¿MI ANAʼOJ XA?
¿Kʼu yuʼun tskʼasbeik yakan li jpas tsatsal muliletik ti tsjokʼanik ta jtel teʼe?
Ta sventa ti kʼu yelan laj yichʼ milel li Jesuse xchiʼuk li chaʼvoʼ j-elekʼ ti laj yichʼik jokʼanel ta jtel teʼe, xi chal li Evanjelioe: «La scʼanbeic vocol Pilato ti acʼo bat yichʼic cʼasbel yacanique, yuʼun jech xuʼ chichʼic yalesbel [...] sbecʼtalic» (Juan 19:31).
Li ta Mantal la stsʼiba Moisese te chal ti mu stakʼ ti «teuc jocʼol chcom sjunul acʼubal» sbekʼtal ta jtel teʼ li jpas tsatsal mulile (Deuteronomio 21:22, 23). Yaʼeluk li judioetike jaʼ jech tspasik kʼuchaʼal chal li mantaletik yuʼunik kʼalal mi oy buchʼu chichʼ jokʼanel ta jtel teʼ yuʼun jromaetike. Mi laj yichʼ kʼasbel yakan li buchʼu laj yichʼ jokʼanele jaʼ anil chcham-o, vaʼun xuʼ jech xichʼ mukel kʼalal skʼan toʼox xchʼay batel li Kʼakʼale, kʼalal skʼan toʼox xlik li sabadoe.
Kʼalal oy buchʼu chichʼ milele ta xichʼ pʼajbel yok skʼob ta laux ta jtel teʼ. Kʼalal ta xichʼ toyel muyel li teʼe solel mu tsʼikbaj xkʼuxul ta xaʼi li buchʼu te jokʼole, yuʼun li yalal sbekʼtale jaʼ noʼox ta xkuch li laux ti bajal ta yok skʼobe. Sventa xichʼ ikʼe skʼan xuj sba muyel ta yok. Pe mi kʼasem li sbakiltak yakane mu xa stakʼ xuj sba muyel. Vaʼun jaʼ jech ta xcham ta anil ta skoj ti mu xa xichʼ ikʼe, o jaʼo kʼalal chichʼ kʼasbel li yakane.
¿Kʼu yelan la stunesik ta paskʼop li jimichʼ ta voʼnee?
Li Davide la stunes jimichʼ sventa la smil li mukʼta natil Goliate. Yaʼeluke jaʼo la xchan lek stunesel jimichʼ kʼalal jchabichij toʼoxe (1 Samuel 17:40-50).
Oy sprevailtak ti la stunesik jimichʼ li Egipto xchiʼuk Asiria li ta skʼakʼalil Vivliae. Li abtejebal taje oy yuni pekʼul ti pasbil ta nukule o pasbil ta manta ti chukbil yakʼil ta jujujot xchikine. Li buchʼu ta stunes li jimichʼe ta stikʼbe jpʼej uni ton ti lek volvol o chʼulul ti te van 5 o 7.5 sentimetro smukʼule xchiʼuk ti te van 250 gramo yalale. Vaʼun tsjimulan ta akʼol li jimichʼe, mi laje ta skoltabe li jpʼej yakʼile: solel tsots tsjip batel li tone xchiʼuk solel tukʼ chbat.
Li ta Oriente Medioe te mukajtik staojik epal ton ti tenbil ta jimichʼe, ti la stunesik sventa paskʼop ta voʼnee. Li soltaroetik ti xtojobik lek stenel li ton ta jimichʼe solel tsots tstenik, ti kʼu stsatsal tstenike xkoʼolaj kʼuchaʼal jkot karo ti chanav 160 o 240 kilometro snamal ta jun orae. Mu jnaʼtik lek mi koʼol snamal chkʼot kʼusi tsten batel li stʼilesobil flecha xchiʼuk li jimichʼe, pe ti kʼusie jaʼ ti koʼol xuʼ xmilvanike (Jueces 20:16).
[Lokʼol ta pajina 11]
Soltaroetik ta Asiria ti stsakoj xjimichʼik sventa tspasik kʼop xchiʼuk li judioetike
[Stojel ta vokol]
© Erich Lessing/Art Resource, NY