¿Mi asaʼoj amul ta stojolal li chʼul espiritue?
«Oy mulil ti jaʼ sventa chʼayele.» (1 JUAN 5:16.)
1, 2. ¿Kʼuxi jnaʼtik ti xuʼ jta jmultik ta stojolal li xchʼul espiritu Diose?
«TOJ chopol chkaʼi mi jsaʼoj jmul ta stojolal li chʼul espiritue», xi la stsʼiba jun ants ta Alemania. Manchuk mi labal ta aʼyel, li ants taje chtun ta stojolal Dios. ¿Mi xuʼ van sta smul ta stojolal chʼul espiritu o li yip ch-abtej Dios li jun yajtsʼaklom Cristoe?
2 Li sKʼop Diose chal kaʼitik ti xuʼe. Xi laj yal li Jesucristoe: «Scotol ti muchʼu chopol ti cʼusi tspasique, chopol ti cʼusi chalique, chopol ti cʼusi tsnopique, oy to perdón mi tscʼanique. Jaʼ noʼox ti muchʼu ti chopol chcʼopoj yuʼun ti Chʼul Espíritue, muʼyuc xa perdón», xi (Mateo 12:31, Jaʼ ti Achʼ Testamentoe, ta skʼop Huixtán). Li Vivlia xtoke tspʼijubtasutik ti mi «yutsil coʼnton ta jsaʼilan o jmultic ti cʼalal laj xa cotquintic li scʼop Dios ti jaʼ melele, muʼyuc xa [la me] yan milbil matanal chcacʼtic ta sventa li jmultique. Jaʼ xa noʼox ta jmalatic li tsots chapanel chquichʼtique» (Hebreos 10:26, 27). Xi laj yal li jtakbol Juan eke: «Oy mulil ti jaʼ sventa chʼayele», xi (1 Juan 5:16). Pe kʼalal tspas tsots smul jun krixchanoe, ¿mi jaʼ chal stuk ti jaʼ sventa chʼayel li mulil la spase?
Ta jtatik perton mi ta jsutes koʼontontike
3. ¿Kʼusi van skʼan xal ti kʼalal chopol tajmek chkaʼitik ta skoj ti jpasoj jmultike?
3 Li Jeovae jaʼ li Mukʼta Jchapanvanej yuʼun li jpas muliletike. Ta melel, jkotoltik onoʼox chkaltik ta stojolal ti kʼusi la jpastike, xchiʼuk noxtok ti jnaʼojtik ti tukʼ chchapanvane (Génesis 18:25; Romanos 14:12). Jaʼ chal stuk Jeova mi oy bu jpasoj jmultik ti mu pasbajuk ta pertone xchiʼuk jaʼ xtok ti buchʼu xuʼ tspojbutik li xchʼul espiritu ta skoj taje (Salmo 51:11). Jtsaktik me ta venta liʼe, mi chopol tajmek chkaʼitik ta skoj ti la jpas jmultike, yuʼun van xuʼ laj xa jsutes koʼontontik ta melel. Pe ¿kʼusi smakoj batel li sutesel oʼontonal ta melele?
4. 1) ¿Kʼusi smelolal li sutesel oʼontonale? 2) ¿Kʼu yuʼun tspat koʼontontik li Salmo 103:10-14?
4 Li sutesel oʼontonale jaʼ smelolal ti ta jel koʼontontik ta sventa li kʼusitik chopol la jpastike o ti la jnop ta jpastik oxe. Jaʼ smelolal ti chopol tajmek chkaʼitike xchiʼuk ti chkiktatik li sbelel mulile. Mi jpasoj tsots jmultike pe yakal xa chkakʼtik ta ilel ti jsutesoj xa koʼontontik ta melele, ta me spat koʼontontik li kʼusi laj yal li jtsʼibajom yuʼun Salmo liʼe: «[Li Jeovae] mu sta jech ch-ilin ta jtojoltic jech chac cʼu chaʼal yepal li jmultique; mu sta jech yepal chacʼ jtojtic jech chac cʼu chaʼal yepal jchopoliltique. Yuʼun muʼyuc spajebal chcʼuxubin li bochʼotic chichʼic ta muqʼue, jech chac cʼu chaʼal muʼyuc spajebal yiloj sbaic li vinajel xchiʼuc banamile. Batsʼi nom la sjip loqʼuel ta stojol li jmultique, jech chac cʼu chaʼal nom xil sbaic li sloqʼuem cʼacʼal xchiʼuc smaleb cʼacʼale. Jech chac cʼu chaʼal totil ti cʼux ta yoʼnton xnichʼnabe, jaʼ jech ec li Mucʼul Diose cʼux ta yoʼnton li bochʼotic chichʼic ta muqʼue. Yuʼun snaʼoj ti cʼu xʼelan pasbilutique; snaʼ ti lum achʼelutic noʼoxe» (Salmo 103:10-14).
5, 6. Alo ta jaypʼeluk noʼox kʼop li 1 Juan 3:19-22 xchiʼuk albo kaʼitik kʼusi smelolal li kʼusi laj yal li jtakbole.
5 Jech li kʼusi laj yal jtakbol Juane ta spat koʼontontik ek: «Jech ta jnaʼtic o ti oyutic ta stojol li Dios ti jaʼ melele, jech mu xloʼilaj coʼntontic ta stojol li Diose. Acʼo me oy chal coʼntontic ti oy jmultique, pero li Diose yiloj cʼusi oy ta coʼntontic, snaʼoj scotol. Voʼoxuc ti lec jcʼanojoxuque, me muʼyuc chalbutic coʼntontic ti oy jmultique, oy stsatsal coʼntontic ti cʼalal ta jcʼopantic Diose. Jech chiyacʼbutic scotol li cʼusitic ta jcʼanbetique, yuʼun ta jchʼunbetic li smantaltaque, yuʼun jaʼ ta jpastic li cʼusi tscʼane», xi (1 Juan 3:19-22).
6 Jnaʼojtik «ti oyutic ta stojol li Dios ti jaʼ melele» yuʼun jkʼanojtik li kermanotaktike xchiʼuk muʼyuk bu ta jpasilantik li mulile (Salmo 119:11). Mi chal koʼontontik ti oy jmultike jvules ta joltik ti «Diose yiloj cʼusi oy ta coʼntontic, snaʼoj scotol». Ta sventa ti snaʼoj ti «jech [jkʼanojtik] xa scotol li quermanotactique [ti] mu nacauc noʼox [chkaltike]», ti chkakʼ kiptik ta stsalel li mulile xchiʼuk ti chkakʼ kiptik ta spasbel li kʼusi tskʼan yoʼontone, jaʼ yuʼun ta xkʼuxubinutik (1 Pedro 1:22, Ti Achʼ Rextomento yuʼun ti Jesucristoe, ta skʼop Chamula). Mi chkakʼtik ta ilel ti lek chi jkʼanvane xchiʼuk ti mu yaleluk ta jpasilantik mulile, ta jpat koʼontontik ta stojolal Jeova, li koʼontontike muʼyuk me chal ti oy jmultike. Jaʼ jech «oy stsatsal coʼntontic ti cʼalal ta jcʼopantic Diose». Vaʼun li stuke ta stakʼbutik, yuʼun jaʼ ti ta jchʼunbetik li smantale.
Krixchanoetik ti la saʼ smulik ta stojolal chʼul espiritue
7. ¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal chakʼ kiltik mi pasbaj ta perton o mi moʼoj li jun mulile?
7 ¿Kʼusitik mulil ti mu pasbajuk ta pertone? Jkʼelbetik jlomuk skʼelobil ta Vivlia sventa ta jtakʼtik taje. Mi yakal to chkat-o tajmek koʼontontik yuʼun li tsatsal mulil jpasojtik akʼo mi jsutesoj xa koʼontontike, jaʼ me tspat koʼontontik li kʼusi chal Vivliae. Ta jkʼeltik ti kʼusi mas tsots skʼoplal sventa chkiltik mi pasbaj ta perton o mi moʼoj li mulile, maʼuk li mulil stuke, moʼoj, yuʼun jaʼ li kʼusi chtijbat-o yoʼonton li krixchanoe, ti kʼusi oy ta yoʼonton xchiʼuk ti bu kʼalal yolbaj la spase.
8. ¿Kʼuxi la saʼ smulik ta stojolal chʼul espiritu junantik jbabe judioetik ta relijion ta baʼyel sigloe?
8 Li jbabe judioetik ta relijion ta baʼyel sigloe la saʼ smulik ta stojolal chʼul espiritu, yuʼun la skontrainik ta jyalel li Jesuse. Laj yil ta satik ti kʼuyelan ch-abtej s-espiritu Dios kʼalal la spas skʼelobiltak juʼelal Jesús sventa yichʼobil ta mukʼ li Jeovae. Pe li stukike laj yalik ti jaʼ la ta sjuʼel Satanás li kʼusitik la spas Cristoe. Jech kʼuchaʼal laj yal Jesuse, li buchʼutik jech chopol kʼopojik ta stojolal li xchʼul espiritu Diose la saʼ smulik ti mu pasbajuk ta perton «me jaʼuc liʼ ta banamil [avie], me jaʼuc ta sbatel osil» (Mateo 12:22-32).
9. ¿Kʼusi jaʼ li chopol kʼoptaele, xchiʼuk kʼusi laj yal Jesús ta sventa taje?
9 Li chopol kʼoptaele jaʼ smelolal sokesel kʼoplalil o bol kʼoptael ta stojolal krixchanoetik o ta stojolal li kʼusitik chʼule. Ta sventa ti likem tal ta stojolal Dios li chʼul espiritue, xkoʼolaj xchiʼuk chichʼ chopol kʼoptael Jeova kʼalal chichʼ chopol kʼoptael li chʼul espiritue. Ti buchʼutik jech tspasike xchiʼuk ti muʼyuk tsutes yoʼontonike muʼyuk bu tstaik perton. Li kʼusi laj yal Jesús ta sventa li mulil kʼuchaʼal taje, chakʼ kiltik ti jaʼ laj yalbe skʼoplal li buchʼutik yalel tskontrainbeik li yabtel xchʼul espiritu Diose. Li xchʼul espiritu Jeovae yakal ch-abtej ta stojolal li Jesuse, akʼo mi jech, li yajkontratak Cristoe laj yalik ti jaʼ la sjuʼel li Diabloe. Jaʼ jech la saʼ smulik ta stojolal li chʼul espiritue yuʼun chopol kʼopojik ta stojolal. Li Jesuse xi laj yal ta sventa taje: «Li bochʼo chopol chcʼopoj ta stojol Chʼul Espiritue, muʼyuc ta spasbatic o perdón; te xcuchoj smulic o ta sbatel osil», xi (Marcos 3:20-29).
10. ¿Kʼu yuʼun laj yal Jesús ti jaʼ «sveʼel onoʼox [chʼayel]» li Judase?
10 Jnoptik li ta stojolal Judas Iscariote eke. Muʼyuk bu lek stalelal la spas sba, yuʼun ta onoʼox xelkʼan li takʼin ti akʼbil skʼeje (Juan 12:5, 6). Ta slajebale la xchap skʼopik xchiʼuk li ajvalil judioetik sventa chakʼ ta kʼabal ta 30 ta sep sakil takʼin li Jesuse. Melel onoʼox ti chopol laj yaʼi ta tsʼakale, pe mi jutebuk bu la sutes yoʼonton ta sventa li smul ti yalel la spase. Jech oxal chaʼa, li Judase mu staʼo xichʼ chaʼkuxesel, jaʼ yuʼun li Jesuse laj yalbe skʼoplal ti jaʼ «li bochʼo sveʼel onoʼox chʼayele» (Juan 17:12; Mateo 26:14-16).
Krixchanoetik ti muʼyuk la saʼ smulik ta stojolal chʼul espiritue
11-13. ¿Kʼusi mulilal la spas David kʼalal laj xaʼox yil ch-atin li Betsabee, xchiʼuk kʼuxi tspat koʼontontik ti kʼuyelan chapanatik yuʼun li Jeovae?
11 Bateltike yakal to van tsvul tajmek yoʼonton li jun yajtsʼaklom Cristo ta skoj li stsatsal mule, manchuk mi laj xa xchap xchiʼuk ti laj xa sta koltael ta stojolal li moletik ta tsobobbaile (Santiago 5:14). Mi jaʼ jech ta jtojolaltike, toj lek me ti jkʼeltik li kʼusi chal Vivlia ta sventa jlom krixchanoetik ti la saʼ smulik xchiʼuk ti la staik pertone.
12 Jkʼelbetik baʼyel skʼoplal li ajvalil Davide, ti tsots la saʼ smul xchiʼuk Betsabé, li yajnil Uriase. Kʼalal jaʼo te oy ta sjol sna li Davide laj yil jun alakʼ sba ants ti yakal ch-atin te ta stsʼel snae, laj yal ti akʼo x-ikʼbat tal ta sna li ajvalil sventa chchiʼin ta vayele. Kʼalal laj yaʼi David ti oy xa yol li Betsabee, oy kʼusi la spas sventa chchiʼin ta vayel yajnil li Uriase, vaʼun jaʼ jech tsmuk yaʼi li mulil la spase. Pe muʼyuk xkʼot ta pasel li kʼusi la snope, vaʼun li ajvalile laj yakʼ ti jaʼuk jbabe xbat sventa te xcham ta pas kʼop li Uriase. Jech inupun xchiʼuk li Betsabee, xchiʼuk vokʼ jun skeremik ti cham ta tsʼakal jutuke (2 Samuel 11:1-27).
13 Jkʼeltikik kʼuxi la xchapan Jeova li David xchiʼuk li Betsabee. Pasat ta perton yuʼun Dios li Davide, yaʼeluke jaʼ ti la sutes yoʼontone xchiʼuk li trato oy yuʼunik sventa Ajvalilal yuʼun Diose (2 Samuel 7:11-16; 12:7-14). Ta melel, yuʼun van la sutes yoʼonton ta melel ek li Betsabee, yuʼun la sta smoton, ikʼot ta smeʼ li ajvalil Salomone xchiʼuk jaʼ jech ikʼot ta snamtal yaya Jesucristo (Mateo 1:1, 6, 16). Mi la jpas jmultike, oyuk me ta joltik ti tstsak ta mukʼ Jeova mi jsutesoj xa koʼontontike.
14. ¿Kʼuxi vinaj ta stojolal ajvalil Manasés ti bu to kʼalal xuʼ chchʼay mulil li Jeovae?
14 Ti bu to kʼalal xuʼ chchʼay jmultik li Jeovae, vinaj ta stojolal Manasés xtok, jun ajvalil ta Judá. Chopol kʼusi la spas ta stojolal Jeova li ajvalil taje. La smeltsanbe skajleb smoton li Baale, laj «yichʼ ta mucʼ scotol li cʼusitic chacʼ xojobal ta vinajele», xchiʼuk noxtok la spasbe skajleb smoton jecheʼ diosetik ta chaʼjot yamakʼil chʼulna. La xchikʼ xnichʼnab, la spuk batel li spasel espiritismoe, jech xtok la stijbe yoʼonton li jnaklejetik ta Judá xchiʼuk ta Jerusalén ti akʼo «spasic li cʼusi toj chopol jech chac cʼu chaʼal tspasic toʼox li yajvaltac yosilalic ti iʼulesbatic yuʼun Mucʼul Diose». Mu kʼusi itun-o li pʼijubtaseletik laj yalik yaj-alkʼoptak Diose. Vaʼun chuke batel yuʼun ajvalil ta Asiria li Manasese. Pe kʼalal jaʼo tikʼil ta chukele, la sutes yoʼonton xchiʼuk ep ta velta la skʼopon Dios ti bikʼit laj yakʼ sbae. Jech oxal pasat ta perton yuʼun li Jeovae xchiʼuk chaʼoch ta ajvalil ta Jerusalén, jaʼ to te lik yal ti akʼo xichʼ ichʼel ta mukʼ li Diose (2 Crónicas 33:2-17).
15. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal jtakbol Pedro ti chakʼ ta ilel ti «toj ep perdón» yuʼun li Jeovae?
15 Echʼ xaʼox jayibuk siglo, li jtakbol Pedro eke tsots la saʼ smul kʼalal laj yal ti mu xojtikin li Jesuse (Marcos 14:30, 66-72). Pe li Jeovae «toj ep perdón» laj yakʼbe li Pedroe (Isaías 55:7). ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jaʼ ti la sutes yoʼonton ta melele (Lucas 22:62). Kʼalal echʼ xaʼox 50 kʼakʼale, li ta Pentecostese ivinaj lek ti pasbil xa ta perton yuʼun li Diose, yuʼun akʼbat jun smoton, jaʼ ti laj yalbe skʼoplal Jesús ta stojolal epal krixchanoetike (Hechos 2:14-36). Mi pasat ta perton yuʼun Jeova li Pedroe, ¿mi mu van jechuk tspas avi ta stojolal li yajtsʼaklomtak Cristo ti tsutes yoʼontonik ta melele? Jech kʼuchaʼal la skʼejinta li jtsʼibajom yuʼun Salmoe: «Mucʼul Dios, ti tauc xavacʼ ta aventa li jmulcutique, ¿bochʼo xuʼ lec vaʼal chcom ta atojol ti jechuque? Pero li voʼote chachʼay ta avoʼnton li jmulcutique», xi (Salmo 130:3, 4).
Kʼuxi ta jutukajesel li xiʼel ta skoj jmultike
16. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa xakʼutik ta perton li Diose?
16 Mi chi jxiʼ mi oy jsaʼoj jmultik ta stojolal li chʼul espiritue, li kʼusitik la jkʼeltik nakatoe ta me spat koʼontontik, yuʼun chakʼ ta ilel ti tspasatik ta perton yuʼun Jeova li jsaʼ muliletik ti tsutes yoʼontonike. Toj tsots me skʼoplal ti ta sjunuluk koʼontontik jkʼopontik li Diose. Mi jsaʼoj jmultike, tsots me jkʼantik vokol ti akʼo yichʼ ta venta Jeova ti jpas mulilutike, ti kʼuyelan tunemutik talel ta stojolale, xchiʼuk ti akʼo spasbutik perton ta sventa li matanal pojelal laj yakʼ Jesuse xchiʼuk ta sventa li smukʼta kʼuxul yoʼontone. Ta sventa ti jnaʼojtik ti jaʼ jun jkʼuxubinvanej Dios li Jeovae, xuʼ me jpat koʼontontik ti chakʼutik ta perton kʼalal ta jkʼanbetike (Efesios 1:7).
17. ¿Kʼusi skʼan spas li yajtsʼaklom Cristo ti spasoj smule xchiʼuk ti skʼan koltael ta mantale?
17 ¿Pe mi oy buchʼu spasoj smul ti vokol chaʼi ta spasel orasion ta skoj ti tsots ip ta mantale? Li yajtsʼaklom Cristo ti Santiago sbie xi la stsʼiba ta sventa taje: «Acʼo yicʼ tal li jcholcʼopetique [li moletike], acʼo cʼopanbatuc Dios ta stojol, xchiʼuc acʼo jaxbatuc aceite ta sbi li Cajvaltique [li Jeovae]. Me oy xchʼunojel yoʼnton ta scʼopan Diose, ta xcol li jchamele, yuʼun jaʼ ta stsatsubtasat yuʼun li Cajvaltique. Me oy smul li bochʼo icole, ta spasbat perdón noxtoc», xi (Santiago 5:14, 15).
18. ¿Kʼu yuʼun maʼuk skʼan xal ti mu xa pasbajuk ta perton smul li buchʼu chichʼ lokʼesel ta tsobobbaile?
18 Jech xtok, yikʼaluk van oy buchʼu saʼoj smul xchiʼuk ti chichʼ lokʼesel ta tsobobbail ta skoj ti muʼyuk to bu sutesoj yoʼontone. Pe taje maʼuk smelolal ti mu xa pasbajuk ta perton li smule. Li jtakbol Pabloe laj yalbe skʼoplal jun ermano ti tʼujbil chbat ta vinajel ti laj yichʼ lokʼesel ta tsobobbaile, xi laj yale: «Xuʼ xa o ti jech yepal laj avacʼbeic stoj smul jech chac cʼu chaʼal laj achapanic cʼalal ep tsoboloxuc laj anopique. Jaʼ tscʼan chapasbeic xa perdón, xchiʼuc tscʼan chapatbeic yoʼnton, yuʼun naca me jʼechʼel sjip sba o ta stojol Cajvaltic ta scoj ti ep chat yoʼntone», xi (2 Corintios 2:6-8; 1 Corintios 5:1-5). Pe sventa stsak yip ta mantal yan veltae, li jmulavile skʼan xchʼam li koltael ta Vivlia ti chakʼik li moletik yajtsʼaklomtak Cristoe xchiʼuk «tscʼan cha[kʼ] ta ilel ti ta melel sutem [yoʼontone]» (Lucas 3:8).
19. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa lekuk li xchʼunel koʼontontike?
19 ¿Kʼusi xuʼ chakʼ jchʼuntik ti la jsaʼ jmultik ta stojolal chʼul espiritue? Yikʼaluk van toj lubem chkaʼi jbatik o ti toj tukʼ ta jkʼan ta jpastik skotole. Mi jaʼ jeche, jaʼ lek ti jkuxtik mase xchiʼuk ti jpastik mas orasione. Mu me xkakʼtik akʼo xchibajesutik li Satanase vaʼun ti jaʼ jech xkikta jbatik ta spasbel li yabtel Diose. Mi muʼyuk lek chil Jeova ti chcham jun chopol krixchanoe, mas to chopol chaʼi ti chchʼay batel jun yajtunele. Jech un chaʼa, mi chi jxiʼutik ta skoj mi oy jsaʼoj jmultik ta stojolal li chʼul espiritue, skʼan me jmakʼlin-o jbatik li ta sKʼop Diose, mas to me skʼan jkʼeltik ti butik tspat tajmek koʼontontik jech kʼuchaʼal li Salmoetike. Jech noxtok, mu me xi jpaj li ta tsobajeletike xchiʼuk li ta xcholbel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ me jech lek xchʼunel koʼontontik, vaʼun muʼyuk me chkat-o koʼontontik mi oy jsaʼoj jmultik ti mu pasbajuk ta pertone (Tito 2:2).
20. ¿Kʼusitik skʼan sjakʼbe sba li jun krixchano sventa chakʼ venta ti muʼyuk saʼoj smul ta stojolal chʼul espiritue?
20 Li buchʼutik chiʼik mi saʼoj smulik ta stojolal li chʼul espiritue, lek ti xi sjakʼbe sbaike: «¿Mi chopol kʼopojemun ta stojolal li chʼul espiritue? ¿Mi jsutesoj xa koʼonton ta melel ta sventa li jmule? ¿Mi jchʼunoj ta melel ti tspasvan ta perton li Diose? ¿Mi jvalopatinej mantalun ti jpʼajoj li lus ta mantale?». Kʼalal jech ta sjakʼbe sbaike, xuʼ van chakʼik venta ti muʼyuk chopol kʼopojemik ta stojolal li chʼul espiritue xchiʼuk ti muʼyuk svalopatinojik mantale. Mi sutesoj yoʼontonik xchiʼuk ti xchʼunojik ti chakʼ perton li Diose, jamal ta alel ti muʼyuk saʼoj smulik ta stojolal li chʼul espiritue.
21. ¿Kʼusitik sjakʼobil chichʼ takʼel li ta yan xchanobile?
21 ¡Toj xpatet noʼox koʼontontik kʼalal chkakʼtik lek venta ti muʼyuk jsaʼoj jmultik ta stojolal li chʼul espiritue! Pe oy kʼusitik skʼan jakʼbe jbatik ta sventa li sloʼilal chʼul espiritue, taje ta jchanbetik skʼoplal ta yan xchanobil. Jlome jaʼ liʼe; «¿Mi chkakʼ sbeiltasutik li xchʼul espiritu Diose? ¿Mi xvinaj ta jkuxlejal li yabtele?».
¿Kʼusi cha takʼ?
• ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti xuʼ jta jmultik ta stojolal chʼul espiritue?
• ¿Kʼusi smelolal ti ta jsutes koʼontontike?
• ¿Buchʼutik la saʼ smulik ta stojolal li chʼul espiritu ta skʼakʼalil Jesuse?
• ¿Kʼusi tspat koʼontontik mi chi jxiʼutik ta skoj mi oy jsaʼoj jmultik ti mu pasbajuk ta pertone?
[Lokʼol ta pajina 4]
Manchuk mi laj yal ti mu xojtikin Jesús li Pedroe, muʼyuk bu la spas mulil ti mu pasbajuk ta pertone
[Lokʼol ta pajina 5]
Li buchʼutik laj yalik ti ta sjuʼel Satanás la spas skʼelobiltak juʼelal li Jesuse la saʼ smulik ta stojolal li xchʼul espiritu Diose