Ti bu laj yichʼ lokʼesel li stakʼobiltak li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj
2-8 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EVREOS 7, 8
«Paleot sbatel osil jech kʼuchaʼal li Melkisedeke»
it-2 paj. 359 par. 13, 14
Melkisedek
Jaʼ ajvalil yuʼun li voʼneal Saleme xchiʼuk jaʼ «pale yuʼun Dios ta [vinajel]» ti jaʼ li Jeovae (Gé 14:18, 22). Jaʼ li baʼyel pale ti chalbe skʼoplal li Tsʼibetike; jaʼ xa onoʼox pale kʼalal skʼan toʼox li sjabilal 1933 kʼalal muʼyuk toʼox talem li Jesuse. Ta skoj ti jaʼ ajvalil yuʼun Salem ti jaʼ smelolal «Jun oʼontonal» xie, li jtakbol Pabloe laj yakʼbe sbiin «Ajvalil yuʼun Jun oʼontonal» xchiʼuk lek xkʼot-o xtok ta skoj ti jaʼ skʼan xal «Ajvalil yuʼun Tukʼilal» li sbi Melkisedeke (Evr 7:1, 2). Chalike, li sbi Jerusalene jaʼ te lokʼ talel li ta sbi jteklum Salem, yuʼun bakʼintike Salem noʼox chichʼ albel li Jerusalene (Sl 76:2).
Li moltotil Abrane (Abraan) la stsal li Quedorlaomer xchiʼuk li xchiʼiltak ta ajvalilale, vaʼun ta tsʼakale kʼot kʼalal to ta stenlejal Savé o «li Stenlejal yuʼun Ajvalil» sbie. Vaʼun, li Melkisedeke «la sloqʼues pan xchiʼuk yaʼlel tsʼusub» xchiʼuk laj yakʼbe bendision li Abraane, xi laj yalbee: «Acʼo yacʼbot ep bendición li Dios te oy ta vinajele, jaʼ li yajval vinajel banamile. Acʼo ichʼatuc ta mucʼ li Dios te oy ta vinajele; jaʼ ti laj yacʼbot atsal li avajcontrae». Vaʼun li Abraane laj yakʼbe li pale xchiʼuk ajvalil «jujun ta lajlajuneb li cʼusitic la spoj sutel tale», jaʼ xkaltik, «jaʼ laj yakʼbe li bu mas lekike», ti jaʼ te la sta talel kʼalal la stsal ta paskʼop li ajvaliletik taje (Gé 14:17-20; Evr 7:4).
it-2 paj. 360 par. 4
Melkisedek
¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti «mu nabiluk [...] kʼusi ora vokʼ, kʼusi ora cham» li Melkisedeke?
Li Pabloe oy kʼusi lek jamal laj yal ta stojolal Melkisedek kʼalal xi laj yale: «Mu nabiluk buchʼu stot smeʼ, buchʼu yutsʼ yalal, kʼusi ora vokʼ, kʼusi ora cham», pe «pale-o ta j-echʼel ta skoj ti xkoʼolaj kʼuchaʼal Xnichʼon Diose» (Evr 7:3). Li Melkisedeke vokʼ o ayan xchiʼuk cham jech kʼuchaʼal chkʼot ta stojolal skotol krixchanoetike. Akʼo mi jech, muʼyuk bu chichʼ albel skʼoplal li sbi stot smeʼe, muʼyuk bu chichʼ albel skʼoplal buchʼutik smoltotak mi jaʼuk li snitilule xchiʼuk li ta Vivliae muʼyuk bu chalbe skʼoplal ti kʼu yelan lik talel xkuxlejal o ti kʼu yelan chame. Jech oxal chaʼa, li Melkisedeke jaʼ slekil kʼelobil kʼot ta stojol li Jesukristo ti muʼyuk spajeb li yabtel ta paleale. Jech kʼuchaʼal li Melkisedek ti muʼyuk buchʼu laj yichʼbe yabtel ta paleal xchiʼuk muʼyuk buchʼu och ta xkʼexole, jaʼ jech li Kristo eke muʼyuk buchʼu laj yichʼbe yabtel ta mero bankilal pale xchiʼuk li Vivliae chakʼ ta ilel ti muʼyuk buchʼu ch-och ta xkʼexol sbatel osile. Jech xtok, akʼo mi te vokʼ ta snitilulal Juda xchiʼuk ti te lik tal stsʼunbal ta stojolal ajvalil David li Jesukristoe, pe ti bu lik tal snitilulale muʼyuk bu la sokes li yabtel ta paleale, jech xtok muʼyuk kʼusi la spas sventa stsak yabtel ta paleal xchiʼuk li ta ajvalilale. Jaʼ jech kʼot ta pasel kʼuchaʼal yaloj onoʼox li Jeovae.
it-2 paj. 359 par. 15
Melkisedek
Skʼelobil paleal yuʼun Kristo. Li ta jun albil kʼop ti tsots skʼoplal ta stojolal Mesiase, li Jeovae xi jamal laj yalbe Jesus ti jaʼ la stsʼiba li Davide: «Voʼot chaʼoch ta paleal sbatel osil; jaʼ jech avabtel chavichʼ jech chac cʼu chaʼal li Melquisedeque» (Sl 110:1, 4). Li salmo taje laj yakʼbe snaʼ j-evreoetik ti chib yabtel tspas li albil Mesiase, ch-och ta paleal xchiʼuk ta ajvalil. Li ta skarta la stakbe batel j-evreoetik li jtakbol Pabloe jamal laj yalbe skʼoplal li albil Mesiase, yuʼun laj yal ti Jesuse «kʼotem kʼuchaʼal mero bankilal pale sbatel osil jech kʼuchaʼal li Melkisedeke» (Evr 6:20; 5:10; kʼelo PACTO).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w00 15/8 paj. 14 par. 11
Matanaletik ti chchʼam li Jeovae
11 Xi chal li jtakbol Pabloe: «Vaʼanbil sventa chakʼ matanaletik xchiʼuk milbil matanaletik skotol li buchʼu chichʼ vaʼanel ta mero bankilal palee» (Evr 8:3). Kakʼtik venta ti chchʼak ta chaʼvokʼ Pablo li matanaletik chakʼik li mero bankilal pale ta voʼneal Israele: «matanaletik» o «milbil matanaletik ta skoj li mulile» (Evr 5:1). Li krixchanoetike nopem xaʼiik chakʼik matanal sventa chakʼ ta ilel ti chkʼanvanike xchiʼuk ti chkʼuxubinvanike, jech kʼuchaʼal sventa sta yamigotak xchiʼuk sventa lek x-ilat yuʼun junuk krixchanoe (Gé 32:20; Pr 18:16). Jaʼ jech ek, li matanaletik chal Mantal ti skʼan akʼel ta stojolal Diose oy jlom ti jaʼ sventa lekuk x-ilvan li Diose. Kʼalal muʼyuk chichʼ chʼunel li Mantale, persa oy kʼusi skʼan xichʼ akʼel, skʼan xichʼ akʼel «milbil matanaletik ta skoj li mulile». Li baʼyel svoʼobal livro ta Vivliae (Pentateuco), mas to li slivroal Éxodo, Levítico xchiʼuk Numerose, ep chalbe skʼoplal li jujuchop matanaletik xchiʼuk milbil matanaletike. Akʼo mi vokol van ta aʼibel smelolal xchiʼuk vokol chvul ta joltik li kʼusitik te tsakal skʼoplale, pe oy jlom li kʼusitik sventa matanaletik ti sta-o ti jchanbetik skʼoplale.
it-2 paj. 574 par. 4
Trato
¿Kʼusi smelolal ti «muʼyuk xa stu» li trato sventa Mantale?
Akʼo mi jech, li trato sventa Mantale «muʼyuk xa stu kʼot» xkaltik kʼalal laj yal Dios ta stojolal j-alkʼop Jeremias ti tspas jun achʼ tratoe (Jer 31:31-34; Evr 8:13). Li ta sjabilal 33 kʼalal talem xa ox Jesuse, muʼyuk xa sbalil kom li trato sventa Mantal ta skoj ti laj yakʼ sba ta milbil matanal ta jtel teʼ sventa vokolil li Kristoe (Kol 2:14), vaʼun jaʼ kom ta xkʼexol li achʼ tratoe (Evr 7:12; 9:15; Ech 2:1-4).
9-15 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EVREOS 9, 10
«Snakʼobal ta sventa li kʼusitik lek chtale»
it-2 paj. 635 par. 4
Perton
Jech kʼuchaʼal chal li smantal Dios ti laj yichʼ akʼbel li j-israeletike, sventa chichʼ akʼel ta perton li jun krixchano ti la saʼ smul ta stojolal Dios o ta stojolal jun xchiʼile, baʼyel skʼan xchapan kʼuchaʼal chal Mantale, te une, skʼan xakʼbe jun matanal li Jeovae, ti jutuk mu skotoluk velta jech skʼan pasele (Le 5:5–6:7). Taje jaʼ jech kʼuchaʼal laj yal Pablo liʼe: «Jech, jutuk mu skotoluk jaʼ to xuʼ sak xkom li kʼusitik mi chichʼ akʼbel chʼichʼ jech kʼuchaʼal chal Mantale, jech xtok muʼyuk me perton mi muʼyuk bu laj yichʼ malel chʼichʼe» (Evr 9:22). Akʼo mi jech, li xchʼichʼel chonbolometike mu toʼox xuʼ xchʼayes ta j-echʼel li muliletike xchiʼuk ti sakuk xa tajek sjol yoʼonton li jun krixchanoe (Evr 10:1-4; 9:9, 13, 14). Yan li albil achʼ tratoe xuʼ ta xichʼ tael-o perton ta melel, ti jaʼ koliyal li matanal pojelal laj yakʼ Kristoe (Jer 31:33, 34; Mt 26:28; 1Ko 11:25; Ef 1:7). Kʼalal ay ta balumil li Jesuse laj yakʼ ta ilel ti akʼbil yabtel sventa tspasvan ta perton kʼalal la xpoxta jun vinik ti alubem yakane (Mt 9:2-7).
cf paj. 183 par. 4
«Tsʼakliun-o batel»
4 Li Vivliae muʼyuk chal kʼu yelan kʼot ta vinajel li Jesuse, ti kʼu yelan laj yichʼ chʼamele xchiʼuk ti kʼu yelan xmuyubaj laj yil sbaik xchiʼuk li Stote, akʼo mi jech, laj xa onoʼox yal li kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal mi sut batele. Chalbe skʼoplal jun chʼul abtel ti mas ta 1,500 jabil laj yilik chichʼ pasel li judaetike. Li mero bankilal palee jkoj ta jabil ch-och li ta mero chʼul Kuarto ta temploe, vaʼun tsvij ta xkaxail mantal li xchʼichʼel milbil matanaletik ti chichʼ akʼel li ta Skʼakʼalil Chʼayob mulile. Kʼalal jech tspas li mero bankilal palee, jaʼ chakʼ ta ilel li kʼusi chkʼot spas li Mesiase. Kʼalal sut batel ta vinajel li Jesuse kʼot ta pasel yuʼun li vaʼ skʼelobil taje. Te kʼot ta yeloval sat li Stote, ti jaʼ li bu mas chʼul ta skotol li vinajelbalumile, te laj yakʼbe ta jun noʼox velta xchiʼuk sventa sbatel osil li sbalil matanal pojelal laj yakʼe (Evr 9:11, 12, 24). ¿Mi la xchʼam li Jeovae?
it-2 paj. 638 par. 7
Tukʼilal
Li tukʼilal chal ta smantal Moisese. Li Mantal ti laj yichʼ akʼbel Israel ta stojolal Moisese te chal ti akʼo yichʼ vaʼanel paleetik xchiʼuk ti akʼo yichʼ akʼel milbil matanal chonbolometike. Jech kʼuchaʼal laj yal li jtakbol Pablo ti akʼbat snaʼ yuʼun Diose, akʼo mi likem tal ta stojolal Dios li tukʼil Mantale, mi jaʼuk onoʼox bu pas ta tukʼil krixchanoetik li buchʼutik laj yakʼbeik yipal spasel li kʼusi chal Mantale mi jaʼuk li paleetike xchiʼuk li matanaletik chakʼike (Evr 7:11, 19; 10:1). Maʼuk noʼox ti muʼyuk bu koltaatik lokʼel ta stojolal li mulil xchiʼuk lajelale, yuʼun mas to laj yakʼ ta ilel ti jpasmuliletike (Ro 3:20; 7:7-13). Akʼo mi jech, skotol li kʼusitik laj yal Dios ta Mantale, kʼot-o ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose: Li Mantale tun ta «jchabivanej» sventa chikʼ batel ta stojolal Kristo li krixchanoetike, jaʼ jun lekil «snakʼobal li Mantal ta sventa li kʼusitik lek chtale» (Gal 3:19-25; Evr 10:1). Jech oxal chaʼa, kʼalal chalbe skʼoplal Pablo «li kʼusi muʼyuk bu xuʼ yuʼun li Mantal ta skoj ti kʼun ta sventa li bekʼete» (Ro 8:3), jech kʼuchaʼal chalbe smelolal Evreos 7:11, 18-28 jamal xvinaj ti jaʼ chalbe skʼoplal ti mu xuʼ yuʼun li mero bankilal pale juda sventa «lek tsʼakal tskolta» li buchʼutik chtun ta stojolale (li mero bankilal palee jaʼ li buchʼu oy ta sba li milbil matanaletike xchiʼuk ti ch-och li ta mero Chʼul Kuarto li ta Skʼakʼalil chʼayob mulil ti yichʼoj ochel li xchʼichʼel matanale). Li milbil matanaletik chakʼik ta stojolal li paleetik ti jaʼ snitilul Aarone tun onoʼox sventa lek ch-ilatik yuʼun Dios li j-israeletike, pe muʼyuk onoʼox bu koltaatik ta j-echʼel (jaʼ xkaltik, li ta mulile) ti muʼyuk xa smul chaʼi sbaike. Taje jaʼ li kʼusi laj yalbe skʼoplal Pablo kʼalal chal ti mu xuʼ «xtukʼib yuʼunik li buchʼutik chnopajik ta stojolal» li matanaletik sventa chʼayob mulile, jaʼ xkaltik, ti tukʼ xa xkom li sjol yoʼontonike (Evr 10:1-4; koʼoltaso xchiʼuk Evr 9:9). Li mero bankilal palee mu xtoj yuʼun ta melel li kʼusi chtun sventa chpojatik ta melel yuʼun li mulile. Jaʼ noʼox li paleal yuʼun Kristo ti chjalij sbatel osil xchiʼuk li matanal laj yakʼe xuʼ spojutik li ta mulile (Evr 9:14; 10:12-22).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
w92 1/3 paj. 31 par. 4-6
Li kʼusitik tsjakʼ jkʼelvunetike
Li Pabloe laj yal ti persa oy kʼusi skʼan xichʼ milel sventa oyuk sbalil li trato tspas Dios xchiʼuk li krixchanoetike. Li trato sventa Mantale jaʼ jun skʼelobil taje. Li Moisese jaʼ jkʼopojel li ta trato taje, jaʼ li buchʼu la spas ta jmoj skʼopik xchiʼuk Dios xchiʼuk li voʼneal Israele. Taje jaʼ li kʼusi tsots skʼoplal la spas Moises xchiʼuk jaʼ li buchʼu la skʼopon li j-israeletik kʼalal ochik li ta tratoe. Jaʼ yuʼun li Moisese laj yichʼ ojtikinel ti jaʼ la spas li trato sventa Mantale, ti jaʼ te lik talel ta stojolal li Jeovae. Pe ¿mi la smal xchʼichʼel Moises sventa oyuk sbalil li trato sventa Mantale? Moʼoj, yuʼun laj yichʼ akʼel chonbolometik, jaʼ laj yichʼ malbel xchʼichʼel, maʼuk li xchʼichʼel Moisese (Evr 9:18-22).
¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li trato ti la spas Jeova xchiʼuk steklumal Israel ta mantale? Li Kristoe jaʼ li jkʼopojel yuʼun li trato taje, jaʼ Jkʼopojel yuʼun Jeova xchiʼuk li Israel ta mantale. Akʼo mi jaʼ te likem talel ta stojolal Jeova li trato taje, jaʼ kom ta sba li Jesukristoe. Yuʼun maʼuk noʼox ti jaʼ Jkʼopojel yuʼun li tratoe, yuʼun kʼalal ay ta balumile la xchiʼinan li buchʼutik baʼyel ochik li ta trato taje (Lu 22:20, 28, 29). Jech xtok, spas yuʼun skotol li kʼusitik skʼan pasel sventa xakʼ li matanal ti chtun sventa oyuk sbalil li tratoe. Li milbil matanal taje maʼuk chonbolometik, jaʼ xkuxlejal jun krixchano ti tukʼe. Jaʼ yuʼun li Pabloe xuʼ xal ti Kristoe jaʼ li krixchano ti la spas li achʼ tratoe. Kʼalal «och batel ta vinajel [li Kristo] sventa tsvaʼan sba ta stojolal Dios yoʼ skʼan vokol ta [jtojolaltike]», lik abtejuk li achʼ tratoe (Evr 9:12-14, 24).
Kʼalal laj yalbe skʼoplal Moises xchiʼuk Jesus ti la spasik trato kʼuchaʼal krixchanoetike, li Pabloe muʼyuk bu laj yakʼ ta aʼiel ti yuʼun jaʼ la slikesik stukik li tratoetike, yuʼun jaʼ laj yakʼ li Diose. Moʼoj, yuʼun xchaʼvoʼalik te tsakal skʼoplalik ta skoj ti jaʼ jkʼopojeletik yuʼun kʼalal laj yichʼ pasel li tratoetik taje. Ta jujuntal li trato taje persa oy kʼusi laj yichʼ milel... chonbolometik ta stojolal li Moisese, li Jesuse laj yakʼ xchʼichʼel stuk ta stojolal li buchʼutik ch-ochik li ta achʼ tratoe.
it-1 paj. 291 par. 4
Ichʼvoʼ
Li Lukase laj yal ti jaʼo yakal tspas orasion Jesus kʼalal laj yichʼ voʼe (Lu 3:21). Jech xtok, li buchʼu la stsʼiba li karta sventa Evreos chal ti kʼalal och tal ta balumil li Jesukristoe (maʼuk kʼalal vokʼe, yuʼun mu toʼox xkʼopoj, jaʼo kʼalal bat svaʼan sba sventa chichʼ voʼ xchiʼuk ti lik spas yabtele), xi laj yal jech kʼuchaʼal chal Salmo 40:6-8: «‹Muʼyuk xakʼan milbil matanal xchiʼuk li matanale, pe la achapanbun jbekʼtal[›]. [...] ‹¡Kʼelo avil! Lital (te tsʼibabil jkʼoplal li ta balbalvune) sventa ta jpas li kʼusi tskʼan avoʼontone, Dios›» (Evr 10:5-9). Li Jesuse ta steklumal onoʼox Judaetik vokʼ, ti spasojik xa onoʼox jun trato xchiʼuk Diose, li trato ta sventa li Mantale (Éx 19:5-8; Gal 4:4). Ta skoj taje, li Jesuse te xa ox oy skʼoplal li ta trato xchiʼuk Jeova kʼalal bat ta stojolal Juan sventa xichʼ voʼe. Pe li stuke maʼuk noʼox tspas li kʼusi chal li Mantale. Bat ta stojolal Jeova sventa tspasbe li kʼusi tskʼan yoʼontone, ti chakʼ li xkuxlejal ti chapanbil sventa chakʼbe-o slajeb li milbil matanal chonbolometik ti chichʼ toʼox akʼel jech kʼuchaʼal chal li Mantale. Xi chal li jtakbol Pabloe: «Ta sventa ‹li kʼusi tskʼan yoʼonton› taje, laj kichʼtik chʼultajesel ta sventa ti laj yakʼ sbekʼtal ta jun noʼox velta ta j-echʼel li Jesukristoe» (Evr 10:10). Li kʼusi oy ta yoʼonton Dios ti akʼo spas li Jesuse jaʼ ti akʼo spas li kʼusitik sventa Ajvalilal yuʼun Diose, taje laj onoʼox spas li Jesuse (Lu 4:43; 17:20, 21). La xchʼam li Jeovae xchiʼuk lek laj yaʼi ti jech bat svaʼan sba ta stojolal li Xnichʼone, la stʼuj ta xchʼul espiritu xchiʼuk xi laj yale: «Voʼot Jnichʼonot, jkʼanojot, ximuyubaj avuʼun» (Mr 1:9-11; Lu 3:21-23; Mt 3:13-17).
16-22 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EVREOS 11
«¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal li xchʼunel koʼontontike?»
Kakʼ ta ilel ti jchʼunojtik lek ti chkʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi yaloje
6 Oy chaʼtos kʼusi skʼan xal li xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal chal Evreos 11:1 (kʼelo). Baʼyele «jaʼ ti oy kʼusi malabil ti chkʼot onoʼox ta pasel ta persae». Taje te smakojbe skʼoplal li kʼusitik jpatoj-o koʼontontik chkʼot ta pasel ta tsʼakale. Jech kʼuchaʼal liʼe, jpatoj koʼontontik ti chlaj skʼoplal skotol li choplejale xchiʼuk ti chtal jun achʼ balumile. Xchibale «li xchʼunel oʼontonale [...] jaʼ slekil vinajeb ti kʼusitik onoʼox jaʼe akʼo mi mu xvinaj ta kʼelel». Jech kʼuchaʼal liʼe, akʼo mi mu xkiltik li Jeovae, li Jesukristoe, li anjeletike xchiʼuk li Ajvalilal yuʼun Dios ti te oy ta vinajele, jchʼunojtik ti oye (Evr 11:3). ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti jchʼunojtik lek ta melel li kʼusi yaloj tspas Diose xchiʼuk ti jchʼunojtik lek li kʼusitik mu xkiltike? Chkakʼ ta ilel ta jkuxlejaltik xchiʼuk ta jkʼopojeltik.
«Ch-acʼbat smoton li bochʼo ta saʼe»
¿Kʼusi skʼan jpastik sventa lek chilutik li Jeovae? Xi la stsʼiba li Pabloe: «Me muʼyuc xchʼunojel coʼntontique, mu xuʼ lec chijyilutic li Diose». Li Pabloe muʼyuk laj yal ti vokol sventa lek xilutik Dios mi muʼyuk xchʼunel koʼontontike, moʼoj, yuʼun laj yal ti mu xuʼ lek chilutike. Jaʼ xkaltik, li xchʼunel koʼontontike toj tsots skʼoplal sventa jlekubtasbetik yoʼonton li Diose.
¿Kʼu yelan li xchʼunel oʼontonal ti lek chil li Jeovae? Oy chaʼtos kʼusi smakoj. Baʼyel, li jun krixchanoe «persa chchʼun ti oy li Diose». Yan Vivliae chal ti «scʼan chʼunel ti cuxul ti Diose». ¿Kʼuxi xuʼ lek chilutik mi mu jchʼuntik ti oy ta melele? Jaʼ yuʼun, li melel xchʼunel koʼontontike oy to kʼusi smakoj, yuʼun li pukujetik eke xchʼunojik ti oy li Diose (Snt 2:19). Ti jchʼunojtik ti oy ta melel li Diose oy kʼusi tstij koʼontontik spasel, taje te chkakʼtik ta ilel ta jkuxlejaltik jech kʼuchaʼal lek chile (Snt 2:20, 26).
Xchibal, «persa chchʼun» ti «ch-acʼbat smoton» yuʼun Dios li jun krixchanoe. Li buchʼu oy xchʼunel yoʼonton ta melele, spatoj lek yoʼonton ti mu jecheʼuk yakʼoj persa jech xkuxlejal kʼuchaʼal lek chil li Diose (1Ko 15:58). ¿Kʼuxi xuʼ lek chilutik Dios mi mu jchʼuntik ti oy ta yoʼonton chakʼ jmotontik o ti xuʼ yuʼune? (Snt 1:17; 1Pe 5:7.) Li jun krixchano ti chal ti muʼyuk oyutik ta yoʼonton li Diose, ti muʼyuk kʼusi snaʼ stoj ta vokole xchiʼuk ti muʼyuk slekil yoʼontone, mu xojtikin li Dios ti chalbe skʼoplal li Vivliae.
¿Buchʼutik chakʼbe smoton li Jeovae? Jaʼ «li bochʼo ta saʼe» xi li jtakbol Pabloe. Jlik livro ti jaʼ sventa li buchʼutik tsjelubtasik ta yan kʼop li Vivliae chal ti jpʼel kʼop ta griego «li bochʼo ta saʼe» ti xie, maʼuk skʼan xal ti «oy bu chbat jsaʼtike», yuʼun jaʼ skʼan xal ti «chkichʼtik ta mukʼe». Yan livro xtoke chal ti jpʼel kʼop taje chakʼ ta aʼiel ti kʼu to yepal oy ta koʼontontik xchiʼuk ti skʼan jsaʼtike. Jech ta melel, li Jeovae chakʼbe smoton li buchʼutik chlokʼ ta yoʼontonik yichʼel ta mukʼ ta melel ta skoj ti oy xchʼunel yoʼontonik xchiʼuk ti skʼanojike (Mt 22:37).
Jpʼeluk me ta koʼonton jchʼuntik ti chkʼot ta pasel li kʼusi jmalaojtike
10 Xi laj yal jtakbol Pablo li ta kapitulo 11 ta Evreose: «Oy antsetik ti la xchʼam yanimaik ti chaʼkuxiik tale, pe oy yan viniketik ti tsots tajek akʼbat svokolik ta skoj ti muʼyuk la xchʼamik [jtosuk] [...] pojelale, taje jaʼ sventa staik li chaʼkuxesel ti mas leke» (Evr 11:35). Ep yajtuneltak Diose tukʼ yoʼonton laj yakʼ sbaik akʼo mi la snuptanik preva ta skoj ti xchʼunojik ti yaloj chchaʼkuxesvan ta tsʼakal li Diose. Snaʼojik onoʼox ti chchaʼkuxesatike xchiʼuk ti chkuxiik sbatel osil ta Balumile. Jnoptik avaʼi li kʼusi la snuptan Nabot xchiʼuk li Sakariase. Lajik ta ton xchaʼvoʼalik, vaʼun jaʼ jech chamik ta skoj ti la xchʼunbeik smantal Diose (1Re 21:3, 15, TNM; 2Cr 24:20, 21). Li Daniel eke laj yichʼ jipel ochel ta xchʼen leonetik ti chviʼnajik tajeke. Jaʼ jech li oxvoʼ xchiʼiltak eke, laj yichʼik jipel ochel ta orno ti solel xpulpun skʼakʼale. Ta melel, jaʼ xlokʼ venta laj yaʼiik ti xchamike xchiʼuk ti tukʼ-o xakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Xchʼunojik lek ti ch-akʼbatik yuʼun Jeova li xchʼul espiritue xchiʼuk ti chkoltaatik sventa xkuch yuʼunik kʼusiuk prevaile (Da 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Evr 11:33, 34).
11 Ep j-alkʼopetike kuch yuʼunik labanel xchiʼuk tikʼatik ta chukel, jech kʼuchaʼal la snuptan li Micaías (Micaya) xchiʼuk Jeremiase. Li yan j-alkʼopetike «xanavik ta takixokol balumil, ta vitstik, ta chʼentik xchiʼuk ta nail chʼentik», jech kʼuchaʼal la spas li Eliase. Pe tukʼ kuch yuʼunik li prevaetike, yuʼun spatoj yoʼontonik ti «chkʼot onoʼox ta pasel ta [persa]» li kʼusi spatoj-o yoʼontonike (Evr 11:1, 36-38; 1Re 18:13; 22:24-27; Jer 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2).
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-1 paj. 920 par. 3
Xchʼunel oʼontonal
Skʼelobil xchʼunel oʼontonal ta voʼne. Li buchʼutik laj yalbe skʼoplal Pablo ti jaʼik li «epal [testigoetike]» oy kʼusi tsatsubtasbat-o li xchʼunel yoʼontonike (Evr 12:1). Jech kʼuchaʼal liʼe, li Abele snaʼoj li kʼusi laj yal Dios ta sventa li «nitilulal» ti chvochʼbe sjol li kiletel chone. Jech xtok, laj yakʼ venta ti kʼot ta pasel yuʼun li kʼusi laj yal Jeova ta stojolal li stot smeʼ ta Edene. Kʼalal muʼyuk xa ox bu te oyik ta paraisoe, li Adan xchiʼuk yutsʼ yalale chikʼinajik sventa tsta sveʼelik ta skoj ti chopol kʼoptabil li balumile, vaʼun naka chʼixetik xa noʼox chchʼi li ta balumile. Xuʼ van laj yil Abel ti jaʼ lek chaʼi chchiʼin smalal li Evae xchiʼuk ti jaʼ tspasat ta mantal yuʼun li Adane. Yikʼaluk van albat yuʼun smeʼ ti kʼux tajek chaʼi kʼalal ch-alaje. Jech xtok, li yochebal nichimaltik Edene chabibil yuʼun keruvinetik xchiʼuk te xjoyet jun espada ti tsanem skʼakʼale (Gé 3:14-19, 24). Skotol taje jaʼ «slekil vinajeb» yuʼun Abel xchiʼuk jaʼ la xchʼun-o ta melel ti chtal li kolebal ta stojolal li albil nitilulale; ta skoj taje jaʼ tijbat-o yoʼonton ti «laj yakʼ milbil matanal ti mas oy sbalil ta stojolal li Diose, ti jaʼ mu sta li yuʼun Kaine» (Evr 11:1, 4).
Laj yakʼ venta ti lek ilat yuʼun li Diose
Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi skʼan xal ti «laj yichʼ ikʼel batel sventa muʼyuk bu chil lajelal» li Enoque? Li Jeovae ta slekil yoʼonton laj yikʼ batel ta lajelal li Enoque, ti jaʼ xa muʼyuk laj yil svokol li ta milel ch-akʼbat oxe. Pe ¿kʼuxi la snaʼ ti «lek ilat yuʼun li [Dios]» li Enoque? Xuʼ van akʼbat yil yuʼun Dios ta jun skʼelobil juʼelal ti kʼatajem xa ox ta paraiso li Balumile. Kʼalal akʼbat xa ox yil yuʼun Jeova ti lek ch-ilate, li Enoque cham. Li jtakbol Pabloe, xi laj yalbe skʼoplal li Enoc xchiʼuk li yan tukʼil vinik antsetike: «Oy xchʼunel yoʼonton chamik skotol li buchʼutik taje» (Evr 11:13). Kʼalal chamem xa oxe, li yajkontratake laj van sabeik li sbekʼtale, pe muʼyuk la stabeik, yuʼun li Jeovae la xchʼayes ta jech noʼox. Taje jaʼ jech muʼyuk xa kʼusi la spasbeik xchiʼuk muʼyuk xa la stunesik ta sventa li srelijionike.
23-29 YUʼUN SEPTIEMBRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | EVREOS 12, 13
«Kʼalal chkichʼtik tukʼibtasele, jaʼ svinajeb ti skʼanojutik li Jeovae»
Mu me xakʼel sutel avalopat
Tukʼibtasel. ¿Mi oy van laj kichʼtik tsatsal tukʼibtasel ta voʼne? Mi chkakʼ-o ta koʼontontike, maʼuk noʼox ti kʼux chkaʼitike, moʼoj, yuʼun xuʼ van tslajesutik-o (Evr 12:5). Mi baʼyel la jtsaktik ta venta li tukʼibtasele, pe mu xuʼ kuʼuntik spasel chkaʼitik ta tsʼakale, xkoʼolaj kʼuchaʼal ti muʼyukuk la jchʼamtik ta slikebale, yuʼun muʼyuk chkakʼtik ti akʼo jtabetik sbalile xchiʼuk ti stukʼibtasutike. Jaʼ mas lek jpastik li kʼusi laj yal Salomón liʼe: «Acʼo me lec ta avoʼnton li chanubtasel cuʼune, mu me xacomtsan; chabio me lec, yuʼun jaʼ sventa acuxlejal» (Pr 4:13). Skʼan me jech jpastik kʼuchaʼal li buchʼu lek snaʼ stsʼot karoe ti tstsak ta venta li senyailtak tsta ta kareterae, li voʼotik eke skʼan jchʼamtik li beiltasele, jpastik xchiʼuk xanavkutik-o batel (Pr 4:26, 27; kʼelo Hebreos 12:12, 13).
«Cʼalal chacʼopanic Diose, jech xavalic: “Jtotic Dios”»
Li jun lekil totile tskʼan ti chkʼot ta lekil krixchano li xnichʼnabtake, jaʼ yuʼun tstukʼibtasan (Ef 6:4). Manchuk mi lek jamal chalbe mantal, muʼyuk bu ch-echʼ ta mas. Li Jtotik ta vinajel eke oy bakʼintik chil ti chtun kuʼuntik tukʼibtasele. Pe akʼo mi jech, ta slekil yoʼonton tstukʼibtasutik, muʼyuk bu ch-echʼ ta mas. Li Jesuse jech la xchanbe li Stote, yuʼun muʼyuk tsots stalelal la spas ta stojolal li yajtsʼaklomtake. Jech xtok, kʼalal mu xchʼunik ta anil li mantal chakʼbe ta skoj li kʼusitik tspasike ta slekil yoʼonton la stukʼibtasan (Mt 20:20-28; Lu 22:24-30).
‹Aʼio lek avaʼiik li tukʼibtasele jech chapʼijubik›
18 Melel onoʼox ti toj kʼux chkaʼitik bakʼintik kʼalal chkichʼtik tukʼibtasele. Pe mi muʼyuk la jchʼamtike, xuʼ van oy kʼusi jnuptantik ti mas to kʼuxe (Evr 12:11). Kalbetik skʼoplal chaʼvoʼ viniketik ti jech la spasike. Baʼyel kalbetik skʼoplal li Kaine. Kʼalal laj yil Dios ti spʼajoj tajek li yitsʼine xchiʼuk ti tskʼan tajek tsmil yaʼie, xi albate: «¿Cʼu yuʼun ti solel chaʼiline, ti cotsbijem asate? Me chajel li cʼusi chanope, mu xastsalot li scʼacʼal avoʼntone. Pero me mu xajele, li mulile te xa smalaojot yuʼun acʼo xastsalot. Pero voʼot xuʼ chatsal ti me chacʼane» (Gé 4:6, 7). Pe bu chata, muʼyuk la xchikintabe li Jeovae, la smil li yitsʼine. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta skoj ti la spʼaj li tukʼibtasele? Lik sta ep svokol ta sjunul xkuxlejal (Gé 4:11, 12). Ti lajuk xchʼam li tukʼibtasel yuʼun Jeovae, muʼyuk bu la snuptan jechuk li kʼusi mas toj kʼuxe.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
«Junuc coʼntontic acʼo cacʼtic persa batel li canilajebti[ke]»
11 Li «epal testigoeti[ke]» maʼuk skʼoplalik buchʼutik te smeyoj skʼob chkʼelvanik. Maʼuk noʼox te oyik ta jun estadio ti jaʼ noʼox tskʼelik li j-anilajeletike o sventa tskʼelik mi tspas kanal li buchʼu lek chilike o li s-ekipoike, moʼoj, te oyik xtok sventa spatbeik yoʼonton. Xuʼ lek tspatik oʼontonal, yuʼun j-anilajeletik toʼox ta voʼone xchiʼuk ikuch yuʼunik. Akʼo mi chamemik xa, pe chichʼ albel skʼoplalik kʼuchaʼal krixchanoetik ti kuxajtike, ti yakal tspatik oʼontonale. ¿Kʼuxi chkoltaat li achʼ j-anilajeletik kʼalal tsnaʼik ti kʼelbilik yuʼun li voʼneal j-anilajeletik ti kuchem xa yuʼunike? Chtijbat yoʼontonik sventa chakʼbeik-o batel yipal bu kʼalal xuʼ yuʼunik li anilajele. Li «epal testigoetic» ti te ta xokonike, chakʼik ta ilel ta melel ti xuʼ xkuch yuʼunik li tsatsal anilajele. Li j-anilajeletik avie, mi snopbeik skʼoplal kʼuyelan i-anilajik li krixchanoetik ta voʼnee, ta me sta stsatsal yoʼontonik sventa «acʼo [yakʼik] persa batel» li anilajele. Li tojobtasel taje toj ep sbalil laj yaʼiik li j-hebreoetik ta baʼyel sigloe, li voʼotike ep sbalil chkiltik ek.
w89 15/12 paj. 22 par. 10
Kakʼtik matanaletik ti lek chil li Jeovae
10 Jech oxal chaʼa, li j-evreoetike skʼan mu xakʼ sbaik ta loʼlael ta stojolal li chanubtaseletik ti oy ep xchiʼuk ti muʼyuk ojtikinbilik ti jaʼ chakʼik ta chanel li buchʼutik pasemik ta judaetike (Gal 5:1-6). Li chanubtaseletik taje maʼuk xa jpʼel-o koʼontontik yuʼun li kʼusi melele, jaʼ ta skoj li slekil yutsil yoʼonton Diose. Yaʼeluke, li junantike tsvulilan sbaik ta skoj noʼox veʼliletik xchiʼuk milbil matanaletik, taje jaʼ ta skoj ti laj yal Pablo ti muʼyuk tstsatsubtas koʼontontik li «veʼliletike, yuʼun muʼyuk la stabeik sbalil li buchʼutik jaʼ bat ta yoʼontonike». Li kʼusitik tsta ta mantal li jun krixchanoe jaʼ ta skoj ti yichʼoj ta mukʼ li Diose xchiʼuk ti oy sbalil chil li pojelale, maʼuk ta skoj ti chat tajek yoʼonton ti kʼusi tslajes o ti chchabi jayibuk kʼakʼale (Ro 14:5-9). Jech xtok, li matanal laj yakʼ Kristoe jaʼ la slajesbe skʼoplal li matanaletik yuʼun jlevietike (Evr 9:9-14; 10:5-10).
30 YUʼUN SEPTIEMBRE-6 YUʼUN OKTUVRE
KʼUSITIK KʼUPIL SBA TA VIVLIA | SANTIAGO 1, 2
«Li kʼusi chikʼutik batel ta mulivajel xchiʼuk ta lajelale»
g17.4 paj. 14 par. 1, 2
Li akʼel ta prevae
Li akʼel ta prevae jaʼ ti oy kʼusi tstij koʼontontik ta spasele, taje jaʼ mas te smakojbe skʼoplal li spasel kʼusi chopole. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal chabat ta manolajele, oy kʼusi lek chavil, vaʼun chlik anop ti stakʼ xavelkʼan xchiʼuk ti muʼyuk buchʼu chilote. Pe li ajol avoʼontone chalbot ti mu xavelkʼane, vaʼun chalokʼes ta anopben li kʼusi chopole xchiʼuk chalokʼ batel. Li vaʼ orae, laj avakʼ ta ilel ti tsal avuʼun li akʼel ta prevae.
LI KʼUSI CHAL VIVLIAE
Kʼalal chkaʼitik junuk velta ti oy kʼusi tstij koʼontontik ta spasel kʼusi chopole, maʼuk skʼan xal ti yuʼun chopol krixchanoutik xae. Li Vivliae jamal chal ti jkotoltik chkichʼtik akʼel ta prevae (1Ko 10:13). Li kʼusi oy sbalil ta melele jaʼ li kʼusi ta jpastik kʼalal jech ta jnuptantike. Junantik krixchanoetike te tsnopilanik-o li kʼusi chopol tskʼan yoʼontonike, vaʼun ta tsʼakale, tspasik li kʼusi chopole; yan li junantike ta anil noʼox tspʼajik, yuʼun snaʼojik ti chopole.
«Ta jujuntal chichʼik akʼel ta preva kʼalal tijbil yoʼontonik xchiʼuk loʼlabilik ta skoj li kʼusi tskʼan yoʼonton stukike» (Snt 1:14).
g17.4 paj. 14 par. 3
Li akʼel ta prevae
Li Vivliae chal li kʼusi xuʼ xijtsʼuj-o ta mulile. Xi chal Santiago 1:15: «Kʼalal mi laj xa yakʼ yibel li kʼusi tskʼan yoʼontonike, chkʼot ta pasel li mulile». Ta jaypʼeluk noʼox kʼope, kʼalal muʼyuk ta jpʼajtik li kʼusi chopol tskʼan koʼontontike, chkʼot me yorail ti ta onoʼox xichʼ pasel li kʼusi chopol jech kʼuchaʼal jun ants ti xchiʼuk yol ti ta persa onoʼox chvokʼ li yole. Akʼo mi jech, maʼuk smosoutik li kʼusitik chopol tskʼan koʼontontike; xuʼ ta jtsaltik.
Jsaʼtik lek li kʼusitik kʼupil sba ta Vivliae
it-2 paj. 263 par. 3
Lus, I
Li Jeovae jaʼ «li Totil yuʼun lus ta [vinajele]» (Snt 1:17). Maʼuk noʼox ti chakʼ «cʼacʼal sventa tsacubtas osil ta cʼacʼaltique, xchiʼuc li u xchiʼuc cʼanaletic sventa tsacubtasic osil ta acʼubaltique» (Jer 31:35), yuʼun jaʼ chakʼ tal xtok li xojobal sventa mantale (2Ko 4:6). Li smantal, li kʼusitik chkʼot ta nopel yuʼun sventa li chapanele xchiʼuk li skʼope jaʼ lus sventa li buchʼutik chakʼ sbaik ta beiltasel ta stojolale (Sl 43:3; 119:105; Pr 6:23; Is 51:4). Xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Ta axojobal noʼox ta xquilcutic saquil osil» (Sl 36:9; koʼoltaso xchiʼuk Sl 27:1; 43:3). Jech kʼuchaʼal kʼunkʼun chojobaj talel li Kʼakʼal jaʼ to mi «sac xa o lec li osile», jaʼ jech ek li sbe buchʼutik tukʼike, ti jaʼ ch-akʼbat xojobalik yuʼun li spʼijilal Diose, mas to ta xojobaj batel (Pr 4:18). Li kʼusi skʼan jpastike jaʼ ti te xijxanavutik li ta sakilal osil yuʼun Jeova jech kʼuchaʼal chal li smantaltake (Is 2:3-5). Pe mi oy junuk krixchano ti muʼyuk lek kʼusi tsnop ta sventa li kʼusi chile o ti chopol kʼusi oy ta yoʼontone, oy ta ikʼal osil xkaltik li ta mantale. Xi laj yalbe skʼoplal li Jesuse: «Mi ch-itʼixaj li sbekʼ asate, ta ikʼal osil me oy sjunul li abekʼtale. Mi ikʼal osil ta melel li alusale, ¡ikʼpulan ta jyalel un bi!» (Mt 6:23; koʼoltaso xchiʼuk Dt 15:9; 28:54-57; Pr 28:22; 2Pe 2:14).
it-2 paj. 227 par. 6
Mantal
Li «mantal chal ajvalil». Jech kʼuchaʼal li ajvalil ti mas tsots yabtel jech kʼuchaʼal li buchʼu tsventaine, li «mantal chal ajvalil» xie, jaʼ mas tsots skʼoplal jech kʼuchaʼal li smantal krixchanoetik eke (Snt 2:8). Li kʼusi mas tsots skʼoplal li ta Mantale jaʼ li kʼanelale. Li xchibal mantal ti te stsoboj sba skotol li Mantal xchiʼuk kʼusitik yaloj J-alkʼopetike xi chale: «Skʼan me xakʼan achiʼil jech kʼuchaʼal akʼanoj aba atuke» (li mantal chal ajvalile) (Mt 22:37-40). Akʼo mi maʼuk xa tspasik li kʼusitik chal ta trato sventa Mantal li yajtsʼaklomtak Kristoe, jaʼ chchʼunik li kʼusi chal achʼ tratoe xchiʼuk jaʼ tspasik li kʼusi chal smantal li Ajvalil Jeova xchiʼuk li Xnichʼon ti jaʼ li Ajvalil Jesukristoe.