XCHANOBIL 45
KʼEJOJ 138 Kʼupil sba xvinaj buchʼu sak xa sjole
¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi slajeb xa laj yalik komel li viniketik ti tukʼ laj yakʼ sbaike?
«¿Mi mu masuk xa pʼijik li buchʼutik oy xa sjabilalike xchiʼuk mi mu masuk xa xaʼibeik smelolal li buchʼutik jal xa kuxiemike?» (JOB 12:12).
LI K’USI CHALBE SKʼOPLALE
Mi la jchʼunbetik smantal Jeovae, ta jtatik bendision li avie xchiʼuk ta jtatik kuxlejal sbatel osil ta jelavel.
1. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti ep kʼusi xuʼ jchantik ta stojolalik li buchʼutik oy xa sjabilalike?
JKOTOLTIK ta onoʼox jkʼantik beiltasel kʼalal oy kʼusi tsots ta jnop ta jpastike. Li moletik ta tsobobbail xchiʼuk li yan yajtuneltak Jeova ti yijik ta mantale xuʼ me ep skoltautik. Manchuk mi mas xa ep sjabilalik kʼuchaʼal li voʼotike, mu me jnoptik ti muʼyuk xa jtunel kuʼuntik li kʼusi chalike. Li Jeovae tskʼan ti oyuk kʼusi jchantik ta stojolalik li buchʼutik oy xa sjabilalike. Yuʼun ep xa kʼusi yiloj ta xkuxlejalik, mas xa oy kʼusi xaʼibeik smelolal xchiʼuk mas xa oy spʼijilik (Job 12:12).
2. ¿Kʼusi ta jkʼelbetik batel skʼoplal li ta xchanobil liʼe?
2 Li ta voʼnee, li Jeovae la stunes viniketik ti oy xa sjabilalik xchiʼuk ti tukʼ laj yakʼ sbaik sventa stsatsubtasbeik yoʼonton xchiʼuk ti sbeiltasik li steklumale. Jech kʼuchaʼal Moises, David xchiʼuk li jtakbol Juane. Li stukike jeltos ti kʼusi ora kuxiike xchiʼuk mu xkoʼolaj li xkuxlejalike. Kʼalal jutuk xa ox skʼan xchamike, la stojobtasik komel li buchʼutik mas to kerem tsebike. Li oxvoʼ viniketik taje jaʼ mas laj yalik ti toj tsots skʼoplal ti jchʼunbetik smantal Diose. Li Jeovae laj yal mantal ti teuk xichʼ tsʼibael komel ta Vivlia li kʼusi laj yalik sventa jchanubtaseltike. Mu ventauk mi kerem tsebutik o mi oy xa jabilaltik, jkotoltik ta jtabetik sbalil li tojobtasel laj yakʼike (Rom. 15:4; 2 Tim. 3:16). Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik batel kʼusi laj yalik li oxvoʼ viniketik kʼalal jutuk xa ox skʼan xchamike xchiʼuk ta jkʼeltik kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi laj yalike.
JAL CHAKUXIIK
3. ¿Kʼutik yelan tunesat yuʼun Jeova li Moisese?
3 Li Moisese tukʼ tun ta stojolal Jeova ti kʼu sjalil kuxie. Tun ta j-alkʼop, ta jchapanvanej, ta j-al-loʼil xchiʼuk tun ta komandante. Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae ep kʼusi xchanoj. Jaʼ la sbeiltas li jteklum Israel kʼalal pojatik lokʼel ta mosoil ta Ejiptoe xchiʼuk laj yil ep skʼelobil juʼelal ti la spas Jeovae. Li Diose la stunes sventa stsʼiba li baʼyel voʼob livroetik ta Vivliae. Li Salmo 90 xchiʼuk van li Salmo 91. Jech xtok, yikʼaluk van jaʼ la stsʼiba li slivroal Jobe.
4. ¿Buchʼutik la stsatsubtas li Moisese, xchiʼuk kʼu yuʼun ti jech la spase?
4 Kʼalal 120 xa ox sjabilal li Moises xchiʼuk ti jutuk xa ox skʼan xchame, la stak ta ikʼel skotol li j-israeletik sventa svulesbe ta sjol li kʼusitik laj yilik xchiʼuk li kʼusitik la snuptanike. Junantike ta skerem tsebalik noʼox laj yilik li skʼelobil juʼelal la spas Jeovae xchiʼuk laj yilik kʼu yelan la yichʼik akʼbel kastigo li j-ejiptoetike (Eks. 7:4). La xtuchʼik jelavel li Tsajal nabe xchiʼuk laj yilik ti kʼu yelan laj yichʼik tsalel li yajsoltarotak faraone (Eks. 14:29-31). Kʼalal te xa ox oyik li ta takixokol balumile, laj yilik kʼu yelan chabiatik xchiʼuk kʼelatik yuʼun li Jeovae (Deut. 8:3, 4). Pe kʼalal jutuk xa ox skʼan x-ochik li ta Albil Balumile, li Moisese laj to stsatsubtasbe yoʼonton ta slajeb velta li jteklum Israele.a
5. Kʼalal jutuk xa ox skʼan xcham li Moisese, ¿kʼusi laj yalbe j-israeletik ti xuʼ staik ta jelavele? (Deuteronomio 30:19, 20).
5 ¿Kʼusi albatik yuʼun li Moisese? (kʼelo Deuteronomio 30:19, 20). Li jteklum Israele oy ox kʼusi lek tstaik ta jelavel. Ta skoj ti ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeovae, xuʼ ox jal xkuxiik li ta balumil ti albil ch-akʼbatike. ¡Toj kʼupil sba li balumil taje xchiʼuk ep kʼusitik xchʼi te! Li Moisese xi laj yalbe jteklum ti kʼu yelan li balumil taje: «Jaʼ li mukʼtik jteklumetik xchiʼuk ti lekik ti mu voʼotuk la avaʼane, naetik ti noj ta kʼusitik lekik ti mu voʼotuk la asaʼ ta abtele, posoetik ti mu voʼotuk la ajokʼe, tsʼunbil uva xchiʼuk tsʼunbil oliva ti mu voʼotuk la atsʼune» (Deut. 6:10, 11).
6. ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ permiso Dios ti stsalatik yuʼun yan jteklumetik li jteklum Israele?
6 Li Moisese laj to spʼijubtasan li j-israeletike. Laj yalanbe ti mi tskʼan jal chkuxiik li ta kʼupil sba balumile, skʼan jechuk-o xchʼunbeik smantaltak li Jeovae. Li Moisese la stijbe yoʼonton j-israeletik ti jaʼ stʼujik li kuxlejale. ¿Kʼuxi tspasik taje? Jaʼo kʼalal chchikintaik kʼusi chal Jeova xchiʼuk ti snapʼan sbaik ta stojolale. Akʼo mi jech, li j-israeletike muʼyuk la xchʼunbeik smantaltak. Jaʼ yuʼun, ta mas tsʼakale, li Diose laj yakʼ permiso ti stsalatik xchiʼuk ti xchukatik batel yuʼun li j-asiriaetik xchiʼuk jbabiloniaetike (2 Rey. 17:6-8, 13, 14; 2 Kron. 36:15-17, 20).
7. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi laj yal Moisese? (Kʼelo xtok li lokʼoletike).
7 ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Mi la jchʼunbetik smantal li Jeovae, xuʼ xijkuxi ta sbatel osil. Jech kʼuchaʼal li j-israeletik ti jutuk xa ox skʼan x-ochik li ta Albil Balumile, li voʼotik eke jutuk xa me skʼan xij-och li ta albil balumil yaloj chakʼ Diose. Mi kʼot ta pasel taje, tspas ta Paraiso spʼejel li balumile (Is. 35:1; Luk. 23:43). Chʼabal xa ox me te oy li Diablo xchiʼuk li spukujtake (Apok. 20:2, 3). Muʼyuk xa ox me junuk jecheʼ relijion ti chnamajesvan ta stojolal Jeovae (Apok. 17:16). Chʼabal xa ox me junuk ajvalil ti chilbajin li krixchanoetike (Apok. 19:19, 20). Jech xtok, li ta Paraisoe chʼabal xa ox me junuk jtoyba krixchano (Sal. 37:10, 11). Skotol li krixchanoetik ti chkuxiik ta Paraisoe jmoj oyik xchiʼuk jun yoʼontonik, yuʼun jaʼ xa noʼox chchʼunbeik smantaltak Jeova. Ta skoj taje, tskʼan sbaik xchiʼuk tspat yoʼontonik ti mu junuk buchʼu chopol kʼusi tspase (Is. 11:9). ¡Toj kʼupil sba li kʼusi jmalaojtike! Pe oy to kʼusi yan, mi jech-o ta jchʼunbetik smantal Jeovae, xuʼ xijkuxi li ta balumil ti pasem xa ox ta Paraisoe. Taje maʼuk noʼox jayibuk sien jabil, yuʼun ta sbatel osil (Sal. 37:29; Juan 3:16).
Mi ta jchʼunbetik smantaltak Jeovae, xuʼ xijkuxi ta balumil ti pasem xa ox ta Paraisoe, maʼuk noʼox jayibuk sien jabil, yuʼun ta sbatel osil. (Kʼelo parafo 7).
8. ¿Kʼuxi koltaat-o jun misionero ta skoj ti xchʼunoj ti xuʼ xijkuxi ta sbatel osile? (Judas 20, 21).
8 Mi te-o ta joltik li kuxlejal sbatel osil yaloj chakʼbutik Diose, jaʼ me tskoltautik sventa jechuk-o jchʼuntik mantal mu ventauk li kʼusitik ta jnuptantike (kʼelo Judas 20, 21). Li spatobil oʼontonal xtoke, chakʼ kipaltik sventa stsal kuʼuntik li kʼusi vokol chkaʼitik yiktaele. Jun misionero ti jal tun ta Africae oy kʼusi vokol laj yaʼi stsalel, xi chale: «Kʼalal laj kakʼ venta ti xuʼ xchʼay kuʼun li kuxlejal sbatel osile, kʼot ta nopel kuʼun ti chkakʼ kipal ta stsalel li jvokole xchiʼuk xivokolet la jkʼanbe koltael Jeova. Koliyal ti la skoltaune, tsal onoʼox kuʼun, jech-o jun koʼonton chitun ta stojolal Jeova».
«LEK CHBAT AVUʼUN»
9. ¿Kʼusitik vokolil la snuptan David ti kʼu sjalil kuxie?
9 Li Davide tun kʼuchaʼal ajvalil ta stojolal li steklumal Jeovae xchiʼuk tukʼ tun ta stojolal Dios. Jaʼ toʼox jun jtij son xchiʼuk jkʼejimol, la stsʼiba nichimal kʼopetik, tun ta soltaroal xchiʼuk ta j-alkʼop. Ep kʼusitik la snuptan. Ta epal jabil jech kuxi kʼuchaʼal jun jatvil vinik ta skoj ti chjatav ta stojolal li j-itʼix oʼonton ajvalil Saule. Kʼalal ochem xa ox ta ajvalile, jatav xtok ta stojolal li xnichʼon ti Absalon sbie, yuʼun tskʼan ox chpojbat li yabtel ta ajvalilale. Akʼo mi oy kʼusitik la snuptan xchiʼuk ti oy kʼusitik toj chopol la spase, tukʼ-o tun ta stojolal Jeova ti kʼu sjalil kuxie. Jech oxal, xi laj yal li Jeovae: «Jun vinik ti kʼu yelan tskʼan koʼontone». Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, xlokʼ venta ti jchikintatik li kʼusi laj yal Davide (Ech. 13:22; 1 Rey. 15:5).
10. Li Davide, ¿kʼu yuʼun la stojobtas Salomon kʼalal skʼan toʼox x-och ta ajvalile?
10 Kalbetik skʼoplal li kʼusi laj yalbe Salomon li Davide, ti jaʼ xnichʼon xchiʼuk ti jaʼ och ta xkʼexol ta ajvalilale. Yuʼun li Jeovae jaʼ la stʼuj Salomon sventa xvaʼanbat junuk templo ti bu xuʼ xichʼ ichʼel ta mukʼe (1 Kron. 22:5). Li Salomone ta onoʼox snuptan vokoliletik. Jkʼeltik kʼu yelan la stojobtas xnichʼon li Davide.
11. Li Davide, ¿kʼusi laj yalbe li Salomone, xchiʼuk kʼuxi kʼot ta pasel taje? (1 Reyes 2:2, 3; kʼelo xtok li lokʼoletike).
11 ¿Kʼusi laj yalbe xnichʼon li Davide? (Kʼelo 1 Reyes 2:2, 3). Li Davide laj yalbe xnichʼon ti mi jech-o chchʼunbe smantal Jeovae, lek chbat li xkuxlejale. Jaʼ onoʼox jech kʼot ta pasel, yuʼun ta epal jabil koltaat yuʼun li Jeovae (1 Kron. 29:23-25). Li Salomone la svaʼan jun kʼupil sba mukʼta templo, la stsʼiba jaylikuk livroetik ta Vivlia xchiʼuk la skolta sba ta stsʼibael yantik. Laj yichʼ ojtikinel lek ta skoj ti toj echʼem spʼijil xchiʼuk skʼulejale (1 Rey. 4:34). Jech kʼuchaʼal yaloj xa onoʼox li Davide, li Salomone jaʼ noʼox lek chbat xkuxlejal mi ta xchʼunbe smantal Jeovae. Pe kʼalal mol xa oxe, lik yichʼ ta mukʼ yan diosetik. Ta skoj taje, muʼyuk xa lek x-ilat yuʼun Jeova xchiʼuk muʼyuk xa x-akʼbat spʼijil sventa lekuk x-ajvalilaj xchiʼuk ti tukʼuk xventainvane (1 Rey. 11:9, 10; 12:4).
Li kʼusi laj yalbe komel Salomon li Davide chakʼ kiltik ti mi ta jchʼunbetik smantal Jeovae, chakʼbutik jpʼijiltik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik. (Kʼelo parafo 11, 12).b
12. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi laj yal Davide?
12 ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Mi ta jchʼuntik mantale, lek chbat li jkuxlejaltike (Sal. 1:1-3). Li Jeovae muʼyuk onoʼox yalojbutik ti chakʼ jkʼulejaltik xchiʼuk jmukʼulaltik jech kʼuchaʼal la spas ta stojolal li Salomone. Pe mi ta jchʼunbetik smantaltake, ta me xakʼ jpʼijiltik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike (Prov. 2:6, 7; Sant. 1:5). Jtunelik tajek li beiltasel chakʼbutik Jeovae xchiʼuk jaʼ tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik kʼalal ta jsaʼ kabteltik, ta sventa li chanune, ta sventa li chʼayob oʼontonale xchiʼuk ti kʼu yelan ta jtunes jtakʼintike. Mi ta jtsaktik ta venta li beiltaseletik liʼe, lek-o me chkil jbatik xchiʼuk Dios xchiʼuk ta me jtatik kuxlejal sbatel osil (Prov. 2:10, 11). Jech xtok, ta me jta jlekil amigotaktik xchiʼuk xijmuyubaj noʼox me li ta kutsʼ kalaltike.
13. ¿Kʼusi koltaat-o Carmen sventa lekuk xbat li xkuxlejale?
13 Li Carmen ti te nakal ta Mozambiquee, tsnop toʼox ti jaʼ to lek chbat xkuxlejal mi laj yakʼbe-o yipal chanune. Jaʼ yuʼun, la snop chbat ta universidad xchiʼuk la xchan kʼuxi ta pasbel splanoal naetik. Xi chale: «Lek tajek chkaʼi li kʼusi ta jchane, pe jutuk mu sjunul kʼakʼal chichanunaj. Chilub tajek, yuʼun chi-och ta chanun ta vukub ora xchiʼuk oʼlol ta sob xchiʼuk jaʼ to chilokʼ ta vakib ora ta bat kʼakʼal. Vokol tajek chkaʼi ti xibat ta tsobajeletike, vaʼun li kʼunib ta mantal. Laj kakʼ venta ti yakal chkakʼ persa chitun ta chaʼvoʼ kajvale (Mat. 6:24). Li Carmene la spas orasion ta sventa taje xchiʼuk la saʼ mantaletik ta jvuntik. ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? Xi chale: «Kʼalal la stojobtasikun ermanoetik ti yijik ta mantal xchiʼuk li jmeʼe, kʼot ta nopel kuʼun ti chkikta li universidade xchiʼuk ti xlik tunkun ta stojolal Jeova ta tsʼakal orae. Ta skoj ti jech la jpase, lek kʼusi kʼot ta nopel kuʼun xchiʼuk ximuyubaj tajek ti jech la jpase».
14. ¿Kʼusi li tojobtasel mas tsots skʼoplal laj yalik li Moises xchiʼuk Davide?
14 Li Moises xchiʼuk Davide skʼanojik li Jeovae xchiʼuk snaʼojik ti toj tsots skʼoplal ti xichʼ chʼunbel smantale. Kʼalal jutuk xa ox skʼan xchamike, la stijbeik yoʼonton yantik ti jechuk spasik eke xchiʼuk ti jechuk-o tukʼ xtunik ta stojolal Jeova ti jaʼ Sdiosike. Xchaʼvoʼalik pʼijubtasvanik ti buchʼuuk noʼox ti xnamaj ta stojolal Jeovae muʼyuk xa lek ch-ilatik xchiʼuk muʼyuk xa ch-akʼbatik li bendision albilike. Li tojobtaseletik taje jtunel-o kuʼuntik li avi eke. Kʼalal echʼem xa ox jayibuk sien jabile, oy jun yajtunel Jeova laj yal ti toj tsots skʼoplal ti tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal Diose.
MUʼYUK KʼUSI YAN TI XKUXET-O KOʼONTON YUʼUNE
15. ¿Kʼusitik laj yil ta xkuxlejal li jtakbol Juane?
15 Li Juane jaʼ jun jtakbol ti kʼanbil tajek yuʼun li Jesukristoe (Mat. 10:2; Juan 19:26). Te la xchiʼin Jesus ti kʼu sjalil la xchol mantale, laj yil li skʼelobiltak juʼelal la spase xchiʼuk te oy kʼalal tsots tajek kʼusitik la snuptane. Te xchiʼuk kʼalal jaʼo chichʼ milele xchiʼuk laj yil kʼalal chaʼkuxiem xa oxe. Maʼuk noʼox, yuʼun laj yil kʼu yelan lik talel li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel siglo ti uni jutebik toʼoxe xchiʼuk ti kʼuxi laj xa yichʼ cholbel lekil aʼyejetik «skotol li kʼusitik pasbil ti oy ta yolon vinajele» (Kol. 1:23).
16. ¿Buchʼutik tstabeik sbalil li kartaetik la stsʼiba Juane?
16 Kʼalal muʼyuk xa ox jal kuxul li Juane, li Diose la stunes sventa stsʼiba li Skʼop Diose. Jaʼ la stsʼiba li kʼusitik labal sba «laj yakʼ ta naʼel [Jesukristoe]» (Apok. 1:1). Jech xtok, jaʼ la stsʼiba li Evanjelio yuʼun Juane xchiʼuk li yan oxib kartaetike. Li yoxibal skartae jaʼ la stakbe batel Gayo ti jaʼ jun yajtsʼaklom Kristo ti tukʼ yakʼoj sbae xchiʼuk ti skʼanoj tajeke (3 Juan 1). Li vaʼ kʼakʼale, li Juane ep xa ox van buchʼu xchanubtasoj ta mantal. Li kʼusi la stsʼibae stsatsubtasojbe-o yoʼonton skotol li yajchankʼoptak Jesuse xchiʼuk jech-o tskoltautik li avi eke.
17. Jech kʼuchaʼal chal 3 Juan 4, ¿kʼusi ti chakʼ tajek jmuyubajeltike?
17 ¿Kʼusi la stsʼiba li Juane? (Kʼelo 3 Juan 4). Li Juane laj yalbe skʼoplal ti chakʼ muyubajel kʼalal ta jchʼunbetik smantal li Diose. Kʼalal jaʼo la stsʼiba li yoxibal skartae, oy junantik ti yakal xa ox tspukik batel jecheʼ chanubtasel xchiʼuk ti chchʼakik li tsobobbaile. Akʼo mi jech, oy junantik ti jech-o la stambeik batel «sbelel li kʼusi melele». La xchʼunbeik smantal Jeova xchiʼuk jaʼ la spasik-o «batel ti kʼu yelan chal li smantaltake» (2 Juan 4, 6). Li yajtsʼaklomtak Kristo ti tukʼ laj yakʼ sbaike, maʼuk noʼox muyubaj yuʼunik li Juane, yuʼun muyubaj yuʼunik li Jeova eke (Prov. 27:11).
18. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi laj yal Juane?
18 ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Mi tukʼ laj kakʼ jbatik ta stojolal Jeovae, xijmuyubajutik xchiʼuk xmuyubaj kuʼuntik li yantike (1 Juan 5:3). Xijmuyubaj tajek kʼalal jnaʼojtik ti xmuyubaj kuʼuntik li Jeovae. Li stuke xmuyubaj kʼalal ta jpʼajtik li kʼusitik chopole xchiʼuk mi ta jchʼunbetik smantaltake (Prov. 23:15). Li anjeletike xmuyubajik kʼalal chilutik ti jech ta jpastike (Luk. 15:10). Li voʼotik eke xijmuyubaj ta stojolal li ermanoetik ti tukʼ yakʼoj sbaike akʼo mi chichʼik kontrainel o ch-akʼatik ta preva ta spasel li kʼusi chopole (2 Tes. 1:4). Vaʼun, kʼalal mi laj yichʼ lajesbel li sbalumil Satanase, chijmuyubajutik, yuʼun jnaʼojtik ti tukʼ laj kakʼ jbatik ta stojolal Jeovae.
19. ¿Kʼusi laj yal jun ermana kʼalal oy buchʼu ta jchanubtastik ta Vivliae? (Kʼelo xtok li lokʼoletike).
19 Jtos ti kʼusi chakʼbutik tajek muyubajele, jaʼo kʼalal ta jchanubtastik ta mantal li yantike. Li Reichel ti nakal ta República Dominicanae chal ti stuk xa noʼox jech kʼalal ta jchanubtastik yantik ta stojolal li Diose. Li Reichele ep xa buchʼutik skoltaoj ta mantal, xi chale: «Mu albajuk li muyubajel chkaʼi kʼalal chkil ti chlik skʼanik Jeova li buchʼutik chkakʼbeik estudioe, ti tspat yoʼontonik ta stojolale xchiʼuk ti tsjel xkuxlejalik sventa xmuyubajuk yuʼunik li Jeovae. Ximuyubaj tajek manchuk mi oy kʼusitik la jpas sventa xkakʼbeik estudioe».
Chakʼ jmuyubajeltik kʼalal ta jchanubtastik yantik yoʼ skʼanik xchiʼuk xchʼunbeik smantal li Jeovae. (Kʼelo parafo 19).
OYUK SBALIL XKILTIK LI KʼUSI SLAJEB LAJ YALIK KOMEL LI VINIKETIK TI TUK LAJ YAKʼ SBAIKE
20. ¿Mi oy kʼusi xijkoʼolaj-o xchiʼuk li Moises, David xchiʼuk li Juane?
20 Li Moises, David xchiʼuk Juane voʼne xa kuxiik xchiʼuk jelel tajek xkuxlejalik kʼuchaʼal avie. Akʼo mi jech, oy kʼusi ti xijkoʼolajutik-o xchiʼukike. Li stukike laj yichʼik ta mukʼ li melel Diose, taje jaʼ jech ta jpastik ek. Yuʼun ta jkʼopontik Jeova, jpatoj koʼontontik ta stojolal xchiʼuk chijnopaj ta stojolal sventa sbeiltasutik. Jech xtok, jech kʼuchaʼal la spasik li viniketik ta voʼnee, jpʼel ta koʼontontik ti ep ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeova li buchʼutik chchʼunbeik smantale.
21. ¿Kʼusi bendisional tstaik ta jelavel li buchʼutik tstsakik ta venta li tojobtasel laj yal Moises, David xchiʼuk Juane?
21 Jaʼ yuʼun, jtsaktik ta venta li kʼusi slajeb xa laj yalik komel li viniketik ti oy xa sjabilalike xchiʼuk ti jchʼunbetik smantaltak li Jeovae. Mi jech ta jpastike, lek me chbat kuʼuntik skotol li kʼusi ta jpastike. Jal chijkuxiutik, jaʼ xkaltik, chijkuxi ta sbatel osil (Deut. 30:20). Xuʼ me xmuyubaj yoʼonton kuʼuntik li Jtotik ta vinajele ti jaʼ jun Dios ti tspas skotol li kʼusi yaloje. ¡Mu xa noʼox xnop kuʼuntik li bendisionetik xchapanojbutik ta jelavel li Jeovae! (Efes. 3:20).
KʼEJOJ 129 Tunkutik kʼalal to ta slajebal
a Jutukuk mu skotol li j-israeletik ti laj yilik li skʼelobil juʼelal la spas Jeova li ta Tsajal nabe, muʼyuk x-ochik li ta Albil Balumile (Num. 14:22, 23). Yuʼun li Jeovae laj yal mantal ti buchʼutik 20 sjabilal o mase xchiʼuk ti tsʼibabil sbiike ta xchamik ta takixokol balumil (Num. 14:29). Jaʼuk li Josue, Kaleb, li buchʼutik mas to kerem tsebik xchiʼuk li snitilulal Levie laj yilik kʼot ta pasel li kʼusi jamal yaloj Jeova kʼalal echʼ xtuchʼik li ukʼum Jordan xchiʼuk kʼalal ochik ta yosilal Kanaane (Deut. 1:24-40).
b LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLETIKE: Ta tsʼetkʼob: Li Davide slajeb xa velta la stojobtas komel li Salomone. Ta batsʼikʼob: Epal jchanunetik yakal tstabeik sbalil li Chanob vun sventa Prekursore.