Tuneso lek li tekstoetike

KʼALAL ta jchanubtastik yantike, maʼuk noʼox skʼan ta jkʼelbetik o xkaptabetik li tekstoetike. Li jtakbol Pabloe xi la stsʼibabe batel li Timoteoe: «Paso skotol ti kʼu yepal xuʼ avuʼun sventa lek chilot li Diose, jun j-abtel ti muʼyuk kʼusi jsetʼuk chkʼexav-oe, ti lek tajek snaʼ stunesel li kʼop ti jaʼ sventa li kʼusi melele» (2 Tim. 2:15).

Li teksto taje chchanubtasutik ti jaʼuk jech xkalbetik smelolal ti kʼu yelan chchanubtasvan li Vivliae xchiʼuk ti jtsaktik ta venta li stsʼak loʼile. Jech xtok, mu me jtʼujtik jpʼelantik kʼop ti bu mas lek chkaʼitike xchiʼuk ti jech chkaltik ti kʼu yelan chkaʼibetik smelolal jtuktike. Li Jeovae la stunes j-alkʼop Jeremias sventa xakʼbe yojtikin steklumal ti jecheʼ j-alkʼopetik li buchʼu chalik ti jaʼ la yaloj Dios li kʼusi chalike, pe bu chata, «te noʼox tsnop tal ta yoʼnton stuquic» (Jer. 23:16). Li jtakbol Pabloe tsots laj yalbe mantal li jchʼunolajeletik sventa mu sokesik ta spʼijil krixchanoetik li Skʼop Diose, jaʼ yuʼun xi laj yalanbee: «Laj xa kiktakutik spasel li kʼusitik kʼexlalik sbae, li kʼusitik mukul skʼoplale, ti muʼyuk chiloʼlavankutike, muʼyuk ta jsokeskutik li skʼop Diose». Li buchʼutik chchonik vino li vaʼ kʼakʼale tskapik sventa spasik mas kanal. Pe li voʼotike muʼyuk ta jkaptik ta spʼijil krixchanoetik li Skʼop Diose. Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Li voʼonkutike maʼuk jchonolajelunkutik ta buyuk noʼox ta sventa skʼop Dios jech kʼuchaʼal tspas epal krixchanoetike, yuʼun melel kʼusi chkalkutik ta skoj ti jaʼ yajtsʼaklomunkutik li Kristoe, jech, takbilunkutik yuʼun Dios xchiʼuk skʼelojunkutik Dios ti jech ta jpaskutike» (2 Kor. 2:17; 4:2).

Bakʼintike xuʼ van chakʼel junuk teksto sventa chavakʼ ta ilel junuk beiltasel, yuʼun li Vivliae yichʼoj ep beiltaseletik ti jtunel sventa stsal kuʼuntik kʼusuk vokolile (2 Tim. 3:16, 17). Pe kʼelo me lek ti jaʼuk jech xavalbe smelolal li kʼusi tskʼan chal li tekstoe, mu xajelbe smelolal, mu jaʼuk jech xakʼel ti kʼu yelan chakʼan atuke (Sal. 91:11, 12; Mat. 4:5, 6). Ti kʼu yelan chavalbe smelolale jaʼuk me jech kʼu chaʼal li kʼusi tskʼan tspas Jeovae xchiʼuk li kʼusi chal ta Skʼope.

‹Ti lek tajek jnaʼtik stunesel li kʼop ti jaʼ sventa li kʼusi melele›, jaʼ skʼan xal xtok ti akʼo kaʼibetik lek smelolal li kʼusi chakʼ ta chanel li Vivliae. Li Skʼop Diose mu xkoʼolaj kʼuchaʼal jtel teʼ ti jaʼ sventa ta jsibtastik-o li krixchanoetike. Li jchanubtasvanejetik ta relijion ti skontrainojik Jesuse lek xaʼiik chalbeik skʼoplal li Vivliae; pe jaʼ mu skʼan xakʼ ta xkuxlejalik li kʼusitik mas tsots skʼoplal jech kʼuchaʼal «li tukʼilale, li xkʼuxul oʼontonale xchiʼuk li xchʼunel oʼontonale» (Mat. 22:23, 24; 23:23, 24). Li Jesuse laj yakʼ ta ilel stalelal Stot kʼalal laj yakʼ ta chanel li Skʼop Diose. Oy tajek ta yoʼonton li kʼusi chchanubtasvan Vivliae xchiʼuk skʼanojan li buchʼutik chchanubtasane. Jechuk me jchanbetik li Jesuse (Mat. 11:28).

¿Kʼuxi xuʼ xanaʼ mi lek chbat ta albel smelolal avuʼun li tekstoetike? Mi chachanilan li Vivliae, jaʼ chakʼ avil mi jech yakal chapas. Tsako me ta venta xtok li «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» ti tʼujbilik yuʼun Jeova ta chʼul espiritu ti jaʼ tstunesan sventa smakʼlinik ta mantal skotol li tukʼil yajtuneltak Diose (Mat. 24:45). Mi ta jchan Jvivlia jtuktik, mi chijbat ta tsobajeletik xchiʼuk mi chkakʼ jloʼiltik tee, ep me ta jtabetik sbalil li kʼusi chakʼik ta chanel li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoile.

Mi oy ta akʼop li livro Razonamiento a partir de las Escrituras xchiʼuk mi la achan lek stunesele, tskoltaot tajek sventa xavalbe lek smelolal epal tekstoetik ti nopolik noʼox ta jtunestik ta cholmantale. Mi chakʼan chakʼel junuk teksto ti mu masuk onoʼox chatunese, skʼan me bikʼit xavakʼ aba, vaʼun sabo smelolal sventa lek xachan stunesel li Vivliae (Prov. 11:2).

Tuneso me lek li tekstoetike. Kʼalal chachanubtas li krixchanoetike, akʼo venta mi xaʼibeik smelolal kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li kʼusi chal teksto xchiʼuk li kʼusi yakal chavalbe skʼoplale. Mi oy kʼusi la ajakʼbe kʼalal skʼan to xakʼelbe li tekstoe, koltao me sventa akʼo yakʼ venta ti te oy stakʼobil li ta tekstoe. Mi chakʼel junuk versikulo sventa chavakʼ ta ilel ti melel li kʼusi chavale, akʼo venta mi xaʼibe smelolal ti jech chal ta melel li tekstoe.

Mu me baluk noʼox ti ta jkʼelbetik li tekstoe, akʼo mi lek chkakʼbetik snukʼilal. Teuk me ta ajol li buchʼu muʼyuk chanunajem leke mu xojtikin lek li Vivliae, jaʼ yuʼun mu xaʼibe smelolal mi jun noʼox velta chakʼelbee. Li kʼusi skʼan xapase jaʼ ti xavakʼbe yil bu jpʼelukal kʼop chal li kʼusi chakʼan chavale.

Jaʼ yuʼun, mas onoʼox lek ti xavakʼ ta ilel bu jpʼelukal kʼop ti jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi chavale. Sventa spas avuʼune, jaʼ lek ti xachaʼkʼele. Mi jun noʼox li buchʼu chachiʼin ta loʼile, oyuk kʼusi xajakʼbe sventa xil stuk bu jpʼelukal kʼop ti jaʼ chalbe skʼoplale. Pe mi ep li buchʼutik chachiʼin ta loʼile, jaʼ lek tuneso jpʼeluk kʼop ti koʼol kʼusi skʼan xale o chaʼalbo skʼoplal li kʼusi skʼan xale, jech kʼuchaʼal tspasik li buchʼutik tsjelubtasik mantale. Pe pʼijan me xtok sventa teuk-o ta sjolik ti kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li kʼusi chal teksto xchiʼuk li kʼusi yakal chavalbe skʼoplale.

Mi lek xa xvinaj bu jpʼelukal kʼop ti mas chtune, xuʼ xa me xaval batel li kʼusi achapanoje. ¿Mi jamal lek laj aval ti kʼu yuʼun chakʼel li tekstoe? Mi jech la apase, akʼo lek ta ilel bu jpʼelukal kʼop ti jaʼ tstakʼ li kʼusi laj aval kʼalal skʼan toʼox xakʼel li tekstoe. Jamal lek xaval ti kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li jaypʼel kʼop ta teksto xchiʼuk li kʼusi laj aval kʼalal skʼan toʼox xakʼel li tekstoe. Manchuk mi muʼyuk lek jamal laj aval kʼalal skʼan toʼox xakʼel li tekstoe, skʼan onoʼox xaʼibeik smelolal avuʼun ti kʼu yuʼun la akʼele.

Li jfariseoetike oy kʼusi la sjakʼbeik Jesus ti vokol chaʼiik ta takʼele, xi la sjakʼike: «¿Mi stakʼ sutes-o yajnil li jun vinik ta skoj kʼusiuk noʼoxe?». Te la slokʼes ta Génesis 2:24 li kʼusi la stakʼ Jesuse. Pe muʼyuk la stunes sjunul li versikuloe, jpʼelchaʼpʼel noʼox kʼop la stunes sventa stakʼ li kʼusi jakʼbate. Kʼalal laj xaʼox yakʼ ta ilel ti «tspas ta jun sbekʼtalik li chaʼvoʼike», xi to laj yale: «Jaʼ yuʼun ti kʼusi spasoj ta jun li Diose muʼyuk buchʼu xuʼ xchʼak» (Mat. 19:3-6).

¿Mi jal tajek skʼan xachapbe smelolal sventa xichʼ aʼiel lek li tekstoe? Jaʼ skʼan xatsak ta venta li buchʼutik yakal chachiʼin ta loʼile xchiʼuk li kʼusi yakal chavalbe skʼoplale. Kʼun xavalbe smelolal xchiʼuk jamal lek xaval.

Rasonajan xchiʼuk krixchanoetik ta sventa li Vivliae. Xi chal Echos 17:2 xchiʼuk 3 ta sventa li yabtel la spas Pablo ta Tesalonikae: «Rasonaj xchiʼuk krixchanoetik ta sventa li Tsʼibetike», taje jkotoltik jech skʼan jpastik li yajtunelutik Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yalbe skʼoplal xkuxlejal xchiʼuk yabtel li Jesuse, laj yal ti albil xa onoʼox skʼoplal li ta Tsʼibetik ta Evreo Kʼope, vaʼun xi jamal laj yale: «Li Jesus liʼe, jaʼ li Kristo ti yakal chkalboxuk skʼoplale».

Li Pabloe ep ta velta laj yalbe skʼoplal Tsʼibetik ta Evreo Kʼop kʼalal la stsʼiba li karta sventa j-evreoetike. Laj yakʼ ta ilel bu jpʼelukal kʼop sta-o li kʼusi tskʼan chale, vaʼun chakʼ ta ilel ti kʼu yuʼun toj tsots skʼoplale (Evr. 12:26, 27). Li ta kapitulo 3 ta Evreose te ta jtatik li kʼusi chal ta Salmo 95:7 kʼalal ta 11. Oy oxtos kʼusi te chalbe smelolal: 1) chalbe skʼoplal li koʼontontike (Evr. 3:8-12); 2) ti kʼusi smelolal li jpʼel kʼop «avi» ti xie (Evr. 3:7, 13-15; 4:6-11) xchiʼuk 3) kʼusi smelolal ti kʼalal xi laj yale: «Muʼyuk ch-ochik li ta xkuxobil koʼontone» (Evr. 3:11, 18, 19; 4:1-11). Chanbo Pablo ti kʼu yelan chalbe smelolal li tekstoe.

Jkʼeltik avil ta Lukas 10:25 kʼalal ta 37 ti kʼu yelan lek la xchapbe smelolal Jesus kʼalal oy kʼusi jakʼbat yuʼun jun vinik ti lek chanem ta Mantale, xi jakʼbate: «Jchanubtasvanej, ¿kʼusi skʼan jpas sventa jta li kuxlejal sbatel osile?». Kʼalal muʼyuk toʼox stakʼojbee, la sjakʼbe baʼyel kʼusi tsnop, laje laj yakʼbe yil ti tstabe ep sbalil mi chchʼun li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal laj yakʼ venta ti mu xaʼibe smelolal li vinike, la xchapbe lek smelolal li jpʼel noʼox kʼope, jaʼ li jpʼel kʼop «achiʼil» xie. Maʼuk noʼox laj yalbe kʼusi skʼan xal li jpʼel kʼope, yuʼun la stunes jun lokʼolkʼop sventa xaʼibe lek smelolal li vinike.

Kʼalal oy kʼusi tstakʼ li Jesuse, lek xvinaj ti maʼuk noʼox chalbe skʼoplal junuk teksto ti lek xa jamal tstakʼ li kʼusi jakʼbate. Baʼyel chaʼibe smelolal li kʼusi chal li tekstoe, vaʼun tstunes sventa tstakʼ li kʼusi jakʼbate.

Kʼalal mu xchʼunik lek jsaduseoetik ti oy chaʼkuxesele, li Jesuse jaypʼel noʼox kʼop la stunes ti te chal ta Éxodo 3:6. Pe oy to kʼusi yan la spas. Tojob lek ta yalbel smelolal li jaypʼel kʼop la stunese ti jech onoʼox tskʼan Dios ti chchaʼkuxi li animaetike (Mar. 12:24-27).

Mi lijtojob lek sventa xijrasonaj ta sventa li Vivliae, jtunel kuʼuntik sventa xijchanubtasvan lek.