¿Mi lek tukʼ li Mantal laj yakʼbe j-israeletik li Diose?

OY XA van kʼuk sjaliluke, li snail chapanobbail ta junantik lumetik ta smaleb Kʼakʼale laj yalik ti akʼo yichʼ milel chaʼvoʼ vinik ta skoj ti laj yichʼik pakʼtael ta jmilvaneje. Kʼalal laj yichʼ naʼel ti mu meleluk li smulike, li abogadoetike solel tsots abtejik, vaʼun lokʼ yuʼunik ta chukel jun li vinik ti laj yichʼik pakʼtaele. Pe mi junuk lekil abogado xuʼ kʼusi spas ta stojolal li jun vinike, yuʼun yichʼoj xaʼox milel.

Ta buyuk xa noʼox lumal xvinaj ti jech muʼyuk lek chbat li chapanel yuʼunike. Jaʼ yuʼun, xi chal li Vivliae: «Jaʼ noʼox me xapasic batel li cʼusitic tucʼ ta pasele» (Deuteronomio 16:20). Kʼalal tukʼ kʼusi tspasik li jchapanvanejetike chabibil chkaʼi jbatik jkotoltik. Li Diose laj yakʼbe jun Mantal li j-israeletik ti lek tukʼ xchiʼuk ti mu xtʼujvane. Jkʼeltik batel mi melel ti «tucʼ cʼusi tspas» li Diose (Deuteronomio 32:4).

JCHAPANVANEJETIK TI PʼIJIKE, TI SNAʼ SRASONAJIKE XCHIʼUK TI EP KʼUSITIK SNAʼIKE

Mi lek chapalik, tukʼ kʼusi tspasik xchiʼuk muʼyuk tstsakik takʼin li jchapanvanejetike chabibil chaʼi sbaik li krixchanoetike. Li Smantal Diose solel ep sbalil laj yil li jchapanvanejetik ti jech stalelalik kʼuchaʼal taje. Yuʼun kʼalal jaʼtik toʼox lik xanavikuk ta takixokol balumil li j-israeletike, li Moisese laj yichʼ albel ti akʼo stʼuj «viniquetic ti oy lec sbijilique, ti lec yichʼojic ta mucʼ Diose, ti tucʼ xcʼopojique, ti mu xchʼam smotonique» (Éxodo 18:21, 22). Kʼalal echʼem xaʼox 40 jabile, li Moisese la xchaʼal ti toj tsots skʼoplal ti xichʼ tʼujel viniketik ti jaʼik «li bochʼotic bijique, ti oy lec srazonique xchiʼuc ti oy xa ep cʼusitic yiloji[k]» yoʼ xkʼotik ta jchapanvanejetike (Deuteronomio 1:13-17).

Te van jayibuk siglo ta tsʼakale, li Josafat,a ti jaʼ li ajvalil ta Judae, xi laj yalbe mantal li jchapanvanejetike: «Bijanic me ti cʼu xʼelan chaʼabtejique, yuʼun muc sventauc cristiano ti chachapanvanique; jaʼ ta sventa li Mucʼul Diose. Te xchiʼinojoxuc ti cʼalal chachapanvanique. Jaʼ yuʼun xiʼanic me yuʼun li Mucʼul Diose; qʼuelo me abaic lec. Yuʼun ta stojol li Mucʼul Dios cuʼuntique muʼyuc chopol chapanel te; muc tʼujbiluc noʼox chichʼ pasel, xchiʼuc muʼyuc bochʼo xuʼ tspoj sba ta taqʼuin» (2 Crónicas 19:6, 7). Li ajvalil Josafate jaʼ jech la svulesbe ta sjol jchapanvanejetik ti mi chopol kʼusi tsnopik ta anil ta stojolal li yantike o chpichʼ yoʼontonik ta stsakel takʼine, li Diose chakʼ ti jaʼ akʼo xkom ta sbaik mi oy buchʼu laj yil svokol yuʼunike.

Kʼalal chakʼ ta xkuxlejalik jchapanvanejetik ta Israel li mantaletik taje, jun yoʼontonik li jteklume. Pe li Smantal Dios xtoke yichʼoj talel ep beiltaseletik ti xuʼ xkoltaatik sventa tukʼ xkʼot ta nopel yuʼunik li kʼusi chchapanike, akʼo mi tsots tajek. Jkʼelbetik batel skʼoplal jaytosuk li beiltaseletik taje.

BEILTASELETIK TI KOLTAVAN YOʼ LEK KʼUSI LAJ YICHʼ NOPELE

Akʼo mi skʼan ti oyuk spʼijilik xchiʼuk ti xtojobikuk lek li jchapanvanejetike, pe maʼuk ta spʼijil stukik xchiʼuk maʼuk ta skoj li kʼusitik lek xtojobik spasele, yuʼun akʼbatik beiltaseletik yuʼun Jeova sventa lek kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunik. Li junantik beiltaseletike jaʼ liʼe:

Skʼan sabel lek smelolal jujutos. Li Jeovae xi laj yalbe jchapanvanejetik ta stojolal li Moisese: «Tucʼ me xachapanic scotol li jchiʼiltactique» (Deuteronomio 1:16). Li jun jchapanvaneje jaʼ noʼox xuʼ tukʼ xchapanvan mi snaʼ skotol li kʼusitik kʼotem ta pasele. Ta skoj taje, li Diose laj yalbe li buchʼutik chchapanvanik ti skʼan stʼunik leke. Kʼalal muʼyuk to chlik chapanvanikuk li jchapanvanejetike skʼan snaʼik lek mi melel li kʼusi ch-albatike (Deuteronomio 13:14; 17:4).

Skʼan chikintabel li testigoetike. Li kʼusitik chal li testigoetike toj tsots skʼoplal kʼalal jaʼo oy kʼusi chichʼ sabel smelolale. Xi onoʼox chal li Mantale: «Me jun noʼox testigo chal ti oy smul jun xchiʼile, mu xuʼ o, yuʼun mu xvinaj lec me melel oy smul li bochʼo tsticʼbe smule. Jaʼ to xuʼ chichʼ chʼunel me oy chib oxib testigo chtal yalique» (Deuteronomio 19:15). Xi ch-albatik yuʼun Smantal Dios li testigoetike: «Mu me xavalic cʼusi mu meleluc; mu me xachiʼinic li bochʼotic chopolique, yuʼun jech mu teuc xaʼochic ta jʼepalcʼop testigo» (Éxodo 23:1).

Skʼan meleluk li kʼusi chal testigoetike. Li kastigo chichʼ akʼbel li buchʼu jeche tstikʼ mulile jaʼ sventa spʼijubtasel li buchʼutik oy kʼusi chalik ta jun chapanele. Li Smantal Diose, xi chale: «Li jchapanvanejetique acʼo sqʼuelic lec. Acʼo yaʼyic lec scotol li loʼiletique yuʼun jech tsnaʼic lec bu melel. Me jaʼ icʼot ta jʼepalcʼop li bochʼo tsvaʼan sba ta testigoal ta sticʼbel smul xchiʼile, jaʼ acʼo cʼotuc ta stojol stuc li stojol mulil ti tscʼan ox chacʼbe li xchiʼile. Jech mu xʼepaj bochʼo tspasilan jech te ta atojolic» (Deuteronomio 19:18, 19). Jech kʼuchaʼal liʼe, mi oy jun vinik ti tstikʼbe smul xchiʼil ta skoj ti tskʼan chuʼunin be li xrextoe, chichʼ kʼanbel multa ti kʼuxi stojol li rextoile. Pe mi oy buchʼu la stikʼbe smul junuk xchiʼil sventa xichʼ milel ti muʼyuk kʼusi chopol spasoje, chichʼ milel li buchʼu tstikʼ mulile. Li mantal taje toj jtunel sventa meleluk kʼusi xalik li krixchanoetike.

Mu tʼujbiluk xchapanvanik. Kʼalal oy xa lek sprevail yuʼunik li jchapanvanejetike ta snopbeik lek skʼoplal xchiʼuk chalik kʼu stsatsal li kastigo chakʼbeike. Kʼalal jaʼo jech chchapanvanik taje skʼan stsakik ta venta li kʼusi chal li Smantal Diose: «Mu me chopoluc xachapanvanic. Mu me jaʼuc xapojic li meʼone; mu me jaʼuc xavichʼic ta mucʼ li jcʼuleje. Tucʼ me xachapanic li achiʼiltaquique» (Levítico 19:15). Li jchapanvanejetike skotol ora jaʼ skʼan stsakik ta venta li kʼusi chopol la spas li jun krixchanoe, maʼuk ti kʼu yelan xvinaj li spat xokone, mi jkʼulej o mi povre.

Li beiltaseletik taje xuʼ toj jtunelik li ta snail chapanobbailetik avie, akʼo mi oy xa ta sjayibal siglo ti laj yakʼbe j-israeletik li Diose. Ti xichʼ tunesel li beiltaseletik taje, xuʼ xkoltavan sventa tukʼ xchapanvanik xchiʼuk ti oyuk lek sbalile.

LI LUM TI LA STABEIK LEK SBALIL LI MELEL TUKʼILALE

Li Moisese xi laj yalbe li j-israeletike: «Muʼyuc yan mucʼtic lum oy tuqʼuil mantaletic yuʼunic xchiʼucʼ cʼusitic yan lec ta pasel jech chac cʼu chaʼal chacacʼboxuc achanic liʼ ta orae» (Deuteronomio 4:8). Ta melel, muʼyuk yan lum ti jech la skʼupinik tukʼil mantaletike. Kʼalal jaʼo ajvalilaj li Salomone, ti ta skeremal noʼox lik xchʼunbe smantal li Jeovae, «lec jun yoʼnton» kuxiik li j-israeletike xchiʼuk ayan lekilal xchiʼuk ayan kʼusitik yuʼunik; «lec sveʼelic, oy lec cʼusi chuchʼic jech xcuxet noʼox yoʼntonic» (1 Reyes 4:20, 25).

Kʼux ta alel, pe la svalopatinik komel Dios li j-israeletike. Xi laj yal Dios ta stojolal li j-alkʼop Jeremiase: «La xa sbajic comel li jmantale. Jaʼ yuʼun ¿bu tsta li sbijilique?» (Jeremías 8:9). Ta skoj li kʼusi la spasike, li Jerusalene kʼot ta jun «lum [ti] jmalchʼichʼetique» xchiʼuk noj ta «cʼusitic toj chopol». Ta slajebale laj yichʼ lajesel li Jerusalene xchiʼuk 70 jabil chʼabal kʼusi kom (Ezequiel 22:2; Jeremías 25:11).

Li j-alkʼop Isaiase jaʼo kuxi kʼalal solel tsots laj yil svokol li lum Israele. Kʼalal la svules ta sjol li kʼusi kʼot ta pasel taje, tijbat yoʼonton ta yalel li kʼusi melel ta stojolal Jeovae xchiʼuk li ta Smantale: «Cʼalal chachapan sbejel li banamile, jaʼ to te chchanic cʼusi tucʼ ta pasel li cristianoetique» (Isaías 26:9).

Li Isaiase laj yal jun albil kʼop ta sventa li ajvalilal tspas li Ajvalilal Mesiase, li Jesucristoe: «Mu jaʼuc noʼox jech ta xchapan ti cʼu xʼelan ta xil ta sate; mu jaʼuc noʼox jech ta spas ti cʼu xʼelan chaʼay ta xchiquine. Tucʼ ta xchapan li bochʼotic mu snaʼ spoj sbaique; jaʼ chal cʼu xʼelan lec chcom li bochʼotic abul sbaique» (Isaías 11:3, 4). ¡Toj kʼupil sba kʼusi smalaojik ta jelavel li buchʼutik chventainatik yuʼun li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk li Ajvalilal yuʼun Mesiase! (Mateo 6:10.)

[Tsʼib ta yok vun]

[Rekuadro ta pajina 8 xchiʼuc 9]

¿Mi chakʼ ti jpak jkʼoplaltik li Smantal Diose?

Kʼalal chal Vivlia «li bochʼo ta stuʼpbe sat xchiʼile, acʼo yichʼ tuʼpbel sat ec. Li bochʼo tscolesbe stanal ye xchiʼile, acʼo yichʼ colesbel stanal ye ec» ti xie, yakʼoj ep vulbail ta skoj (Éxodo 21:24). Oy chalik junantik krixchanoetik ti lek la chil Dios ti ta jpak jkʼoplaltik ta skoj li kʼusi chal taje. Pe mu xkʼot-o li kʼusi chalik ta skoj ti xi chal li smantal Diose: «Mu me tojtoj paqueluc avuʼunic li cʼusi chapasbatique; mu me tojtoj ilineloxuc noʼox ta stojol li achiʼiltaquic ta israelale» (Levítico 19:18). Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi smelolal li kʼusi chal ta Exodoe?

Li ta Éxodo 21:22 te chalbe skʼoplal chaʼvoʼ viniketik ti yakalik ta majbaile, li june ta sta ta majel jun ants ti xchiʼinoj yole xchiʼuk ti yal li yole. Pe mi kuxul kom li meʼil xchiʼuk li olole mu xuʼ slokʼes skʼakʼal yoʼonton li smalal antse. Yuʼun li buchʼu la saʼ smule «acʼo yacʼ taqʼuin jech chac cʼu chaʼal yepal tscʼan smalal li antse, xchiʼuc jaʼ ti cʼu xʼelan chchapaj yuʼunic li jchapanvanejetique». Jaʼ xkaltik, li jchapanvanejetike chakʼik ti akʼo yakʼbe multa li smalal antse. Pe mi cham li meʼil o li olole jaʼ xa jchapanvanejetik chalik ti xichʼ milel li jpas mulile.

Kʼalal chal «me icham o ta jyalel li antse, acʼo chamuc ec li vinique. Li bochʼo ta stuʼpbe sat xchiʼile, acʼo yichʼ tuʼpbel sat ec. Li bochʼo tscolesbe stanal ye xchiʼile, acʼo yichʼ colesbel stanal ye ec» ti xie, jaʼ chal li snail chapanobbaile maʼuk li buchʼu laj yil svokole (Éxodo 21:23, 24). Li mantal taje tsvules bat ta sjol li jchapanvanejetik ti skʼan ta spʼisoluk xakʼik li kastigoe. Li Richard Elliott Friedman ti chchanbe skʼoplal Vivliae, xi laj yale: «Yaʼeluk li kastigo chichʼ akʼele jaʼ ti kʼu stsatsal laj yichʼ pasel li mulile, maʼuk ti mas tsots chichʼ akʼele».

Vaʼun chaʼa, ¿bu lik talel ti chichʼ alel ti chal Smantal Dios ti xuʼ jpak jkʼoplaltike? Labalik sba li kʼusi laj yal Jesús ta Mateo 5:38, 39, ti xi chale: «Avaʼyojic noxtoc ti jech iʼalbatic ta voʼonee: ‹Li bochʼo ta stuʼpbe sat xchiʼile, acʼo yichʼ tuʼpbel sat ec. Li bochʼo ta scolesbe stanal ye xchiʼile, acʼo yichʼ colesbel stanal ye ec›. Pero vuʼun chacalboxuc, mu me xapacbeic sutel li bochʼo chopol cʼusi chaspasboxuque. Me oy bochʼo chasmajboxuc jot xocon abatsʼisatique, acʼo smajboxuc noxtoc li yan jote». Yaʼeluk li ta skʼakʼalil Jesuse, oy junantik jchanubtasvanej ta relijion ti la stunesik ta mantaletik yuʼun stukik li kʼusi chal ta Éxodo 21:23, 24. Vaʼun jaʼ jech lokʼ mantal yuʼunik ti xuʼ jpak jkʼoplaltike. Pe li Jesuse jamal laj yakʼ ta ilel ti maʼuk te lokʼem tal ta Smantal Dios ti laj yichʼik akʼbel j-israeletik li chanubtaseletik taje.

[Lokʼol ta pajina 9]

Mi chichʼ pasel batel li beiltaseletik chal ta Smantal Diose, xuʼ me xkoltavan sventa tukʼ xchapanvanik