Jchʼunbetik smantal li jol koʼontontike

«Li bochʼotic lecubenic xae, lecuben xa ta sventaic scotol. Yan li bochʼotic muʼyuc lecubenique, ti mu scʼan xchʼunique, muʼyuc cʼusi lecuben ta sventaic.» (TITO 1:15.)

1. ¿Kʼuxi te tsakal skʼoplal Pablo ta stojolal li tsobobbailetik ta Cretae?

KʼALAL yoxibal xaʼox velta lokʼem ta xanvil ta misioneroal li jtakbol Pabloe, chuke yuʼun li ajvaliletike. Laj yichʼ takel batel ta Roma, chib jabil och ta chukel te. ¿Kʼusi la spas kʼalal lokʼ ta chukele? Te van bu kʼakʼale, ay svulaʼan li bikʼit lum kakal ta nab ti Creta sbie, ay xchiʼuk Tito ti xi laj yalbe ta mas tsʼakale: «Ti te la jcomtsanot ta Creta banamile, jaʼ avabtel acʼo achapan li cʼusi scʼan chapanele, xchiʼuc ti acʼo atʼuj jcholcʼopetic [o moletike]», xi (Tito 1:5). Sventa spas yuʼun Tito li kʼusi albate, oy kʼusi tsots vokol la snuptan ti te tsakal skʼoplal sjol yoʼontonik jlom krixchanoetik ta Cretae.

2. ¿Kʼusi kʼopal skʼan xchapan Tito li ta lum Creta ti kakal ta nabe?

² Li Pabloe baʼyel laj yalbe Tito kʼuyelan skʼan stalelalik li viniketik ti chtunik ta moletik ta tsobobbaile. Vaʼun laj yalbe xtok ti ta Creta lume «oy ep jtoybaetic; muʼyuc stu cʼusi chalic. Jaʼ noʼox ta xloʼlavanic» xchiʼuk ti yakal tsokesik ta «sjunul snaic li bochʼotic xchʼunojique, yuʼun jaʼ ta xchanubtasvanic o li cʼusi mu jechuc ta chʼunele». Jech oxal, nopajtik noʼox chtukʼibtasvan li Titoe (Tito 1:10-14; 1 Timoteo 4:7). Li Pabloe laj yalbe ti «boliben o cʼalal ta sjol yoʼntonic» li krixchanoetik taje. Li jpʼel kʼop jelubtasbil kʼuchaʼal «boliben» ti xie, jaʼ skʼan xal ti yuʼun laj «yikʼubtas sbaike», jech kʼuchaʼal ch-ikʼub jlik kʼupil sba kʼuʼil ti chkuchbe sbon yan kʼuʼile (Tito 1:15). Yikʼaluk van judío viniketik jlomuk taje, yuʼun li Pabloe laj yal ti «tsots scʼoplal chaʼyic circuncisione». Akʼo mi muʼyuk xa chkiltik ta tsobobbailetik ti oy buchʼutik tsots tajmek skʼoplal chaʼiik li chanubtasel taje, ep kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li jol-oʼontonal kʼalal ta jkʼelbetik lek skʼoplal li tojobtaseletik albat yuʼun Pablo li Titoe.

Li buchʼutik bolibem sjol yoʼontonike

3. Li ta skarta sventa Titoe, ¿kʼusi laj yal Pablo ta sventa li jol-oʼontonale?

³ Jkʼeltik lek kʼusitik yakal chal Pablo kʼalal laj yalbe skʼoplal jol-oʼontonale. Xi laj yale: «Li bochʼotic lecubenic xae, lecuben xa ta sventaic scotol. Yan li bochʼotic muʼyuc lecubenique, ti mu scʼan xchʼunique, muʼyuc cʼusi lecuben ta sventaic. Yuʼun boliben o cʼalal ta sjol yoʼntonic. Chalic ti xotquinic Diose pero ta sventa cʼusitic tspasic chvinaj ti mu meleluque», xi. Jech oxal chaʼa, li jlom krixchanoetik taje mi tskʼanik ti «jʼechʼel acʼo xchʼunic li cʼusi melele» skʼan sjel stalelalik (Tito 1:13, 15, 16). Vokol chilik ti kʼusi sake, o ti kʼusi ikʼe. Taje jaʼ jun vokol, yuʼun te tsakal skʼoplal li sjol yoʼontonike.

4, 5. ¿Kʼusi vokolil chaʼiik jlom tsobobbailetik, xchiʼuk kʼuxi tsokesatik taje?

⁴ Echʼem xaʼox lajuneb jabil ti kʼalal li Jtsop Jbeiltasvaneje, ti jaʼ tsbeiltasik li stsobobbail yajtsʼaklomtak Cristoe, laj xa onoʼox yalik ti mu xa persauk chichʼik sirkunsision li melel yajtuneltak Diose, xchiʼuk ti laj yakʼik ta naʼel ta stojolal li tsobobbailetike (Hechos 15:1, 2, 19-29). Pe li ta Cretae oy to buchʼutik «tsots scʼoplal chaʼyic [li] circuncisione», jech noxtok, mu jmojuk yoʼontonik xchiʼuk li Jtsop Jbeiltasvaneje, yuʼun yakal «ta xchanubtasvanic o li cʼusi mu jechuc ta chʼunele» (Tito 1:10, 11). Xuʼ van ta xloʼlavanik sventa tspakbeik skʼoplal li kʼusitik mu stakʼ lajesele xchiʼuk li kʼusitik sak ti nopem ta pasel ti chal Mantale. Yikʼaluk van la snopbeik stsʼak li Mantale, jech kʼuchaʼal la spas smoltotakik ta skʼakʼalil Jesuse, yikʼaluk van la spasik li kʼusi chal jecheʼ loʼiletik ta sventa xkuxlejal judioetik xchiʼuk li kʼusi chal smantal krixchanoetike (Marcos 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteo 4:3).

⁵ Ti vaʼi yelan xotxot tsnopike, sok-o li snopbenal yuʼunike xchiʼuk li slekil talelalike; jaʼ xkaltik, sok li sjol yoʼontonike. Xi la stsʼiba li Pabloe: «Li bochʼotic muʼyuc lecubenique, ti mu scʼan xchʼunique, muʼyuc cʼusi lecuben ta sventaic», xi. Kʼuchaʼal chkiltike, li sjol yoʼontonike sokem xa ta jyalel, mu xa stakʼ spat yoʼontonik ta stojolal, mu xa xtojob ta jbeiltasvanej xchiʼuk mu xa xil li kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopole. Chbatik xa ta mas, yuʼun chchapan li yermanotakik ta sventa noʼox kʼusi jsetʼ jutebe, ta jtosuk kʼusi ti xuʼ jelel tsnop tspas ta jujuntal li yajtsʼaklomtak Cristoe. Jaʼ jech ti muʼyuk sak chilik li kʼusitik sak ta melele (Romanos 14:17; Colosenses 2:16). Chalik ti xojtikinik li Diose, pe ta sventa li kʼusitik tspasike chvinaj ti mu meleluke (Tito 1:16).

«Li bochʼotic lecubenic xae, lecuben xa ta sventaic scotol»

6. ¿Kʼusi laj yal Pablo ta sventa chaʼvoʼ krixchano ti jelelike?

⁶ ¿Kʼuxi tskoltautik li kʼusi albat Titoe? Veno, jkʼeltik lek avil li kʼusi xi jelel laj yal Pabloe: «Li bochʼotic lecubenic xae, lecuben xa ta sventaic scotol. Yan li bochʼotic muʼyuc lecubenique, ti mu scʼan xchʼunique, muʼyuc cʼusi lecuben ta sventaic. Yuʼun boliben o cʼalal ta sjol yoʼntonic», xi (Tito 1:15). Jech ta melel, li kʼusi la skʼan laj yale maʼuk smelolal ti skotol lek xchiʼuk stakʼ pasel chil li yajtsʼaklom Cristo ti sak xkuxlejale. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun li Pabloe laj xa onoʼox yal ta yan skarta ti buchʼutik chmulivajike, ti sdiosinojik yan kʼusitike, ti tspasik espiritismoe o yantik kʼusitik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal taje, «mu xuʼ chventainatic o yuʼun li Diose» (Gálatas 5:19-21). Jech, li kʼusi melel laj yalbe skʼoplal Pabloe jaʼ noʼox ta sventa chaʼvoʼ krixchanoetik ti jelel stalelalike, june jaʼ ti sak stalelale xchiʼuk ti sak ta mantale, pe li yane mu jechuk.

7. ¿Kʼusi ti mu stakʼ pasel chal Hebreos 13:4, xchiʼuk kʼusi van xuʼ jakʼtik?

⁷ Pe li jun yajtsʼaklom Cristoe mu me lekuk mi jaʼ noʼox muʼyuk tspas li kʼusi lek jamal chal Vivlia ti mu stakʼ pasele. Jech kʼuchaʼal li mantal liʼe: «Ichʼic me ta mucʼ acotolic li nupinele. Mu me xasoquesic ta sventa mulivajel li nupinele. Yuʼun li bochʼo chmulivajic, ti tscʼopan sbaique ta onoʼox xichʼic chapanbel smulic yuʼun Dios», xi (Hebreos 13:4). Sventa xaʼibe smelolal ti mu stakʼ xchiʼin yan ants o yan vinik li buchʼu nupunem jech kʼuchaʼal chal li versikulo taje, mu persauk skʼan x-och ta yajtsʼaklom Cristo xchiʼuk manchuk mi mu jsetʼuk xojtikin li Vivliae. Jamal ta aʼyel chaʼa, li mantal liʼe xchiʼuk yantik ti ta jtatik ta Vivliae chal ti mu stakʼ xchiʼin yan vinik o yan ants li jun krixchano ti nupuneme. Veno, ¿pe kʼusi xuʼ xkaltik ti chixtolanbe sba ta yeik skʼunilik li krixchanoetik ti chʼabal snup xchiʼilike? Ep chex kerem-tsebetike chalik ti muʼyuk la kʼusi chopole, yuʼun chalik ti maʼuk la lutsʼbaile. Pe li jun yajtsʼaklom Cristoe, ¿mi sak van o mi chʼabal van yikʼobal chil li yixtolanel ta yeik li skʼunilike?

8. ¿Kʼuxi ti jelel tsnopik li yajtsʼaklomtak Cristo xchiʼuk li krixchanoetik ta balumil ta sventa li yixtolanel ta yeik skʼunilike?

⁸ Li Hebreos 13:4 xchiʼuk 1 Corintios 6:9 jamal chal kaʼitik ti muʼyuk lek chil Dios li buchʼu tslutsʼ yan krixchano ti maʼuk xchiʼil ta nupunele xchiʼuk chopol chil xtok li mulivajele. ¿Kʼusi smakoj batel li kʼusi slajeb xa laj kaltike? Li ta griegoe jaʼ chichʼ tunesel li jpʼel kʼop por·néi·a, taje jaʼ chalbe skʼoplal kʼusiuk lutsʼbail ti mu stakʼ pasele, jaʼ xkaltik, ta skotolal-o ti bu tstunesik li skʼunil vinik xchiʼuk skʼunil ants sventa tskʼan tskʼupin sbaike, manchuk mi jech ta yoʼonton chaʼiik o mi yalel bol tspas stalelalik, xchiʼuk ti muʼyuk nupunemik kʼuchaʼal lek chil Diose. Jech oxal chaʼa, manchuk mi yabinojik o xchʼunojik ep kerem-tsebetik ta spʼejel Balumil ti muʼyuk kʼusi chopol ta yixtolanel ta yeik li skʼunilike, ta melel jaʼ jtos mulil ti te tsakal skʼoplal xchiʼuk li mulivajele. Kʼalal ta jtukʼibtas jnopbentik xchiʼuk jtalelaltike, li melel yajtsʼaklomutik Cristoe muʼyuk bu ta jtsakbetik ta mukʼ li yaʼyej krixchanoetik ti «muʼyuc stu cʼusi chali[ke,] [ti] jaʼ noʼox ta xloʼlavani[ke]» (Tito 1:10). Jaʼ ta xkakʼbetik ta mukʼ yaʼyej li kʼusi mas tsots skʼoplale: jaʼ li kʼusi chal Chʼul Tsʼibetike. Muʼyuk chkaltik ti lek ti chixtolan ta yeik li skʼunilike, moʼoj, yuʼun xkaʼibetik smelolal jech kʼuchaʼal chal Vivliae, jaʼ jtos mulil ti te tsakal skʼoplal ta por·néi·a o ta mulivajele, jech oxal jaʼ jech ta jchanubtas jol koʼontontik kʼuchaʼal chal Vivliae (Hechos 21:25; 1 Corintios 6:18; Efesios 5:3).a

Jelel sjol yoʼontonik, jelel kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik

9. Alo kaʼitik kʼuxi te tsakal skʼoplal li jol-oʼontonal xchiʼuk li beiltasel ti xi chale: «Li bochʼotic lecubenic», xie.

⁹ Pe, ¿kʼusi tajmek smelolal li mantal ti xi laj yal Pabloe: «Li bochʼotic lecubenic xae, lecuben xa ta sventaic scotol», ti xie? «Li bochʼotic lecubenic» ti xie, jaʼ yakal chalbe skʼoplal li buchʼutik jech xa snopbenik xchiʼuk sjol yoʼontonik ta sventa stalelalik kʼuchaʼal chal li mantaletik ta sKʼop Diose. Li yajtsʼaklomtak Cristo taje, snaʼojik ti ep kʼusitik ti muʼyuk jamal tajmek chal Vivlia ti mu stakʼ pasele, jech xtok, ta sventa la jtosuk kʼusie xuʼ la lek noʼox chil li jun yajtsʼaklom Cristoe pe li yane xuʼ la chopol chil. Jech oxal, muʼyuk tsvaʼan sbaik ta jchapanvanejetik, moʼoj, yuʼun ti kʼusie «lecubenic» ta xilik li kʼusitik muʼyuk yaloj Dios ti chopole. Jech oxal chaʼa, li kʼusitik ta jkuxlejaltik ti muʼyuk chal mi lek o mi chopol li ta Vivliae, mu me jpat koʼontontik ti jech tsnopik yantik kʼuchaʼal ta jnoptike. Jkʼelbetik jayibuk skʼelobil.

10. ¿Kʼusi vokol xuʼ tsnuptan jun ermana ta sventa mi chbat ta jun nupunel o ta sventa ti oy buchʼu chame?

¹⁰ Ta epal utsʼ-alalile, kʼajomal noʼox ochem ta mantal li malalile o li ajnilale (1 Pedro 3:1; 4:3). Ta skoj ti jeche, xuʼ chlik-o kʼopetik, jaʼ van ti kʼalal chnupun yutsʼ yalalike o ti kʼalal oy buchʼu cham yuʼunike. Jnoptik ta stojolal jun ermana ti maʼuk to jchʼunolajel li smalale. Chnupun jun yutsʼ yalal li smalale, chnupunik ta stemplo jecheʼ relijion. (O cham jun yutsʼ yalal li smalale, xuʼ van stot o smeʼ ti buchʼu chame, vaʼun yikʼaluk van chbat stelanik ta chʼulna.) Li nupul tsʼakale takbilik ta ikʼel, jech noxtok li vinike tskʼan ti akʼo xbat chiʼinatuk yuʼun li yajnile. ¿Kʼusi van chal sjol yoʼonton li ermanae? ¿Mi ta van xbat o mi moʼoj van? Jnopbetik skʼoplal chaʼvoʼ ermanaetik yaʼeluk.

11. ¿Kʼusi xuʼ chkʼot ta nopel yuʼun jun ermana ti takbil ta ikʼel ta jun nupunel ta chʼulnae, xchiʼuk kʼusi van chtal ta sjol sventa jech chkʼot ta nopel yuʼun?

¹¹ Li Loidae tsnopbe skʼoplal li tsatsal mantal ta Vivlia ti skʼan xi jlokʼ li ta «mucʼta lum Babiloniae», jaʼ xkaltik, li jventainvanej yuʼun skotol jecheʼ relijionetik ta spʼejel Balumile (Apocalipsis 18:2, 4). Ti bu chnupunike jaʼ ti bu toʼox chkʼot li ermanae, jaʼ toʼox srelijion, jech oxal snaʼoj ti ch-albatik ti akʼo spasik li kʼusitik yichʼobil ta mukʼ jecheʼ diose, te van tsakal skʼoplal spasel orasion, kʼejimoletik xchiʼuk yantik kʼusitik jech kʼuchaʼal spʼisel satil o xtʼaxel kʼobil. Snopoj lek ti muʼyuk chbat skap sbae, xchiʼuk mu skʼan ti te xa oye, yuʼun mi jutebuk skʼan spas ti kʼusi xuʼ mu tukʼuk-o yoʼonton ta stojolal Diose. Li Loidae yichʼoj ta mukʼ li smalale xchiʼuk tskʼan tskolta, yuʼun snaʼoj lek ti jaʼ jolil yuʼun kʼuchaʼal chal Vivliae, pe mu skʼan ti muʼyuk chchʼun li beiltaseletik ta Vivliae (Hechos 5:29). Jech oxal lek noʼox smelolal chalbe ti mu xuʼ xbate, akʼo mi xuʼ xbat li smalale. Yikʼaluk van xi chalbee: «Ti jech xi bate xchiʼuk ti muʼyuk ta jpas li kʼusitik chichʼ pasel tee, xuʼ chkakʼot ta kʼexlal ta sat krixchanoetik» xuʼ van xi, jaʼ yuʼun mas lek ti stuk xbat li vinike. Xmuyubaj noʼox sjol yoʼonton li Loida ti jech la snop tspase.

12. ¿Kʼusi xuʼ tsnop jun krixchano ti takbil ta ikʼel ta jun nupunel ta chʼulnae, xchiʼuk kʼusi van chtal ta sjol sventa jech chkʼot ta nopel yuʼun?

¹² Jech kʼotem ta stojolal li Rute. Yichʼoj ta mukʼ li smalal eke, snopoj lek ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal Diose xchiʼuk tskʼan chchʼunbe smantal li sjol yoʼonton ti chanubtasbil ta Vivliae. Kʼalal laj xaʼox skʼel mantaletik li Rut jech kʼuchaʼal la spas Loidae, la skʼopon Jeova ta orasion xchiʼuk la xchaʼkʼel li jvokʼ aʼyej «Preguntas de los lectores» ta revista La Atalaya 15 yuʼun mayo ta 2002. Chvul ta sjol ti la xchʼunik mantal li oxvoʼ j-hebreoetik ti akʼo xbatik ti bu chichʼ ichʼel ta mukʼ yan diose; manchuk mi jech, tukʼ yoʼonton laj yakʼ sbaik xchiʼuk muʼyuk laj yichʼik ta mukʼ (Daniel 3:15-18). Jaʼ yuʼun la xchʼun li kʼusi laj yal sjol yoʼontone xchiʼuk la snop chbat xchiʼin li smalale, pe mi jutebuk tspas li kʼusitik tspasik tee. Lek noʼox smelolal chalbe smalal ti xuʼ chaʼi li sjol yoʼontone xchiʼuk chalbe xtok ti kʼusi mu stakʼ pasel chaʼie. Li Rute spatoj yoʼonton ti akʼo yakʼ venta smalal ti oy kʼusi jelel-o li melel relijion ta jecheʼ relijione (Hechos 24:16).

13. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu sok-o koʼontontik ti jelel kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik chaʼvoʼ yajtsʼaklomtak Cristoe?

¹³ Jech kʼuchaʼal chkiltike, xuʼ jelel xkʼot ta nopel yuʼunik li chaʼvoʼ yajtsʼaklomtak Cristoe. ¿Mi yuʼun van kʼun sjol yoʼonton li june o mi yuʼun van mu toj tsotsuk skʼoplal ti kʼusi chkʼot ta nopele? Moʼoj. Jnoptik ta stojolal li Loidae. Ta sventa ti kʼusitik kʼotem ta stojolal ta sventa li sone xchiʼuk li yantik kʼusitik chichʼ pasel te kʼalal chkʼot toʼox ta xchʼulnae, li Loidae toj xibal sba chaʼi mi bate. Jech xtok, yikʼaluk van ch-albat yuʼun sjol yoʼonton ti yilojik kʼop xchiʼuk smalal ta skoj relijione. Jech oxal spatoj lek yoʼonton ti jaʼ mas lek ti jech la snop tspase.

14. ¿Kʼusi skʼan mu xchʼay ta joltik ta sventa li kʼusitik ta jnop ta jpastik ta jujuntale?

¹⁴ Vaʼun chaʼa, ¿mi muʼyuk lek li kʼusi la snop tspas Rute? Mu voʼotikuk skʼan xkaltik mi lek o mi chopol ti kʼusi la snop tspase. Muʼyuk buchʼu xuʼ chchapan xchiʼuk chchopol loʼilta ti la snop chbat ta chʼulnae pe ti muʼyuk tspas mi jutebuk li kʼusitik tspasik sventa relijione. Mu me jchʼay ta joltik li tojobtasel laj yal Pablo ta sventa ti ta jnop jtuktik mi ta jlajestik o mi moʼoj li jlom veʼliletike: «Li bochʼo scotol tsveʼe mu me slaban li bochʼo mu sveʼe. Li bochʼo mu scotoluc tsveʼe mu me saʼbe smul li bochʼo scotol tsveʼe [...]. Jaʼ chal stuc yajval me vaʼal chcom, o me chyal ta lum. Pero vaʼal chcom, yuʼun li yajvale [li Diose] oy svuʼel; xuʼ tsvaʼan lec» (Romanos 14:3, 4). Jech ta melel, mi junuk me melel yajtsʼaklom Cristo tstijbe yoʼonton yantik ti akʼo mu xchikintabe smantal sjol yoʼonton ti lek chanubtasbile, yuʼun yikʼaluk van yakal ta jmakbetik smantal jol-oʼontonal ti xuʼ chakʼbe skolebal li jun krixchanoe.

15. ¿Kʼu yuʼun skʼan jtsaktik lek ta venta li jol-oʼontonale xchiʼuk ti kʼu yelan chil yantike?

¹⁵ Kalbetik to skʼoplal li skʼelobiltak laj kaltike. Oy to kʼusi skʼan stsakik ta mukʼ li chaʼvoʼ ermanaetike, jech kʼuchaʼal li kʼusi tsnop yantik ta sventa li kʼusi tsnop tspasike. Li Pabloe xi tstojobtasutike: «Jaʼ noʼox jsaʼtic li cʼusi maʼuc sventa tsbosi yacan, maʼuc sventa chyal o ta lum cuʼuntic li jchiʼiltique», xi (Romanos 14:13). Li Loidae xuʼ van snaʼoj ti oy xa onoʼox jech kʼotem ta pasel ta tsobobbail o ta yutsʼ yalal ti la spʼosi-o yakan yantike. Jech noxtok, snaʼoj ti mi bat li ta chʼulnae jaʼ me jech tsots tstijbe yoʼonton li yalabe. Yan li Rute, snaʼoj ti oy xa onoʼox jech kʼotem ta pasel kʼuchaʼal la snop tspase, ti muʼyuk chopol chaʼi li tsobobbaile xchiʼuk li bu nakale. Xchaʼvoʼal ermanaetik skʼan snaʼik lek —xchiʼuk li voʼotike— li jol-oʼontonal ti lek chanubtasbile ta onoʼox skʼel lek ti mu me kʼusi chopol spasbe li yantike. Xi laj yal li Jesuse: «Li bochʼo chacʼ chʼayuc ta be junuc li ololetic liʼi ti xchʼunojicune, jaʼ lec acʼo chucuc jun mucʼta choʼ ta snucʼ, acʼo jipatuc ochel ta natil nab», xi (Mateo 18:6). Jech oxal chaʼa, mi oy buchʼu muʼyuk bu tskʼel ti xuʼ tspʼosi yok xchiʼil ta skoj li kʼusi tsnop tspase, xibal me sba ti tsok ta jyalel li sjol yoʼonton jech kʼuchaʼal sok sjol yoʼontonik jlom yajtsʼaklomtak Cristo ta Cretae.

16. ¿Kʼusi jpatoj koʼontontik ti chjel batel ta stojolal jun yajtsʼaklom Cristo kʼalal ch-echʼ batel li kʼakʼale?

¹⁶ Li xchʼiel ta mantal jun yajtsʼaklom Cristoe muʼyuk me bu chpaj-o, jaʼ me jech skʼan xkʼot ta pasel xtok ta sventa li xchʼunbel smantal sjol yoʼontone. Jnopbetik skʼoplal yan ermano yaʼeluk xtok. Jaʼtik to, li Marcose chichʼ toʼox ta mukʼ yan kʼusitik, tstunes toʼox li chichʼe xchiʼuk yantik kʼusitik ti chal Vivlia ti mu stakʼ pasele (Hechos 21:25). Li avie yichʼoj xa voʼ, li sjol yoʼontone chal ti mu xa stakʼ jech spase. Jech, solel mi jutebuk tspas li kʼusitik jutuk tajmek xkoʼolaj xchiʼuk li kʼusitik chal Dios ti mu stakʼ pasele. Pe jech noxtok un, mu xaʼibe lek smelolal kʼu yuʼun oy jlom ti mu skʼanik jtosuk kʼusi ti lek noʼox chil li stuke, jech kʼuchaʼal li kʼusitik chlokʼ ta televisione.

17. Alo kaʼitik kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun li kʼakʼaletik chjelave xchiʼuk li chʼiel ta mantal ta stojolal li jol-oʼontonale xchiʼuk li kʼusitik tsnop tspas li jun yajtsʼaklom Cristoe.

¹⁷ Kʼalal ch-echʼ batel ti kʼakʼale, li Marcose ch-ayan mas yojtikinobil yuʼun xchiʼuk chnopaj mas ta stojolal Dios (Colosenses 1:9, 10). Vaʼun, li sjol yoʼontone yantik xlekub batel. Jech noxtok, mas ta skʼan ta xchʼunbe smantal li sjol yoʼontone xchiʼuk tskʼelbe lek sbalil li beiltaseletik ta Vivliae. Jaʼ yuʼun, manchuk mi mu toʼox «jutebuk tspas li kʼusitik jutuk tajmek xkoʼolaj xchiʼuk li kʼusitik chal Dios ti mu stakʼ pasele», li avie xaʼibe xa smelolal ti mu skotoluk skontrainojbe kʼusi tskʼan yoʼonton Diose. Manchuk mi laj xa xchanubtas lek ta Vivlia li sjol yoʼontone xchiʼuk ti mas xa oy ta yoʼonton tspas li kʼusi chale, pe oy to me yan kʼusi xuʼ chkʼot ta pasel. La snop ti muʼyuk xa tskʼel li kʼusitik lek toʼox chile. Jech ta melel, lekub xa li sjol yoʼontone (Salmo 37:31).

18. ¿Kʼusi srasonal oy kuʼuntik sventa xi jmuyubaj?

¹⁸ Ta jutuk mu skotoluk li tsobobbailetike, ta xkiltik ti jeltos chchʼiik batel ta mantale. Jaʼ jech, ep ti buchʼutik achʼ to chkʼotike. Xuʼ van mu kʼusi chal sjol yoʼontonik ta sventa jtosuk kʼusi, pe li ta yan kʼusitike tsots ch-avan li sjol yoʼontonike. Li ermanoetik taje skʼan xchanubtas li sjol yoʼontonik jech kʼuchaʼal chal li Jeovae xchiʼuk akʼo xchʼunbeik mas smantal li sjol yoʼontonike, pe ta sventa taje skʼan xichʼik koltael xchiʼuk skʼan jal x-echʼ yorail (Efesios 4:14, 15). Jaʼ jun muyubajel, li ta tsobobbail xtoke oy onoʼox ermanoetik ti xojtikinik xa tajmek li mantale, snaʼik xa lek kʼuxi chakʼ ta xkuxlejalik li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk jech sjol yoʼontonik kʼuchaʼal tskʼan yoʼonton Diose. ¡Jaʼ jun muyubajel ti te jchiʼuktik li ermanoetik taje ti «lecubenic xae», ti «lecuben» xa chilik li kʼusitik ta sventa talelalil xchiʼuk ta mantal skotol li kʼusitik lek chil Kajvaltike! (Efesios 5:10.) Oyuk ta koʼontontik xi jchʼi jech ta mantal ek xchiʼuk ti jech lekuk jol koʼontontike, jech kʼuchaʼal chal li melel yojtikinobil ta Vivliae xchiʼuk li yichʼel ta mukʼ Diose (Tito 1:1).

[Tsʼibetik ta yok vun]

¿Kʼusi ta jtakʼtik?

• ¿Kʼu yuʼun sokem sjol yoʼontonik jlom yajtsʼaklomtak Cristo ta Creta?

• ¿Kʼuxi ti jelel chkʼot ta nopel yuʼunik jtosuk kʼusi li yajtsʼaklomtak Cristo ti parejo chanem lek sjol yoʼontonike?

• Kʼalal ch-echʼ batel ti kʼakʼale, ¿kʼusi jpatoj koʼontontik chkʼot ta pasel ta sventa li jol koʼontontike?

[Lokʼol ta pajina 15]

Yikʼaluk jelel xkʼot ta nopel yuʼunik li yajtsʼaklom Cristo ta sventa jtosuk kʼusi ti jmoj yelane