Chkil jvokoltik yuʼun li paskʼopetike
«Li avie, toj ep paskʼopetik ti muʼyuk bu jech ilbil-o ti kʼuxi echʼ li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile xchiʼuk oy chaʼmil miyon krixchanoetik ti jaʼ te nakalik ti bu oy paskʼope».
Amina Mohammed, vicesecretaria general ta Naciones Unidas, 26 yuʼun enero ta 2023.
Li ta lumetik bu jun yoʼontonik avie xuʼ xlik ta anil kʼop o paskʼop. Akʼo mi nom to xkiltik ti bu ch-echʼ paskʼope, xuʼ xkil jvokoltik ek. Maʼuk noʼox chakʼ vokolil kʼalal yakal li paskʼope, yuʼun jech-o chakʼ vokolil akʼo mi jal xa ox echʼem. Jkʼeltik kʼuxi chakʼ jvokoltik li paskʼope:
Chʼabal lek veʼlil. Li Programa Mundial de Alimentos chal ti «mas ep buchʼutik chil svokolik ta viʼnal ta skoj li paskʼopetike, yuʼun mas ta oʼlol li buchʼutik chil svokolik ta viʼnal ta spʼejel balumile jaʼ te nakalik ti bu oy paskʼope».
Xuʼ xyayijik o x-ipajik. Kʼalal chil krixchanoetik ti xuʼ xlik paskʼop li ta slumalike, xuʼ van svul tajek yoʼontonik (estrés, ansiedad). Jech xtok, li buchʼutik te nakalik ti bu oy paskʼope xuʼ van xyayijik, pe maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ van svul tajek yoʼontonik xtok. Pe li kʼusi mas vokole jaʼ ti muʼyuk bu mas xuʼ sta xpoxilike.
Chikta komel snaik. Li Alto Comisionado de las Naciones Unidas para los Refugiados laj yal ti ta septiembre ta 2023 oy xa ox mas ta 114 miyon krixchanoetik ta spʼejel balumil ti yiktaoj komel snaike. Jutuk mu skotoluk li buchʼutik jech spasojike jaʼ ta skoj ti oy paskʼop ta slumalike.
Vokolil ta takʼin. Kʼalal ch-echʼ junuk paskʼope, chtoy onoʼox stojol li kʼusitik chchonike. Jech xtok, kʼalal toj ep tslajesik takʼin ta paskʼop li ajvaliletike, jaʼ muʼyuk xa mas chakʼik takʼin sventa li chanob vunetike, li poxiletike, li doktoretike o li kʼusitik chtun sventa xichʼik poxtael li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, chil tajek svokol li krixchanoetike. Pe maʼuk noʼox, yuʼun toj ep chlaj takʼin sventa smeltsanik li kʼusitik chlaj kʼalal ch-echʼ paskʼope.
Tsok li balumile. Li krixchanoetike chil svokolik kʼalal yolbaj tsokesik li balumil ti jaʼ te tstaik li kʼusitik chtun yuʼunike. Kʼalal tsokesik li balumil o chikʼubtasik li voʼ xchiʼuk li ikʼe, ta sjalile xuʼ van x-ipajik-o. Jech xtok, akʼo mi echʼem xa li paskʼope, li krixchanoetike xuʼ xyayijik o xchamik ta skoj li vombaetik ti mukajtik to chkom ta balumile.
Jech kʼuchaʼal chkiltike, kʼalal ch-echʼ paskʼope, toj ep kʼusitik tsokes o tslajes komel xchiʼuk ep tajek takʼin chlaj.