Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 29
Jpʼajtik li kʼusitik nopem xaʼiik spasel yantik ti chopol chil Jeovae
Li kʼusitik akʼbat yilik sventa xichʼ naʼel buchʼutik te nakalik ta vinajele
Li labtael o metsʼtael xchiʼuk xiʼtael li chopol kuxlejaletik ti mu xvinaj ta kʼelele, solel xiʼemik-o yuʼun ta smiyonal noʼox li krixchanoetike. Ep buchʼutik tsaʼik li kʼusi sventa oyuk suerteik, sventa metsʼul xchiʼuk oy kʼusi tstunesik sventa majia yoʼ muʼyuk kʼusi chopol tspasbatike. Taje muʼyuk me kʼusi chtun-o. Xi tstakʼbutik li Vivliae: «Yuʼun li Mucʼul Diose jaʼ sqʼueloj scotol li banamile, jech xuʼ chacʼ ta ilel svuʼel ta stojol li bochʼo scotol yoʼntonic tscʼanic coltael yuʼune» (2Kr 16:9). Li melel Dios Jeovae tspoj li buchʼutik tspat yoʼonton ta stojolale, yuʼun jaʼ mas tsots sjuʼel jaʼ mu sta li Satanase.
Sventa xchabiot li Jeovae, skʼan me xanaʼ li kʼusi lek chile xchiʼuk ti xapas li kʼusi tskʼane. Jech kʼuchaʼal li ta baʼyel sigloe, li yajtsʼaklomtak Kristo ta Efesoe la stsobik li slivroal majiae, vaʼun la xchikʼik (Ech 19:19, 20). Jech noxtok, mi chakʼan ti xchabiot li Diose, skʼan xajip batel li kʼusitik sventa oyuk asuerte, li sventa metsʼtaele, li sventa mukbil chamele, li slivroal majiae, pulsera o xchuk kʼobil ti jaʼ sventa «chpojvan» xchiʼuk yan kʼusitik ti te tsakal skʼoplal ta espiritismoe.
Xi chal li Vivliae: «Jaʼ yuʼun tsako avikobik ta stojolal Dios; pe kontrainik li Diabloe, vaʼun chjatav lokʼel ta atojolalik» (Snt 4:7). Mi tsots atsakoj avikob ta stojolal li Jeovae, jaʼ xkaltik, ti chachʼunbe li smantale xchiʼuk chapasbe li kʼusi tskʼan yoʼontone, xuʼ me xapat avoʼonton ti muʼyuk kʼusi xuʼ chopol tspasbot li Satanas xchiʼuk li spukujtake.
Li kʼusitik jecheʼ chʼunbil ta sventa li animaetike
13 Mi mu jnaʼtik mi chopol chil Jeova junuk kostumbree, jkʼanbetik ti akʼo xakʼ jpʼijiltike (kʼelo Santiago 1:5). Mi laj xa ox jpastike, jsabetik smelolal li ta jvuntike. Mi mu xkaʼitik-oe, jakʼbetik li moletik ta tsobobbaile. Pe mu jnoptik ti chalbutik li kʼusi skʼan jpastike, yuʼun jaʼ noʼox chakʼbutik ta ilel jayibuk beiltaseletik ta Vivlia ti xuʼ skoltautike, jech kʼuchaʼal li beiltaseletik yakal ta jkʼeltike. Mi xcholet la jpastik li kʼusi laj kalbetik skʼoplale, tskoltautik sventa jchanubtas jnopbentik ta skʼelel «li kʼusi tukʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe» (Ebr 5:14).
Jaʼ noʼox ta jtam batel sbelel li kʼusi melel avuʼune
12 Li kʼusitik nopem xaʼiik spasel xchiʼuk li kʼinetik ti skontrainoj Vivliae. Li kutsʼ kalaltike, li jchiʼiltaktik ta chanun o ta abtele xuʼ van stakutik ta ikʼel ta junuk kʼin ti muʼyuk lek chil Jeovae. Pe ¿kʼusi van xuʼ skoltautik sventa mu jpastik li kʼusitik nopem xaʼiik spasel yantike xchiʼuk li kʼinetik ti skontrainoj Vivliae? Jaʼ tskoltautik mi jnaʼojtik lek li kʼusi tsnop Jeova ta sventa li kʼinetik taje. Jech xtok, lek me ti jchaʼkʼeltik li vunetik ti chalbe skʼoplal ti bu likemik tal li kʼinetik taje. Kʼalal ta jvules ta joltik kʼusi chal Vivlia ta sventa li kʼinetik ti muʼyuk ta jpastike, jpʼel ta koʼontontik ti jaʼ yakal ta jpastik batel li kʼusi lek chil Jeovae (Ef 5:10). Mi la jpat koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk li ta Skʼope, jaʼ me chchabiutik sventa mu jxiʼtatik li krixchanoetike (Pr 29:25).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Mu ta ketikuk noʼox xkaltik ti chijkʼanvane
11 Ta sjunuluk koʼonton jkʼupil kʼoptatik li kermanotaktike. Skʼan jkʼupil kʼoptatik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li yantike, yuʼun jaʼ «tstsatsubtasvan» (Ef 4:29). Pe skʼan xlokʼ ta koʼontontik ta melel li kʼusi chkalbetike, jaʼ xkaltik, ti maʼukuk noʼox jech xkalbetik ta skoj ti ta jkʼantik ti lekuk xaʼi sbaik kuʼuntike. Jech xtok, muʼyuk lek kʼalal ta jmak koʼontontik ta stojobtasel li buchʼutik chtun yuʼunike (Pr 29:5). ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun naka noʼox me chijloʼlavan kʼalal ta jkʼupil kʼoptatik xa yilel li yantike, pe ti ta jloʼiltatik batel ta skoj ti ep butik chchʼayik chkiltike. Jaʼ lek jaʼ jchanbetik stalelal li jtakbol Pablo ti laj yakʼ ta ilel ti chkʼanvan ta melele. Yuʼun kʼalal lekik kʼusitik tspasik li yajtsʼaklomtak Kristo ta Korintoe, ta sjunul yoʼonton la skʼupil kʼoptaan (1Ko 11:2). Pe la stojobtasan ta slekil yoʼonton xtok kʼalal chʼayik ta bee; lek jamal laj yalbe li kʼusitik chopol tspasike (1Ko 11:20-22).
8-14 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 30
«Mu xapasun ta povre mi jaʼuk ta jkʼulej»
¿Kʼusi jtosukal kʼanelal ti chakʼbutik tajek muyubajele?
10 Chtun onoʼox kuʼuntik li takʼine, yuʼun balto xijkuxiutik batel (Ekl 7:12). Pe, ¿mi xuʼ van xijmuyubaj kʼalal jutuk noʼox li kʼusi oy kuʼuntike? ¡Stakʼ xijmuyubaj! (Kʼelo Eklesiastes 5:12). Li Agur xnichʼon Jaquee xi la skʼanbe li Diose: «Mu me xavacʼ xipas ta meʼon, xchiʼuc ta jcʼulej; jaʼ noʼox acʼbun li jveʼel ti cʼu yepal chtun cuʼune». ¿Kʼu yuʼun laj yal ti mu skʼan spas ta povree? Laj yal stuk ti xuʼ van x-elkʼaj mi toj povree, vaʼun ti chopol xbat skʼoplal yuʼun li Diose. Pe, ¿kʼu yuʼun muʼyuk la skʼan ti x-akʼbat skʼulejale? Xi chal stuke: «Yuʼun me ep cʼusi oy cuʼune xuʼ chlic chʼayan ta coʼnton, xuʼ chlic cal ti mu xacotquinote» (Pr 30:8, 9). Ta melel, xuʼ van oy xkojtikintik krixchanoetik ti spatoj tajek yoʼonton ta stakʼinike xchiʼuk ti jaʼ muʼyuk spatoj yoʼontonik ta stojolal li Diose.
11 Mu stakʼ skʼanik Dios li buchʼutik tskʼanik tajek takʼine. Yuʼun xi laj yal li Jesuse: «Mu me xuʼ xtun ta chaʼvoʼ yajval li jun mosoe, yuʼun tskontrain li june, jaʼ tskʼan li yane; o mas nopol chakʼ sba ta stojolal li june, pe tspʼaj li yane. Jaʼ me jech ek, mu me xuʼ xatunik ta smoso Dios xchiʼuk ta smoso kʼulejal». Li Jesuse xi xa onoʼox baʼyel yaloje: «Mu xa xatsob akʼulejalik liʼ ta sba balumil ti bu chjochʼine xchiʼuk ti chkuxine, xchiʼuk ti bu ch-ochik ta persa li j-elekʼetik sventa chelkʼanik batele. Mas lek tsobo akʼulejalik ta vinajel ti bu mu x-och xchanul xchiʼuk ti mu xkuxine, xchiʼuk ti bu mu x-ochik ta persa li j-elekʼetik sventa chelkʼanik batele» (Mt 6:19, 20, 24).
12 Oy ep ermanoetike yiloj ta xkuxlejal stukik ti maʼuk noʼox ch-akʼbat smuyubajelik kʼalal jutuk noʼox kʼusi x-ayan yuʼunike, yuʼun mas xokol chaʼiik xtok sventa xtunik ta stojolal li Jeovae. Kalbetik skʼoplal jun ermano ta Estados Unidos ti Jack sbie, li ermanoe oy lek yabtel stuk xchiʼuk oy jpʼej sna ti lek mukʼe, akʼo mi jech, la xchon komel sventa xchiʼin ta prekursoral li yajnile. Xi chal li Jacke: «Vokol tajek kaʼikutik ti la jchonkutik li jnakutik xchiʼuk li kosilkutike, yuʼun kʼupilik tajek sba. Jamal chkal xtok ti oy jayibuk jabil ti laj yakʼbun tajek kʼux jolal li kabtele, yuʼun toj tsotsik bakʼintik. Pe li kajnil ti jaʼ prekursorae xmuyubaj noʼox tajek. Vaʼun xi chale: ‹Stuk xa noʼox jech li jpatron ta jkoltae›. Avie koʼol xa chi-abtejkutik ta stojolal Jeova xchiʼuk li kajnile, yuʼun prekursorun xa ek».
«¿Mi mas akʼanojun ti jaʼ mu sta li kʼusitik liʼe?»
15 Li avie ep buchʼutik ti jaʼ xa noʼox tskʼanik li kʼusitik mas achʼ chlokʼanuk tale, jech kʼuchaʼal selular, komputadora o yan kʼusitik. Jaʼ batem ta yoʼontonik li kʼusitik x-ayan liʼ ta balumile, jaʼ xkaltik, jaʼ xa mas tsots skʼoplal chilik li kʼulejale. Jaʼ yuʼun li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan jkʼeltik ti kʼusi mas tsots skʼoplal chkaʼitike. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ mas ta jnopbe skʼoplal li achʼ karoetik xchiʼuk li kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale, ti jaʼ xa muʼyuk xokolun sventa jchapan jba li ta tsobajeletike? ¿Mi jaʼ xa mas ta jvul koʼonton yuʼun li kʼusitik skʼan pasel kuʼun chkile, ti jaʼ xa muʼyuk bu mas ta jchʼakbe yorail spasel orasion xchiʼuk li xchanel Jvivliae?». Skʼan me jkʼel jbatik sventa mu jaʼuk mas jkʼantik li kʼulejale ti jaʼ xa mu masuk jkʼantik li Kristoe. Skʼan me jnopbetik skʼoplal li kʼusi laj yal Jesus liʼe: «Kʼelo me abaik ta sventa skotol li xpichʼetel oʼontonale» (Lu 12:15). ¿Kʼu yuʼun ti jech pʼijubtasvan li Jesuse?
16 Xi laj yale: «Mu me xuʼ xtun ta chaʼvoʼ yajval li jun mosoe, yuʼun tskontrain li june, jaʼ tskʼan li yane; o mas nopol chakʼ sba ta stojolal li june, pe tspʼaj li yane. Jaʼ me jech ek, mu me xuʼ xatunik ta smoso Dios xchiʼuk ta smoso kʼulejal» (Mt 6:24). Mu xuʼ xkakʼbetik kʼusi mas lek Jeova mi ta jkʼan chkakʼbetik skotol kʼusi oy kuʼuntik ek li kʼulejale. Pe ta skoj ti jpasmulilutike, jech-o me skʼan xkakʼtik persa stsalel «li kʼusi tskʼan jbekʼtaltike», ti jaʼ te skʼoplal ek li saʼel kʼulejale (Ef 2:3).
17 Ta skoj ti jaʼ xa batem tajek ta yoʼontonik kʼusi tskʼan stukik li epal krixchanoetike mu xa xakʼik venta ti kʼusi mas chtun yuʼunik ta melele (kʼelo 1 Korintios 2:14). Ta skoj ti muʼyuk tsnopik leke mu «xkʼel yuʼunik li kʼusi tukʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe» (Ebr 5:11-14). Yantik tstsan ta yoʼontonik skʼanel li kʼusitik x-ayan liʼ ta balumile. Kʼalal ‹ep xa kʼusitik oy yuʼunike mu taʼlouk noʼox chaʼiik›, yuʼun mas to tskʼanik (Ekl 5:10). ¿Pe kʼusi van xuʼ jpastik sventa mu jchanbetik li stalelalike? Jaʼ ti mu xkikta jbatik ta xchanel li Jvivliatike. Yuʼun jaʼ chakʼ jtsatsaltik yoʼ stsal kuʼuntik li skʼanel kʼulejale (1Pe 2:2). Li Jesuse la xchʼakbe yorail sventa snopbe skʼoplal li Skʼop Jeovae, taje jaʼ koltaat-o yoʼ xkuch yuʼun li prevaetik ti akʼbat yuʼun Diabloe (Mt 4:8-10). Jaʼ noʼox jech ek, mi mu jkʼan xijlaj ta loʼlael yuʼun li kʼulejale skʼan me xkakʼ ta jkuxlejaltik li pʼijil tojobtasel yakʼojbutik Jeovae. Vaʼun jaʼ me jech chkakʼbetik yil Jesus ti jaʼ mas jkʼanojtike; maʼuk li kʼusitik x-ayan liʼ ta balumile.
g19 numero 3 paj. 10 par. 4, 5
¿Mi xuʼ xlekub yuʼun akuxlejal li Vivliae?
Jaʼ noʼox xalajes ti kʼu yepal anopoje. Tsako ta vun skotol ti kʼu yepal chakʼan chalajes atakʼin xchiʼuk kʼelo li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale. Mi laje chʼako kʼu yepal takʼin chalajes ta jujutos ti kʼusi chamane. Pe mi skʼan to stsʼak ti kʼu yepal anopoj chalajes ta sventa jtosuk li kʼusi anopoj chamane, tuneso li takʼin ti yan-o bu chatunes xa oxe. Jnoptik noʼox ti ep la alajes atakʼin ta skoj li gasolinae, jaʼ tuneso li takʼin ti achʼakoj toʼox sventa li kʼusitik ti muʼyuk mas tsotsik skʼoplale jech kʼuchaʼal ti chbat veʼan ta junuk restaurantee.
Mu yaleluk xasaʼ avil. Mi xuʼ chavile, jaʼ mas lek ti mu xasaʼ avile. Mi oy kʼusi chakʼan chamane, jaʼ mas lek ti baʼyuk xatsobbe stojole. Mi chatunes tarjeta de creditoe tojo noʼox me jujun u li avile sventa mu xatojbe sjol. Mi oy xa avile, nopo kʼusi skʼan xapas sventa xatoj noʼox xchiʼuk jech me xapas.
Teuk oyutik-o li ta skarpana Jeovae
18 Lek onoʼox ti xi jakʼbe jbatik ta sventa li takʼine: «¿Mi jaʼ mas ta jnopbe skʼoplal li takʼine xchiʼuk li kʼusi ta jkʼan ta jmane? Mi oy buchʼu laj yakʼbun ta chʼom stakʼine, ¿mi muʼyuk ta jsutesbe ta anil ta skoj ti ta jnop ti muʼyuk chtun yuʼune? ¿Mi tsots van jkʼoplal chkaʼi jba ta skoj ti oy jtakʼine? ¿Mi vokol chkaʼi yakʼbel yantik li kʼusi x-ayan kuʼune? ¿Mi ta jnop ti batem ta yoʼontonik takʼin li ermanoetik ti oy lek stakʼinike? ¿Mi jaʼ chkamigoin li buchʼutik jkʼulejike xchiʼuk mi jaʼ muʼyuk ta jchiʼinan li buchʼutik abol sbaike?». Jaʼ jun mukʼta matanal ti te oyutik li ta skarpana Jeovae, jaʼ yuʼun teuk me oyutik-o. ¡Mu me xlik jkʼantik li takʼine! Mi jech ta jpastike, muʼyuk me ta xiktautik li Jeovae (kʼelo Ebreos 13:5).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Te chvinaj spʼijil Jeova li ta kʼusitik spasoje
11 Li kotome jaʼ jkot uni bikʼit chon xtok ti ep kʼusitik xuʼ jchantik ta stojolale (kʼelo Proverbios 30:26). Xkoʼolaj kʼuchaʼal jkot mukʼta tʼul, jaʼ noʼox ti kʼusi une komik yok xchiʼuk bikʼitik noʼox xchikin ti lek setajtike. Mu vokoluk chaʼi chjatav ta stojolal li kʼusitik tskʼan chtiʼvane, yuʼun toj lek xkʼot sat, jech xtok jaʼ spojobbail li chʼenetike xchiʼuk li tontikaltik ti javemik ti bu nakale. Tsobol snaʼ xnakiik li kotometike, vaʼun jaʼ jech chchabi sbaik xchiʼuk jaʼ jech chkʼixna sbaik li ta yora siktike.
12 ¿Kʼusi ta jchantik ta stojolal li kotome? Baʼyel, li uni chon taje mu snaʼ nopol xa chakʼ sba ta stojolal li kʼusitik chtiʼvane. Moʼoj, yuʼun ti kʼusie lek tstunes li sat ti toj lek xkʼote sventa tskʼel ta nom li yajkontrae xchiʼuk te nopol chakʼ sba li ta chʼenetik ti jomajtike xchiʼuk ti javemik sventa tsnakʼ sbae. Jaʼ jech skʼan lek xkʼot jsatik ek li ta mantale, sventa jtatik ta ilel li kʼusitik xibal sba chakʼ sbalumil Satanase. Xi laj yalbe mantal yajtsʼaklomtak Kristo li jtakbol Pedroe: «Bijanic me, viqʼuiluc me asatic yuʼun li avajcontraique, jaʼ li pucuje, yuʼun xjoyet noʼox jech chac cʼu chaʼal león ti xʼavet noʼox ta saʼel li bochʼo tscʼan tstiʼe» (1Pe 5:8). Ti kʼu sjalil ay ta balumil li Jesuse, lek la skʼel sba ta skoj li kʼusi tspas yaʼi Satanas sventa tsokbe li stukʼil yoʼontone (Mt 4:1-11). ¡Toj lek ti jchanbetik stalelal jkotoltike!
13 Jtos ti kʼusi tskoltautik sventa jkʼel jbatik leke jaʼ ti jtsaktik lek ta mukʼ li chabiel chakʼbutik Jeovae. Jaʼ yuʼun, mu me stakʼ ti xkikta jbatik ta xchanel li sKʼop Diose xchiʼuk mu me stakʼ ti xkikta jbatik li ta tsobajeletike (Lu 4:4; Ebr 10:24, 25). Jech xtok, sventa mu xlajik ta milel li kotometike tsobol noʼox oyik, jaʼ me jech nopol skʼan xkakʼ jbatik ek ta stojolal li kermanotaktike, «yoʼ coʼol ta jtsatsubtasbe jba coʼntontic ta [jujuntal]» (Ro 1:12, Ch). Mi ta jsaʼtik li chabiel chakʼbutik Jeovae, xuʼ me jech xkaltik ek kʼuchaʼal xi laj yal Davide: «[Jeova] voʼot jchabivanejot cuʼun, voʼot jnacʼubbailot, voʼot jcoltavanejot cuʼun, voʼot stsatsalot coʼnton, voʼot noʼox jpatoj coʼnton ta atojol» (Sl 18:2).
15-21 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | PROVERBIOS 31
Toj ep sbalil li tojobtasel chakʼ meʼiletike
wp11 04/01 paj. 11 par. 7, 8
Albo lekil mantaletik ti xuʼ xkoltaatik li avalab anichʼnabike
Jamal xavalbeik skotol ta sventa li chiʼinejbail ta vayele. Melel onoʼox ti skʼan xkalbetik kalab jnichʼnabtik kʼusitik xibal sba xuʼ xkʼot ta pasel ta skoj li chiʼinejbail ta vayele (1Ko 6:18; Snt 1:14, 15). Pe teuk me ta ajol ti chakʼ ta ilel Vivlia ti jaʼ jun matanal yakʼoj li Jpasvaneje, ti maʼuk sventa spetsʼ Satanás laj yakʼe (Pr 5:18, 19; Kan 1:2). Mi jaʼ noʼox chaval li kʼusitik chopol ta sventa li chiʼinejbail ta vayele, xuʼ muʼyuk xa lek chilik avalab anichʼnab ta tsʼakal ta sventa taje, manchuk mi mu jechuk smelolal xchiʼuk mu jechuk chal li Vivliae. Kʼelo avilik li kʼusi chal Corrina jun tseb ti likem ta Franciae: «Ta skoj ti jaʼ noʼox chalilanbikun tajek jtot jmeʼ ti chopol li mulivajele, ta tsʼakale akʼo mi nupunemik li krixchanoetike, muʼyuk xa lek skʼoplal chkil li chiʼinejbail ta vayele».
Jaʼ yuʼun paso persa ti xavalbe skotol sventa chiʼinejbail ta vayel li avalab anichʼnabe. Jun meʼil ti likem ta slumal México ti Nadia sbie, xi chale: «Oy ta koʼonton ti snaʼikuk kalabtak ti stalel onoʼox chchiʼin sbaik ta vayel li krixchanoetike, ti jaʼ jun kʼupil sba matanal yakʼoj Dios ta sventa li buchʼutik nupunemike. Ta jkʼan ti xaʼibeik smelolal ti mi lek tstunesik li matanal taje xuʼ x-akʼbatik muyubajel, yan mi muʼyuk lek tstunesike xuʼ x-akʼbatik at-oʼonton».
Kʼuxi xuʼ xavalbe avalab anichʼnabik ta sventa li poxe
Voʼotuk baʼyel xachiʼin ta loʼil akerem atseb ta sventa li poxe. Xi chal jun totil ta Gran Bretaña ti Mark sbie: «Xuʼ van mu snaʼik li ololetik mi stakʼ uchʼel o mu stakʼ uchʼel li poxe. La jakʼbe jkerem ti vaxakib sjabilal mi lek o mi chopol li yuchʼel poxe. Jun koʼontonkutik liloʼilajkutik, taje jaʼ koltaat sventa akʼo xalbun li kʼusi tsnope».
Mas lek chaʼibeik smelolal mi ep ta velta chaloʼiltaik taje. Tsako ta venta jayib sjabilal sventa xavalbeik skʼoplal kʼusitik yan tsotsik skʼoplal, jech kʼuchaʼal li xchʼunel mantal kʼalal chichʼ tsʼotel karoe o li chiʼinejbail ta vayele.
Lekuk ta chanel li kʼusi chapasike. Li ololetike toj anil chchanik li kʼusi chil ta spat xokonike. Yichʼoj chanbel skʼoplal ti jaʼ mas chchanbeik kʼusi tspas stot smeʼik li ololetike. Jaʼ yuʼun, mi chil avalab anichʼnab ti baʼyel chbat avuchʼ jpʼisuk pox sventa xuʼ junuk avoʼontone o sventa xpaj li a-estrese, chlik snopik ek ti jaʼ chchapaj-o kʼopetik li yuchʼel poxe. Jaʼ yuʼun, lekuk ta chanel li kʼusi chapase xchiʼuk ta smeloluk xavuchʼ li poxe.
g17.6-S paj. 9 par. 5
Chanubtaso avalab anichʼnab sventa bikʼituk xakʼ sbaik
Chanubtaso avalab anichʼnab sventa snaʼuk xkoltavanik. Akʼbo yil ti «jaʼ mas xmuyubaj li buchʼu chakʼe, jaʼ mu sta li buchʼu chichʼe» (Ech 20:35). Jtos ti kʼusi xuʼ xapas xchiʼuk li akerem o atsebe jaʼ ti xatsʼibaik ta vun li buchʼutik chtun yuʼunik koltael ta manolajel, ti skʼanik kuchel ta karro o smeltsanbel li kʼusitik tsok yuʼunike. Vaʼun, akʼo bat xchiʼinot li akerem o atseb sventa xil ti chakʼupin skoltael li yantike. Kʼalal jech chapase, jaʼ chkoltaatik sventa bikʼit xakʼ sbaik, yuʼun voʼot chavakʼ ta ilel li kʼusi skʼan pasele (beiltasel ta Vivlia: Lukas 6:38).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Malaliletik, ichʼik me ta mukʼ li avajnilike
16 Ti stojbe ta vokol xchiʼuk ti xalbe ti ep sbalil chile. Li jun malalile chichʼ ta mukʼ yajnil kʼalal chalbe ti ep sbalil chile xchiʼuk ti oy kʼusi chalbe sventa junuk yoʼonton xaʼi sbae. Jech kʼuchaʼal ti stojbe ta vokol skotol li kʼusitik tspas sventa xkoltaate (Kol 3:15). Kʼalal tskʼupil kʼopta li yajnile, jun yoʼonton chaʼi sba, ichʼbil ta mukʼ xchiʼuk kʼanbil chaʼi sba (Pr 31:28).
22-28 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKLESIASTES 1, 2
Jchanubtastik li achʼ jchʼieletike
«Kʼubanbo tukʼil viniketik li kʼusitik taje»
3 Li yajtunelutik Diose ta jkʼupintik tajek ti chijtun ta stojolal Jeovae xchiʼuk li kʼusi akʼbil jbaintike. Jutuk mu jkotoltikuk oy ta koʼontontik ti jechuk-o jpastik ta sbatel osile. Pe li kʼusi melele jaʼ ti mu xa xuʼ kuʼuntik jech spasel kʼalal mi lijyijube (Ekl 1:4). Taje vokol chaʼiik epal stestigotak Jeova. ¿Kʼu yuʼun? Jaʼ ta skoj ti yantik x-epaj li cholmantale xchiʼuk sventa masuk ep buchʼutik xaʼiik li lekil aʼyeje, tstunes kʼusitik achʼ chlokʼanuk tal li s-organisasion Jeovae. Pe li ermanoetik ti oy xa sjabilalike vokol chaʼiik yoʼ xchanik stunesel li kʼusitik taje (Lu 5:39). Jech xtok, stalel onoʼox ti yantik chlaj yipal kuʼuntike (Pr 20:29). Jech oxal chaʼa, li buchʼutik oy xa sjabilalike toj lek ti xchanubtasik li buchʼutik mas keremike, sventa xuʼ sbainik yan abtelaletik (kʼelo Salmo 71:18).
4 Li ermanoetik ti tsots kʼusi sbainojike xuʼ van mu kʼunuk chaʼiik ti jaʼ xa xakʼbeik sbain yabtelik li buchʼu mas keremike. Yikʼaluk chiʼik mi xpojbat li yabtelik ti skʼanojik tajeke. Yantik xtoke tsvul yoʼontonik, yuʼun tsnopik ti mu lekuk spas yuʼunik li buchʼutik keremik to jech kʼuchaʼal tspas stukike. Oy buchʼutik xtoke, mu noʼox xokob chaʼiik ta xchanubtasel li yantike. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik keremetik toe skʼan me mu xchibajik mi muʼyuk to bu ch-akʼbat sbainik jtosuk abtelale.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Kerem tsebetik, li Jpasvanej avuʼunike tskʼan ti xamuyubajike
14 Li Salomone jkʼulej toʼox tajek xchiʼuk xuʼ yuʼun spasel li kʼusi tskʼane, xi la snope: «Ta jpas caʼtic li cʼusi tscʼan coʼntone; ta jcʼupin caʼtic li cʼusitic leque» (Ekl 2:1-10). La spas skotol li kʼusi xal yoʼontone, la svaʼan mukʼtik naetik, la smeltsan kʼupil sba osiletik xchiʼuk nichimaltik. ¿Mi jun van yoʼonton laj yaʼi sba xchiʼuk mi xkuxet xa van yoʼonton? Xi chalbutike: «Lic jqʼuel lec scotol li yabtel coc jcʼobe [...]. Te laj quil ti altic noʼox chacʼ jvocoltique, [...] muʼyuc cʼusi ta jtatic o» (Ekl 2:11). ¿Mi chatsak ta mukʼ li kʼusi chakʼ achan li sloʼil Salomone?
29 YUʼUN SEPTIEMBRE–5 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKLESIASTES 3, 4
Muuk xtuchʼ li oxkʼol chʼojone
¿Kʼuxi xuʼ jtunestik lek li kʼusitik achʼ chlokʼanuke?
● Mi lek ta jtunestik li kʼusitik achʼ chlokʼanuke, xuʼ skoltautik sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li jnup jchiʼiltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, junantik nupultsʼakaletike tstunesik sventa xchiʼin sbaik ta loʼil kʼalal mu jmoj oyikuke.
«Xijmuyubaj tajek kʼalal xi tstakbutik tal mensaje li jnup jchiʼiltike: ‹Jkʼanojot› o ‹Ta jnaʼot›» (Jonathan).
● Mi muʼyuk lek ta jtunestik li kʼusitik achʼ chlokʼanuke, xuʼ me xakʼ jvokoltik. Jech kʼuchaʼal liʼe, junantike skotol ora tstunes selularik o stavletaik, jaʼ yuʼun muʼyuk xa yorail yuʼunik sventa xchiʼinik ta loʼil li snup xchiʼilike.
«Ep ta veltae, xuʼ ox van jal la xchiʼinun ta loʼil jmalal jechuk ti jutukuk ta jtunes li jselulare» (Julissa).
● Junantik krixchanoetike chalik ti xuʼ la xchiʼin ta loʼil snup xchiʼilik kʼalal jaʼo tstunes selularik o stavletaike. Li socióloga Sherry Turkle chal ti jaʼ «jecheʼ loʼil ti ep kʼusi spas kuʼuntik kʼalal jaʼo oy kʼusi yakal ta jpastike». Jaʼ yuʼun, akʼo mi chalik ti toj lek ti ep kʼusitik spas kuʼuntik ta jmoj noʼox yoraile, ta melele, mu jechuk. Li sociologae chal xtok «ti muʼyuk lek chbat ta pasel kuʼuntik mi ep kʼusitik ta jpastik ta jmoj noʼox yoraile».
«Lek chkaʼi jchiʼin ta loʼil li jmalale, pe kʼalal oy kʼusitik yan chlik spase, muʼyuk xa lek chkaʼi. Taje chakʼbun jnop ti xuʼ noʼox chaʼi mi te jchiʼuke xchiʼuk ti jaʼ van mas tsots skʼoplal chil li selulare» (Sarah).
Kʼusi chakʼ jchantik: Ti kʼu yelan ta jtunestik li kʼusitik achʼ chlokʼanuke xuʼ skoltautik sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li jnup jchiʼiltike o xuʼ xakʼ jvokoltik.
Tsanaluk-o avuʼunik «li sleb kʼokʼ yuʼun Jeovae»
12 ¿Kʼusi xuʼ xchanbeik Akila xchiʼuk Prisila li buchʼutik nupunemike? Nopbo skʼoplal skotol li kʼusitik chapasik ta jujuntale. ¿Mi oy van kʼusitik ti xuʼ jmoj xapasike? ¿Mi nopem xavaʼi jmoj chachol mantal xchiʼuk anup achiʼil jech kʼuchaʼal la spas li Akila xchiʼuk Prisilae? Li Akila xchiʼuk Prisilae jmoj abtejik. Yikʼaluk van mu koʼoluk cha-abtej achaʼvoʼalik, pe xuʼ van jmoj xapasik li kʼusitik skʼan pasel ta yut anaike (Ekl 4:9). Mi jmoj chakolta abaike, xuʼ jaʼo te xachiʼin abaik ta loʼil. Xi chal Robert ti mas xa ta 50 jabil snupunel xchiʼuk Lindae: «Ti melel xkaltike, mu masuk xokolunkutik. Pe kʼalal jmoj ta jkolta jbakutik ta sukʼel li platoetik xchiʼuk kajnile o kʼalal tskoltaun kʼalal te chi-abtej ta jardine, ximuyubaj-o tajek. Taje tskoltaunkutik sventa jun noʼox koʼontonkutik xchiʼuk ti masuk to jkʼan jbakutike».
13 Teuk ta ajolik liʼe: kʼalal te oyot xchiʼuk anup achiʼile, maʼuk skʼan xal ti lek xa xavil abaike. Xi chal jun ermana ta Brasile: «Ta skoj ti ep kʼusitik xuʼ xchʼay koʼontontike, xuʼ van jnoptik ti mu persauk koʼol kʼusi jpastik ta skoj ti moj nakalutike. Pe laj kakʼ venta ti mu baluk noʼox ti jmoj nakalutike, yuʼun skʼan jtsak ta venta ti kʼu yelan chaʼi sbae». Jkʼeltik kʼusi spasoj Bruno xchiʼuk Tais sventa xakʼik ta ilel ti oy ta yoʼonton sbaik ta jujuntale. Xi chal li Brunoe: «Sventa jkʼupinkutik ti jmoj oyunkutike, ta jkʼej li jselularkutike».
14 Ta skoj ti jelel kʼusi chakʼupinik spasele, xuʼ van xlik-o akʼopik. Pe ¿kʼuxi xuʼ xapasik? Jnoptik ta sventa li kʼokʼ laj kalbetik skʼoplal ta slikebale. Kʼalal chichʼ tsanele, smelol te xleblun. Pe sventa stsake, skʼan jech-o xkakʼilanbetik siʼil. Jaʼ jech li ta anupunel eke skʼan jech-o xachʼakbe yorail sventa oyuk kʼusi jmoj xapasike. Kʼelik kʼusitik chakʼupinik spasel sventa mu xlik akʼopik (Snt 3:18). Mi oy kʼusitik jmoj chlik apasike, xuʼ me xlik akʼan abaik yan velta.
Tsanaluk-o avuʼunik «li sleb kʼokʼ yuʼun Jeovae»
3 Sventa jechuk-o tsanal li «sleb kʼokʼ yuʼun Jeovae», li malalil xchiʼuk ajnilale skʼan xakʼ yipalik sventa xamigoinik li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mi jaʼ yamigoike ta sjunul yoʼonton chchʼunik li beiltaseletik chale. Vaʼun, jech-o me skʼanoj sbaik mu ventauk kʼusi tsnuptanik (kʼelo Eklesiastes 4:12). Jech xtok, li yamigotak Jeovae chakʼ yipalik ta xchanbel li stalelaltake, lek yoʼontonik, oy smalael yuʼunik xchiʼuk snaʼ xakʼik perton (Ef 4:32–5:1). Kʼalal jech stalelalik li nupultsʼakaletike, mas me kʼun chaʼiik sventa xakʼbe sbaik ta ilel ti skʼanoj sbaike. Jun ermana ti Lena sbi xchiʼuk ti mas xa ta 25 jabil snupunele, xi chale: «¡Kʼalal lek chʼiem ta mantal li jnup jchiʼiltike, mu vokoluk chkaʼi jkʼantik xchiʼuk xkichʼtik ta mukʼ!».
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-S «Kʼanelal» par. 39
«Kʼanelal»
«Oy yorail chijkʼanvan». Mu staik-o xichʼik kʼanel li buchʼutik chal Jeova ti mu staik-o kʼanele o ti mu xiktaik spasel li kʼusi chopole. Li Jeova xchiʼuk Jesuse skʼanojik li tukʼilale xchiʼuk spʼajojik li choplejale (Sl 45:7; Ebr 1:9). Jaʼ yuʼun, mu sta-o ti jkʼantik li krixchanoetik ti spʼajojik tajek li Diose. Yuʼun akʼo mi xkakʼbetik ta ilel kʼanelal, muʼyuk onoʼox bu chjel stalelalik. Jech xtok, li buchʼutik spʼajojik Diose muʼyuk onoʼox ch-ayan ta yoʼontonik skʼanel (Sl 139:21, 22; Is 26:10). Jaʼ yuʼun, sta-o ti xpʼajatik yuʼun Diose xchiʼuk snaʼoj xa kʼusi ora chchapan (Sl 21:8, 9; Ekl 3:1, 8).
6-12 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKLESIASTES 5, 6
¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti chkichʼtik lek ta mukʼ li Diose?
w08 15/8 paj. 15, 16 par. 17, 18
Oyuk jlekilal kutsilaltik xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae
17 Kʼalal jaʼo chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, skʼan me lekuk jtalelaltik ti vaʼ ora taje. Xi tsvules ta joltik li Eklesiastes 5:1: «Cʼalal chabat ta chʼulna yuʼun Diose, qʼuelo me aba cʼu xʼelan chaxanov», xi. Li Moisés xchiʼuk Josuee skʼan onoʼox xakʼik ta ilel ti chichʼik ta mukʼ Dios kʼalal chpechʼik li chʼul balumile, jaʼ yuʼun skʼan slokʼ xonobik (Eks 3:5; Jos. 5:15). Li paleetik ta Israele skʼan stunes sbikʼit vexik ta lino no ti «xcʼot cʼalal ta smucʼul [yoʼike]» (Eks 28:42, 43). Li mantal taje jaʼ sventa ti muʼyukuk kʼusi kʼexlal xkʼot ta pasel kʼalal jaʼo chtunik ti bu oy skajleb matanale. Jech noxtok, li yutsʼ yalal jun palee jaʼ me jech skʼan spas kʼuchaʼal chal li tsatsal chʼul mantaletike xchiʼuk ti oyuk yutsil slekilalike.
18 Jech kʼuchaʼal chkiltike, skʼan oyuk jmelolaltik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti lekuk jpas jbatik kʼalal jaʼo chkichʼtik ta mukʼe. Pe skʼan xkichʼtik ta mukʼ noxtok li yan krixchanoetike, yuʼun me jaʼ noʼox jech xuʼ ta xichʼutik ta mukʼ ek. Melel onoʼox un, li tsakel ta venta chkakʼbetike skʼan me ta sjunuluk koʼontontik, mu nakauk noʼox ta jkuy jbatik o naka noʼox ta jbaba pastik. Skʼan xlokʼ tal ta koʼontontik, yuʼun jaʼ li kʼusi tskʼel Jeovae (1Sa 16:7; Pr 21:2). Mi jech tajmek ta jpas ta jkuxlejaltik taje, te me chvinaj ta jtalelaltik xchiʼuk li ta kʼusitik ta jpastike, ti kʼu yelan ta xkil li jchiʼiltaktike xchiʼuk li kʼusi ta jnoptik ta jtojolal jtuktike. Ta me xvinaj skotol ora, ta skotol li kʼusi ta jpastik xchiʼuk chkaltike. Kʼalal oy lek yutsil jtalelaltik, jkʼuʼ jpokʼtik xchiʼuk kʼu yelan ta jmeltsan jbatike, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jtsakojtik lek ta venta li kʼusi laj yal jtakbol Pablo liʼe: «Mu jcʼan bochʼo jsocbecutic yoʼnton junuc. Yuʼun mu jcʼan chopol chbat scʼoplal li yabtel Dios yacʼojbuncutique. Jaʼ noʼox oy ta coʼnton chcacʼcutic ta ilel ti ta melel vuʼuncutic oy cabtelcutic ta stojol Diose» (2Ko 6:3, 4). «Yuʼun jech lec chbat scʼoplal li lequil chanubtasel yuʼun Diose, jaʼ li Jcoltavanej cuʼuntique» (Tit 2:10).
Chlekub-o j-orasiontik li xchanel Vivliae
21 Jaʼ jech ta xchʼunel yoʼonton la spas orasion ek li Jesuse xchiʼuk yichʼoj lek ta mukʼ Dios. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal mu toʼox chchaʼkuxes li Lasaroe, «la stoy muyel sat ta toyol, jech laj yal: ‹Tati, colaval ti chavaʼibun jcʼope. Li vuʼune ta jnaʼ ti scotol cʼacʼal chavaʼibun jcʼope›» (Jn 11:41, 42). ¿Mi jaʼ jech ta xchʼunel avoʼonton chapas orasion xchiʼuk ti chavichʼ ta mukʼ Diose? Mi chakʼelbe lek skʼoplal li orasion ti laj yakʼ ta chanel Jesuse, te chavakʼ venta ti jaʼ mas toj tsotsik skʼoplal li xchʼultajesbel sbi Jeovae, ti chtal li Ajvalilal yuʼune xchiʼuk li skʼoteb ta pasel kʼusi tskʼan yoʼontone (Mt 6:9, 10). Li avi une nopo li ta a-orasiontake. ¿Mi chakʼ ta ilel ti solel oy tajek ta avoʼonton li Ajvalilal yuʼun Diose, li kʼusi tskʼan yoʼontone xchiʼuk li xchʼultajesbel sbie?
«Cʼotuc ta pasel avuʼun li cʼusi chavale»
12 Kʼalal laj kichʼtik voʼe laj kalbetik ta jamal ti chijtun ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti ta jchʼunbetik smantal ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike. Pe li ichʼvoʼe jaʼ to noʼox yuni likebal. Jech oxal, skʼan xi jakʼilanbe jbatik-oe: «¿Mi yantik tstsatsub ti kʼu yelan xkil jba xchiʼuk Jeova jech kʼuchaʼal kʼalal laj kichʼ voʼe? ¿Mi ta sjunul-o koʼonton chitun ta stojolal?» (Kol 3:23). «¿Mi nopoltik noʼox ta jpas orasion? ¿Mi jech-o ta jchan Jvivlia skotol kʼakʼal? ¿Mi jech-o chikʼot ta tsobajeletik? ¿Mi jech-o chilokʼ ta cholmantal ti bu kʼalal xuʼ kuʼune? ¿O mi muʼyuk xa xi muyubaj ta jpasbe yabtel li Jeovae?». Li jtakbol Pedroe laj yal ti tsots tajek skʼoplal skʼan jchabi jbatike, yuʼun xuʼ van xkikta jbatik ta spasbel yabtel li Jeovae. Pe mu jechuk chkʼot ta pasel mi ta jtsatsubtastik mas li xchʼunel koʼontontike, ti xkuchuk kuʼuntike, ti jkʼantik mas li Diose xchiʼuk ti xkepajestik li yojtikinobil kuʼuntike (kʼelo 2 Pedro 1:5-8).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Li kʼusitik tsjakʼ jkʼelvunetike
Li Eklesiastes 5:8 chalbe skʼoplal jun ajvalil ti chilbajin li buchʼutik povreike xchiʼuk ti muʼyuk stukʼil yoʼonton ta stojolalike. Skʼan svules ta sjol jechuk ti chkʼelat yuʼun li buchʼu mas to tsots yabtele. Yuʼun xuʼ onoʼox van oy buchʼu ti mas tsots yabtel kʼuchaʼal li stuke. Pe xuʼ van muʼyuk lek tspas yabtelik skotol li ajvaliletike, vaʼun jaʼ xa chil svokol li yan krixchanoetike.
Akʼo mi oy kʼusi tsots yakal ta jnuptantik, tspat koʼontontik ti te sat Jeova ta stojolal li j-abteletik yuʼun ajvalile. Xuʼ xkalbetik Jeova ti akʼo skoltautike xchiʼuk ti xkakʼbetik sbain li kikatstike (Sl 55:22; Flp 4:6, 7). Jnaʼojtik lek liʼe: «Li sat Jeovae skʼeloj sjunul li balumile, yuʼun tskʼan chakʼbe ta ilel stsatsal sventa skolta li buchʼu ta sjunul yoʼonton tukʼ chakʼ sba ta stojolale» (2Kr 16:9).
Jaʼ yuʼun, li Eklesiastes 5:8 jamal chakʼ kiltik liʼe: jaʼ ti oy to buchʼu mas tsots yabtel yuʼunik li ajvaliletik liʼ ta balumile. Li kʼusi mas tsots skʼoplal chakʼ kiltike jaʼ ti jaʼ noʼox stuk Jeova mas tsots yabtel ta sjunul vinajel balumile. Li avie, yakal tspas mantal, yuʼun stsakoj xa yabtel ta Ajvalil li Xnichʼone, li Jesukristoe. Li Jeova ti skotol xuʼ yuʼune yiloj skotol li kʼusi chkʼot ta pasele xchiʼuk lek tukʼ li kʼusi tspase, jaʼ jech stalelal ek li Xnichʼone.
13-19 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKLESIASTES 7, 8
«Jaʼ mas lek mi chijbat ta sna li buchʼutik chokʼita yanimaike»
¿Kʼusi chakʼ jchantik kʼalal okʼ li Jesuse?
9 Xuʼ xakolta li buchʼu chamem junuk yutsʼ yalale. Li Jesuse maʼuk noʼox okʼ xchiʼuk Marta xchiʼuk li Mariae, yuʼun la xchikintaanbe li kʼusi laj yalike xchiʼuk la spatanbe yoʼonton. Li voʼotik eke xuʼ me jech jpatbetik yoʼonton li buchʼutik chamem junuk yutsʼ yalale. Li Dan ti jaʼ jun mol ta tsobobbail ti te likem ta Australiae xi chale: «Solel ta jkʼan tajek koltael laj kaʼi kʼalal cham li kajnile. Oy jayib nupultsʼakaletik la xchikintabeikun ti kʼu yelan chkaʼi jbae xchiʼuk laj yaʼibeik smelolal kʼalal te chtʼom kokʼele. Kʼalal solel mu xuʼ tajek chkaʼie, oy kʼusitik la skoltaikun spasel, jech kʼuchaʼal ta spokel li jkarroe, ta smanel kʼusitik o ta spasel li jveʼele. Jech xtok, nopolik noʼox chchiʼinikun ta spasel orasion. Laj yakʼik ta ilel ti jaʼ jmelel amigotak xchiʼuk kermanotak ti chkoltavanik kʼalal oy vokolile» (Pr 17:17).
Jkolta kermanotaktik ta stsalel li svokolike
15 Xi chal William ti oy xa ta sjayibal jabil xchamel yajnile: «Lek tajek chkaʼi ti chalbeikun yantik li kʼusitik lek laj yilik ta stojolal kajnile. Yuʼun chakʼbun jnaʼ ti skʼanojik toʼoxe xchiʼuk ti kʼux ta yoʼontonike. Tspatbun tajek koʼonton ti jech chalik ta stojolale, yuʼun jkʼanoj toʼox ta sjunul koʼonton xchiʼuk toj ep sbalil laj kil». Xi chal jun ermana ti Bianca sbie: «Tspat tajek koʼonton kʼalal chtal spasbeikun orasione xchiʼuk ti tskʼelbeikun junchibuk teksto ta Vivliae. Toj ep sbalil chkaʼi xtok kʼalal chalbeik skʼoplal li jchiʼile xchiʼuk ti chchikintabeikun kʼalal voʼon chkalbe skʼoplale».
«Okʼan me achiʼukik li buchʼutik ch-okʼike»
16 Jech xtok, lek me ti jpastik orasion ta stojolal li buchʼu chil svokole o ti jchiʼintik ta spasel orasione. Melel onoʼox ti vokol ta pasel orasion kʼalal jaʼo oy svokolike. Xuʼ te chlik okʼkutik o mu xa xlokʼ xijkʼopoj. Kʼalal ta sjunul koʼonton ta jpastik li orasione xuʼ me xyochbe xkʼuxul li kʼusi kʼux chaʼiike. Li Dalene ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 12, xi chvul ta sjole: «Kʼalal chbat spatbeikun koʼonton li ermanaetike, ta xkalbeik mi xuʼ spasik junuk orasion. Vokol ta xaʼiik kʼalal chlik spasik li orasione. Pe kʼunkʼun tstsatsub batel li yechʼomal yeike, vaʼun kʼupil xa sba ti kʼu yelan tstsuts yuʼunike. Jaʼ tstsatsub-o xchʼunel koʼonton kʼalal chkakʼ venta ti lek tsots li xchʼunel yoʼontonike, ti kʼu yelan chkʼanvanike xchiʼuk ti oyun ta yoʼontonike».
«Okʼan me achiʼukik li buchʼutik ch-okʼike»
17 Ta skoj ti jelelik ta jujuntal li krixchanoetike, jelel ti kʼu sjalil ch-echʼ-o yuʼunik xkʼuxul kʼalal oy buchʼu chcham yuʼunike. Jaʼ yuʼun skʼan me jechuk-o jkoltatik, maʼuk noʼox kʼalal achʼ to xchamel li yutsʼ yalalike, yuʼun te to oy li yantik yutsʼ yalalik xchiʼuk li yamigotakike. Skʼan jkoltatik-o akʼo mi echʼem xa ox jayibuk u, yuʼun li yantike muʼyuk xa chvulaʼajik. Li ta Proverbios 17:17 xi chale: «Li bochʼo lec jcʼopan jba jchiʼuctique lec onoʼox scʼanojutic; jaʼ jchiʼiltic ta voqʼuel chcʼot ti cʼalal oy jvocoltique». Skʼan jechuk-o jpatbetik yoʼonton li buchʼu chat yoʼontone, mu ventauk kʼu sjalil skʼan jech jpastik (kʼelo 1 Tesalonisenses 3:7).
18 Jvules ta joltik ti xuʼ xlik yat yoʼontonik ta anil noʼoxe. Xuʼ van jaʼ xvul-o ta sjolik kʼalal jaʼo s-aniversarioike, kʼalal chaʼiik junuk sone, kʼalal tskʼelik junuk fotoe, kʼalal oy kʼusi tspasike, kʼalal oy kʼusi chaʼibeik yikʼe, kʼalal oy kʼusi chaʼiik chnike o yan kʼusitik. Li buchʼu chamem snup xchiʼilike toj vokol chaʼiik kʼalal sba to velta stuk xa chbatik ta asamblea o ta Snaʼobil slajel Kristoe. Xi laj yal jun ermano ti chamem yajnile: «Jnaʼoj xa onoʼox ti kʼux tajek chkaʼi mi kʼot yorail li j-aniversariokutike. Kʼalal kʼot yoraile, oy ermanoetik ti la xchapanik jun uni kʼin ti te ayik li kamigotak sventa mu jtukuk xkaʼi jbae».
19 Teuk me ta joltik ti maʼuk noʼox skʼan patbel yoʼontonik kʼalal jaʼo chkʼot s-aniversarioik o yan kʼusitike. Xi chal li Juniae: «Kʼalal chtal xchiʼinutik o chtal spatbutik koʼontontik kʼalal maʼuk yorail junuk aniversarioe, ep tajek sbalil. Kʼalal jech tspasike, tspat tajek koʼontontik xchiʼuk ta jtabetik tajek sbalil». Melel onoʼox, muʼyuk kʼusi stakʼ jpastik sventa mu xa xat yoʼontonik o ti muʼyuk xa tsnaʼik li buchʼu chamem yuʼunike. Pe ep kʼusitik xuʼ jpastik sventa jpatbetik yoʼontonik (1Jn 3:18). Xi chal li Gabie: «Ta jtojbe tajek ta vokol Jeova ti ta slekil yoʼonton la skoltaikun li moletik ta tsobobbail kʼalal tsots laj kil jvokole xchiʼuk ti muʼyuk laj yiktaikun jtuke. Jaʼ yuʼun, li kʼusi la spasike, jujun kʼakʼal kʼanbil tajek laj kaʼi jba yuʼun li Jeovae».
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
«Tsnaʼ skotolik ti voʼoxuk kajchankʼopoxuke»
18 Bateltike xuʼ van skʼan jchiʼintik ta loʼil li jun ermano ti oy kʼusi la spasbutike. Pe yoʼ to mu jchiʼintik ta loʼile xi jakʼbe jbatike: «Mi jnaʼoj ti kʼu yuʼun jech la spasbune?» (Pr 18:13). «¿Mi yolbaj van jech la spas?» (Ekl 7:20). «¿Mi oy van jech jpasoj ek?» (Ekl 7:21, 22). «Mi bat jchiʼin ta loʼil li ermanoe, ¿mi mas to van tstsatsaj batel li kʼope?» (kʼelo Proverbios 26:20). Mi la jchʼakbetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal taje, yikʼaluk van te chkakʼtik venta ti jaʼ mas lek ti xkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtike xchiʼuk ti jchʼay ta joltik li kʼusi kʼot ta pasele.
20-26 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKLESIASTES 9, 10
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
Mu me xiuk xkaltike: jaʼ «ta smul li Mucʼul Diose»
20 Kakʼtik venta buchʼu ta smul. ¿Kʼu yuʼun skʼan jech jpastik? Yuʼun jaʼ ta jmultik jlom li kʼusitik chkil-o jvokoltike. Jaʼ yuʼun skʼan me xkakʼtik venta (Gal 6:7). Mu me jaʼuk xavakʼbe smulin Jeova li kʼusitik chopol chkʼot ta pasel ta akuxlejale. ¿Kʼu yuʼun mu stakʼ ti jech jpastike? Kalbetik skʼoplal jkot karo ti toj lek x-anilaj pasbile. Jnoptik avaʼi ti oy jun vinik ti muʼyuk chchʼun ti kʼu stsatsal skʼan tsʼotel li karo kʼalal jaʼo ch-echʼ ta jun kurva ti toj xibal sbae, vaʼun tspas choke. ¿Mi jaʼ van ta smul li buchʼu la smeltsan li karoe? ¡Maʼuk! Jaʼ jech li voʼotike, yakʼoj jnop jtuktik Jeova li kʼusi ta jkʼan ta jpastike. Xchanubtasojutik xtok kʼuxi xuʼ jnoptik lek li kʼusi ta jkʼan ta jpastike. Jaʼ yuʼun, mu me stakʼ xkakʼbetik smulin Jpasvanej kuʼuntik li kʼusi chopol chkʼot ta pasel kuʼuntike.
21 Melel onoʼox chaʼa, li vokolil chkiltike maʼuk ta smul skotol li kʼusi muʼyuk lek ta jpastike. Bakʼintike jaʼ ta skoj «li yorail xchiʼuk li kʼusitik muʼyuk malabil chkʼot ta pasele» (Ekl 9:11, TNM). Jech xtok, mu me xchʼay xkaʼitik ti jaʼ bankilal j-akʼchoplejal li Diablo Satanase (1Jn 5:19; Ap 12:9). ¡Jaʼ jkontratik li Satanase, maʼuk me li Jeovae! (1Pe 5:8).
Ep sbalil chil Jeova kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike
10 Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, tskoltautik xtok sventa stsal kuʼuntik li kʼusitik ta jnuptan ta jkuxlejaltike. Pe xuʼ me oy kʼusitik muʼyuk lek chkiltik ti chichʼ pasele. Xi laj yal li pʼijil ajvalil Salomone: «Quiloj ti oy jaʼ cajal ta caʼ chanovic li mozoetique; yan li banquilaletique jaʼ ta yacan chanovic jech chac cʼu chaʼal mozo» (Ekl 10:7). Mu me skotoluk velta chichʼik ichʼel ta mukʼ li buchʼutik oy kʼusitik lek xtojobik spasele, yuʼun bakʼintike jaʼ mas chichʼik ichʼel ta mukʼ li buchʼutik mu kʼusi snaʼik lek spasele. Li Salomone laj yakʼ venta ti jaʼ mas lek ti junuk noʼox koʼontontik akʼo mi oy kʼusi chkʼot ta pasel ta jkuxlejaltike, jaʼ chopol me chij-ilin-o yuʼune (Ekl 6:9). Mi bikʼit chkakʼ jbatike, jaʼ me tskoltautik yoʼ mu chopoluk xkiltik li kʼusitik chkʼot ta spasel ta jkuxlejaltike.
¿Mi ta jtabetik sbalil li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike?
LI Vivliae ep ta velta chakʼ ta ilel ti Jeovae maʼuk noʼox tskʼan chijkuxiutik, tskʼan ti jkʼupintik xtok li kuxlejale. Jech kʼuchaʼal chal li Salmo 104:14 xchiʼuk 15: «Voʼot chavacʼ [...] veʼlil sventa tsta o stsatsalique, xchiʼuc li yaʼlel tsʼusub sventa xcuxet noʼox yoʼnton cʼalal chuchʼique, xchiʼuc li aceite sventa ch-achʼub o lec sat yelovic yuʼune, xchiʼuc scotol li veʼliletic ti ch-acʼbat lec stsatsalic oe». Jech, li Diose chakʼ chʼiuk li kʼusitik chtun kuʼuntik sventa tsmakʼlinutike, jech kʼuchaʼal li sbekʼ tsʼunobaletike, li aseitee xchiʼuk li yaʼlel tsʼusube. Kʼuchaʼal chkiltike, li yaʼlel tsʼusube maʼuk noʼox ta xakʼ li kʼusi chtun yuʼun jbekʼtaltike, yuʼun chakʼ xtok ti akʼo «xcuxet noʼox yoʼnton» yuʼun li krixchanoetike (Ekl 9:7; 10:19). Jamal xvinaj, li Jeovae oy ta yoʼonton ti akʼo xijmuyubajutike, yuʼun chakʼ «xcuxet noʼox coʼntontic» (Ech 14:16, 17).
2 Mi jaʼ jeche, muʼyuk srasonal ti chopol chaʼi sbaik mi chchʼay yoʼontonik bakʼintik li yajtuneltak Diose. Li buchʼutik «[tskʼelik] li mutetique» xchiʼuk ti «cʼu xʼelan chchʼi li nichimetic ta yaxaltique», xuʼ xmuyubaj-o yoʼontonik xchiʼuk x-akʼbat yipalik, taje jaʼ noʼox chaʼtos chkalbetik skʼoplal (Mt 6:26, 28; Sl 8:3, 4). Ta melel, ti jun noʼox koʼontontik xchiʼuk ti muʼyuk iputike jaʼ jun matanal «yacʼojbutic Dios» (Ekl 3:12, 13). Li yorail ta jchʼakbetik sventa ta jchʼay koʼontontike jaʼ jun matanal yakʼojbutik li Diose. Jaʼ yuʼun, skʼan jtunestik lek.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-S «Loʼiltavanej, chopol kʼoptavanej» par. 4, 8
«Loʼiltavanej, chopol kʼoptavanej»
Mi nopem xkaʼitik chijloʼiltavan o ta jpuktik loʼile, xuʼ me xlik jchopol kʼoptatik li yantike. Jaʼ yuʼun, xi tspʼijubtasutik li Eklesiastes 10:12 kʼalal ta 14: «Li ye buchʼu bole jaʼ noʼox tsta-o svokol stuk. Bol li kʼusi baʼyuk chlokʼ ta yee xchiʼuk li stsutseb kʼusi chale jaʼ chuvajil ti ch-ikʼvan batel ta lajele. Pe te noʼox xvulvun-o li buchʼu bole».
Li buchʼu tspuk loʼile mu skotoluk velta chopol (pe xuʼ xjoypʼij ta chopol kʼoptavanej). Kʼalal chijchopol kʼoptavane, tsok-o skʼoplal kuʼuntik li yantike, chkakʼbetik-o svokol xchiʼuk xuʼ xlik-o kʼop. Li buchʼu chchopol kʼoptavane muʼyuk lek ch-ilat yuʼun Dios, ¿kʼu yuʼun? Yuʼun «li buchʼu tslikes saʼkʼop ta stojolal li buchʼutik xchiʼil sbaike» jaʼ tspas li kʼusi spʼajoj Diose (Pr 6:16-19). Li «chopol kʼoptavanej» o «stikʼel mulile» jaʼ skʼan xal di·á·bo·los li ta griego kʼope. Kʼalal chalbe skʼoplal Vivlia li jpʼel kʼop taje, jaʼ chalbe skʼoplal li Satanas ti jaʼ «Diabloe», ti jaʼ li buchʼu chchopol kʼopta Diose (Jn 8:44; Ap 12:9, 10; Je 3:2-5). Jamal xvinaj ti jaʼ li buchʼu baʼyel la slikes li chopol kʼoptavaneje.
27 YUʼUN OKTUVRE–2 YUʼUN NOVIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EKLESIASTES 11, 12
Kʼupino akuxlejal xchiʼuk chabio aba
Albeik skʼoplal spasbentak Jeova sventa xachanubtas li avalab anichʼnabike
16 Li kʼusi spasoj Jeovae jaʼ sventa junuk yoʼontonik xchiʼuk ti skʼupinik li utsʼ alaliletike, taje jaʼ sventa masuk tsobolik-o. Li Vivliae chal ti «oy yorail chijtseʼin» xchiʼuk «oy yorail chijpʼitolaj» (Ekl 3:1, 4, tsʼib ta yok vun). Li Jeovae oy kʼusitik toj kʼupilik sba spasoj ti jaʼ te xuʼ xijbat sventa jchʼay koʼontontike. Ep utsʼ alaliletike lek chaʼi chbat xchʼay yoʼontonik ta teʼtikaltik, ta jamal osiltik, ta vitstikaltik o ta tiʼ nab. Oy junantik ololetike kʼupil tajek chaʼiik ti chtajinik xchiʼuk ch-anilajik ta parke, kʼalal tskʼelik chonbolometik o kʼalal chnuxinajik ta ukʼum, ta tsʼantsʼan voʼ o ta nabe. Oy ep ta tos kʼu yelan xuʼ jkʼupintik li spasbentak Jeovae.
Epuk sbalil xkiltik li matanal yakʼojbutik Diose
6 Li Vivliae maʼuk me jun livro ti chal kʼuxi xuʼ jpoxta jbatik o ti kʼusitik xuʼ jlajestike, pe te chal kaʼitik li kʼusi tsnop Jeovae. Jech kʼuchaʼal li tojobtasel chal liʼe: «Mu xapas li kʼusitik chakʼbe svokol abekʼtale» (Ekl 11:10). Li Vivliae chal ti chopol mi mu x-echʼ koʼontontik li ta veʼele xchiʼuk muʼyuk me lek li yakubele, yuʼun xuʼ xij-ipaj-o xchiʼuk chijcham-o yuʼun (Pr 23:20). Jaʼ yuʼun, li Jeovae tskʼan ti jnaʼuk jpajtsan jbatik kʼalal jaʼo chijveʼ xchiʼuk chij-uchʼbolaje (1Ko 6:12; 9:25).
7 Mi ta jkʼan ta jtojtik ta vokol li jkuxlejaltik yakʼojbutik Dios kʼalal oy kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike, skʼan me xijtojob snopel li kʼusi ta jpastike (Sl 119:99, 100; kʼelo Proverbios 2:11). Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal ta jnoptik kʼusi ta jlajestike, skʼan me jkʼeltik lek. Mi ta jkʼupintik jtosuk veʼlil, pe mi jnaʼojtik ti chij-ipaj-oe, jaʼ mas lek ti mu jlajestike. Chkakʼ ta ilel jpʼijiltik xtok mi lek chijvay, ta jpasilantik ejersisio, mi sak li jbekʼtal jtakopaltike xchiʼuk mi lek noʼox sak o chʼubabil li jnatike.
«Pasik me li kʼusi chal skʼop Diose»
2 Xijmuyubaj noʼox li yajtunelutik Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? Oy jayibuk srasonal ti kʼu yuʼun jech chkaʼi jbatike. Li srasonal ti mas tsots skʼoplale jaʼ ti ta jkʼeltik skotol kʼakʼal li Skʼop Diose xchiʼuk ti chkakʼ kipaltik ta yakʼel ta jkuxlejaltike (kʼelo Santiago 1:22-25).
3 Ep ta jtabetik sbalil kʼalal ta jpastik «li kʼusi chal skʼop Diose». June jaʼ ti xmuyubaj noʼox kuʼuntik li Jeovae, vaʼun xijmuyubaj me tajek ek (Ekl 12:13). Yan xtoke, kʼalal ta jchʼuntik li kʼusi chal li Skʼop Diose, jaʼ me tskoltautik sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike xchiʼuk ti lekuk xkil jbatik xchiʼuk li kermanotaktike. Yikʼaluk van avakʼoj xa venta atuk ti jaʼ jech chkʼot ta pasele. Jech xtok, muʼyuk me ta jtikʼ jbatik ta vokoliletik jech kʼuchaʼal tsnuptanik yantik ta skoj ti muʼyuk chchʼunbeik smantaltak Jeovae. Yuʼun li ajvalil Davide xi laj yal kʼalal laj yalbe skʼoplal smantal Jeova, li kʼusitik chale xchiʼuk ta sventa li kʼusitik tsnope: «Mukʼ me smoton tstaik mi la xchʼunike» (Sl 19:7-11).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Mi kʼot ta pasel ta melel li kʼusi chal Vivliae?
Melel li kʼusitik te tsʼibabil ta Vivliae (Ekl 12:10). Li kʼusitik chalbe skʼoplale kʼot ta pasel ta melel xchiʼuk chalbe skʼoplal krixchanoetik ti kuxiik ta voʼnee (kʼelo Lukas 1:3 xchiʼuk 3:1, 2). Ep j-al-loʼiletik xchiʼuk li buchʼutik chchanbeik skʼoplal li kʼusitik voʼneik xae (arqueólogos) yakʼojik venta ti melel li kʼusi chal Vivlia ta sventa li kʼusitik kʼotanuk ta pasele, li krixchanoetik xchiʼuk li jteklumetik chalbe skʼoplale.