¿Mi jaʼ smeʼ Dios li Mariae?

Li kʼusi chal Vivliae

Maʼuk. Li Vivliae chchanubtasutik ti maʼuk smeʼ Dios li Mariae, mi jaʼuk chakʼ ta aʼiel ti skʼan xkichʼtik ta mukʼe o ti jmuyubtatike.a Nopo avaʼi ta sventa liʼe:

Li Mariae muʼyuk onoʼox bu laj yal jsetʼuk mi jaʼ smeʼ li Diose. Li Vivliae chal ti jaʼ la svokʼesbe «Xnichʼon» li Diose, maʼuk li Diose (Markos 1:1; Lukas 1:32).
Li Jesuse muʼyuk bu laj yal mi jaʼ smeʼ Dios li Mariae xchiʼuk ti skʼan ichʼel ta mukʼe. Jun veltae, oy jun ants ti laj yichʼ tajek ta mukʼ Maria ta skoj ti jaʼ jun mukʼta matanal ti kʼot ta smeʼ Jesuse. Pe xi tukʼibtasate: «Moʼoj, ¡jaʼ xmuyubajik noʼox li buchʼutik chaʼiik li skʼop Diose xchiʼuk ti tspasik li kʼusi chale!» (Lukas 11:27, 28).
Kʼalal chal «jaʼ Smeʼ Dios» xchiʼuk Theotokos («jaʼ li buchʼu tsvokʼes Diose») ti xie, muʼyuk bu jech ta jtatik li ta Vivliae.
Kʼalal chal «meʼ ajvalil ta vinajel» xie, oy te ta jtatik ta Vivlia, pe maʼuk skʼoplal li Mariae, jaʼ chalbe skʼoplal jun jecheʼ meʼ dios ti jaʼ laj yichʼik ta mukʼ li j-israeletik ti svalopatinojik mantale (Jeremías 44:15-19). Jaʼ yuʼun chaʼa, li «meʼ ajvalil ta vinajel» xie, jaʼ van skʼoplal li Istar (Astarté), ti jaʼ jun meʼ dios ta Babiloniae.
Li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe muʼyuk bu xichʼik ta mukʼ li Mariae xchiʼuk muʼyuk bu ti stuk xa noʼox jech toj tsots skʼoplal laj yilike. Xi laj yal jun j-al-loʼil ta sventa li baʼyel yajtsʼaklom Kristoe: «Mu onoʼox skʼanik ti xichʼik ta mukʼ yan diosetike xchiʼuk muʼyuk noʼox lek chaʼiik ti stuk xa noʼox jech chilik li Mariae, sventa mu spʼisik ta meʼ dios» (In Quest of the Jewish Mary).
Li Vivliae chal ti te onoʼox oy li Diose (Salmo 90:1, 2; Isaías 40:28). Ta skoj ti muʼyuk slikebe mu stakʼ alel ti oy smeʼe. Jech xtok, ¿mi jaʼ xa ch-och ta xchʼut Maria ti jamal chal Vivlia ti mu x-och-o ti kʼu smukʼul vinajel li Diose? (1 Reyes 8:27).

Jaʼ smeʼ Jesus li Mariae, maʼuk li Diose

Jaʼ jun juda ants li Mariae xchiʼuk jaʼ snitilulal li ajvalil Davide (Lukas 3:23-31). Lek ilat yuʼun Dios ta skoj ti lek tsots xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti yichʼoj lek ta mukʼ Diose (Lukas 1:28). Jaʼ yuʼun laj yichʼ tʼujel sventa xkʼot ta smeʼ Jesus (Lukas 1:31, 35). Ta tsʼakale, laj yil yan yalab xnichʼnabik xchiʼuk li Josee (Markos 6:3).

Li Vivliae muʼyuk mas chalbe skʼoplal li Mariae, jaʼ noʼox chal ti och yajchankʼop Jesuse (Echos 1:14).

¿Kʼu yuʼun oy buchʼutik xchʼunojik ti jaʼ la smeʼ Dios li Mariae?

Leʼtik xa slikel tal ta siglo 4 ta jkʼakʼaliltik ti lik yichʼik ta mukʼ li Mariae. Jaʼo te laj yichʼ lek ojtikinel ta stojolal ajvalil li relijion katolika ta yosilal Romae. Ep chʼayemal krixchanoetik pasik ta yajtsʼaklomtak Kristo ta alel. Li vaʼ ora taje, xchʼunojik xa ox lek li jecheʼ chanubtasel ta sventa li Trinidade.

Ta skoj ti xchʼunojik Trinidad epal jkatolikoetike, kʼot ta nopel ti jaʼ la Dios li Jesuse, jaʼ yuʼun jaʼ la smeʼ Dios li Mariae. Jech oxal, xi laj yal li Concilio de Éfeso ta sjabilal 431: «Jaʼ smeʼ Dios» li Mariae. Vaʼun epaj tajek li buchʼutik chichʼik ta mukʼ kʼuchaʼal dios li Mariae. Yuʼun li chʼayemal krixchanoetike ta kʼunkʼun lik sjelbeik li slokʼol sdiosike xchiʼuk li santoik kʼalal ochik ta katolikae. Jaʼ xa lik yichʼbeik ta mukʼ slokʼol li Mariae, jaʼ xa muʼyuk laj yichʼik ta mukʼ li meʼ diosetik sventa alajel kʼuchaʼal Artemise (ti Diana sbi yuʼun li jromaetike) xchiʼuk li Isise.

Li pale Sixto III lik svaʼan jpʼej chʼulna ta sventa li «Smeʼ Dios» ta sjabilal 432 li ta Romae. Te nopol la svaʼan ti bu oy xchʼulna meʼ dios Lucina ti jaʼ sventa li alajele. Xi laj yalbe skʼoplal jun jtsʼibajom li chʼulna taje: «Liʼe jaʼ me svinajeb ti pasik-o ta jmoj ti kʼu yelan chichʼ ichʼel ta mukʼ li Mukʼta Meʼil xchiʼuk li Maria ti kʼuxi lik ayanuk li yajtsʼaklomtak Kristo ta Romae» (Mary—The Complete Resource).

a Junantik relijionetike chchanubtasvanik ti jaʼ la smeʼ Dios li Mariae. Xi chalbeik sbie: «Meʼ ajvalil ta vinajel» o Theotokos (taje xi smelolal ta griego kʼope: «Jaʼ li buchʼu tsvokʼes Diose» o «jaʼ Smeʼ Dios»).