Koltao sventa sutik xa noʼox tal ta anil
«¿Bochʼo yan chbat jchiʼincutic? Voʼot noʼox chavalbuncutic li cʼop sventa cuxlejal sbatel osile.» (JUAN 6:68.)
1. ¿Kʼusi laj yal Pedro kʼalal ep jchʼunolajeletik laj yiktaik li Jesuse?
JUN veltae, ep yajtsʼaklomtak li Jesuse muʼyuk bu la skʼan la xchʼambeik jtos chanubtasel yuʼun xchiʼuk laj yiktaik. Kʼalal xi laj yalbe li yajtakboltake: «¿Me chasutic batel ec li voʼoxuque?», li Pedroe xi la stake: «Cajval, ¿bochʼo yan chbat jchiʼincutic? Voʼot noʼox chavalbuncutic li cʼop sventa cuxlejal sbatel osile», xi (Juan 6:51-69). Jech ta melel, muʼyuk bu yan xuʼ xbatik, yuʼun li srelijion judioetike muʼyuk bu chal «li cʼop sventa cuxlejal sbatel osile». Jaʼ jech muʼyuk bu chal li Mukʼta Babilonia avi eke, li jventainvanej yuʼun jecheʼ relijionetik ta spʼejel balumile. Jech chaʼa, li buchʼutik nom oyik ta xchijtak Dios ti oy to ta yoʼontonik tslekubtasbeik yoʼonton li Jeovae, «jaʼ xa [me] yorail ta [s]vicʼ lec [satik]» xchiʼuk ti sutik tal li ta tsobobbaile (Rom. 13:11).
2. ¿Kʼusi skʼan jvules ta joltik ta sventa li xchapanel kʼusitik chopol yichʼoj pasele?
2 Li Jeovae laj yakʼ ta yoʼonton li jchʼayemal chijetik ta Israele (kʼelo Ezequiel 34:15, 16). Jaʼ jech li jkʼelvanej yajtsʼaklomtak Cristo eke, oy ta yoʼontonik xchiʼuk skʼan skoltaik li chijetik ti namajemik ta xchijtak Diose. Jech oxal, bakʼintike ta xalbeik jun jchol mantal ti akʼo svulaʼan junuk ermano ti yiktaoj sba ta mantal ti la skʼan koltael sventa xchanik jlikuk vune. Pe ¿kʼusi skʼan spas li jchol mantal mi laj yaʼi ti oy tsots spasoj smul li ermano tsvulaʼane? Skʼan stijbe yoʼonton ti akʼo xchiʼin ta loʼil li moletike, maʼuk ti te noʼox tskʼan tskolta stuke. Mi muʼyuk chalbe chile, jaʼ me skʼan xbat yalbe stuk li moletike, yuʼun jaʼ oy ta sbaik skʼelel li kʼusitik skʼan chapanele (Lev. 5:1; Gál. 6:1).
3. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba li jkʼel chij ta slokʼolkʼop Jesús kʼalal la sta li xchij ti chʼayeme?
3 Li yan xchanobil echʼe laj kalbetik skʼoplal li lokʼolkʼop laj yal Jesús ta sventa li vinik ti oy 100 ta kot xchijtake. Kʼalal laj yakʼ venta ti chʼabal jkote, te laj yikta li 99 ta kote, vaʼun bat saʼ tal. ¡Xmuyubaj tajek ti kʼalal la stae! (Luc. 15:4-7.) Li avie jaʼ jech xi jmuyubaj tajek kʼalal tsut tal bu oy xchijtak Dios li jun jchʼayel chije. Xuʼ van isut talel ta skoj ti ay vulaʼanatuk yuʼun moletik xchiʼuk yan ermanoetike, ti tskʼanik akʼo skʼupin yan velta li koltael yuʼun Diose, li chabiel xchiʼuk li sbendisione (Deu. 33:27; Sal. 91:14; Pro. 10:22). ¿Kʼusi xuʼ xa pas mi oy buchʼu skʼan xa kolta sventa sut tal ta tsobobbaile?
4. ¿Kʼusi ta jchantik ta sventa li kʼusi chal Gálatas 6:2, 5?
4 Jtos ti kʼusi xuʼ xkaltik sventa jtijbetik yoʼonton yoʼ sut tal ta tsobobbail li jun ermanoe, jaʼ ti ta slekiluk koʼonton jvulesbetik ta sjol ti skʼanoj xchijtak li Jeovae xchiʼuk ti muʼyuk tskʼanbutik li kʼusi mu spas kuʼuntike. Li kʼusi tskʼanbutike jaʼ ti jchantik li Vivliae, ti xi jbat ta tsobajeletike, ti jcholtik li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk yan kʼusitik. Yikʼaluk van lek sta-o ti jkʼelbetik Gálatas 6:2, 5 xchiʼuk kalbetik ti yajtsʼaklomutik Cristoe talbat ta jkolta jbatik ta sventa li jvokoltike, pe ti kʼusi une ta «jujunutic jaʼ cuʼun jtuctic li cʼusi ta jpasti[k]» ta stojolal Jeovae, yuʼun muʼyuk buchʼu xuʼ spasbe yabtel Dios ta jtojolaltik.
¿Mi jaʼ chibajik-o li «scʼop oʼntonal» ta sventa kuxlejale?
5, 6. 1) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jchikintabetik lek kʼusi chalik li buchʼutik yiktaojik mantale? 2) ¿Kʼuxi cha kolta li buchʼu yiktaoj sba ta mantal sventa xakʼ venta ti saʼoj svokol kʼalal namajem lokʼel ta tsobobbaile?
5 Mi tskʼan chal li kʼusi oy ta yoʼonton li ermano ti yiktaoj sba ta mantale, skʼan me xchikinta lek li mol o li jchol mantal ti yakal chvulaʼanvane, yuʼun me jaʼ noʼox jech xuʼ tsnaʼ kʼuxi tskolta. Kaltik noʼox ti jaʼot jun mol ti cha vulaʼan jun nupul-tsʼakal ti voʼne xa yiktaoj sbaik ta tsobajel ta skoj li «scʼop oʼntonal ti cʼu xʼelan [kuxulike]» (Luc. 21:34). Yikʼal van jaʼ kʼunkʼun namajik-o ta mantal li vokolil ta takʼine o li kʼusitik sbainoj ta yutsʼ yalalike. Mi chalik ti yuʼun tskʼan chkuxik jlikeluke, xuʼ me xavalbe ti maʼuk chchapaj-o skʼopik mi chchʼak sbaik lokʼele (kʼelo Proverbios 18:1, NM). Xuʼ xi pʼijuk xa jakʼbee: «¿Mi mas xa xa muyubajik ti kʼalal la aviktaik li tsobajeletike? ¿Mi mas xa lek li akuxlejal ta avutsʼ avalalike? ¿Mi jech to xa muyubajik yaʼel kʼuchaʼal li ermanoetik ti spatoj yoʼontonik ta stojolal Jeovae?» (Neh. 8:10).
6 Li sjakʼobiltak taje xuʼ me tskolta ta yaʼibel smelolal ti kʼunibemik ta mantal ti kʼalal namajik ta stojolal li tsobobbaile xchiʼuk ti muʼyuk xa xmuyubajik tajeke (Mat. 5:3, NM; Heb. 10:24, 25). Yikʼaluk van xakʼik venta ti mu xa jechuk xmuyubajik kʼuchaʼal toʼoxe, ti kʼalal chcholik toʼox li lekil aʼyeje (Mat. 28:19, 20). ¿Kʼusi van skʼan spasik chaʼa?
7. ¿Kʼusi xuʼ xkalbetik li buchʼutik xchʼakoj sbaik lokʼel ta xchijtak Diose?
7 Xi laj yal li Jesuse: «Qʼuelo me aba atuquic. Mu me stsatsub avoʼntonic ta scoj li cʼusitic tscʼan abecʼtalique, ta sventa li yacubele, xchiʼuc ta sventa scʼop oʼntonal ti cʼu xʼelan chacuxiique. [...] Viqʼuiluc me asatic chaʼe; cʼanbeic vocol Dios scotol cʼacʼal ti acʼo cuchuc avuʼunic scotol cʼalal chcʼot ta pasel jech chac leʼe», xi (Luc. 21:34-36). Li buchʼutik namajemik ti tskʼan tsta smuyubajelik yan veltae, xuʼ xkalbetik ti akʼo skʼoponik Jeova sventa tskʼanbeik li xchʼul espiritue xchiʼuk li koltael chakʼe, jech xtok jtijbetik yoʼontonik ti akʼo jechuk spasik ti kʼuchaʼal laj yal ta s-orasionike (Luc. 11:13).
¿Mi oy buchʼu makbat yokik?
8, 9. ¿Kʼuxi xuʼ chkoltaat yuʼun jun mol li buchʼu smakoj yok ta jtosuk kʼusie?
8 Ta skoj ti naka jpas mulilutike oy bu muʼyuk lek chkilbe jba jtalelaltik bakʼintik li ta tsobobbaile, jaʼ yuʼun yikʼaluk van kʼux chaʼi li jun ermanoe xchiʼuk ti xnamaj lokʼel ta slumal Diose. Oy buchʼutik xuʼ xmak yokik ta skoj ti mu jechuk tspas kʼuchaʼal beiltaseletik ta Vivlia li jun ermano ti lek ichʼbil ta mukʼe. Mi bat svulaʼan jun ermano ti jaʼ chibajem-o taje, li mole xuʼ chakʼbe yil ti muʼyuk srasonal ti jech chikta li Diose xchiʼuk li slumale, yuʼun maʼuk ta smul Jeova ti oy buchʼu tsmak yoke. ¿Mi mu jaʼuk van mas lek ti spatojuk yoʼonton xtun ta stojolal li «mucʼul [jchapanvanej] ta sbejel banamile», ti snaʼoj li kʼusi kʼotem ta pasel xchiʼuk ti jaʼ oy ta sba xchapanel lek taje? (Gén. 18:25; Col. 3:23-25.) Mi oy buchʼu jachʼ ta melele, muʼyuk me te chkom-o ta lumtik; chlik ta anil, ¿mi mu jechuk?
9 Li mol xtoke xuʼ chalbe ti oy jlom yajtsʼaklomtak Cristoe yakʼojik venta ta sjalil ti mu toj tsotsuk ta melel li kʼusi la smak-o yokike. Jech xtok, xuʼ me chʼabal xa te li kʼusi la smak-o yokike. Bakʼintik xtoke jaʼ chopol chaʼiik jlom ti kʼalal chichʼik tukʼibtasele. Kʼalal jech taje, li orasion xchiʼuk li snopbel lek smelolale xuʼ me tskolta ta yakʼel venta ti yuʼun onoʼox sta-o li mantal laj yichʼe xchiʼuk ti mu jaʼuk ichibaj-o jechuke (Sal. 119:165; Heb. 12:5-13).
¿Mi vokol laj yaʼi ta xchʼamel jtosuk chanubtasel?
10, 11. ¿Kʼusi chavalbe sventa cha kolta li buchʼu mu jechuk chaʼi jtosuk chanubtasel ta Vivliae?
10 Oy jlome namajik lokʼel ta xchijtak Dios ta skoj ti mu jechuk chaʼiik jtosuk chanubtasel ta Vivliae. Li j-israeletik ta voʼne ti laj yichʼik pojel lokʼel ta mosoil ta Egiptoe la xchʼay ta sjolik li kʼusi la spas Dios ta stojolalike xchiʼuk muʼyuk «smalaic chcʼot ta pasel li cʼusi [x]chapanoje» (Sal. 106:13). Yikʼaluk van toj jtunel ti xichʼ vulesbel ta sjol li ermano ti toj lek veʼlil ta mantal chakʼ li «jʼabtel ti jun [«tukʼ», NM] yoʼnton [...], ti lec bije» (Mat. 24:45). Jech onoʼox, koliyal li veʼlil taje jaʼ laj yojtikin-o li mantale. ¿Mi mu van jaʼuk lek ti sut tal li ta melel bee? (2 Juan 4.)
11 Li mol ti yakal tskolta li buchʼu yiktaoj sba ta mantale, xuʼ xalbe skʼoplal li yajtsʼaklomtak Jesús ti iktavanik komel ta skoj ti muʼyuk ta yoʼonton la xchʼamik jtos chanubtasel yuʼune (Juan 6:53, 66). Kʼalal laj yiktaik li Cristoe xchiʼuk li tukʼil jtsʼaklometike, sok ta be ti kʼuyelan oyik ta mantale xchiʼuk li smuyubajelike. ¿Li avi une? ¿Mi oy van bu la sta lek sveʼelik ta mantal ti la xchʼak sbaik ta stojolal li tsobobbaile? Muʼyuk, yuʼun chʼabal xa bu yan ta tael.
¿Mi la spasik jtosuk mulil?
12, 13. ¿Kʼuxi ta koltael li ermano ti yiktaoj sba ta mantal ti tsots spasoj smule?
12 Oy jlom yajtsʼaklomtak Cristoe laj yiktaik chol mantal xchiʼuk tsobajeletik ta skoj ti la spasik tsatsal mulile. Vaʼun chiʼik mi xichʼik lokʼesel kʼalal mi la xchapbeik moletik mi batik yan velta li ta tsobobbaile. Pe mi muʼyuk xa bu yakal tspasik jtosuk mulile xchiʼuk ti sutesoj xa yoʼontonik ta melele, muʼyuk bu chichʼik lokʼesel (2 Cor. 7:10, 11). Moʼoj, lek chʼambilik yuʼun li tsobobbaile, jech xtok ta me xkoltaatik ta mantal yuʼun li moletike.
13 Kaltik noʼox ti la albat cha vulaʼan junuk ermano ti yiktaoj sba ta mantale. ¿Kʼusi skʼan xa pas mi laj yalbot ti tsots spasoj smule? Kʼuchaʼal laj xa kaltike, jaʼ me lek ti mu xa kolta atuke. Albo ti akʼo xchapbe li moletike. Mi mu skʼane, skʼan me xa chʼun li kʼusi chal Vivlia ta sventa taje (kʼelo Levítico 5:1). Jaʼ jech chavakʼ ta ilel ti toj tsots skʼoplal chavil li sbi Jeovae xchiʼuk li slekilal ta mantal tsobobbaile. Li moletike snaʼojik kʼuyelan tskoltaik li buchʼu tskʼan tsut tal ta tsobobbaile xchiʼuk ti tskʼan tspas li kʼusi tskʼan Diose. Melel onoʼox chaʼa, yikʼaluk van skʼan xichʼ tukʼibtasel, pe ta slekil oʼontonal onoʼox me chichʼ akʼel (Heb. 12:7-11). Mi laj yakʼ venta ti spasoj smul ta stojolal Dios li ermanoe, ti muʼyuk xa tspas li mulile xchiʼuk ti sutesoj xa yoʼonton ta melele, xuʼ me spat lek yoʼonton ti chkoltae yuʼun li moletike xchiʼuk ti ch-akʼbat perton yuʼun li Jeovae (Isa. 1:18; 55:7; Sant. 5:13-16).
Oy muyubajel kʼalal sut tal li jtoyba nichʼonile
14. Albo skʼoplal li lokʼolkʼop ta sventa li jtoyba nichʼonile.
14 Kʼalal chichʼ koltael li jchʼayel chije, xuʼ xichʼ albel skʼoplal li jtoyba nichʼonil ti te ta jtatik ta Lucas 15:11-24. Te chal Jesús ti kʼuyelan jecheʼ laj yixtolan ta mulivajel stakʼin ti akʼbat yuʼun stot li kereme. Pe ta tsʼakale muʼyuk xa lek laj yil ti kʼuyelan kuxule. Ta skoj ti chat tajek yoʼonton xchiʼuk ti chviʼnaje, sut batel ta sna. Kʼalal laj yil li totil ti te xtal ta nom li skereme, xmuyubaj tajek; bat snup tal ta be ta anil, la smey xchiʼuk la stsʼutsʼ ta xkʼuxul yoʼonton. Li lokʼolkʼop taje xuʼ me jaʼ xtijbat-o yoʼonton li jchʼunolajel ti akʼo sut tal li bu oy xchijtak Diose. Ta skoj ti poʼot xa xichʼ lajesel li kʼusitik liʼe, skʼan noʼox me sut tal ta «na» ta anil.
15. ¿Kʼu yuʼun chnamajik ta stojolal tsobobbail jlom yajtsʼaklomtak Cristo?
15 Jutuk mu skotoluk li buchʼutik chnamajik lokʼel ta tsobobbaile mu jechuk tajek tspasik kʼuchaʼal li jtoyba nichʼonile; moʼoj, yuʼun kʼunkʼun chchʼak sbaik lokʼel jech kʼuchaʼal jun lancha ti kʼunkʼun chjoche echʼel yuʼun li nabe. Jech kʼuchaʼal laj xa kiltike, muʼyuk bu chakʼik venta ti kʼuyelan oyik ta stojolal Jeova ta skoj ti tsvul tajek yoʼontonik ta sventa li xkuxlejalike. Jech xtok, oy jlome ta smak yokik ta skoj stalelal junuk ermano o lokʼik batel ta skoj ti mu jechuk chaʼiik jtosuk chanubtasel ta Vivliae. Yane chiktaik tsobobbail ta skoj ti spasojik tsatsal mulile. Mi ta jpastik li kʼusi laj kichʼtik albel liʼe, xuʼ me jkoltatik ti akʼo xa noʼox sutik tal ta anil li buchʼutik yiktaoj sbaik ta mantal ta skoj li kʼusitik laj kaltike o ta skoj yan kʼusitik.
«¡Lek ti la tal ta nae kerem!»
16-18. 1) ¿Kʼuxi koltaat yuʼun jun mol li ermano ti oy xa ta sjayibal jabil yiktaoj sba ta mantale? 2) ¿Kʼu yuʼun laj yikta sba ta mantal? ¿Kʼusi tijbat-o yoʼonton yoʼ sut li ta mantale? ¿Kʼuxi chʼamat yuʼun li tsobobbaile?
16 Xi chal jun jkʼelvanej ta tsobobbaile: «Skotol li moletik ta jtsobobbailkutike ta xakʼbeik yipal ta svulaʼanel li buchʼutik yiktaoj sbaik ta mantale. Xvul ta jol li kʼusi kʼot ta stojolal jun ermano ti la jchanubtase xchiʼuk ti oy xa ta 25 jabil yiktaoj sba ta mantale. Toj tsots chil svokol, jaʼ yuʼun laj kalbe ti kʼuxi xuʼ chkoltae yuʼun li beiltaseletik ta Vivliae. Jelav kʼuk sjalil une, lik batuk ta tsobajeletik ta salon xchiʼuk la xchʼam jun chanubtasel ta Vivlia, yuʼun tskʼan tstsatsubtas ti oy ta yoʼonton tskʼan tsut tal ta mantale».
17 ¿Kʼu yuʼun laj yikta sba ta mantal li ermano taje? Xi jamal chale: «Jaʼ mas laj kakʼ ta koʼonton li kʼusitik ta balumile, vaʼun muʼyuk xa laj kakʼ ta mukʼ ti kʼuyelan chkil jba xchiʼuk Jeovae. Laj kikta xchanel li jvune, li chol mantale xchiʼuk li tsobajeletike. Kʼalal laj kakʼ ventae, muʼyuk xa te oyun ta tsobobbail. Pe ti oy ta yoʼonton tskoltaun ta melel li mole jaʼ la stij koʼonton ti akʼo xi sut yan veltae», xi. Kʼalal la xchʼam chanubtasel ta Vivlia li ermano taje, jutukaj li svokoltake. «Laj kakʼ venta ti muʼyuk stu li jkuxlejale, —xi—. Chʼabal bu kʼanbilun laj kaʼi xchiʼuk muʼyuk bu beiltasbilun laj kaʼi ta stojolal li Jeova xchiʼuk s-organisasione.»
18 ¿Kʼu yelan chʼamat yuʼun li tsobobbaile? «Jaʼ jech laj kaʼi jba kʼuchaʼal li jtoyba nichʼonil ta slokʼolkʼop Jesuse. Jech, jun ermana ti oy xa sjabilale, ti te xa van 30 jabiluk oy ta tsobobbaile xchiʼuk ti te-o tukʼ chtun ta stojolal Jeovae, xi laj yalbune: “¡Lek ti la tal ta nae kerem!”. Kʼot kʼalal to yutil koʼonton li kʼusi laj yalbune. Jech ta melel, jaʼ onoʼox te li jmero nae. Mu x-al kuʼun chkaʼi ti kʼu xa noʼox yepal ta jtoj ta vokol li kʼanele, ti oy smalael yuʼunike xchiʼuk ti oy ta yoʼonton la skoltaikun li ermanoetik ta tsobobbaile xchiʼuk li mol taje. Ta skoj ti skʼanojik Jeova xchiʼuk li yantike jaʼ la skoltaun ti xi sut talel ti bu oy xchijtak Diose.»
Tijbo yoʼonton ti akʼo suj sba ta anile
19, 20. 1) ¿Kʼuxi cha tijbe yoʼonton li buchʼu yiktaoj sbaik ta mantal ti akʼo sutik noʼox tal ta anil li bu oy xchijtak Diose? 2) ¿Kʼuxi chavalbe smelolal ti muʼyuk tskʼanbutik Dios li kʼusi mu spas kuʼuntike?
19 Kuxulutik ta slajebal kʼakʼal xchiʼuk chvul xa noʼox me ta anil slajeb li kʼusitik liʼe. Jech oxal skʼan me xa tijbe yoʼonton ti akʼo xa noʼox xbatik li ta tsobajeletike. Albo ti yakʼojbe tajek yipal Satanás sventa tsokes ti kʼuyelan chil sba xchiʼuk Jeovae xchiʼuk ti chakʼ ta chʼunel ti jaʼ la mu masuk oy svokolik mi laj yiktaik li melel yichʼel ta mukʼ li Jeovae. Vulesbo ta sjol ti jaʼ noʼox ta jtatik melel xkuxetel koʼontontik ta skoj vokoliletik mi tukʼ ta jtsʼaklitik li Jesuse (kʼelo Mateo 11:28-30).
20 Koltao ta yaʼibel smelolal ti muʼyuk tskʼanbutik li kʼusi mu spas kuʼuntik li Diose. Kʼalal jutuk xaʼox skʼan xcham li Jesuse, li María xvix Lazaroe la smalbe muil aseite li Jesuse, ti toj toyol stojole. Kʼalal oy buchʼu lik xchopol kʼoptaik li Mariae, xi laj yal li Jesuse: «Mu xavutsʼintaic li antse [...] [yuʼun] laj xa spas li cʼusi xuʼ yuʼune» (Mar. 14:6-8). Jun velta xtoke la skʼupil kʼopta jun meʼon ants ti laj yakʼ uni juteb matanal takʼin ta chʼulnae, yuʼun la spas ek li kʼusi xuʼ yuʼune (Luc. 21:1-4). Jutuk mu jkotoltik ti xuʼ kuʼuntik xi jbat ta tsobajeletike xchiʼuk ti jcholtik li mantale. Xuʼ me spas yuʼunik ta skoltaobba Jeova ek li buchʼutik yiktaoj sbaik ta mantale.
21, 22. ¿Kʼusi xuʼ spat-o lek yoʼonton li buchʼutik tsutik ta stojolal Jeovae?
21 Mi chiʼ tsut talel ta stojolal yermanotak li buchʼu xchʼakoj sbae, xuʼ me xa vulesbe ta sjol ti lek tajek chʼambil kʼot ta sna li jtoyba nichʼonile. Jaʼ me jech chkʼot ta pasel avi ek kʼalal oy buchʼu tsut talel yoʼ bu oy xchijtak Diose. Albo ti akʼo skontrain li Diabloe xchiʼuk ti akʼo xnopaj ta stojolal li Diose (Sant. 4:7, 8).
22 Li buchʼutik tskʼan tsutik talel ta stojolal Jeovae toj lek me chʼambil chvulik (Lam. 3:40). Kʼalal chtunik toʼox ta stojolal Diose xmuyubajik toʼox tajek. Mi la snop chtunik yan velta ta stojolale, mu me albajuk li bendisionetik tstaike.
¿Kʼusi cha takʼ?
• ¿Kʼuxi cha kolta jun jchʼunolajel ti yiktaoj sba ta mantal ta skoj ti oy kʼusi la smak-o yoke?
• ¿Kʼusi van chaval sventa cha kolta li buchʼu namajem ta xchijtak Dios ta skoj ti mu jechuk chaʼi junuk chanubtasele?
• ¿Kʼuxi van xuʼ cha kolta li buchʼu mu skʼan lek sut ta tsobobbaile?
[Lokʼol ta pajina 13]
Chikintao me lek mi oy kʼusi chal yaʼi li ermano ti yiktaoj sba ta mantale
[Lokʼol ta pajina 15]
Li slokʼolkʼop Jesús ta sventa li jtoyba nichʼonile xuʼ me xtijbat-o yoʼontonik jlomuk ti sutik tal yoʼ bu oy xchijtak Diose