Mantaletik sventa utsʼ-alaliletik

Kʼalal chil yalab xnichʼnabik xchiʼuk ti kʼuyelan chil sbaik li jun nupultsʼakale

Carlos: «Xi muyubajkutik tajek xchiʼuk María kʼalal ayan li kuni neneʼ tsebkutike, pe echʼ jayibuk u ti muʼyuk bu chivay leke. Yuʼun jchapojkutik xaʼox kʼuyelan ta jkʼelkutik, pe mu spas kuʼunkutik ti kʼuyelan kalojkutik xaʼoxe».a

María: «Kʼalal ivokʼ li kuni tsebe, maʼuk xa kuʼun li jkuxlejale. Yuʼun ta anil noʼox ijel li jkuxlejal ta skʼelbel smamila, sjeltael o ti xichʼ chʼipel sventa x-och svayele. Toj echʼ xa noʼox ijel laj kaʼi li jkuxlejale. Yuʼun echʼ jayibuk u sventa jech jchaʼil jbakutik xchiʼuk li Carlose».

EPAL krixchanoetik tsnopik ti kʼalal oy yalab xnichʼnabike, jaʼ la chakʼ muyubajel. Jech onoʼox, li Vivliae xi chale: «Jun mucʼ bendición chquichʼtic» (Salmo 127:3). Li buchʼu jaʼ to chil sba yalab xnichʼnabike, jech kʼuchaʼal li Carlos xchiʼuk Mariae, snaʼojik ti xuʼ ta anil noʼox xjel li xkuxlejalike. Yuʼun li meʼile xuʼ jaʼ xbat ta yoʼonton li yole, ti labal sba chil ti kʼuyelan chjel batele xchiʼuk ti kʼuyelan chaʼi sba kʼalal ch-okʼ li yole. Li totile xuʼ van labal to chaʼi ti toj lek xil sbaik xchiʼuk yol li yajnile, pe xuʼ van chopol chaʼi sba ti pʼajbil ta xkom li stuke.

Jech noxtok, kʼalal chvokʼ li sba olole xuʼ ep xakʼbe svokol li jun nupultsʼakale. Ta skoj ti mu snaʼ kʼusi xuʼ spasike xuʼ van jaʼ te xvinaj-o ti kʼusi tsnopik li jun nupultsʼakale o jaʼ te xmukʼib-o mas li skʼopike.

Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ spasik li totil meʼiletik li ta baʼyel uetik kʼalal jaʼ to chil li sba yolike xchiʼuk ti jaʼ skʼan skʼelik skotol orae? ¿Kʼusi xuʼ spasik sventa mu xchʼay ta sjolik li kʼusi chtun yuʼunik ta jujuntale? ¿Kʼusi xuʼ spasik sventa jmojuk snopik ti kʼuyelan tstsʼites li yolike? Jkʼelbetik batel skʼoplal ta jujuntal li kʼopetik taje xchiʼuk kʼusi beiltaseletik oy ta Vivlia sventa snaʼikuk kʼuxi xuʼ xchapan li skʼopike.

BAʼYEL KʼOP: Jaʼ xa onoʼox batem ta yoʼonton li yole.

Li meʼile jaʼ xa noʼox chbat ta yoʼonton li yole. Li antse xuʼ van jun xa tajek yoʼonton chaʼi sba ti kʼalal ta xchabi li yuni ole, pe jaʼuk li smalale xuʼ van tenbil ta xaʼi sba. Li Manuel likem ta Brasile, xi chale: «Solel jaʼ bat ta yoʼonton yol li kajnile, taje jaʼ toj tsots ta chʼamel ikaʼi. Kʼalal skʼan toʼox xvokʼ li neneʼe voʼonkutik noʼox chkichʼ jbakutik ta kʼakʼal, pe taje jel ta anil, yuʼun li avie jaʼ xa noʼox chib oyik yilel: li kajnil xchiʼuk li yole». Jkʼeltik kʼusi xuʼ jpastik ta skoj taje.

▪ Mantal: Oyuk smalael avuʼunik. Li Vivliae chal ti «bochʼo chcʼanvane oy smucʼul yoʼnton, lec yoʼnton», «muc jaʼuc noʼox tsaʼ cʼusi lec chaʼay stuc» xchiʼuk «mu xlic scʼacʼal yoʼnton» (1 Corintios 13:4, 5). ¿Kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejal totil-meʼiletik li tojobtaseletik taje?

Li pʼijil vinike chakʼbe yil ti skʼanoj li yajnile, kʼalal ta sabe mas smelolal ti kʼuyelan chaʼi sba yajnil mi laj yil yole. Jtos taje jaʼ ti ta jech noʼox tsok sjol li antse.b Li Adam ti te nakal ta Francia ti oy jun stseb ti buluchib yuale, xi chale: «Bateltike toj tsots ta chʼamel chkaʼi ti ta jech noʼox tsok sjol li kajnile, pe ta jvules ta jol ti muʼyuk ch-ilin ta jtojolale, moʼoj, yuʼun jaʼ ta skoj ti kʼuyelan jel talel li jkuxlejalkutike».

Malalil, ¿mi chopol chaʼi avajnil ti chakoltae? Mi jeche mu chopoluk xavaʼi (Eclesiastés 7:9). Xanaʼuk smalael xchiʼuk paso li kʼusi tskʼane maʼuk li kʼusi chakʼane, taje jaʼ me tskoltaot sventa mu xa-ilin (Proverbios 14:29).

Pe li jun pʼijil ajnilale tstijbe yoʼonton sventa spas li kʼusi oy ta sba li smalale. Jech xtok, tstsak ta mukʼ sventa jmoj tskʼel li sneneʼike kʼalal ta slekil yoʼonton chchanubtas ta sjeltael o ta spasbel xchuʼ akʼo mi mu xtojob li ta slikebale.

Helena ti yichʼoj 26 jabile, laj yakʼ venta ti skʼan sjel stalelal ta sventa ti kʼuyelan tskʼopon li smalale. Xi chale: «La jchan ti maʼuk noʼox kuʼun jtuk li jtsebkutike xchiʼuk ti mu jsuj sventa jechuk skʼel jech kʼuchaʼal ta jkʼele».

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XAPASIK LIʼE? Ajnilal, mi jelel kʼuyelan tskʼel aneneʼik li amalal jech kʼuchaʼal chakʼele, mu xavut o xapojbe ta skʼob li kʼusi yakal tspase. Kʼalal lek chbat yuʼune kʼupil kʼoptao, jaʼ jech ta sjunul yoʼonton tspas ta yan velta. Kʼanbo ti akʼo xaskoltaote. Malalil, maʼuk me xbat ta avoʼonton spasel li kʼusitik mu toj tsotsuk skʼoplal sventa xakolta li avajnile, taje jaʼ jech skʼan xapas kʼalal jun chib to u yichʼoj li aneneʼike.

XCHIBAL KʼOP: Chnamaj li nupultsʼakale.

Epal totil meʼiletik ti jaʼ to sba chil yalab xnichʼnabike, solel mu xa snaʼ kʼusi tspasik ta skoj ti muʼyuk lek chvayike xchiʼuk oy kʼusitik chkʼot ta pasel ti muʼyuk smalaojik ti xuʼ xchʼakatike. Li Vivianne ti jaʼ jun meʼil likem ta Franciae, xi chale: «Jaʼ bat tajek ta koʼonton skʼelel li kole, ti jaʼ muʼyuk xa bu ta jtsak ta mukʼ li jmalale».

Li malalil noxtoke xuʼ van mu xakʼ venta ti solel lubem ikom li yajnil kʼalal laj yil yole xchiʼuk ti ilub li snopbene. Li skʼakʼal tstunesik toʼox sventa tskʼel sbaik xchiʼuk ti lek toʼox oyik ta sventa li chiʼinej bail ta vayele jaʼ xa tstunesik sventa tskʼel li yolike. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ spasik sventa mu jaʼuk xchʼakvan li yuni olike?

▪ Mantal: Akʼbo abaik ta ilel ti akʼanoj abaike. Li Vivliae xi chal ta sventa li buchʼutik nupunemike: «Li vinique ta scomtsan stot smeʼ, yuʼun ta xicʼ yajnil. Li chibic toʼoxe jun noʼox sbecʼtal ta xcʼotic» (Génesis 2:24).c Li Jeova Diose laj yal ti ta onoʼox xikta stot smeʼik li alab-nichʼnabiletike pe jaʼuk li buchʼu chnupune jaʼ sventa sjunul xkuxlejalik (Mateo 19:3-9). Mi laj yaʼibe smelolal kʼusi skʼan spasik li jun nupultsʼakal ti chil sba yolike, jaʼ me chkoltaatik sventa jaʼuk spasik li kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan spasele.

Xi chal li Vivianne: «La jnopbe skʼoplal li kʼusi chal Génesis 2:24 xchiʼuk laj kaʼibe smelolal ti jaʼ jun xa noʼox jbekʼtal kʼotemun xchiʼuk li jmalale ti maʼuk xchiʼuk li kole. Laj kakʼ venta ti skʼan jtsatsubtas li jnupunele». Theresa ti chib jabil yichʼoj yuni tsebe xi chale: «Mi laj kakʼ venta ti yantik xa chinamaj ta stojolal li jmalale, ta jpas persa ta anil sventa jaʼuk xkakʼ ta koʼonton, akʼo mi uni jlikel noʼox ta kʼakʼal».

¿Kʼusi van skʼan xa pas sventa jmoj oyoxuk-o li ta anupunelike? Skʼan xavalbe ti akʼanoj li avajnile xchiʼuk ti xavakʼbe yile, skʼan me xapas persa ti akʼo junuk yoʼonton xaʼi sba kʼalal oy kʼusi tspase. Jun meʼil ti Sarah sbi, ti yichʼoj 30 jabile, xi chale: «Li antse skʼan kʼanbiluk xchiʼuk ti oyuk sbalil xaʼi sbae, akʼo mi jel li sbekʼtal stakopal ta skoj ti laj yil yole». Alan ti jaʼ jun totil ti te nakal ta Alemaniae, chal ti toj tsots skʼoplal ti skolta yajnil ta sventa ti kʼuyelan chaʼi sbae. Xi chale: «Ta onoʼox jpatbe yoʼonton kʼalal chat yoʼonton chkile».

Kʼalal ch-ayan yolike mu xa me jechuk ti kʼu toʼox yelan ta xchiʼin sbaik ta vayele. Jaʼ yuʼun skʼan jmoj sloʼiltaik ta sventa ti kʼuyelan chaʼi sbaike. Li Vivliae chal ti skʼan koʼol snop xchibalik ta sventa li chiʼinej bail ta vayele (1 Corintios 7:1-5). Skʼan me jmoj xa nopik, yuʼun jaʼ ti mu koʼoluk la avichʼik tsʼitesele xchiʼuk ti jelel atalel akuxlejalike, xuʼ van mu kʼunuk xavaʼi xaloʼiltaik taje, pe toj tsots me skʼoplal ti jech xapasike sventa xnop xavaʼiik ti totil-meʼiloxuk xae. Xanaʼikuk smalael, xarasonajik xchiʼuk lekuk jamal xakʼopojik (1 Corintios 10:24). Mi jech chapasike jaʼ me mas chakʼan-o abaik xchiʼuk mu kʼusi chopol chanopbe abaik ta jujuntal (1 Pedro 3:7, 8).

Li nupultsʼakaletik xtoke xuʼ me mas skʼan sbaik kʼalal snaʼ stojbe sbaik ta vokol ta jujuntale. Li pʼijil vinike chakʼ venta ti jutuk mu skotoluk li kʼusi tspas yajnile muʼyuk chichʼ tsakel ta venta. Li Vivianne xi chale: «Akʼo mi muʼyuk la jkux koʼonton ta skʼelel li jneneʼ tsebe, muʼyuk noʼox kʼusi jpasoj chkaʼi ti kʼalal ch-echʼ kʼakʼale». Akʼo mi ep kʼusi la spas echʼ kʼakʼal li pʼijil antse, ta me stoj ta vokol li koltael chakʼ smalale (Proverbios 17:17).

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XAPASIK LIʼE? Meʼiletik, vayanik jlikeluk kʼalal jaʼo chvay li aneneʼike. Mi la akuxik leke, xuʼ me mas lek xavakʼ ta avoʼonton li anup achiʼile. Totiletik, mi xuʼ chavilike, likanik ta akʼobaltik sventa xakʼexta o xavakʼbe sveʼel li aneneʼike sventa jaʼ xvay li avajnilike. Kʼopono ta telefono, takbo mensaje o tsʼibabo junuk vun sventa chavakʼbe yil ti akʼanoje. Chʼakbeik yorail sventa xachiʼin abaik ta loʼil. Loʼilajanik ta sventa voʼoxuk maʼukuk noʼox ta sventa li aneneʼike. Lekuk xavamigoin abaik. Taje jaʼ chchapanoxuk sventa stsal avuʼunik li kʼopetik ti xuʼ xanuptanik ti totiloxuk xae.

YOXIBAL KʼOP: Jelel snopbenalil.

Bakʼintike xuʼ xlik-o kʼop ta skoj ti mu koʼoluk laj yichʼik tsʼitesele. Asami ti jaʼ jun meʼlil ti likem ta Japón xchiʼuk ti Katsuro sbi li smalale jaʼ jech ikʼot ta stojolalik taje. Li Asamie xi chale: «Li voʼone chkal ti Katsuroe te noʼox skʼeloj li jtsebkutike pe li stuke chal ti toj jpʼelun ta kʼop xchiʼuke». ¿Kʼusi xuʼ spasik yoʼ jmojuk stsʼitesvanike?

▪ Mantal: Loʼilajanik xchiʼuk koltao abaik. Li pʼijil Salomone xi la stsʼibae: «Li toybaile jaʼ noʼox xuʼ tsliques cʼop; yan li bijubtasele jaʼ te oy ta stojol li bochʼo chichʼ ta mucʼ tojobtasele» (Proverbios 13:10). ¿Mi xanaʼ kʼusi tsnop li anup achiʼil ta sventa ti kʼuyelan skʼan xatsʼites li avalab anichʼnabike? Mi jaʼ to la loʼiltaik kʼalal mi ivokʼ li aneneʼike, yikʼaluk van jaʼ noʼox xlik-o kʼop avuʼunik maʼuk ti jmoj chanopik sventa lek xatsʼitesike.

Jech kʼuchaʼal liʼe, jakʼbo abaik bu junukal ti jmoj ikʼot ta nopel avuʼunik li ta sjakʼobiltak liʼe: «¿Kʼuyelan ta jnopestik sventa lekuk kʼusitik slajes xchiʼuk ti lekuk xvaye? ¿Mi ta van jpetik ta anil kʼalal chlik okʼuk ta svayebe? ¿Bakʼin ta jchanubtastik ta stunesel li yuni chʼayobbaile?». Melel onoʼox ti ta jujuntal chkʼot ta nopel yuʼunik ti kʼusi tspasike. Ernesto, ti oy chaʼvoʼ xnichʼnabe xi chale: «Skʼan jmoj xichʼ loʼiltael taje, yuʼun mi jeche jmoj chichʼ kʼelel li kʼusi chtun yuʼun li neneʼe».

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XAPASIK LIʼE? Nopo avaʼiik ta sventa li kʼuyelan la avichʼik tsʼitesel yuʼun atot ameʼike, vaʼun te chanopik kʼusi ti chachanbeik sventa chachanubtasik li avalab anichʼnabike xchiʼuk kʼusi ti muʼyuke. Loʼiltao ta achaʼvoʼalik.

Oy kʼusitik lek chjel li ta nupunele

Jech kʼuchaʼal li buchʼu yakal chchanik akʼot ti skʼan xchʼakbeik yorail xchiʼuk ti oyuk smalael yuʼunik sventa xchanik leke, li totil meʼiletik ti jaʼ to chil sba yolike skʼan x-echʼ kʼuk sjalil sventa xnop xaʼiik spasel ti oy xa achʼ yabtelike. Taje ta kʼunkʼun chnop chaʼiik batel spasel.

Li stsʼitesel alab-nichʼnabiletike chakʼ ta preva mi tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal li snup xchiʼilike xchiʼuk ti chjel ta jyalel li kʼuyelan chil sbaike. Taje xuʼ xkoltaatik sventa x-ayan yuʼunik lekil talelaletik ti oy sbalile. Mi laj yakʼ ta xkuxlejalik li pʼijil tojobtaseletik ta Vivliae, jech me lek ta xchanik kʼuchaʼal li jun totil ti Kenneth sbi ti xi chale: «Li stsʼitesel kalab jnichʼnabkutike toj lek kʼusi ikʼot ta pasel yuʼun ta jtojolalkutik. Li avie mas xa oy slekil koʼontonkutik, xkaʼibekutik xa smelolal xchiʼuk maʼuk xa ta jpaskutik li kʼusi ta jkʼan jtukutike». Li kʼusitik chjel taje ep kʼusi xuʼ stabeik sbalil li nupultsʼakaletike.

[Tsʼibetik ta yok vun]

SJAKʼOBILTAK SVENTA CHICHʼ NOPEL

▪ ¿Kʼusi jpasoj sventa chkakʼbe yil ti ta jtojbe ta vokol li kʼusi tspas sventa kutsʼ kalal li jnup jchiʼil li xemana echʼe?

▪ ¿Bakʼin ti lek li loʼilajkutik xchiʼuk jnup xchiʼil ti maʼuk ta sventa li ololetike?