Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
3-9 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUAN 1, 2
«Li baʼyel skʼelobil juʼelal la spas Jesuse»
«Jaʼ sjuʼel Dios» li Kristoe
3 Li baʼyel skʼelobil juʼelal la spas Jesuse jaʼo kʼalal la spasik jun skʼinal nupunel li ta jteklum Kanae. Naʼtik kʼu yuʼun, pe muʼyuk ep svinoik li ta kʼin taje. Ta skoj taje jaʼ kʼexlal sba ta stojolal li jnupuneletike yuʼun skʼan oyuk lek sveʼelik xchiʼuk svinoik sventa li jkʼel kʼinetike. Jaʼ yuʼun, li Mariae laj yalbe Jesus ti akʼo skolta li buchʼutik chnupunike. ¿Kʼu yuʼun? Li Mariae lek tajek xojtikin li albil kʼopetik ta sventa Jesuse, snaʼoj xtok ti xi tsbiiltasike: «Xnichʼon li Buchʼu toj toyol oye» (Lu 1:30-32; 2:52). Jaʼ yuʼun, li Mariae xuʼ van la snop ti xuʼ xkoltaatik yuʼun Jesus li buchʼutik chnupunike. Ti kʼusi xuʼ jchʼuntik lek ta stojolal li Maria xchiʼuk Jesuse jaʼ ti oy ta yoʼontonik chkoltavanike. Jech oxal, li Jesuse la skʼatajes 380 litro voʼ ta lekil vino (kʼelo Juan 2:3, 6-11). Akʼo mi mu persauk van skʼan spas li skʼelobil juʼelal taje, li Jesuse jech la spas ta skoj ti oy ta yoʼonton li krixchanoetike xchiʼuk jaʼ la xchanbe slekil yoʼonton li Jeovae.
La spas baʼyel skʼelobil juʼelal li Jesuse
Liʼe jaʼ li baʼyel skʼelobil juʼelal la spas Jesuse. Kʼalal laj yil achʼ yajchankʼoptak li skʼelobil juʼelal taje, mas to tsatsub xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li Jesuse. Laj une, te batik xchiʼuk smeʼ xchiʼuk xchaʼchiʼiltak li Jesus ta steklumal Kapernaume, ti te xkom ta snoroesteal li tiʼ Nab Galileae.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 1:1
Li Kʼope: O: «Li Logos». Li jpʼel kʼop ta griego ho lógos xie, chichʼ tunesel kʼuchaʼal jun biil (título). Jaʼ jech chal xtok li ta Juan 1:14 xchiʼuk ta Apokalipsis 19:13. Jaʼ jech la stunes Juan sventa xalbe skʼoplal kʼalal muʼyuk toʼox bu talem ta balumil li Jesuse, kʼalal la xchol mantal kʼuchaʼal tukʼil vinik li ta balumile xchiʼuk kʼalal sut batel ta vinajele. Li Jesuse chichʼ tunesel kʼuchaʼal Yajkʼopojel Dios, jaʼ xkaltik, jaʼ chkʼopoj ta stojolal anjeletik xchiʼuk stojolal li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun chaʼa, xuʼ jchʼuntik ti kʼalal skʼan toʼox xtal ta balumil li Jesuse, li Jeovae la stunes li Kʼop sventa tskʼopon tal li krixchanoetike, yuʼun jaʼ yajkʼopojel te ta vinajel (Gé 16:7-11; 22:11; 31:11; Éx 3:2-5; Jue 2:1-4; 6:11, 12; 13:3).
Xchiʼuk: Literal: «Ta stojolal». Li ta jpʼel kʼop liʼe, li preposición ta griego ti pros xie, xuʼ jaʼ skʼan xal nopol noʼox xil xchiʼuk te xchiʼinoj. Jech xtok jaʼ chakʼ ta aʼiel ti jelelik li buchʼutik te oyike, li ta loʼil liʼe, jaʼ li Kʼope xchiʼuk li jun noʼox melel Diose.
Jaʼ onoʼox jun dios li Kʼope: «Li Kʼope» jaʼ li Jesuse (kʼelo li bu chalbe mas smelolal Li Kʼope). Maʼuk la skʼan laj yal Juan ti jaʼ li Dios skotol xuʼ yuʼun «li Kʼope», jech xtok li versikuloe jamal chal ti «te onoʼox oy xchiʼuk Dios li Kʼope», jaʼ yuʼun chaʼa mu xkoʼolajik. Li Jesuse xkoʼolaj kʼuchaʼal jun dios ta skoj ti tsots skʼoplal yabtel li ta vinajelbalumile: yuʼun jaʼ li baʼyel Xnichʼon Diose xchiʼuk jaʼ li buchʼu laj yichʼ tunesel yuʼun Dios sventa spas skotol li kʼusitike. Oy jayibuk Vivliaetik ta inglés, ta francés xchiʼuk ta alemán ti jaʼ jechtik chal kʼuchaʼal li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsise, ti chakʼ ta aʼiel ti «jaʼ onoʼox jun dios li Kʼope». Li ta Kolosenses 2:9 chal ti «lek tsʼakal skotol stalelal Dios ta stojolal li Kristoe». Li jpʼel kʼop ta griego ti chichʼ jelubtasel «kʼuchaʼal jun dios» te chichʼ tunesel li ta Septuaginta [o ta jun voʼneal Tsʼibetik ta Evreo Kʼop] sventa xichʼ jelubtasel jpʼelantik kʼopetik ta Evreo kʼuchaʼal «Dios» o «kʼuchaʼal dios», ti xuʼ van jaʼ skʼan xal li «Buchʼu oy sjuʼele o ti Tsotse». Kʼalal chichʼ alel ti «jech kʼuchaʼal jun dios» o «Tsatsal Dios» li Kʼope, taje jaʼ xkʼot-o li kʼusi chal Isaías 9:6, ti chichʼ biiltasel ta «Tsatsal Dios» li Mesiase (pe maʼuk li Dios ti Buchʼu skotol xuʼ yuʼune).
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 1:29
Xchʼiom Chij Dios: Kʼalal laj xa ox yichʼ voʼ Jesus xchiʼuk ti akʼat xa ox ta preva yuʼun li Diabloe, li Juan J-akʼ-ichʼvoʼe laj yakʼ ta ojtikinel kʼuchaʼal «Xchʼiom Chij Dios». Li chaʼoxpʼel kʼop taje jaʼ noʼox chvinaj li versikulo liʼe xchiʼuk li ta Juan 1:36 (kʼelo sgd 4, paj. 20, 21). Lek sta-o ti xichʼ koʼoltasel ta jkot chij li Jesuse. Li ta Vivliae chalbe skʼoplal yajtuneltak Dios ti chakʼik toʼox chijetik ta matanale, yuʼun snaʼojik ti jpasmuliletike xchiʼuk tskʼan chnopajik ta stojolal li Diose. Li milbil matanaletik taje jaʼ noʼox jun skʼelobil ti laj yakʼ xkuxlejal Jesus kʼuchaʼal tukʼil vinik ta stojolal li krixchanoetike. Li jpʼel kʼop «Xchʼiom Chij Dios» xie, xuʼ van jaʼ chalbe skʼoplal li yantik loʼiletik ta Tsʼibetike. Ta skoj ti lek xojtikin Chʼul Tsʼibetik ta Evreo Kʼop li Juan J-akʼ-ichʼvoʼe, li kʼusi laj yale xuʼ jaʼ chalbe skʼoplal liʼe: li tot chij laj yakʼ ta matanal Abraan ta xkʼexol li Isaake (Gé 22:13), li chij sventa kʼin Koltael ti la smilik j-israeletik kʼalal skʼan toʼox xpojatik lokʼel li ta mosoil ta Ejiptoe (Éx 12:1-13) o li tot chij ti chichʼ milel jujun sob xchiʼuk jujun bat kʼakʼal li ta skajleb smoton Jeova ta Jerusalene (Éx 29:38-42). Li Juane xuʼ van la stsak ta venta xtok li albil kʼop yuʼun Isaías ti bu chal ti chichʼ ikʼel batel «jech chac cʼu chaʼal jcot chʼium chij» li yajtunel Jeovae (Is 52:13; 53:5, 7, 11). Kʼalal la stsʼiba jtakbol Pablo li baʼyel skarta la stakbe batel jkorintoetike, laj yal ti jaʼ «kʼin Koltael kuʼuntik» li Jesuse, jaʼ xkaltik, chʼiom chij sventa kʼin Koltael (1Ko 5:7). Li jtakbol Pedroe laj yal ti xchʼichʼel Kristoe «kʼupil sba [...], jech kʼuchaʼal xchʼichʼel chʼiom chij ti chʼabal spaltail xchiʼuk ti chʼabal xchopolale» (1Pe 1:19). Jech xtok, mi ta lokʼolkʼop chkaltike, li slivroal Apokalipsise mas ta 25 ta velta chal ti jaʼ «Chʼiom Chij» ti yichʼoj xa smukʼulal li Jesuse (kʼelo jayibuk skʼelobil: Ap 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1).
10-16 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUAN 3, 4
«Li Jesuse la xcholbe mantal jun jsamaria ants»
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 4:6
Lubem: Liʼe jaʼ noʼox jun velta chal Tsʼibetik ti «lubem» li Jesuse. Te van ta oʼlol batel kʼakʼal. Li ta sob vaʼ kʼakʼale, yikʼaluk van xanav tal te to ta stenlejaltik Jordan (Judea) li Jesuse, ti kʼot kʼalal to ta Sikar (Samaria), ti muyebaltik xchiʼuk ti 900 metro o mas li stayleje (kʼelo sgd 4, paj. 20, 21).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 3:29
Li yamigo jnupunel kereme: Li ta skʼakʼalil Vivliae, li slekil amigo jnupunel kereme chkʼot ta yajkʼopojel ta sventa li smantaltak ajvalile xchiʼuk jaʼ oy ta sba ta xchapanel li vunetik sventa nupunele. Xchiʼuk jaʼ sta-o xichʼ albel lek skʼoplal ta skoj ti nupun onoʼox yuʼun li yamigoe. Li ta skʼakʼalil nupunele, li jnupuneletike te chbatik li ta sna kereme o li ta sna stote, ti jaʼ te tspasik li kʼine. Li ta yorail kʼine, li amigoile chaʼibe yechʼomal ye li jnupunel kerem kʼalal chchiʼin ta loʼil li slekome, vaʼun li amigoile xmuyubaj tajek ta skoj ti pas yuʼun li kʼusi oy ta sbae. Jaʼ jech la skoʼoltas sba li Juan J-akʼ-ichʼvoʼ kʼuchaʼal «li yamigo jnupunel kereme». Jaʼ jnupunel kerem xkaltik li Jesuse, vaʼun li lekomile jaʼ skotol li yajchankʼoptake. Li Juan J-akʼ-ichʼvoʼe la xchapanbe sbe li Mesias kʼalal laj yakʼbe ta skʼob Jesukristo li baʼyel yajchankʼoptak ti kʼotik ta slekome (Jn 1:29, 35; 2Ko 11:2; Ef 5:22-27; Ap 21:2, 9). Kʼalal mi laj xa ox spas yabtel «li yamigo jnupunel kereme», jaʼ xa mas tsots skʼoplal chkom li jnupunel kereme. Jaʼ yuʼun li Juane xi laj yalbe skʼoplal li Jesuse xchiʼuk xi laj yalbe sba skʼoplal stuke: «Persa skʼan x-epaj batel yuʼun maʼ stuke, yan li voʼone persa skʼan xjutukaj batel kuʼun» (Jn 3:30).
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 4:10
Kuxul voʼ: Li jpʼel kʼop ta griego liʼe chichʼ tunesel sventa chichʼ albel skʼoplal li voʼ ti chanave, sat voʼ, nioʼ o li voʼ ta jun poso ti chlokʼ talel ta yut lume. Jech oxal chaʼa, li «kuxul voʼe» jelel tajek xchiʼuk li voʼ ti kʼejbil ta jun tankee. Ta Levítico 14:5, li jpʼel kʼop ta evreo ti chichʼ jelubtasel kʼuchaʼal «nioʼe» jaʼ smelolal «kuxul voʼ». Ta Jeremías 2:13 xchiʼuk 17:13, xi chal stuk li Jeovae: «Vuʼun li batsʼi nioʼun yuʼunique», jaʼ xkaltik, ti jaʼ li voʼ ta lokʼolkʼop ti chakʼ kuxlejale. Kʼalal la xchiʼin ta loʼil jsamaria ants li Jesuse, ta lokʼolkʼop la stunes li jpʼel kʼop «kuxul voʼ» xie, pe ta slikebale, li antse jaʼ laj yaʼibe smelolal yaʼeluk li batsʼi voʼe (Jn 4:11).
17-23 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUAN 5, 6
«Tsʼakli-o batel Jesus ta skoj ti akʼanoj li mantale»
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 6:10
Chotiik li krixchanoetike, te van batsʼi voʼmiluk viniketik: Jaʼ noʼox stuk li Evanjelio yuʼun Mateo chal ti «muʼyuk chapbil li antsetik xchiʼuk li uni [ololetik]» kʼalal laj yalbe skʼoplal li skʼelobil juʼelal taje (Mt 14:21). Li vaʼ kʼakʼale, li Jesuse yikʼaluk van la smakʼlin mas ta 15 mil krixchanoetik li ta skʼelobil juʼelal taje.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 6:14
J-alkʼop: Ep judaetik ta baʼyel sigloe yalojik mi jaʼ Mesias li j-alkʼop ti xkoʼolaj kʼuchaʼal Moises ti chalbe skʼoplal Deuteronomio 18:15, 18. Li ta loʼil liʼe, li jpʼel kʼop chtal ta balumil xie jaʼ chalbe skʼoplal yaʼeluk ti smalaojik chvul li Mesiase. Jaʼ noʼox stuk Juan ti chalbe skʼoplal li kʼusitik taje.
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 6:27, 54
Li veʼlil ti snaʼ xlaje, [...] li veʼlil ti te oy-o sventa kuxlejal sbatel osile: Li Jesuse laj yakʼ venta ti jaʼ noʼox tsaʼik li kʼusi tskʼan yoʼonton stukik li junantik krixchanoetik kʼalal tsʼakliatik batel xchiʼuk li yajchankʼoptake. Ti chijveʼ jujun kʼakʼale jaʼ sventa xijkuxiutik-o, pe kʼalal ta «jmakʼlin» jbatik ta Skʼop Diose xuʼ jtatik-o kuxlejal sbatel osil. Li Jesuse jaʼ jech laj yalbe skotol li krixchanoetik taje, ti akʼo x-abtejik ta sventa «li veʼlil ti te oy-o sventa kuxlejal sbatel osile», jaʼ xkaltik, ti akʼo yakʼbeik yipal ta stael li kʼusitik chtun yuʼunik ta mantale xchiʼuk ti akʼo xakʼik ta ilel ti oy xchʼunel yoʼontonik ta sventa li kʼusi chchanike (Mt 4:4; 5:3; Jn 6:28-39).
Li buchʼu jaʼ tsmakʼlin-o sba ta jbekʼtale xchiʼuk ti chuchʼ li jchʼichʼele: Li kʼusi laj yichʼ alel liʼe ta lokʼolkʼop noʼox, yuʼun li buchʼutik tslajesik li sbekʼtal xchiʼuk li chuchʼbeik li xchʼichʼele chakʼik ta ilel ti oy xchʼunel yoʼontonik ta stojolal Jesuse (Jn 6:35, 40). Ta sjabilal 32 laj yal Jesus taje, jaʼ yuʼun jamal xvinaj ti maʼuk yakal chalbe skʼoplal li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike, yuʼun skʼan toʼox jun jabil skʼan xichʼ pasel taje. Ta skoj ti jaʼo laj yal Jesus kʼalal «jutuk xaʼox skʼan li kʼin Koltaele, jaʼ li kʼin tspas judaetike» (Jn 6:4), li krixchanoetike xuʼ van jaʼ tal ta sjolik li kʼin taje xchiʼuk ti toj tsots skʼoplal li xchʼichʼel chʼiom chij sventa xpojbat xkuxlejalik li j-israeletik li ta akʼobal kʼalal lokʼik batel ta Ejiptoe (Éx 12:24-27). Li Jesus eke la skʼan laj yakʼ ta aʼiel ti toj tsots skʼoplal li xchʼichʼel sventa staik kuxlejal sbatel osil li yajchankʼoptake.
w05 1/9 paj. 21 par. 13, 14
Li voʼonkutike jaʼ noʼox ta jtsʼaklikutik li Jeova ti jaʼ Jdioskutike
13 Akʼo mi jech, muʼyuk bu laj yakʼ sbaik ta tsalel li epal krixchanoetike. La stsʼakliik batel li Jesuse, vaʼun te la staik li ta «jot tiʼ nabe», jech kʼuchaʼal laj yal li Juane. ¿Kʼu yuʼun bat to saʼik Jesus ti mu skʼan x-och ta ajvalil yuʼunike? Yuʼun ep buchʼutik jaʼ noʼox laj yakʼik ta ilel li kʼusi tskʼan stukik kʼalal la staik ta alel li kʼusi laj yakʼ Jeova sventa smakʼlin-o li j-israeletik li ta takixokol balumil ta skʼakʼalil Moisese. Jaʼ jech laj yakʼik ta aʼiel ti tskʼanik akʼo xmakʼlinatik-o yuʼun li Jesuse. Kʼalal laj yakʼ venta Jesus ti muʼyuk lek kʼusi oy ta yoʼontonike, lik xchanubtas ta sventa li kʼusitik melel ta mantal sventa sjelbe li kʼusi tsnopike (Jn 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40). Junantike la slabanik, mas to kʼalal xi laj yal ta lokʼolkʼope: «Chkalboxuk avaʼiik ta batsʼi melel: mi muʼyuk bu chatibeik sbekʼtal li Xnichʼon krixchanoe xchiʼuk mi muʼyuk bu chavuchʼbeik li xchʼichʼele, muʼyuk me akuxlejalik unbi. Oy me xkuxlejal sbatel osil li buchʼu jaʼ tsmakʼlin-o sba ta jbekʼtale xchiʼuk ti chuchʼ li jchʼichʼele, vaʼun ta jchaʼkuxes ta slajebal kʼakʼal» (Jn 6:53, 54).
14 Li lokʼolkʼopetik la stunes Jesuse jaʼ laj yakʼ ta ilel mi ta melel tskʼan tstsʼakliik Dios li krixchanoetike, vaʼun jaʼ jech kʼot ta pasel maʼ taje, yuʼun oy kʼusitik chopol lik snopik. «Xi laj yal ep yajchankʼoptak kʼalal laj yaʼiik taje: ‹Toj chopol ta aʼiel li mantal chale, ¿buchʼu xa noʼox tskʼan chchikinta?›». Sventa snaʼik ti skʼan sabeik smelolal ta mantal li kʼusi laj yal Jesuse, xi laj yalanbee: «Jaʼ j-akʼ xkuxlejal li chʼul espiritue; yan li bekʼete mu kʼusi xtun-o. Li kʼusitik laj xa kalboxuke jaʼ te likem tal ta chʼul espiritu xchiʼuk chakʼ kuxlejal». Akʼo mi jech, ep buchʼutik muʼyuk la xchikintaik li kʼusi laj yal Jesuse, yuʼun xi to chale: «Ta skoj taje, ep yajchankʼoptak sut spasik yan velta li kʼusitik tspasik onoʼoxe; muʼyuk xa bu la xchiʼinik batel» (Jn 6:60, 63, 66).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 6:44
Ikʼbil tal: Li verbo ta griego chichʼ alel liʼe, jaʼ skʼan xal «jochbil tal» xchiʼuk jaʼ jech chichʼ alel kʼalal chichʼ nitel tal ta nutiʼ li choye (Jn 21:6, 11), pe akʼo mi jech, maʼuk skʼan xal ti «chjochatik tal» yuʼun Dios li krixchanoetik mi muʼyuk ta yoʼonton tspasik li kʼusi tskʼane. Li kʼusi laj yal li Jesuse xuʼ van jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi chal Jeremías 31:3, ti bu xi laj yalbe steklumal li Jeovae: «Laj cal ti jʼechʼel la jcʼanot oe, jaʼ yuʼun yoquel to jech jcʼanojot o» (li ta Septuaginta koʼol tstunes li verbo ta griegoe). Li ta Juan 12:32 jaʼ jechtik chal ti chikʼ tal skotol krixchanoetik li Jesuse. Li Vivliae chal ti Jeovae yakʼojbe snop stuk krixchanoetik li kʼusi tskʼan tspasike. Ta jujuntal ta jnoptik mi chijtun ta stojolal o mi moʼoj (Dt 30:19, 20). Li Diose ta slekil yoʼonton chikʼ tal li buchʼutik lek yoʼontonike (Sl 11:5; Pr 21:2; Ech 13:48). Tstunes xchʼul espiritu xchiʼuk Vivlia sventa xikʼ tal li krixchanoetike. Li albil kʼop ta Isaías 54:13 ti te chichʼ albel skʼoplal ta Juan 6:45, chkʼot ta pasel ta stojolal li krixchanoetik ti chikʼ tal li Totile (koʼoltaso xchiʼuk Juan 6:65).
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 6:64
Li Jesuse snaʼoj xa onoʼox [...] buchʼu ti ch-akʼvan ta kʼabale: Jaʼ yakal chalbe skʼoplal Judas Iskariote li Jesuse. Kʼalal skʼan toʼox stʼuj li 12 yajtakboltak li Jesuse sjunul akʼobal la skʼopon li Stote (Lu 6:12-16). Li ta slikebale, jaʼ toʼox jun tukʼil yajtunel Dios li Judase. Pe li Jesuse snaʼoj onoʼox ti jech chal li albil kʼopetik ta Tsʼibetik ta Evreo Kʼop ti jaʼ jun slekil amigo ti ch-akʼvan ta kʼabale (Sl 41:9; 109:8; Jn 13:18, 19). Jech xtok, li Jesuse xil li kʼusi oy ta snopben xchiʼuk ta yoʼonton li krixchanoetike, jaʼ yuʼun laj yakʼ venta kʼalal lik spas kʼusitik chopol li Judase (Mt 9:4). Ta skoj ti xil kʼusi chkʼot ta pasel ta tsʼakal li Diose, snaʼoj xa onoʼox ti ch-akʼat ta kʼabal yuʼun slekil amigo li Jesuse. Akʼo mi jech, li Diose muʼyuk baʼyel xa onoʼox yaloj ti jaʼ ch-akʼvan ta kʼabal li Judase, yuʼun ti jechuk tspase mu xkʼot-o ti kʼu yelan stalelaltak xchiʼuk ti kʼu yelan chil li yajtuneltake.
Ta slikebal: Li jpʼel kʼop liʼe maʼuk chalbe skʼoplal li skʼakʼalil ayan li Judase, mi jaʼuk kʼalal laj yichʼ biiltasel kʼuchaʼal jtakbol kʼalal laj xa ox spas orasion sjunul akʼobal li Jesuse (Lu 6:12-16). Moʼoj, jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼalal lik xa ox sloʼla li Jesuse, pe jaʼuk li stuke ta ora noʼox lik yakʼ venta (Jn 6:70; 13:11 koʼoltaso xchiʼuk Jn 2:24, 25; Ap 1:1; 2:23). Taje chakʼ ta ilel ti mu ta aniluk lik spas jech stalel li Judase, yuʼun lek nopbil yuʼun. Li smelolal jpʼel kʼop «slikebal» (ta griego arkjé) li ta Tsʼibetik ta Griego Kʼope chjelilaj ti kʼu yelan chichʼ alel li ta jun loʼile. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta 2 Pedro 3:4 kʼalal «lik» xie, jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusitik laj yichʼ pasel ta slikebale. Pe li ta yantike oy noʼox spajeb li kʼusi skʼan xale. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Pedroe laj yal ti kʼalal yal tal chʼul espiritu ta stojolal li jyanlumetik ti «jaʼ jech kʼuchaʼal kʼot ta jtojolaltik ta slikebale» (Ech 11:15). Li ta loʼil liʼe, li Pedroe maʼuk yakal chalbe skʼoplal ti bakʼin ayane mi jaʼuk li ta skʼakʼalil ti laj yichʼ tʼujel ta jtakbole. Moʼoj, jaʼ yakal chalbe skʼoplal li Pentekostes ta sjabilal 33 kʼalal yal tal li chʼul espiritu sventa xkʼot ta pasel li kʼusi oy ta yoʼonton Diose (Ech 2:1-4). Xuʼ jtabetik yan skʼelobiltak ti kʼu yelan chjel li jpʼel kʼop kʼalal chichʼ alel «slikebal» li ta Lukas 1:2, Juan 15:27 xchiʼuk 1 Juan 2:7.
24-30 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | JUAN 7, 8
«Li Jesuse laj yichʼ ta mukʼ li Stote xchiʼuk la stoybe skʼoplal»
cf paj. 100 par. 5, 6
«Xi tsʼibabile»
5 Li Jesuse tskʼan ti akʼo snaʼ krixchanoetik ti bu likem tal li kʼusi chakʼ ta chanele. Jaʼ yuʼun xi laj yale: «Maʼuk kuʼun li kʼusi chkakʼ ta chanele, moʼoj, jaʼ yuʼun li buchʼu la stakun tale» (Jn 7:16). Xi laj yal xtoke: «Maʼuk ta jpas jtosuk ti kʼusi chlokʼ ta koʼonton jtuke; moʼoj, yuʼun li kʼusitik yakal chkalboxuke jaʼ jech chkal kʼuchaʼal la xchanubtasun li Totile» (Jn 8:28). Xchiʼuk xi jamal laj yale: «Maʼuk chlokʼ ta koʼonton jtuk li kʼusitik chkalboxuke; yuʼun jaʼ yakal tspas yabtel li Totil ti oy ta jtojolale» (Jn 14:10). Jtos ti kʼu yelan laj yakʼ ta ilel ti melel li kʼusitik chakʼ ta chanele jaʼ ti te la slokʼes ta Vivlia li kʼusitik laj yale.
6 Kʼalal ta jkʼeltik batel lek li kʼusitik laj yal Jesus ti te tsʼibabil ta Vivliae, chkakʼtik venta ti laj yalbe skʼoplal o tukʼ te la slokʼes tal ta Vivlia mas ta oʼlol li ta Tsʼibetik ta Evreo Kʼope. Xuʼ van ta slikebale muʼyuk tsots skʼoplal yilel ti kʼusi laj yale o xuʼ van oy buchʼu chal ti kʼu yuʼun muʼyuk bu laj yalbe skʼoplal skotol li livroetik ta Vivlia ta skʼakʼalile, yuʼun oy oxib jabil xchiʼuk oʼlol chanubtasvan xchiʼuk ta buyuk noʼox la xchol mantal. Ti melel xkaltike, yikʼaluk van jech la spas maʼ taje. Jvules ta joltik ti kʼajomal noʼox jlom laj yichʼ tsʼibael li kʼusitik laj yal xchiʼuk la spase (Jn 21:25). Jech onoʼox ta melel, te noʼox van jayibuk ora chichʼ kuʼuntik ta xchanel skotol li kʼusitik laj yal Jesus ti te tsʼibabil ta Vivliae. Ti jtsaktik ta venta taje, ta melel toj labal sba ti ta jayibuk noʼox ora ti chchanubtasutik ta sventa Dios xchiʼuk li Ajvalilal yuʼune, ti te laj yalbe skʼoplal mas ta oʼlol li kʼusi chal li livroetik ta Tsʼibetik ta Evreo Kʼope. Jech xtok, ep ta velta kʼalaluk chanubtasvane muʼyuk te stsakoj li balbalvunetike. Kʼalal laj yal li Mantaletik ta Vitse, laj yalbe skʼoplal li Tsʼibetik ta Evreo Kʼop ta skoj ti ep xa ta velta yalojbe skʼoplale o ta skoj ti komem xa lek ta sjole.
Tsaluk kuʼuntik li espiritu liʼ ta balumile, jaʼ kichʼtik li chʼul espiritue
19 Jchʼunbetik-o smantal li Jeovae. Li Jesuse jaʼ onoʼox la spas li kʼusi lek chil Diose. Pe te van junuk velta ti mu jechuk tskʼan tspas laj yaʼi kʼuchaʼal tskʼan sTote. Akʼo mi jech, laj yakʼ ta ilel ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal li Jeovae, xi laj yalbee: «Mu me xcʼot ta pasel cʼusi tscʼan coʼnton jtuc. Jaʼ acʼo cʼotuc ta pasel li cʼusi tscʼan avoʼntone» (Lu 22:42). Xi jakʼbe jbatike: «¿Mi ta onoʼox jchʼun li kʼusi chal Dios akʼo mi mu toj kʼunuk ta pasele?». Toj tsots me skʼoplal ti jchʼuntik mantal sventa jtatik li kuxlejale. Jvules ta joltik ti skʼan jchʼunbetik skotol li smantale, yuʼun jaʼ yakʼoj li jkuxlejaltike xchiʼuk li kʼusi chtun kuʼuntike (Sl 95:6, 7). Jaʼ mas toj tsots skʼoplal li xchʼunel mantale, yuʼun jaʼ to jech xuʼ lek xilutik li Diose.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
¿Kʼu yuʼun skʼan xkaltik li kʼusi melele?
¿Kʼusi laj yakʼ jchantik li Jesukristo ta sventa taje? Jun veltae, xi albat yuʼun jlom krixchanoetik ti muʼyuk xchʼunel yoʼontonik ta stojolale: «Lokʼan batel liʼe, batan ta Judea». Vaʼun xi la stakʼ li Jesuse: «Muyanik batel ta kʼin li voʼoxuke [ti te chichʼ pasel ta Jerusalene]; yuʼun li voʼone muʼyuk to bu chimuy batel li ta kʼin taje, yuʼun muʼyuk to bu kʼotem lek korail». Ta tsʼakal jutuke, bat onoʼox ta Judea sventa tspas li kʼin ta Jerusalene. ¿Kʼu yuʼun jech laj yal li Jesuse? Yuʼun muʼyuk sderechoik ta snaʼel bu oy ta melel li Jesuse. Jaʼ yuʼun chaʼa, akʼo mi muʼyuk la sjut kʼop li Jesuse, muʼyuk bu jamal laj yalanbe skotol, taje jaʼ sventa mu kʼusi spasbat li stuke o mu kʼusi spasbat li yajchankʼoptake. Pe muʼyuk bu la sjut kʼop. Li jtakbol Pedroe xi laj yal ta stojolal li Kristoe: «Muʼyuk bu la saʼ smul li stuke, mi jaʼuk bu loʼlavan ta skʼopojel» (Jn 7:1-13; 1Pd 2:22).
nwtsty li bu chalbe mas smelolal li Jn 8:58
Oyun xa onoʼox: Li judaetik ti skontrainojik li Jesuse tskʼan chakʼbeik ton ta skoj ti laj yal ti yiloj li Abraane, akʼo mi muʼyuk toʼox bu yichʼoj 50 jabil li Jesuse (Jn 8:57). Ti kʼu yelan la stakʼ li Jesuse jaʼ te laj yakʼ ta aʼiel ti jaʼ xa onoʼox jun tsatsal anjel te ta vinajel kʼalal skʼan toʼox xtal ta balumil xchiʼuk ti muʼyuk toʼox bu ayanem li Abraane. Li ta griego kʼop egó eimí (oy jlom Vivliaetik sjelubtasojik kʼuchaʼal «Voʼon»), chakʼ ta aʼiel ti jaʼ Dios li Jesus ta skoj li kʼusi chal li versikulo liʼe, ta skoj ti jaʼ jech jelubtasbil li ta Septuaginta li kʼusi chal ta Éxodo 3:14, jaʼ yuʼun chalik ti skʼan la koʼol xichʼ jelubtasel li chib versikuloetik taje. Jech xtok, li kʼusi laj yal Jesus ta Juan 8:54, 55 chakʼ ta aʼyel ti mu xkoʼolajik xchiʼuk li Stote.