʼusi chakʼ muyubajkun jechuk ti muʼyukuk ta jkolta krixchanoetik ta yaʼibel smelolal ta skʼop stukik li lekil aʼyeje».
¿Mi jelemutik xa?
Ta jkuxlejaltik chvinaj ti kʼuyelan laj kichʼtik tsʼitesel xchiʼuk li kʼusitik oy ta jpat jxokontike. Te chvinaj ti kʼuyelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼtike, ti kʼusi ta jlajestike xchiʼuk ti kʼuyelan jtalelaltike. Jaʼ ta skoj stalelal li buchʼutik oy ta jpat jxokontike xchiʼuk li kʼusitik chkʼot ta jkuxlejaltike.
2 Pe oy kʼusitik ti mas to tsots skʼoplale, ti jaʼ xkom to li kʼusi lek chkaʼitik slajesele o ti kʼuyelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼtike. Yuʼun ta jbikʼtaltik onoʼox chkichʼtik chanubtasel ti oy kʼusitik leke xchiʼuk ti oy kʼusitik chopol ti skʼan jpʼajtike. Jech xtok, jelel snopben ta jujuntal li krixchanoetike. Li kʼusitik lek chkiltike jaʼ ta skoj li kʼusi oy ta jol koʼontontike. Xi jamal chal li Vivliae: «Li yanlum cristianoetic ti muʼyuc yaʼyojic smantaltac Diose, jaʼ oy tspasic ta stalelic noʼox jech chac cʼu chaʼal chal li smantaltac Diose» (Ro 2:14). Pe ¿mi jaʼ skʼan xal ti stakʼ jpastik li kʼusitik nopem xaʼi tspasik ta jlumaltik o li kʼusitik laj kichʼtik chanubtasel ta jbikʼtaltik ta skoj ti chʼabal junuk smantal Dios ti jamal chal ti mu stakʼ pasele?
3 Oy chib srasonal ta Vivlia ti skʼan mu jechuk snopik li yajtsʼaklomtak Cristoe. Li baʼyele jaʼ liʼe: «Oy be ti tucʼ ta tamel yilele, pero ti bu chcʼote jaʼ sventa lajel» (Pr 16:25). Ta skoj ti jmulavilutike mu xuʼ tukʼ jbeiltas jba jtuktik (Pr 28:26; Jer 10:23). Li xchibale jaʼ li «sdiosic liʼ ta banomile», li Satanase, jaʼ li buchʼu yichʼoj ta venta li kʼusi lek chil o chopol chil li krixchanoetike, li kʼusi nopem xaʼiik spasele xchiʼuk li kʼusi muʼyuke (2Ko 4:4, Ch; 1Jn 5:19). Jech oxal, mi ta jkʼan lek chilutik Jeova xchiʼuk mi ta jkʼan xakʼbutik sbendisione, skʼan jchʼuntik li tojobtasel liʼe: «Mu xa jechuc xanopic jech cʼu chaʼal ta spasic ti jnaclejetic ta banomil ti yan sjol yoʼntonique. Jeluc ti snopbenal avuʼunique yoʼ jech ta xʼachʼub ti acuxlejalique. Jech ta xlic avaʼibeic yoʼnton ti Diose, jaʼ ti cʼusi lec ta pasele, ti cʼusi xmuyubaj yoʼnton yuʼune, ti cʼusi lec tucʼ ta xile» (Ro 12:2, Ch).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Epuk sbalil xkiltik li kuni ermanotik ti oy xa sjabilalike
1 Ta jun parke ta Arkansas (Estados Unidos), oy diamanteetik ti ta lumtik oye. Ta skoj ti muʼyuk chʼulbil li diamanteetik taje, li buchʼutik te chkʼotike muʼyuk chakʼik venta akʼo mi te pʼejajtik. Jaʼ yuʼun, muʼyuk ep sbalil chilik.
2 Li kuni ermanotaktik ti oy xa sjabilalik xchiʼuk ti tukʼ yakʼoj sbaik tale toj ep sbalilik kʼuchaʼal li diamanteetik taje. Li Vivliae chal ti xkoʼolaj ta skoronaik li sakil sjolike (kʼelo Proverbios 16:31; 20:29). Pe xuʼ van mu xkakʼtik venta ti toj ep sbalilike. Li buchʼutik mas kerem tseb to ti tsots skʼoplal chilik li ermanoetik ti oy xa sjabilalike oy kʼusi tstaik ti mas to ep sbalil kʼuchaʼal li kʼulejale. Li ta xchanobil liʼe, ta jtakʼtik batel li sjakʼobiltak liʼe: ¿kʼu yuʼun toj ep sbalil chil Jeova li ermanoetik ti oy xa sjabilalike?, ¿kʼu yelan ch-ilatik li ta s-organisasione? xchiʼuk ¿kʼusi xuʼ jpastik yoʼ jchanbetik stalelalik?
9-15 YU’UN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 17
Kʼuxi xuʼ junuk noʼox avoʼonton xchiʼuk li anup achiʼile
g-S 9/14 paj. 11 par. 2
K’usi xu’ jpatik sventa mu jnak’ sk’ak’al ko’ontontik
K’elo aba k’u avelan. Li Vivliae chal ti oy buch’utik toj lek sna’ x-ilinik ta anile (Pr 29:22). ¿Mi ja’ jech atalelal ek? Xi xajak’be abae: «¿Mi lek jnak’ sk’ak’al ko’onton? ¿Mi ta anil no’ox chi-ilin? ¿Mi mu’yuk xa smelolal li k’usi ta jnope?». K’alal ta jk’antik ti ja’ ak’o xich’ pasel ta persa li k’usi ta jk’antike, xu’ xch’ay-o kamigotik (Pr 17:9; Ekl 7:9). Xu’ me jech xk’ot ta pasel li ta anupunel eke. Mi laj avak’ venta ti toj lek xanak’ sk’ak’al avo’ontone, ak’o persa ti oyuk smalael avu’un ta stojolal li amalale (Beiltasel ta Vivlia: 1 Pedro 4:8).
Kʼuxi xuʼ xchapan skʼopik li buchʼutik nupul tsʼakalike
1. Akʼbo yorail sventa xa loʼiltaik li kʼusi skʼan chapanele. «Scotol oy scʼacʼalil [...]. Oy yorail chʼanxijchi; oy yorail chijcʼopoj.» (Ekl 3:1, 7.) Jech kʼuchaʼal laj xa kiltik ta slikebale xuʼ tstsatsaj batel kʼopetik ta jlom kʼusitik ti muʼyuk jmoj snopbenal kuʼuntike. Mi jech kʼot ta pasel ta atojolale, pajeso aba xchiʼuk mu xa saʼ kʼop. Kʼalal skʼan toʼox stsan akapemalike, pajeso abaik xchiʼuk albo anup achiʼil ti jaʼ to ta tsʼakal cha loʼilajik ta sventa li akʼopike. Mi laj atsak ta venta ta akuxlejal li teksto ta Vivlia liʼe ta skoltaot sventa mu jechuk noʼox xavilbajin li anupunele: «Ti leto ta xlique, jaʼ xchiʼil jun yoc ucʼum ta xtʼom; ta lec noʼox, tam xi[an] loqʼuel yoʼ mu to xcʼacʼub ti cʼope» (Pr 17:14, Ch).
Pe, jech noxtok «oy yorail chijcʼopoj». Jech kʼuchaʼal li chopol tsʼiʼleletike, li kʼopetike ta xmukʼib batel ti mi muʼyuk laj yichʼ kʼelele. Jaʼ yuʼun chaʼa, mu me teuk noʼox xavikta li kʼope ti jaʼ noʼox amalaoj ti te chchapaj stuke. Mi voʼot cha pajtsan junuk kʼope, albo li anup achiʼil ti jaʼ lek ti cha loʼiltaik ta jelavel jutuke, yuʼun taje jaʼ svinajeb ti cha tsak ta ventae. Ti kʼalal jech ta xa pasike jaʼ me ta xa skoltaoxuk achaʼvoʼalik sventa cha tsakik ta venta li pʼijubtasel ta Vivlia ti xi chale: «Mu me sbejeluc cʼacʼal xaʼilinic» (Ef 4:26). Vaʼun, akʼo me kʼotuk ta pasel li kʼusi laj avale.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Ta jtabetik sbalil mi la jxiʼtatik li Diose
3 Jun srasonal ti toj tsots skʼoplal sventa jchabi li koʼontontike, jaʼ ti chchaj ta kʼelel koʼontontik li Jeovae. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti xil kʼusi oy ta yut yoʼonton li krixchanoetike (kʼelo Proverbios 17:3). Kʼalal chil Jeova ti ta jchʼunbetik li smantaltake, mas to tskʼanutik. Mi jech la jpastik taje, muʼyuk chijlaj ta loʼlael yuʼun li Satanase xchiʼuk li sbalumile (Jn 4:14; 1Jn 5:18, 19). Mi mas to lijnopaj ta stojolal li Jeovae, mas to ta jkʼantik xchiʼuk chkichʼtik ta mukʼ. Mu jkʼantik ti oyuk kʼusi jpastik ti chopol-o xaʼi sba kuʼuntik li Jeovae. Jech xtok, mu jkʼan jsaʼ jmultik ta stojolal. Mi laj kichʼtik akʼel ta prevae, xi jnopbetik skʼoplale: «¿Kʼuxi xa noʼox yolbaj ta jyayijes li buchʼu skʼanojun tajeke xchiʼuk ti ep kʼusi spasoj ta jtojolale?» (1Jn 4:9, 10).
16-22 YU’UN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 18
Patbo yoʼonton li buchʼu ipe
«Tsots x-avet ta be li melel pʼijilale»
17 Jnoptik lek li kʼusi chkaltike. Mi mu jechuk la jpastike, xuʼ me jyayijestik li yantike. Xi chal li Vivliae: «Kʼalal muʼyuk nopbil lek li kʼusi chichʼ alele, xkoʼolaj kʼuchaʼal sniʼ espada ti chyayijesvane, pe li yokʼ buchʼutik pʼijike chpoxtavan» (Pr 12:18). Mas me lek chkil jbatik xchiʼuk yantik mi muʼyuk chijloʼiltavane (Pr 20:19). Sventa mu xijyayijesvan li ta jkʼopojeltike, skʼan nopolik noʼox jchantik xchiʼuk jnopbetik skʼoplal li Skʼop Diose (Lu 6:45). Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li tojobtaseletik ta Vivliae, li jkʼopojeltike xkoʼolaj ta sniʼoal pʼijilal, yuʼun tspatbe yoʼonton li yantike (Pr 18:4).
mrt mantal 19, rekuadro
¿Kʼusi xuʼ jpastik mi lij-ipaj ta anile?
Chikintabo li kʼusi chalbote. Jtos ti kʼuxi xuʼ jkoltatik li kamigotaktike jaʼ ti jchikintatik kʼalal oy kʼusi chalbutike. Mu persauk xatakʼbe skotol li kʼusi chalbote. Bakʼintike, jaʼ noʼox tskʼan chalbot ti kʼu yelan chaʼi sbae. Mu me xaxiʼ mi oy kʼusi laj yalbote xchiʼuk mu chopoluk kʼusi xanop ta anil ta stojolal. Mu xanop ti xanaʼ xa lek kʼu yelan chaʼi sba li avamigoe, mas to mi mu xkil ta jsatik li kʼusi ip-o chaʼie (Pr 11:2).
Jaʼ alo li kʼusi tspat oʼontonale. Bakʼintike, xuʼ van mu xtal ta ajol li kʼusitik chavale. Pe xuʼ xavalbe avamigo ti anaʼoj ti tsots li kʼusi yakal tsnuptane. Mas lek ti jech chapase jaʼ chopol mi te noʼox tsʼijil lakome. Mi mu xtal ta ajol kʼusi chavale, xuʼ xi noʼox xaval ta sjunul avoʼontone: «Mu jnaʼ lek kʼusi chkalbot, pe teuk me ta ajol ti jkʼanojote». Mu me xiʼuk xkalbetike: «Jechuke mas to la avil avokol o bal to ti maʼuk stsakojot li chamel liʼe».
¿Kʼu yuʼun mu xachanbe skʼoplal li chamel ti tsakbil-o li avamigoe? Tstojbot van tajek ta vokol ti chavakʼ persa yaʼibel smelolal li kʼusi yakal tsnuptane xchiʼuk mas oy sbalil chkʼot li kʼusi chavale (Pr 18:13). Pe kʼelo me aba, mu me xatojobtasvan mi muʼyuk buchʼu tskʼanbote.
Alo ti xuʼ xakoltavane. Jakʼo li kʼusi chtun yuʼun li avamigoe. Mu xanop ti xanaʼ xa skotol li kʼusi chtun yuʼune. Xuʼ van muʼyuk tskʼanbot koltael avamigo ta skoj ti mu skʼan xakʼbot mas avabtele. Jaʼ yuʼun, kʼuchaʼal mu xavalbe ti chakolta ta smanel li kʼusitik chtun yuʼune, ta skusel li snae o yan kʼusitike (Gal 6:2).
Mu me xalubtsaj. Bakʼintike, chalbot avamigo ti muʼyuk xa chapasik li kʼusi anopojik oxe ta skoj ti mu skʼan buchʼu skʼopone. Oyuk me smalael avuʼun, aʼibo smelolal kʼu yelan chaʼi sba xchiʼuk teuk noʼox me asat ti kʼusi chtun yuʼune (Pr 18:24).
¿Kʼuxi xuʼ jkoltatik li buchʼutik ip ta snopbenike?
«Oyuk ta avoʼontonik xchikintael» (SANTIAGO 1:19).
Jtos ti kʼuxi xuʼ xakolta li avamigoe jaʼ ti xachikintabe li kʼusi chale. Mu persauk ti xachapanbe skotol li svokole, li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xachikinta li kʼusi chale xchiʼuk ti xavakʼ ta ilel ti oy ta avoʼonton ta melele. Akʼo persa ti xavaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae xchiʼuk mu xalaban. Teuk ta ajol ti bakʼintike mu snaʼ lek kʼusi chal li avamigoe xchiʼuk ti xuʼ chopol chaʼi sba ta tsʼakal ta skoj li kʼusi laj yale (Job 6:2, 3).
«Patbeik me yoʼonton li buchʼutik chat yoʼontonike» (1 TESALONISENSES 5:14).
Yikʼaluk van li avamigoe tsvul yoʼonton xchiʼuk muʼyuk sbalil chaʼi sba, jaʼ yuʼun akʼbo ta ilel ti oy ta avoʼontone. Jaʼ me jech chapatbe yoʼonton avamigo akʼo mi mu xanaʼ lek kʼusi chavalbe.
«Li melel amigoile skotol ora chakʼ ta ilel ti chkʼanvane» (PROVERBIOS 17:17).
Albo ti oy ta avoʼonton chakoltae. Mu teuk noʼox akʼeloj li kʼusi chtun yuʼun li avamigoe, jakʼbo kʼusi xuʼ xapas sventa xakolta. Yikʼaluk van mu snaʼ kʼuxi chal li kʼusi chtun yuʼune. Jaʼ yuʼun, albo li kʼusi xuʼ koʼol xapasike, jech kʼuchaʼal ti xalokʼik ta xanvile. Jech xtok, albo ti chbat a mantal ta chʼivit li kʼusi chtun yuʼune, ti xakolta ta xchʼubael snae o yan kʼusitik (Gal 6:2).
«Tsʼikbeik me» (1 TESALONISENSES 5:14).
Xuʼ van mu skʼan xloʼilaj bakʼintik li avamigoe. Pe albo ti xuʼ avuʼun xchikintael ti kʼusi ora tskʼan chloʼilaj jlikeluke. Ta skoj li xchamele, xuʼ van oy kʼusi xal o oy kʼusi spas ti muʼyuk xa lek chavaʼi-o aba yuʼune. Jech xtok, xuʼ van muʼyuk tspas li kʼusi achapoj xa ox chapasike o ti jecheʼ noʼox xkapet sjole. Oyuk smalael avuʼun kʼalal chakolta li avamigoe xchiʼuk aʼibo smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae (Pr 18:24).
Xuʼ me xlekub-o mi chakoltae
«Chkakʼ persa ti jkolta-o li kamigae. Mu onoʼox xchapaj kuʼunbe skotol li svokoltake, pe ta jchikintabe kʼalal tskʼan chloʼilaje. Ep ta velta lek chaʼi-o sba kʼalal jech ta jpase» (Farrah ti oy jun yamiga ti ip ta trastornos alimentarios, ansiedad xchiʼuk depresión clínica).
«Oy jun kamiga ti lekik kʼusi tsnope, xmuyubaj noʼox xchiʼuk skʼanojun. Jun kʼakʼale, laj yikʼun batel ta sna xchiʼuk la smeltsanbun jun muil veʼlil. Ta skoj ti jun tajek koʼonton laj kaʼi jba yuʼune, laj kalbe skotol li kʼusi ta jvul-o koʼontone. ¡Xpatet xa koʼonton lisut tal!» (Ha-eun ti ip ta depresión clínica).
«Tsots skʼoplal ti oyuk smalael kuʼuntike. Kʼalal oy kʼusi tspas kajnil ti chopol chkaʼi jba yuʼune, ta jvules ta jol ti maʼuk yolbaj tspase, ti jaʼ ta skoj li xchamele. Taje jaʼ tskoltaun sventa mu xi-ilin-o xchiʼuk ti xkaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae» (Jacob ti ip yajnil ta depresión clínica).
«Li kajnile tskoltaun tajek xchiʼuk tspatbun koʼonton. Kʼalal ta jvul koʼontone, muʼyuk tsujun ta spasel li kʼusi mu jkʼan jpase. Bakʼintike jaʼ xa muʼyuk tspas li kʼusitik tskʼupine. Lek tajek yoʼonton xchiʼuk ep kʼusitik tspas sventa tskoltaun. ¡Stuk xa noʼox jech!» (Enrico ti ip ta ansiedad).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Tskoltaot Jeova kʼalal chavil avokole
13 Li kʼusi skʼan jpastike. Kakʼtik persa ti mu xijnamaj ta stojolal li yantike, yuʼun mi lijnamajutike xuʼ xa muʼyuk ta jtsaktik ta venta li yantike xchiʼuk jaʼ xa chbat ta koʼontontik li jvokoltike. Vaʼun, xuʼ muʼyuk xa lek kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik (Pr 18:1). Kʼalal tsots chkil jvokoltike, ta onoʼox jkʼan jtuk oyutik. Pe mi jech-o ta jpastike, yikʼaluk me yakal ta jpʼajtik ti kʼu yelan tskoltautik li Jeovae. Jaʼ yuʼun, akʼo mi chkil tsots jvokoltik, mu me jpʼajtik mi tskʼan tskoltautik li kutsʼ kalaltike, li kamigotaktike xchiʼuk li moletik ta tsobobbaile. Teuk ta joltik ti jaʼ tstunesatik yuʼun Jeova sventa skoltautike (Pr 17:17; Is. 32:1, 2).
23-29 YU’UN JUNIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 19
¿Mi chakʼan ti jaʼuk lekil amigoilote?
Jechuk-o me xkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj jbatike
16 Jaʼuk xavakʼ ta avoʼonton li kʼusi lek tspas yantike, maʼuk li spaltailtake. Jnoptik noʼox ti chlokʼ akux avoʼonton xchiʼuk yan ermanoetike xchiʼuk ti chalokʼta abaike. Sventa lekuk xlokʼ li afotoike, yikʼaluk van chalokʼesik oxibuk. Pe jaʼ to chavile oy jun ermano ti muʼyuk lek xlokʼ ta jun fotoe. ¿Kʼusi van chapas? Chatupʼ xchiʼuk jaʼ xa noʼox chavikta komel li chibe, yuʼun jaʼ mas stseʼetik lokʼik.
17 Li fotoetike jaʼ tsvules ta joltik li kʼusitik kʼotem ta pasele. Oy onoʼox kʼusitik kʼupilik sba jpasojtik talel xchiʼuk li kermanotaktike. Pe jnoptik noʼox ti oy jun ermano oy kʼusi la spas ti chopol laj kaʼitike, ¿kʼusi van ta jpastik? ¿Kʼu yuʼun mu jchʼay ta joltik jech kʼuchaʼal ta jtupʼtik junuk fotoe? (Pr 19:11; Ef 4:32). Ta skoj ti ep kʼusitik jmoj kʼupil sba jpasojtik talel xchiʼuk li ermano taje, jchʼay ta joltik li kʼusi muʼyuk lek la spase. Jaʼ mas lek ti jaʼuk noʼox jkomes ta joltik li kʼusitik kʼupil sba la jpastik xchiʼuke.
Masuk to jkʼantik li Jeova xchiʼuk li yantike
10 Ep ta tos kʼu yelan xuʼ jkoltatik li kermanotaktik eke (Ebr 13:16). ¿Mi xvul ta ajol Ana ti laj kalbetik skʼoplal li ta xchanobil echʼe? Kʼalal jaʼo echʼ jun tsatsal ikʼaloʼe, bat svulaʼanik jun utsʼ alalil ti jaʼik stestigo Jeovae. Laj yakʼik venta ti lom li sjol snaike, jaʼ yuʼun li utsʼ alalile ikʼ kom skotol li skʼuʼ spokʼike. Xi chal Ana li kʼusi la spasike: «Laj kichʼbekutik batel li skʼuʼike, la jchukbekutik xchiʼuk la jnelbekutik. Muʼyuk mas kʼusi la jpaskutik, pe koliyal taje, mas xa lek xkil jbakutik xchiʼuk li utsʼ alalile». Ta skoj ti skʼanojik ermanoetik li Ana xchiʼuk smalale, oy kʼusi la spasik sventa skoltaike (1Jn 3:17, 18).
11 Kʼalal chkakʼtik ta ilel slekil koʼontontik ta stojolal yantike, yakal ta jchanbetik stalelal li Jeovae xchiʼuk chakʼik venta li yantik eke. Mu onoʼox jnaʼtik mi tstojik ta vokol yantik li slekil koʼontontike. Ken ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 8 chvul ta sjol ti ta slekil yoʼonton koltaat yuʼun li ermanoetike, xi chale: «Ta jtojbeik tajek ta vokol li ermanaetik ti laj yikʼikun batel ta cholmantale, lek tajek yoʼontonik. Chtal yikʼikun sventa xibatkutik ta veʼel. Mi laje, chtal yakʼikun ta jna. Avie xkaʼibe xa smelol ti laj yakʼik persa skoltaikune, pe ta slekil yoʼonton la spasik». Melel onoʼox ti mu skotoliluk tstojik ta vokol li kʼusi ta jpastik ta stojolalike. Xi to chal li Kene: «Oy ta koʼonton ti oyuk kʼusi xuʼ jpas ta stojolalik li buchʼutik la skoltaikune, pe mu xa jnaʼ bu nakalik. Jaʼuk li Jeovae snaʼoj bu oyik, jaʼ yuʼun ta jkʼanbe ti akʼo xakʼanbe bendisione». Jaʼ jech, li Jeovae chakʼ venta li kʼusitik lekik ta jpastik ta stojolal yantike. Toj ep sbalil chil ti xkoʼolaj kʼuchaʼal oy kʼusi chkakʼbetik ta chʼom li Jeovae (kʼelo Proverbios 19:17).
Kakʼbe jbatik ta ilel tukʼil kʼanelal
6 Jun skʼelobil ti chakʼ ta ilel kʼu yelan li kʼanelal chkaʼitik ta stojolal krixchanoetike jaʼo kʼalal mutʼij jkot varko ta nopol Maltae. Jaʼo te tikʼil batel li Pablo xchiʼuk yan krixchanoetike. Li buchʼutik te nakalik ta Maltae mu xojtikinik li buchʼutik te kʼotike. Akʼo mi jech, ta sjunul yoʼonton la xchʼamik xchiʼuk laj yakʼbeik iluk kʼanelal (Ech 28:2, 7). Taje jaʼ li kʼanelal chichʼ akʼbel iluk skotol li krixchanoetike, pe maʼuk li tukʼil kʼanelale.
7 Jech kʼuchaʼal laj kaltik ta parafo 6, li sjelbenal li tukʼil kʼanelal xchiʼuk li kʼanelal chkaʼitik ta stojolal krixchanoetike jaʼ ti kʼu yuʼun chlokʼ ta koʼontontik spasele. ¿Kʼu yuʼun laj yakʼik ta ilel tukʼil kʼanelal li yajtuneltak Dios ta voʼnee? Maʼuk sujbil la spasik, yuʼun lokʼ ta yoʼontonik spasel. Jaʼ jech la spas li Davide. Laj yakʼbe ta ilel tukʼil kʼanelal li Jonatan ti jaʼ yamigoe akʼo mi tskʼan chmilat toʼox yuʼun li stot Jonatane. Kʼalal chamem xa ox li Jonatane, li Davide jech-o laj yakʼbe ta ilel tukʼil kʼanelal li Mefiboset ti jaʼ skerem li Jonatane (1Sa 20:9, 14, 15; 2Sa 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
g20 num. 3 paj. 4 par. 6-8
Sabo baʼyel skʼoplal
«Muʼyuk lek mi muʼyuk yojtikinobil yuʼun li jun krixchanoe» (PROVERBIOS 19:2).
¿Kʼusi skʼan xal? Mi mu jnaʼtik lek li kʼusi kʼot ta pasele, xuʼ me chopol li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike. Mi jaʼ ta jchʼuntik li kʼusi chkichʼtik albele, muʼyuk me lek kʼusi ta jnoptik ta stojolal li yantike.
K’alal jnaʼojtik ta stojolal li yantike, jaʼ tskoltautik
Kʼalal xkojtikintik lek li jun krixchanoe, muʼyuk ta jchʼuntik ta anil li kʼusi mu meleluk chalik ta stojolale. Mi laj kakʼtik venta ti mu meleluk li kʼusi chalik ta stojolal jtsop krixchanoetike, vokol xa me ta jchʼuntik li kʼusi chalik ta stojolal li yantike.
30 YUʼUN JUNIO–6 YUʼUN JULIO
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 20
¿Kʼusitik xuʼ xkoltaat li buchʼu oy snovio o snoviae?
¿Kʼuxi xuʼ lek xbat avuʼunik kʼalal anovio abaike?
3 Kʼupil sba k’alal oy buchʼu chlik snovioin sbaike, pe maʼuk me jun tajimol, yuʼun li kʼusi oy ta yoʼontonike jaʼ ti xnupunike. Mi kʼot yorail chnupunike, li buchʼu snovio sbaike chak’ yeik ta stojolal Jeova ti tskʼan sbaik xchiʼuk ti chichʼ sbaik ta muk’ ti k’u sjalil kuxulike. Kʼalal skʼan to’ox jech spasik taje o mi oy kʼusi yan chakʼ yeik spasele, skʼan baʼyuk lek snopik (kʼelo Proverbios 20:25). K’alal tsnovioin sbaike, jaʼ chkoltaatik-o sventa xojtikin sbaik lek xchiʼuk sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunik. Li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik bakʼintike jaʼ ti chnupunike o bakʼintike jaʼ ti chikta sbaike. Mi laj yikta sbaike, maʼuk me skʼan xal ti muʼyuk sbalil ti laj yojtikin sbaike, yuʼun koltaatik-o sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunik.
4 Skʼan xkaʼibetik smelolal ti k’u yuʼun chlik snovioin sbaike, yuʼun li jun kerem o jun tsebe muʼyuk onoʼox buchʼu chlik yojtikin mi muʼyuk oy ta yoʼonton chnupun xchiʼuke. Li jun tojol kerem o jun tojol tsebe maʼuk no’ox skʼan xaʼibeik smelolal ti k’u yuʼun tsnovioin sbaike, yuʼun skʼan xkaʼibetik smelolal jkotoltik. Junantike tsnopik ti k’alal chojtikin sbaik jun kerem xchiʼuk jun tsebe persa xa skʼan xnupunik. Li kʼusi chalik taje xuʼ van chopol xa’i-o sba yuʼunik li kerem o tsebe. Li Melisa ti jaʼ jun tojol tseb ti te nakal ta Estados Unidose, xi chale: «Junantik ermanoetike tsujik li buchʼu snovio sbaik sventa xnupunike. Jaʼ yuʼun, junantik li buchʼu snovio sbaike muʼyuk chikta sbaik akʼo mi muʼyuk jun yoʼontonik. Junantike chkʼot ta nopel yuʼunik ti jaʼ mas lek ti muʼyuk buchʼu chojtikinike, yuʼun mu skʼan svul yoʼontonik».
¿Kʼuxi xuʼ xata li buchʼu chkʼot ta anup achiʼile?
8 Xuʼ van xi chanope: «¿Kʼuxi xuʼ jkʼelbe stalelal li buchʼu ta jkʼan chkojtikin ti muuk xakʼ ventae?». Xuʼ van xavakʼ venta kʼu yelan stalelal ta tsobajel o ta junuk reunion sosial. Jech xtok, xuʼ me te xavakʼ venta kʼu yelan tstsak ta mukʼ li yantike o ti kʼu yelan ta mantale. ¿Buchʼutik jaʼ li yamigotake? ¿Kʼusitik mas tsloʼilta? (Lu 6:45). ¿Mi koʼol li kʼusi oy ta avoʼonton chataike? Xuʼ van xachiʼin ta loʼil li moletik ta stsobobbaile o yan ermanoetik ti yijik ta mantal ti lek xojtikinike (Pr 20:18). Xuʼ van xajakʼ kʼu yelan skʼoplal xchiʼuk ti kʼu yelan stalelale (Rut 2:11). Kʼalal jaʼo chakʼelbe kʼu yelan stalelale, ichʼo me apʼijil sventa mu chopoluk xaʼi sba avuʼun. Tsako ta venta ti kʼu yelan chaʼi sbae xchiʼuk mu me teuk xa tajek xatijet.
¿Kʼuxi xuʼ lek xbat avuʼunik kʼalal anovio abaike?
7 ¿Kʼusi xuʼ xapas sventa xavojtikin lek li anovio o anoviae? Jamaluk xavalbe abaik li kʼusi chanopike, oyuk kʼusi xajakʼbe abaik xchiʼuk chikintaik li kʼusi chavalbe abaike (Pr 20:5; Snt 1:19). Sventa xaloʼilajike, xuʼ van koʼol xaveʼik, xalokʼik ta xanvil ti bu oy krixchanoetike o ti koʼol xalokʼik ta cholmantale. Jech xtok, xuʼ me te xavojtikin abaik kʼalal oy kʼusi koʼol chapasik xchiʼuk avamigotakik o avutsʼ avalalike. Jech xtok, oyuk kʼusitik xanop xapasik sventa xavil kʼu yelan stalelal kʼalal te achiʼukik li yantike. Taje jaʼ jech la spas vAlberto ti likem ta Países Bajos kʼalal snovio toʼox sbaik xchiʼuk li Alisiae: «Sventa xkojtikin jbakutike, oy kʼusi koʼol ta jpaskutik. Jech kʼuchaʼal ti koʼol ta jmeltsankutik veʼlil xchiʼuk li kʼusitik skʼan pasel ta yut nae. Ti jech la jpaskutike te laj kakʼkutik venta li jlekil talelalkutike xchiʼuk li kʼusi vokol chkaʼikutike».
8 Li kʼusi tskoltaot sventa xavojtikin li anovio o anoviae, jaʼ ti koʼol xachanik li mantaletik ta Vivliae. Mi la anop chanupunik onoʼoxe, skʼan me xachʼakbeik yorail li yichʼel ta mukʼ Jeova ta utsʼ alalile sventa tsotsuk skʼoplal xavilik ta anupunelik li Diose (Ekl 4:12). Jaʼ yuʼun, ¿mi mu lekuk xanaʼ ti xlik xa noʼox achʼakbeik yorail sventa jmoj xlik achan Avivliaike? Melel onoʼox ti maʼuk to jun utsʼ alalil li buchʼu snovio to sbaike xchiʼuk ti maʼuk to jolil ta utsʼ alalil li novioile. Pe mi la anopes abaik ti koʼol chachanunajike, ta me xavil kʼu yelan oy ta mantal li anovio o anoviae. Li Maks xchiʼuk Laysa ti jaʼ jun nupultsʼakal ta Estados Unidose chal ti oy kʼusi koltaatik-o kʼalal koʼol chanunajike. Xi chal li Makse: «Ti kʼuxi lik jnovioin jbakutike lik jchankutik vunetik ti chalbe skʼoplal ti buchʼu slekom sbaike, ta sventa li nupunele xchiʼuk ta sventa li utsʼ alalile. Ti manchukuk la jchankutik li vunetik taje, muʼyuk van la jloʼiltakutik li kʼusitik tsotsik skʼoplale».
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Sakuk jtalelaltik ta skotol li kʼusitike
Li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan chʼabaluk jchopoliltik ta stojolal ek li buchʼutik maʼuk kermanotaktike. Jech oy ta koʼontontik kʼuchaʼal xi laj yal li Pabloe: «Oy ta koʼontonkutik ti sakuk jtalelalkutik ta skotol li kʼusitike» (Ebr 13:18). Buchʼuuk noʼox ti ta jpas jtratotik xchiʼuke, li Jpasvaneje toj tsots skʼoplal chil ti lekuk xbat kuʼuntik ta spasele. Jech kʼuchaʼal li ta slivroal Proverbiose chal ep ta velta ti mu xtun ti chʼabal tsʼakal ta jpʼistik li kʼusitike (Pr 11:1; 20:10, 23). Li spʼisobil kʼusitik ta voʼnee laj yichʼ tunesel sventa chichʼ manel o sventa chichʼ chonel kʼusitik, sventa chichʼ pʼisel li oroe xchiʼuk li platae, ti jaʼ tstojik-o li kʼusi tsmanike. Epal jpʼolmajeletik ta voʼnee, chib spʼisobil tstunesik sventa tsloʼlaik krixchanoetik kʼalal chchonolajike. Pe li Jeovae toj ibal sba chil ti vaʼ yelan chloʼlavanike. Mi ta jkʼan teuk oyutik-o li ta kʼanelal yuʼune, skʼan me mu jechuk xijloʼlavan.