¿Kʼusi skʼan xal kʼalal laj yal Jesus «kʼanik˗o me li avajkontratakike»?
Li kʼusi chal Vivliae
Xi laj yal Jesus kʼalal laj yal li Mantaletik ta Vitse: «Kʼanik˗o me li avajkontratakike» (Mateo 5:44; Lukas 6:27, 35). Li kʼusi la skʼan laj yale jaʼ ti xkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li buchʼutik tskontrainutike o ti chopol kʼusi tspasbutike.
Jaʼ jech la spas li Jesuse, yuʼun laj yakʼ ta perton li yajkontratake (Lukas 23:33, 34). Li kʼusi laj yal Jesuse jech onoʼox chal li ta Tsʼibetik ta Ebreo Kʼop ti Pokoʼ Testamento sbi xtoke: ti skʼan jkʼantik li kajkontratike (Eksodo 23:4, 5; Proverbios 24:17; 25:21).
«Kʼanik˗o me li avajkontratakike xchiʼuk pasik˗o me orasion ta stojolal li buchʼutik chilbajinoxuke» (Mateo 5:43, 44).
Li ta mantal liʼe ta jkʼeltik batel:
Li kʼusi mu jechuk chalik ta sventa ti kʼu yelan skʼan xkiltik li kajkontratike
Tekstoetik ta Vivlia ti chalbe skʼoplal ti skʼan jkʼan li kajkontratike
¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼantik li kajkontratike?
Li Diose chakʼ kiltik li kʼusi skʼan jpastike. «Lek yoʼonton ta stojolal li buchʼu mu snaʼ stoj ta vokole xchiʼuk li buchʼu toj chopole» (Lukas 6:35). Jech xtok, «chakʼ lokʼuk kʼakʼal ta stojolal li buchʼutik chopolike» (Mateo 5:45).
Mi jkʼanoj li kajkontratike, xuʼ me xjel stalelalik. Li Vivliae tstojobtasutik ti lekuk koʼontontik ta stojolal li kajkontratike. Mi jech la jpastike, xkoʼolaj kʼuchaʼal ta jtokanbetik «tsanal akʼal ta sjol» (Proverbios 25:22). Li skoʼoltasobil taje jaʼ chalbe skʼoplal kʼalal chichʼ unijesel takʼin sventa xichʼ lokʼesel li kʼusi kʼupil sba te oy ta yut takʼine. Kʼalal lek koʼontontik ta stojolal li kajkontratik eke, xuʼ xkʼunib yoʼonton kuʼuntik, vaʼun ti xakʼbutik ta ilel li slekil talelale.
¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jkʼanoj li kajkontratike?
«Lek me kʼusi xapasbeik li buchʼutik tspʼajoxuke» (Lukas 6:27). Xi chal li Vivliae: «Mi chviʼnaj li avajkontrae, akʼbo sveʼel; mi chaʼi takitiʼile, akʼbo kʼusi yuchʼ» (Romanos 12:20). Oy yan kʼusitik lek xuʼ jpastik ta stojolal li kajkontratik mi laj kakʼ ta jkuxlejaltik li mantal liʼe: «Li kʼusitik chakʼan akʼo spasboxuk li krixchanoetike jechuk me xapasbeik ek» (Lukas 6:31).
«Kʼanik akʼo x˗akʼbat slekilal li buchʼutik chchopol kʼoptaoxuke» (Lukas 6:28). Jaʼ jech ta jpastik kʼalal lek ta jkʼopon li kajkontratike xchiʼuk ti ta jtsaktik ta venta akʼo mi xchopol kʼoptautike. Xi chal li Vivliae: «Mu me xachopol kʼopta abaik. Ti kʼusi mas leke akʼik noʼox bendision» (1 Pedro 3:9). Li tojobtasel taje tskoltautik sventa mu xijkontrainvan.
«Pasik orasion ta stojolal li buchʼutik chayilbajinike» (Lukas 6:28). Mu me chopoluk kʼusi jpakbetik sutel li buchʼutik chilbajinutike (Romanos 12:17). Jaʼ lek jkʼanbetik Dios ti xakʼ ta pertone (Lukas 23:34; Echos 7:59, 60). Mu jpak jkʼoplaltik, jaʼ lek kakʼbetik ta skʼob Dios, yuʼun tukʼ chchapanvan (Levitiko 19:18; Romanos 12:19).
«Kʼanik˗o me li avajkontratakike, lek me kʼusi xapasbeik li buchʼutik tspʼajoxuke, kʼanik akʼo x˗akʼbat slekilal li buchʼutik chchopol kʼoptaoxuke, pasik orasion ta stojolal li buchʼutik chayilbajinike» (Lukas 6:27, 28).
Oyuk smalael kuʼuntik xchiʼuk lekuk koʼontontik (1 Korintios 13:4). Kʼalal laj yalbe skʼoplal jtakbol Pablo ti kʼu yelan li kʼanelale, la stunes jpʼel kʼop ta griego (agápe) ti te ta jtatik li ta Mateo 5:44 xchiʼuk Lukas 6:27 xchiʼuk 35. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel li kʼanelal taje? Jaʼo kʼalal oy smalael kuʼuntik, lek koʼontontik, muʼyuk chij˗itʼixaj, muʼyuk ta jtoy jbatik xchiʼuk mi muʼyuk chopol koʼontontike. Taje jaʼ jech ta jpastik ta stojolal li kajkontratik eke.
«Li kʼanelale xmalaj yuʼun xchiʼuk lek yoʼonton. Li kʼanelale mu snaʼ x˗itʼixaj, muʼyuk chakʼ sba ta ichʼel ta mukʼ xchiʼuk muʼyuk xtoyet xa chaʼi sba, maʼuk ti mu xichʼ smelolal ti kʼu yelan tspas sbae, maʼuk tsaʼ li kʼusi lek chaʼi stuke xchiʼuk muʼyuk ch˗ilin ta anil. Muʼyuk chchap batel li kʼusi chopol tspasbate. Maʼuk xkuxet˗o yoʼonton li kʼusi muʼyuk tukʼe, jaʼ xkuxet˗o yoʼonton li kʼusi melele. Stsʼik yuʼun skotol li kʼusitike, xchʼun yuʼun skotol, spatoj yoʼonton ta skotol xchiʼuk xkuch yuʼun skotol. Li kʼanelale mu xlaj˗o skʼoplal» (1 Korintios 13:4-8).
¿Mi lek ti xijbat ta paskʼop sventa jmil li kajkontratike?
Muʼyuk, yuʼun li Jesuse laj yalbe yajtsʼaklomtak ti mu stakʼ xbat stsakik ta kʼop li yajkontratakike. Kʼalal laj yalanbe ti chichʼ tsakel ta kʼop li Jerusalene, muʼyuk laj yalbe ti teuk xkomik sventa spoj li slumalike, yuʼun laj yal ti xjatavik lokʼele (Lukas 21:20, 21). Jech xtok, li Jesuse xi laj yalbe li jtakbol Pedroe: «Tikʼo ochel ta sna li a˗espadae, yuʼun skotol li buchʼu chakʼ espadae, ta espada chlaj ek» (Mateo 26:52). Jech kʼuchaʼal chal Vivlia xchiʼuk li buchʼutik oy kʼusi xchanojbeik skʼoplale, akʼbil venta ti muʼyuk onoʼox xbatik ta paskʼop li yajchankʼoptak Jesus ta baʼyel sigloe (2 Timoteo 2:24).a
Li kʼusi mu jechuk chalik ta sventa ti kʼu yelan skʼan xkiltik li kajkontratike
Li kʼusi xchʼunoj yantike: Li Smantal Diose chal ti xuʼ spʼaj yajkontraik li j˗israeletike.
Li kʼusi melele: Li vaʼ mantale muʼyuk te li ta Smantal Diose, yuʼun li Mantale chal ti skʼan jkʼan li jchiʼiltaktike (Levitiko 19:18). Kʼalal jchiʼiltik xie jaʼ skʼan xal «buchʼuuk noʼox krixchanoal». Pe oy junantik judaetike laj yalik ti jaʼ noʼox la xchiʼilik li buchʼutik judaetik eke, pe ti jaʼ yajkontraik li buchʼutik mu koʼoluk slumalike, jech oxal skʼan la spʼajik (Mateo 5:43, 44). Jaʼ yuʼun, li Jesuse laj yal jun lokʼolkʼop ta sventa jun jsamaria vinik sventa stukʼibtas li kʼusi tsnopike (Lukas 10:29-37).
Li kʼusi xchʼunoj yantike: Li buchʼu skʼanoj yajkontrae jaʼ skʼan xal ti lek chil li kʼusi chopol tspasbate.
Li kʼusi melele: Li Vivliae chal ti kʼalal oy buchʼu jkʼanojtike maʼuk skʼan xal ti lek xa chkiltik li kʼusi chopol tspase. Jun ti buchʼu jech la spase jaʼ li Jesuse, yuʼun muʼyuk lek laj yil li milbaile, pe la spas orasion ta stojolal xtok li buchʼutik akʼat ta milele (Lukas 23:34). Jech xtok, muʼyuk lek laj yil li choplejal xchiʼuk mulile, pe laj yakʼ xkuxlejal ta stojolal jmulavil krixchanoetik (Juan 3:16; Romanos 6:23).
a Xi laj yal Ernest Barnes li ta slivro The Rise of Christianity (Kʼuxi lik talel li yajtsʼaklomtak Kristoe): «Kʼalal laj yichʼ kʼelbel lek skʼoplal li kʼusitik yichʼoj taele, [vinaj] ti kʼalal kuxi li Marco Aurelio [ti jaʼ ajvalilaj ta Roma ta sjabilal 161 kʼalal ta 180 kʼalal talem xa ox Jesuse], mi junuk yajtsʼaklom Kristo ochem˗o ta soltaroal. Jech xtok, li soltaroetik ti kʼotik ta yajtsʼaklom Kristoe laj yikta li yabtelik ta soltaroale».