WARREN REYNOLDS | SLOʼIL XKUXLEJAL
Ximuyubaj yuʼun li kʼusi la jnop la jpas ta jkuxlejale
Liʼ oyun ta teʼtikaltik ta snoroesteal Australiae. Liʼ chotolunkutik ta tiʼ kʼokʼ xchiʼuk li ermanoetike, yakal ta jloʼiltakutik ti kʼu yelan yakʼojbunkutik bendision li Jeovae. Taje tsvules ta jol ti oy xa onoʼox jech jpasojkutik ta yantik lum xchiʼuk yan ermanoetik ti jelajtik skʼopike. Kʼalal te chotolune, te stseʼet sat li kuni ajnil ti jkʼanoj tajeke. Ep xa tajek kʼusitik jkʼupinojkutik ti chitunkutik ta stojolal Jeovae. Ayemunkutik ta epal lumetik ti muʼyuk toʼox jnopojkutik ti te chibatkutike. Pe kʼalal keremun toʼoxe, xuʼ ox jelel li kʼusi ta jpase. ¿Mi chakʼan chanaʼik?
Te livokʼ ta jun bikʼit jteklum ta Australia. Li jtot jmeʼe xchiʼuk li jmukʼtotake lik yojtikinik mantal ta sjabilaltik 1950. Lik jchol mantal kʼalal vakib toʼox jabilale xchiʼuk kʼalal 13 xa ox jabilale laj kichʼ voʼ. Ep ta velta li˗och ta prekursor auksiliar kʼalal jaʼo oyun ta vakasione. Jkʼanoj tajek li Jeovae xchiʼuk oy ta koʼonton chitun ta stojolal sbatel osil.
Te jchiʼuk jtot jmeʼ xchiʼuk chanvoʼ kitsʼinab.
Kʼalal 15 toʼox jabilale, li j˗entrenadortake laj yilik ti xitojob lek ta tajimole. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik sbainojik skʼelel li jun ekipo ta rugbie, ti jaʼ jun tajimol ta pelotae, laj yalbeikun ti xuʼ xakʼbeikun jvekae. Lek tajek laj kaʼi ti xuʼ lek ojtikinbil xikʼot li ta tajimol ta rugbie, pe kakʼojbe xa ox jkuxlejal li Jeovae. Li jtote laj yalbun ti baʼyeluk jnopbe skʼoplal li kʼusi kalojbe Jeova yoʼ to mu jchʼam jtosuk tajimole. Jaʼ jech la jpas xchiʼuk laj kakʼ venta ti muʼyuk lek chbat jkuxlejal mi chaʼtos kʼusi laj kakʼ ta koʼonton spasele, jaʼ yuʼun muʼyuk la jchʼam. Kʼalal echʼ jayibuk ue, li Instituto Australiano del Deporte ta Camberrae laj yalbun ek ti chakʼbikun jvekae, ti xuʼ xikʼot ta j˗anilajel xchiʼuk ti xuʼ la xbat jtoybe skʼoplal Australia li ta Juegos de la Mancomunidad o li ta Olimpiadaetike. Pe li kʼusi oy˗o ta koʼontone, jaʼ ti xkʼotuk ta pasel kuʼun li kʼusi kalojbe Jeovae, yuʼun jkʼanoj tajek. Jech oxal muʼyuk la jchʼam xtok.
Ta tsʼakal jutuke, tsuts li jchanune xchiʼuk lik tunkun ta prekursor, voʼne xa onoʼox jech oy ta koʼonton. Pe li kutsʼ kalale, laj yil svokolik ta takʼin, jaʼ yuʼun laj kikta li prekursorale xchiʼuk lik abtejkun skotol kʼakʼal ta stsʼotel mukʼtikil makinaetik sventa tsʼunolajel. Tetik van 20 jabilal xchiʼuk jtuk nakalun. Mu ta sjaliluke, muʼyuk xa ox oy ta koʼonton chitun ta stojolal Jeova. Lichibaj tajek xchiʼuk muʼyuk xa ox lek xkil jba xchiʼuk li Jeovae. Jaʼ yuʼun, lik jsaʼ kamigotak ti chyakubike xchiʼuk ti chmulivajike, jaʼ xa jech ta jkʼan ta jpas ek. Muʼyuk xa la jchabi jba ta mantal, jaʼ xa bat ta koʼonton spasel li kʼusi lek chkaʼi jtuke.
Vaʼun, laj kakʼ venta ti skʼan jel li jkuxlejale. Jaʼ yuʼun, libat ta yan jteklum sventa xuʼ xkikta li jchopol amigotake. Linopaj mas ta stojolal Jeova xchiʼuk oy kʼusitik lik jpas sventa xitun yan velta ta prekursor. Te laj kojtikin li Liann MacSherry, jun tseb ti stsʼijet noʼoxe, ti ta osiltik ch˗abteje xchiʼuk ti prekursora xa onoʼoxe. Vaʼun lik kamigoin jbakutik. La jloʼiltakutik li kʼusi oy ta koʼontonkutik ta jkʼan ta jtakutik ta mantale, jech kʼuchaʼal ti xitunkutik ta misioneroale. Linupunkutik ta sjabilal 1993. Oy ta koʼontonkutik ti jaʼuk sbeiltas jkuxlejalkutik li Jeovae.
Lik tunkunkutik
Li vaʼ jabile, lik tunkun ta prekursor. Ta skoj ti ta jkʼankutik ti lekuk noʼox sba li jkuxlejalkutike xchiʼuk ti muʼyukuk kilkutike, linakikutik ta jpʼej na ti jochbil ta karroe. Te libatkutik ti bu la stakunkutik batel li j˗organisasiontike xchiʼuk kʼusiuk noʼox abtelal la jpaskutik, vakib jabil jech li˗abtejkutik. La jcholkutik mantal xchiʼuk li ermanoetik li ta bikʼtal tsobobbailetik ta jteklum Queensland ti stenlejaltik noʼox xchiʼuk ti takin noʼoxe. Ep ta velta ti ta chʼikilaltik to ti bu ta jpas jkarpanakutike. Jech xtok, te chjelav jtsobajelkutik li ta teʼtikaltike o ta jpʼejuk na li ta parajeetike. Ximuyubajkutik tajek, pe ta jakʼbe jbakutik mi oy to kʼusi mas xuʼ jpaskutik ta stojolal Jeova. Mu ta sjaliluke kʼot li stakʼobile.
Te tsobolunkutik ta teʼtikaltik kʼalal jaʼo ta jcholkutik mantal ta jun jteklum ti chʼikilaltik to oy ta slumal Australiae.
¡Li j˗organisasiontike la stakunkutik batel ta misioneroal ta yan lum! Pe ti melel xkaltike, mu spas kuʼun laj kaʼikutik ti chitunkutik ta misioneroale, yuʼun muʼyuk ayemunkutik li ta Chanob vun ta Galaade. Akʼo mi ta jkʼupinkutik li cholmantale, pe ta skoj ti muʼyuk mas xkakʼkutik chanubtasel ta Vivlia ti bu li˗aykutike, mu noʼox xitojobkutik ta chanubtasvanej chkaʼi jbakutik.
La jchiʼinkutik ta loʼil Max Loyd ti jaʼ jun ermano ti chtun ta Komite sventa Betele,a laj kalbekutik ti kʼu yelan chkaʼi jbakutike. Ti kʼu yelan la xchiʼinunkutik ta loʼile xkoʼolaj ta xnichʼnabunkutik laj yil. Laj yalbunkutik ti chchanubtasunkutik Jeova kʼuksiuk noʼox abtelal xi˗akʼbatkutike, jaʼ noʼox mi ta sjunul koʼonton ta jchʼamkutike. Taje la spat tajek koʼontonkutik xchiʼuk ta sjunul koʼonton la jchʼamkutik ti xibatkutik ta Sri Lankae.
Tsots tajek ti bu libatkutike
Li ta 1999, likʼotkutik ta Colombo ti jaʼ skapital li Sri Lankae. Jelel tajek kʼuchaʼal li Australiae, yuʼun noj tajek ta krixchanoetik, oy povreal xchiʼuk ep buchʼutik tskʼanik limoxna ta kayeetik. Jech xtok, chkʼopojik ta epal kʼopetik ti toj vokol ta chanele. Jaʼo likem skʼopik xtok. Akʼo mi jech, li kʼusi toj kʼupil sba tee jaʼ ti oy ep kermanotaktike xchiʼuk ti oy ep krixchanoetik ti lek yoʼontonik ti mu to xojtikinik Jeovae.
Laj kichʼkutik takel batel ta Kandy ti te xkom ta jol vits ti stenlejaltike. Tee oy lek mukʼtikil teʼetik ti yox no’oxe xchiʼuk lek xaʼiik stsʼunel tsʼiʼleletik sventa xuchʼik ta te. Lek ojtikinbil ta skoj ti toj ep stemploik li jbudaetike, jech xtok ep tajek krixchanoetik ti mu snaʼik ti oy jun Jpasvanej ti kʼanvaneme. Li ta jtsobobbailkutike oy ermanoetik ti chkʼopojik ta cingalés xchiʼuk tamil kʼope, jech oxal li tsobajeletike ta xjelav li ta chib kʼopetik taje. Vokol tajek chkaʼikutik xchanel li cingalés kʼope, pe li ermanoetik xchiʼuk li kaj˗estudiokutike xmuyubajik tajek ti ta jchankutike xchiʼuk tseʼej chaʼiik k’alal mu jechuk chbat ta alel kuʼunkutike. Taje ep ta velta jech kʼot ta pasel.
Yakal ta jelubtas mantal xchiʼuk li chaʼvoʼ ermanoetike tsjelubtasik ta cingalés xchiʼuk ta tamil kʼop ta Sri Lanka.
Pe maʼuk mas tsots laj kaʼikutik xchanel li kʼope. Yuʼun jaʼ to sba velta ti tsots laj kichʼkutik kontrainel yuʼun li krixchanoetik ti mu skʼanik mantale. Jun veltae, te xvolet tal kajvalkutik. Junantik li krixchanoetik taje la xchikʼik li jvunkutike xchiʼuk laj kichʼkutik majel xchiʼuk li jun ermanoe. Kʼalal jech la jnuptankutike, la jkʼanbekutik kipalkutik Jeova sventa stsʼik kuʼunkutik xchiʼuk ti mu xchʼayunkutik ta sjol mi lichamkutike. Kʼalal batik xa ox li jsaʼkʼopetike, xkuxet to laj kaʼikutik. Xitʼelajetkutik ta xiʼel lilokʼkutik batel li ta jteklume xchiʼuk la jtojbekutik ta vokol Jeova ti la xchabiunkutike.
Kʼalal echʼ kʼuk sjalile, linopkutik tajek ti te nakalunkutik ta Sri Lankae. Akʼo mi la xchʼak jteklum li paskʼope, pe li yutsʼ yalal Jeovae jech˗o jmoj tsobolik. Kʼupil sba tajek laj kilkutik ti kʼu yelan chikʼ talel ta yutsʼ yalal Jeova li krixchanoetik ti lek yoʼontonike. Ximuyubajkutik tajek ti te litunkutike. Pe li jnitvanejetik ta relijione la sujik li j˗abteletike, jaʼ yuʼun jutuk mu jkotolkutik li misionerounkutike lilokʼkutik batel li ta lume. Kʼajomal chib jabil te likomkutik.
Mu noʼox x˗echʼ laj kaʼikutik li xemanaetike, tsots tajek laj kaʼikutik, yuʼun mu jnaʼkutik bu chkichʼkutik takel batel, pe li Jtsop Jbeiltasvaneje la stakunkutik batel ta Papúa Nueva Guinea. Likʼotkutik ta septiembre ta 2001 li ta Port Moresby ti jaʼ kapitale.
Stuk xa noʼox jech li Papúa Nueva Guineae
Nopol xil Australia li Papúa Nueva Guineae, pe ti kʼu yelan xkuxlejalik xchiʼuk ti kʼusi nopem xaʼi tspasike, jelel tajek. Jaʼ yuʼun, skʼan jnopes jbakutik yan velta xtok. La jchankutik li tok pisin kʼope, yuʼun jaʼ mas tstunesik ta sjunul li lume, pe ¡oy to mas ta vaxakib sien jeltos batsʼikʼopetik!
Kʼalal oxib xa ox jabil te oyunkutik li ta jteklum Popondettae, laj kichʼkutik biiltasel ta jkʼelvanej ta sirkuito. ¡Muʼyuk la jtakutik ta nopel ti jech ta stunesunkutik li Jeovae! Labal onoʼox sba chkil ti lek tsotsik ta mantal li jkʼelvanejetik ta sirkuitoe, ti kʼu yelan chchanubtasik xchiʼuk ti kʼu yelan tsbeiltasik li tsobobbailetike. Pe li voʼone muʼyuk chapalun chkaʼi jba ta spasel li abtelal taje. Ta skoj ti jaʼ noʼox oy ta koʼonton chitun ta misioneroe, muʼyuk la jta ta nopel ti xuʼ xitun ta jkʼelvanej ta sirkuitoe. Mu to jchʼun chkaʼi ti oy kʼusi toj tsots skʼoplal chakʼbun jbain li Jeovae.
Yakal ta jvulaʼan uni jtsop ermanoetik ta jun jteklum ti nom to bu chʼikil li ta Sepik Occidentale (Papúa Nueva Guinea).
Yakal ta jtsʼiba li kʼusi ta jtak batel ta Betel ta sventa li ermanoetik ti ay jvulaʼan ti nom to bu oyik li ta Papúa Nueva Guineae.
Kʼalal jaʼ toʼox ta jvulaʼankutik li mukʼta jteklumetike, oy lek jluskutik, kaʼalkutik xchiʼuk oy bu lek xivaykutik. Pe jelel tajek li ta bikʼtal parajeetike, yuʼun ta uni kotkot na noʼox nakalunkutik, ta patna ta jpas jveʼelkutik xchiʼuk ta ukʼumaltik chi˗atinkutik. Pe mi oy kokodriloetike, ta jlup lokʼel li kaʼalkutike, vaʼun te chi˗atinkutik li ta jnakutike.
Laj kakʼkutik venta ti skʼan oyuk lek kipalkutik ta xanbal sventa spas kuʼuntik li abtelale. Pe jnaʼojkutik lek ti mi ta jtunes li kipalkutike, li Jeovae jaʼ xa ta skoltaunkutik sventa spas kuʼunkutik li kʼusi jbainojkutike (Jueses 6:14). Toj vokol sventa xikʼotkutik li ta tsobobbailetik ti bu ta jvulaʼankutike, yuʼun skʼan jtuchʼkutik teʼtikaltik, chukulaltik xchiʼuk mukʼtikil vitsetik. Jaʼ yuʼun, la jtuneskutik karroetik ti xuʼ yuʼun xanbal ta bikʼit bee, limuykutik ta lancha, ta avion xchiʼuk ep ta velta ti ta kokutik li xanavkutik sventa xikʼotkutik li ta tsobobbailetike.b
Li Lianne muʼyuk onoʼox bu xlubtsaj ta cholmantal akʼo mi vokol li xanbale.
K’alal chbat jvulaʼankutik jun tsobobbail ti te oy li ta tsʼak Indonesiae, nom tajek chixanavkutik ta karro ti mas ta 350 kilometroe, pe chopol tajek li sbelel xtoke. Sventa xikʼotkutike, skʼan x˗echʼ jtuchʼkutik ukʼumetik mas ta chib sien ta velta xchiʼuk jutuk tajek bakʼoetik. Ti vaʼ sjalil te oyunkutike ep ta velta te chijalijkutik ta xujel jkarrokutik kʼalal chmatsʼi ta achʼele. Pe kʼalal chikʼotkutik yoʼ bu oy li ermanoetike, ximuyubajkutik tajek, yuʼun stseʼet noʼox yuni satik chkʼot jtakutik xchiʼuk lek to kʼokʼik kun veʼelkutik chkʼot jtakutik.
Stuk xa noʼox jech ti kʼu yelan li xanbal ta karro li ta Papúa Nueva Guineae.
Sventa xijkʼot li ta junantik paraje ti te to oy ta jol vitse, skʼan ximuykutik ta jkot kʼox avion ti jaʼ noʼox jpʼej smotorale. Ep ta velta ti skʼan baʼyel xichʼ saʼel li syaleb avione, yuʼun mu xvinaj ta skoj li toke. Vaʼun, skʼan pekʼel tajek xvil sventa baʼyel skʼel mi chʼabal ololetik o chonbolometik te. Skʼan jchapan jbakutik, yuʼun toj xibal sba li bu chyale, noj ta achʼel xchiʼuk muʼyuk parejo li lumtike. Li vits taje mas ta 2.100 metro staylej. Ta junantik parajeetike kʼajomal xuʼ xijlokʼ ta avion, pe toj xibal sba ti bu chtots batele, yuʼun likil tajek ti bu tsuts li sbee.c
Bateltike skʼan ximuykutik ta vitsetik ti solel vaʼajtik tajeke, skʼan x˗echʼ jtuchʼkutik achʼeltik xchiʼuk spususet tajek. Jkuchoj jmochilakutik ti noj ta vunetike xchiʼuk li kʼusitik chtun kuʼuntike. Pe ta skoj ti te jchiʼukutik li ermanoetike, naka jaʼ ta jloʼilkutik li kʼusi tspat oʼontonale xchiʼuk naka tseʼimol ta jpaskutik.
Yakalunkutik ta xanbal ta lancha li ta ukʼum Keram sventa xibatkutik ta cholmantal li ta Papúa Nueva Guineae.
Ta skoj ti skʼanojunkutik li ermanoetike, chlokʼ ta yoʼontonik chakʼ xkuxlejalik sventa spojunkutik ta stojolal li chopol krixchanoetik. Taje jaʼ vul˗o ta jolkutik li kʼusi laj yal li jtakbol Pablo ta 1 Tesalonisenses 2:8 ti xi chale: «Ta skoj ti kʼuxoxuk ta koʼontonkutike ximuyubajkutik [...], laj kakʼ jkuxlejalkutik xtok ta skoj ti kʼanbiloxuk kuʼunkutike». Jun veltae, oy jun vinik tskʼan ox chakʼbe machete li Lianne, li voʼone mu kʼusi stakʼ jpas ta skoj ti ta yan to paraje oyune. Pe oy jun ermano ti la stikʼ sba ta anil sventa spoj li Lianne, vaʼun li yantike bat stsakik ta anil li vinike. Li ermano ti ay spoj li kajnile jutuk noʼox yayij. Li Jeovae jech˗o xchabiojunkutik sventa jechuk˗o jchabikutik ta mantal li ermanoetik akʼo mi solel xibal sba li jujun lum ti bu chikʼotkutike.
Ta skoj ti chʼabal lek ospitaletik li ta Papúa Nueva Guineae, vokol ta jta jpoxilkutik. Li ta 2010, li Lianne tsots ipaj ta skoj jun bakteria ti jutuk xa mu cham˗oe, jaʼ yuʼun libatkutik ta anil ta Australia sventa xichʼ noʼox poxtael. Pe li Jeova la skoltaunkutik sventa jnaʼ kʼusi xuʼ jpaskutik. Laj onoʼox stabeik xpoxil li Lianne. Oy jun doktor ti xi laj yalbunkutike: «Li voʼoxuke abtejemoxuk talel ta stojolal Dios, pe li avie jaʼ xa ch˗abtej ta atojolalik». Kʼalal echʼ xa ox jayibuk ue, lisutkutik yan velta ta Papúa Nueva Guinea.
Ep abtel skʼan pasel kʼalal lisutkutik ta Australiae
Kʼalal echʼ jun jabile, li Lianne jech˗o chkʼotilan ta Australia sventa xichʼ poxtael. Jaʼ to li ta 2012 li Betele laj yalbunkutik ti teuk xikomkutik˗o ta Australia sventa jkʼel jbakutik sventa mu masuk xi˗ipajkutike, pe taje maʼuk li kʼusi mas tsots laj kaʼikutike. Ta skoj ti ta epal jabil lokʼemunkutik ta jnakutike, vokol tajek laj kaʼikutik ti xinopkutik yan veltae. Kʼux tajek laj kaʼikutik ti laj kiktakutik li kʼusi jbainojkutik toʼoxe xchiʼuk ti muʼyuk xa chkilkutik yan velta li ermanoetike, ¡yuʼun solel jkʼanojkutik tajek! La jnopkutik ti mu xa kʼusi xitunkutik˗o yuʼun li Jeovae. Jaʼ yuʼun, vokol tajek laj kaʼikutik ti xinakikutik yan velta li ta Australia. Kʼalal jech laj kaʼi jbakutike, jaʼ mas la skoltaunkutik li ermanoetike.
Kʼalal lekub xa ox li Lianne, litunkutik ta prekursor espesial ta Wollongong ti te xkom ta sural Sídney (Nueva Gales del Sur). Tetik van junuk jabil ta tsʼakale, ximuyubajkutik tajek ti laj kichʼkutik takel ta ikʼel li ta Chanob vun ta Vivlia sventa Yajtsʼaklomtak Kristo ti Nupunemik xae, ti avie jaʼ ojtikinbil kʼuchaʼal li Chanob vun sventa j˗al lekil aʼyejetik yuʼun Ajvalilal yuʼun Diose. Ta tsʼakal jutuke, li Betel ta Australasiae la sbiiltasunkutik ta jkʼelvanej ta sirkuito. Ti kʼu sjalil tunemunkutik tale, jvulaʼanojkutik tsobobbailetik xchiʼuk grupoetik ta mukʼtikil lum xchiʼuk ta bikʼtal lumetik. Jech xtok, ayemunkutik ta bikʼtal jteklumetik ta takixokol balumil xchiʼuk ti bu tstsakik choye. Avie, ti bu kʼalal jmakojkutik skʼelele jaʼ li ta takixokol balumil ta snoroesteal Australia xchiʼuk ta sjunul li Timor Orientale.
Ta jcholkutik mantal ta Timor Oriental.
Ti kʼu xa sjalil tunemun talel ta stojolal Jeovae toj echʼ xa noʼox ep ti kʼu yelan skoltaojun talel li kuni ajnil ti tsots ta mantale, jaʼ jech chkil kʼuchaʼal jun matanal ti yakʼojbun Jeovae. Kʼuksiuk noʼox ti xi˗akʼbat jbainkutike, li Lianne la xchʼam skotol akʼo mi xibal sba o mi vokol ta tael li kʼusitik chtun kuʼuntik teye. Kʼalal chjakʼbat kʼusi ti koltabil˗oe, chal ti chchapbe skotol li Jeovae, laje chchan li Svivliae. Taje jaʼ te chakʼ venta ti kʼusi ch˗albat yuʼun Jeova ti akʼo spase, ti kʼu yelan skʼan xaʼi sbae xchiʼuk ti kʼu yelan skʼan snope.
Ximuyubaj tajek ti jaʼ laj kakʼbe ta skʼob Jeova ti akʼo sbeiltas li jkuxlejale xchiʼuk ti maʼuk bat ta koʼonton li tajimole. Kiloj ta jkuxlejal jtuk ti chchanubtasutik Jeova mi ta sjunul koʼonton ta jchʼamtik kʼusiuk noʼox ti xij˗akʼbat jbaintike. Nop xkaʼi ta jkʼopon Jeova skotol kʼakʼal sventa jkʼanbe jpʼijil xchiʼuk xchʼul espiritu, mas to kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpase o kʼalal oy kʼusi tsots ta jnuptane. Li Jeovae toj echʼ xa noʼox xkʼuxubinojunkutik xchiʼuk ximuyubajkutik yuʼun. Oy xa tajek ta koʼontonkutik snaʼel bu to mas tstunesunkutik li Jeovae, yuʼun xikoʼolajkutik kʼuchaʼal «kʼib patbil ta achʼel» (2 Korintios 4:7).
a Li sloʼil xkuxlejal Max Lloyd xuʼ te jtatik li ta revista Li Jkʼel-osil ta toyol ta 15 yuʼun julio ta 2012, pajina 17 kʼalal ta 21.
b Mi chakʼan chanaʼik kʼu yelan ti lixanavkutik ta lanchae, xuʼ te xataik li ta livro Anuario de los testigos de Jehová 2011, pajina 130 kʼalal 134.
c Kʼelo li mantal «Un arrecife de coral entre las nubes» li ta revista La Atalaya ta 1 yuʼun marso ta 2010, pajina 16 xchiʼuk 17.