Tsots avanik kʼalal kajal och batel ta jkot vuro ta Jerusalene

**Li albil kʼopetik ta Vivliae, ¿mi chakʼ ta ilel ti jaʼ Mesias li Jesuse?**

Li kʼusi chal Vivliae

Chakʼ ta ilel. Yuʼun kʼalal liʼ toʼox oy ta balumil li Jesuse, kʼot ta pasel yuʼun epal albil kʼop ta sventa ‹li buchʼu tʼujbil yuʼun Dios ti jaʼ li Banquilal Jpasmantale› xchiʼuk ti jaʼ li buchʼu chkʼot ta «Jkoltavanej yuʼun li balumile» (Daniel 9:25; 1 Juan 4:14). Kʼalal chamem xa ox xtoke, kʼot ta pasel yuʼun yan albil kʼopetik ta sventa li Mesiase (Salmo 110:1; Echos 2:34-36).

**¿Kʼusi smelolal li biil Mesiase?**

Li biil ta ebreo Maschíaj (Mesias) xchiʼuk li biil ta griego Kjristós (Kristo) xie jaʼ skʼan xal «Tʼujbil». Jech oxal, kʼalal Jesukristo xie, jaʼ smelolal «Jesus ti jaʼ Tʼujbile» o «Jesus ti jaʼ Mesiase».

Kʼalal oy buchʼu chichʼ tʼujel sventa chchotanik ta spasel jtosuk abtelal ti tsots skʼoplal li ta voʼne ta skʼakʼalil Vivliae, chichʼ malbel aseite ta sjol (Levítico 8:12; 1 Samuel 16:13). Li Diose jaʼ la stʼuj Jesus sventa xkʼot ta Mesias ti jaʼ jtos abtelal ti toj tsots skʼoplale (Echos 2:36). Pe ¿mi aseite malbat ta sjol li Jesuse? Moʼoj, li Diose laj yakʼbe tal li xchʼul espiritue (Mateo 3:16).

¿Mi xuʼ van xakʼ kʼotuk ta pasel jayvoʼuk krixchano li albil kʼopetik ta sventa Mesiase?

Moʼoj. Jech kʼuchaʼal stuk noʼox jech li smeʼ jkʼobtike (huella digital), li albil kʼopetik ta Vivliae jaʼ noʼox sventa jun Mesias o Kristo. Akʼo mi jech, xi chal xtok li Vivliae: «Chtal jloʼlavanej Kristoetik xchiʼuk jloʼlavanej j-alkʼopetik, vaʼun tspasik mukʼtik senyailtak xchiʼuk kʼusitik labal sba sventa chloʼlavanik xchiʼuk xuʼ van sloʼlaik ek li buchʼutik tʼujbile» (Mateo 24:24).

¿Mi jaʼ to van chvul ta lokʼel ta tsʼakal li Mesiase?

Moʼoj. Li Vivliae chal ti Mesiase jaʼ te chlokʼ tal li ta snitilulal ajvalil David ta Israele (Salmo 89:3, 4). Pe ti kʼusie, chʼay li svunal bu tsʼibabil sbiik li snitilulal ajvalil Davide. Chalike jaʼo chʼay kʼalal la stsalik Jerusalen ta sjabilal 70 li jromaetike.a Jech oxal, mi junuk krixchano xuʼ xal ti jaʼ snitilulal Davide, yuʼun chʼabal xa sprevail. Pe li ta skʼakʼalil Jesuse, te toʼox oy li vunetik taje. Jech xtok, mi junuk yajkontra laj yal ti mu jaʼuk te likem talel ta snitilulal Davide (Mateo 22:41-46).

¿Jayib albil kʼopetik ta sventa Mesias oy li ta Vivliae?

Mu stakʼ naʼel lek. Li ta jujuvokʼ Vivliae oy bu jamal chakʼ ta ilel ti jaʼ albil kʼop ta sventa Mesiase. Pe jelajtik ti kʼu yelan chichʼ chapele. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta Isaías 53:2 kʼalal ta 7 chalbe skʼoplal jaytosuk kʼusitik tspas li Mesiase. Junantik krixchanoetike chalik ti jaʼ jun albil kʼop ta skotol taje, pe li yantik xtoke chalik ti jaʼ jun albil kʼop li jujutos kʼusi chalbe skʼoplale.

Junchibuk albil kʼop ta sventa Mesias ti kʼot ta pasel yuʼun Jesuse

Albil kʼop	Bu chal	Skʼoteb ta pasel
Jaʼ snitilulal Abraan	Génesis 22:17, 18	Mateo 1:1
Jaʼ snitilulal Isaak ti jaʼ xnichʼon Abraane	Génesis 17:19	Mateo 1:2
Jaʼ snitilulal Juda ti jaʼ j-israeletike	Génesis 49:10	Mateo 1:1, 3
Jaʼ yutsʼ yalal li ajvalil Davide	Isaías 9:7	Mateo 1:1
Chvokʼ ta jun tojol tseb	Isaías 7:14	Mateo 1:18, 22, 23
Chvokʼ ta Belen	Miqueas 5:2	Mateo 2:1, 5, 6
Emanuelb chichʼ akʼbel sbi	Isaías 7:14	Mateo 1:21-23
Muʼyuk kʼusi mas x-ayan yuʼun	Isaías 53:2	Lukas 2:7
Laj yichʼ milel ololetik kʼalal ayane	Jeremías 31:15	Mateo 2:16-18
Laj yichʼ ikʼel lokʼel ta Ejipto	Oseas 11:1	Mateo 2:13-15
Jnasaretal vinikc chichʼ albel skʼoplal	Isaías 11:1	Mateo 2:23
Chapanbat sbe yuʼun jun j-almantal	Malaquías 3:1	Mateo 11:7-10
Laj yichʼ tʼujel ta Mesias ta sjabilal 29 t.jkʼ.d	Daniel 9:25	Mateo 3:13-17
Li Diose chakʼ ta naʼel ti jaʼ Xnichʼone	Salmo 2:7	Echos 13:33, 34
Oy tajek ta yoʼonton li sna Diose	Salmo 69:9	Juan 2:13-17
La xchol lekil aʼyej	Isaías 61:1	Lukas 4:16-21
Li jteklum Galileae laj yilik mukʼta sakil osil ta skoj li mantal la xchole	Isaías 9:1, 2	Mateo 4:13-16
La spas skʼelobil juʼelal kʼuchaʼal li Moisese	Deuteronomio 18:15	Echos 2:22
Kʼot ta yajkʼopojel Dios kʼuchaʼal li Moisese	Deuteronomio 18:18, 19	Juan 12:49
Ep buchʼutik la xpoxta	Isaías 53:4	Mateo 8:16, 17
Muʼyuk ti mukʼ xa skʼoplal laj yaʼi sbae	Isaías 42:2	Mateo 12:17, 19
La xkʼuxubin li buchʼutik abol sba chaʼiike	Isaías 42:3	Mateo 12:9-20; Markos 6:34
Laj yakʼ ta chanel kʼusi jaʼ li tukʼilal yuʼun Diose	Isaías 42:1, 4	Mateo 12:17-20
Pʼijil Jtojobtasvanej	Isaías 9:6, 7	Juan 6:68
Laj yakʼ ta ojtikinel li sbi Jeovae	Salmo 22:22	Juan 17:6
La stunes skʼelobiltak kʼalal chanubtasvane	Salmo 78:2	Mateo 13:34, 35
Jaʼ jun Jnitvanej	Daniel 9:25	Mateo 23:10
Muʼyuk laj yakʼ xchʼunel yoʼontonik ta stojolal	Isaías 53:1	Juan 12:37, 38
Kʼot kʼuchaʼal jpʼej ton ti la smak akanile	Isaías 8:14, 15	Mateo 21:42-44
Laj yichʼ pʼajel	Salmo 118:22, 23	Echos 4:10, 11
Muʼyuk srasonal ti laj yichʼ pʼajele	Salmo 69:4	Juan 15:24, 25
Tsots avanik kʼalal kajal och batel ta jkot vuro ta Jerusalene	Zacarías 9:9	Mateo 21:4-9
Laj yichʼ kʼupil kʼoptael yuʼun ololetik	Salmo 8:2	Mateo 21:15, 16
Tal ta sbi Jeova	Salmo 118:26	Juan 12:12, 13
Laj yichʼ akʼel ta kʼabal yuʼun jun yamigo	Salmo 41:9	Juan 13:18
Laj yichʼ chonel ta 30 ta sep platae	Zacarías 11:12, 13	Mateo 26:14-16; 27:3-10
Laj yichʼ iktael yuʼun li yamigotake	Zacarías 13:7	Mateo 26:31, 56
Laj yichʼ pakʼtael yuʼun jecheʼ testigoetik	Salmo 35:11	Mateo 26:59-61
Mi jpʼeluk kʼusi laj yal kʼalal jutbat smule	Isaías 53:7	Mateo 27:12-14
La stubtaik	Isaías 50:6	Mateo 26:67; 27:27, 30
Laj yichʼ majel	Miqueas 5:1	Markos 15:19
Laj yichʼ jisbel nukul	Isaías 50:6	Juan 19:1
Muʼyuk la spak skʼoplal kʼalal majate	Isaías 50:6	Juan 18:22, 23
Li ajvaliletike la snop kʼuxi tsmilik	Salmo 2:2	Lukas 23:10-12
La sbajbeik yok skʼob ta jtel teʼ	Salmo 22:16	Mateo 27:35; Juan 20:25
Laj yakʼik ta suerte li skʼuʼe	Salmo 22:18	Juan 19:23, 24
Laj yichʼ kuyel ta jpasmulil	Isaías 53:12	Mateo 27:38
Laj ta labanel xchiʼuk pʼajel	Salmo 22:7, 8	Mateo 27:39-43
Jpʼel ta yoʼonton laj yil svokol ta skoj li jpasmuliletike	Isaías 53:5, 6	1 Pedro 2:23-25
Iktaat yuʼun Dios yileluk	Salmo 22:1	Markos 15:34
Laj yakʼbeik yuchʼ pajal vino ti kapal ta chʼail tsʼiʼleletike	Salmo 69:21	Mateo 27:34
Laj yaʼi takitiʼil kʼalal poʼot xa ox xchame	Salmo 22:15	Juan 19:28, 29
Laj yakʼbe ta skʼob Dios li xchʼulele o li yip xkuxlejale	Salmo 31:5	Lukas 23:46
Laj yakʼ xkuxlejal	Isaías 53:12	Markos 15:37
Laj yakʼ xkuxlejal sventa xtupʼ li mulile	Isaías 53:12	Mateo 20:28
Mi junuk sbakil kʼasbat	Salmo 34:20	Juan 19:31-33, 36
La spajbeik lansa	Zacarías 12:10	Juan 19:33-35, 37
Laj yichʼ mukel kʼuchaʼal jkʼulej	Isaías 53:9	Mateo 27:57-60
Chaʼkuxi	Salmo 16:10	Echos 2:29-31
Laj yichʼ sabel xkʼexol li jvalopatinvaneje	Salmo 109:8	Echos 1:15-20
Choti ta sbatsʼi kʼob Dios	Salmo 110:1	Echos 2:34-36

a Xi chal jlik vune: «Xuʼ xkaltik ta melel ti jaʼ to te chʼay svunal snitilulal judaetik kʼalal laj yichʼ jinesel li Jerusalene, maʼuk ti baʼyel xa onoʼox xchʼayele» (Cyclopedia de McClintock y Strong).

b Li biil ta ebreo Emanuel ti jaʼ skʼan xal «Liʼ oy ta jtojolaltik li Diose» lek jamal chalbe skʼoplal li yabtel Jesus ti jaʼ Mesiase. Skotol li kʼusitik la spas kʼalal liʼ toʼox oy ta balumile laj yakʼ ta ilel ti te chiʼinbilik yuʼun Dios li buchʼutik chichʼ ta mukʼe (Lukas 2:27-32; 7:12-16).

c Li Jnasaretal vinik xie xuʼ van jaʼ te likem talel li ta jpʼel ebreo kʼop nétser ti jaʼ smelolal «skʼelom».

d Mi chakʼan chanabe mas skʼoplal kʼuxi xa onoʼox yaloj Vivlia ti chvul ta lokʼel ta sjabilal 29 li Mesiase, kʼelo li mantal «Li j-alkʼop Daniele laj onoʼox yal ti chvul li Mesiase».

e Li albil kʼop liʼe te ta jtatik ta slivroal Sakarias, pe li jtsʼibajom Mateoe chal ti jaʼ «ta stojolal j-alkʼop Jeremias» laj yichʼ alele (Mateo 27:9). Bakʼintik yileluke, li slivro Jeremiase jaʼ te chichʼ akʼel ta slikebal li ta jvokʼ ti «kʼusitik yaloj J-alkʼopetik» xi sbi li ta Vivliae (Lukas 24:44). Jech oxal, kʼalal «Jeremias» xi li Mateoe, xuʼ van jaʼ chalbe skʼoplal skotol li ‹kʼusitik yaloj J-alkʼopetike› ti te tsakal skʼoplal li slivro Sakariase.