¿Mi lek yakal ta jtsʼaklitik li Cristoe?
«Echʼem to jech tscʼan chapasic batel.» (1 TES. 4:1)
1, 2. 1) ¿Kʼusitik toj labalik sba laj yilik li buchʼutik kuxiik ta skʼakʼalil Jesuse? 2) ¿Kʼu yuʼun stuk noʼox jech li jkʼakʼaliltik eke?
¿MI OY anopoj junuk velta kʼu to van yutsil ti jaʼuk-o la kuxi ta skʼakʼalil Jesús te ta Israele? Yikʼaluk van la akʼan cha xpoxtaot jechuk ta jtosuk chamel ti toj kʼuxe. O moʼoje laj van akʼan chavaʼi li mantal chale xchiʼuk ti xavichʼbe ta mukʼe, o yikʼaluk van jaʼ cha kʼan cha kʼel li skʼelobiltak juʼelal la spase (Mar. 4:1, 2; Luc. 5:3-9; 9:11). ¡Jaʼ jun mukʼta matanal ti jaʼuk-o li jkuxi taje xchiʼuk ti lajuk kiltik li kʼusitik la spase! (Luc. 19:37.) Jkʼol noʼox kuxlejal jech yiloj taje. Jech, oy kʼusi stuk xa noʼox jech kʼot ta pasel yuʼun Jesús kʼalal «laj yacʼ sba ta milel[e]»: «Jʼechʼel la xchʼaybutic o li jmultique» (Heb. 9:26; Juan 14:19).
2 Pe li avi kʼakʼal kuxulutik eke stuk noʼox me jech. Yuʼun kuxulutik ta «slajebal [kʼakʼal]» kʼuchaʼal chal Vivliae (Dan. 12:1-4, 9; 2 Tim. 3:1). Nutsbil xa lokʼel ta vinajel li Satanase xchiʼuk poʼot xa me xichʼ chukel xchiʼuk xichʼ jipel «ochel ta natil xab» (Apo. 12:7-9, 12; 20:1-3). Jech xtok jtaojtik jun matanal ti muʼyuk me chichʼ pasel yan veltae: jaʼ li xcholbel skʼoplal ta spʼejel Balumil li «lequil achʼ cʼop scʼoplal ti ventainel yuʼun ti Diose» xchiʼuk li spatobil koʼontontik ta sventa li Paraisoe (Mat. 24:14, Ch).
3. 1) ¿Kʼusi laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesús kʼalal skʼan toʼox xmuy echʼel ta vinajele? 2) ¿Kʼusi smakoj li abtelal taje?
3 Xi laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesús kʼalal jutuk xaʼox skʼan xmuy echʼel ta vinajele: «Voʼoxuc chavalic batel liʼ ta lum Jerusalén, xchiʼuc ta yosilal Judea, xchiʼuc ta Samaria banamil, xchiʼuc ta sbejel banamil li cʼusi laj avilic ta jventae» (Hech. 1:8). Taje jaʼ skʼan xal ti skʼan xichʼ chanubtasel li krixchanoetik ta spʼejel Balumile. ¿Kʼu yuʼun? Sventa xichʼik pasel ta yajtsʼaklom Cristo kʼalal mu to chvul li slajeb kʼusitike (Mat. 28:19, 20). ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa lek xkʼot ta pasel kuʼuntik li abtel akʼbilutike?
4. 1) ¿Kʼusi chal kaʼitik li 2 Pedro 3:11, 12? 2) ¿Kʼusi ti skʼan jchabi-o jbatik leke?
4 Skʼan jech jtalelaltik kʼuchaʼal laj yal jtakbol Pedroe: «Tscʼan ti lec, ti tucʼ chapas abaique. Tscʼan ti jʼechʼel chavichʼic o ta mucʼ li Diose. Yuʼun jech jun avoʼnton chamalaic, jech chavaqʼuic taluc ta ora scʼacʼalil li Diose» (2 Ped. 3:11, 12). Jech ta melel, li ta slajebal kʼakʼal liʼe toj tsots me skʼoplal ti julavemukutik ta mantal li yajtunelutik Dios ta spʼejel Balumile xchiʼuk ti xkakʼ lek ta jkuxlejaltik spasel li kʼusi smakoj «ti jʼechʼel [kʼichʼojtik] ta mucʼ li Diose», jech kʼuchaʼal li xcholel lekil aʼyeje. ¿Mi mu jechuk ti xi jmuyubaj noʼox ta skoj ti chakʼbeik yipal chkiltik epal ermanoetik ta spasel li abtelal yakʼoj Jesuse? Veno, pe jnaʼojtik lek ti tsots chakʼ jvokoltik jujun kʼakʼal li sbalumil Satanase xchiʼuk ti chʼabal jtukʼiltike, taj une xuʼ me sjutukajes li jmuyubajeltik ta chol mantale xchiʼuk ti xuʼ smakutik ta be ta stsʼakliel lek li Cristoe. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa mu jechuk xkʼot ta pasel ta jtojolaltik?
Jchʼamtik li kʼusi chakʼ jbaintik Diose
5, 6. 1) ¿Kʼu yuʼun la skʼupil kʼopta yermanotak ta Jerusalén li Pabloe, xchiʼuk kʼusi pʼijubtasel laj yakʼbe? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan tsotsuk tajek skʼoplal xkiltik li kʼusitik yakʼoj jbaintik Diose?
5 Li ta skarta Pablo ti la stakbe echʼel li yajtsʼaklomtak Cristo ta Jerusalene te la spatbe yoʼonton ta skoj ti oy xa sjayibal jabil tukʼ kuchem yuʼunike akʼo mi snuptanojik vokolil. Xi laj yalbee: «Tʼabo me ta avoʼntonic cʼu xaʼelanic ti cʼalal lic ochanic ta sac osile, lec icuch avuʼunic li tsots vocole». Xuʼ spat lek yoʼontonik ti muʼyuk bu chchʼay ta sjol Jeova ti tukʼ yoʼonton yakʼoj sbaike (Heb. 6:10; 10:32-34). Li kʼusitik laj yal ta slekil yoʼonton Pabloe jaʼ van patbat-o yoʼontonik li yajtsʼaklomtak Cristo taje. Pe albatik xtok ti kʼusi skʼan spasik sventa ta sjunul-o yoʼonton spasbeik yabtel li Diose, jaʼ ti mu spasik li kʼusi nopem xaʼi li krixchanoetike: jaʼ ti tspak skʼoplalik sventa mu spasik li kʼusi ch-akʼbat sbainike. Jaʼ yuʼun laj yalbe ti toj tsots skʼoplal ti xchʼunbeik li smantal Diose: «Mu me xabajic li cʼopanel yuʼun Diose», jaʼ xkaltik, ti mu me spak skʼoplalike (Heb. 12:25).
6 Li pʼijubtasel taje toj jtunel me ek li ta jkʼakʼaliltike. Kʼuchaʼal yajtsʼaklomutik Cristoe mu me stakʼ jpak jkʼoplaltik sventa mu jpastik li kʼusitik jbainojtik yuʼun Diose. Skʼan me tsotsuk tajek skʼoplal xkiltik li kʼusitik jbainojtik li yajtsʼaklomutik Cristoe xchiʼuk ti ta sjunuluk-o koʼontontik jpastik li chʼul abtelale (Heb. 10:39). Skʼan me jvules ta joltik ti xuʼ sta skolebalik ep krixchanoetike o ti xuʼ xlajike (1 Tim. 4:16).
7, 8. 1) ¿Kʼusi tskoltautik sventa xi jmuyubaj noʼox xi jtun ta stojolal li Diose? 2) ¿Kʼusi skʼan jvules ta joltik ta stojolal Jeova xchiʼuk Jesús mi muʼyuk xa ta sjunul koʼontontik ta jpastik li yabtel Diose?
7 ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu jsaʼ kʼusi jpak-o jkʼoplaltik ta sventa li kʼusi jbainojtik li yajtsʼaklomutik Cristoe? Ti kʼusie jaʼ ti nopajtik noʼox jnopbetik skʼoplal ti laj kakʼ ketik kʼalal laj kakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae. Jaʼ ti laj kalbetik ti jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼi ta jkuxlejaltik li kʼusi tskʼan yoʼontone, xchiʼuk ti ta jkʼantik chkʼot ta pasel li kʼusi laj kalbetike (kʼelo Mateo 16:24, Ch). Jaʼ yuʼun xi me jakʼolanbe jbatike: «¿Mi jaʼ jech jpʼel-o koʼonton avi ta spasel li kʼusi laj kalbe Jeova kʼalal laj kichʼ voʼe? ¿O mi mu xa jechuk jpʼel ta koʼonton ta skoj ti echʼem xa tal jayibuk jabile?».
8 Mi laj kakʼtik venta ti mu xa jechuk jpʼel ta koʼontontik kʼalal laj xaʼox jkʼel jbatik lek kʼu kelantike, skʼan me jvules ta joltik li kʼusi laj yal j-alkʼop Sofonías ti tstij koʼontontike: «“Mu me xʼalub avoc acʼob” [...]. Li Mucʼul Dios ti echʼem stsatsale te oy ta atojol, jaʼ chascoltaot; xcuxet noʼox yoʼnton ta atojol» (Sof. 3:16, 17). Li kʼusi laj yichʼ alel taje jaʼ me albatik li j-israeletik ti sutik ta Jerusalén ti te toʼox chukulik ta Babiloniae. Akʼo mi jech, oy to sbalil li avi kʼakʼal eke. Mu me jchʼay ta joltik ti jaʼ yuʼun Jeova li abtel ta jpastike, jaʼ yuʼun tskoltautik xchiʼuk xNichʼon; chakʼ kipaltik sventa spas kuʼuntik li kʼusitik jbainojtike (Mat. 28:20; Fili. 4:13, NM). Mi chkakʼbetik yipal sventa ta sjunuluk koʼontontik jpastik li abtelale, li Diose ta me skoltautik sventa xi jchʼi ta mantal.
Baxbolukutik xchiʼuk «baʼyuc [xkakʼ jbatik] ta ventainel yuʼun li Diose»
9, 10. ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel li lokʼolkʼop ta sventa li mukʼta veʼele, xchiʼuk kʼusi chakʼ jchantik?
9 Kʼalal jaʼo te chveʼ ta sna jun ajvalil fariseo li Jesuse, laj yalbe skʼoplal jun loʼil ta sventa jun mukʼta veʼel. Taje te laj yakʼ ta ilel ti ep krixchanoetik xuʼ xichʼik chʼamel sventa xuʼuninik li Ajvalilal yuʼun Diose. Te laj yakʼ ta ilel xtok ti nopem xaʼi li krixchanoetik ti tspak skʼoplalike (kʼelo Lucas 14:16-21). Oy kʼusitik la spak-o skʼoplalik li buchʼutik takbilik ta ikʼel sventa mu xbatik li ta veʼele: june laj yal ti jaʼ to la la sman yosile xchiʼuk ti chbat la skʼel yaʼie, june skʼan la xbat skʼel j-abtel vakax ti jaʼ to la sman eke, li yoxibal xtoke mu la xuʼ xbat ta veʼel yuʼun la jaʼ to nupun. ¡Toj chopol xa noʼox ti kʼuyelan la spak skʼoplalike! Ta jutuk mu skotoluk veltae, baʼyel chichʼ kʼelel kʼalal mu to chichʼ manel li osile xchiʼuk li chonbolome. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun ti mu xuʼ xbatike? ¿Mi jech ta melel ti mu xuʼ xchʼam jun takel ta ikʼel ti toj tsots skʼoplal li buchʼutik achʼ to nupunemike? ¡Jaʼ yuʼun ilin tajek li buchʼu ikʼvan ta veʼele chaʼa!
10 Toj tsots skʼoplal kʼusi chakʼ jchan jkotoltik li lokʼolkʼop taje: mu me xkakʼ smakutik ta spasbel yabtel Jeova li kʼusi ta jkʼan jtuktik kʼuchaʼal laj yalbe skʼoplal Jesuse. Yuʼun mu xa me ta sjunuluk koʼonton ta jpastik mi toj tsots skʼoplal chkiltik li kʼusitik kuʼun jtuktike (kʼelo Lucas 8:14). Jech oxal, sventa mu jechuk xkʼot ta jtojolaltike skʼan me jchʼunbetik-o li smantal Jesús liʼe: «Tscʼan baʼyuc chavacʼ abaic ta ventainel yuʼun li Diose, xchiʼuc ti chapasic cʼusi tscʼane» (Mat. 6:33). ¡Tspat me tajek koʼontontik ti toj ep yajtsʼaklomtak Cristo, ti ta mukʼ ta bikʼit, chchʼunik li mantal ti toj tsots skʼoplal taje! Jech onoʼox, ep buchʼutik ti tsjutukajes kʼusitik ta xkuxlejalik sventa chtunik mas ta stojolal Jeovae. Jaʼ jech yakʼojik venta ti jaʼ noʼox chakʼ epal muyubajel xchiʼuk jun oʼonton ti kʼalal baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li Ajvalilal yuʼun Diose.
11. ¿Kʼusi loʼil chakʼ kiltik ti toj tsots skʼoplal ti ta sjunuluk koʼonton jpasbetik li yabtel Jeovae?
11 Sventa xkaʼibetik smelolal ti toj tsots skʼoplal ti ta sjunuluk koʼonton jpasbetik li yabtel Diose, jkʼeltik kʼusi la snuptan li ajvalil Joás ta Israele. Ta skoj ti xiʼel x-och ta skʼob ajvalil ta Siria li ajvalilal tspas ta Israel li Joase, bat skʼanbe vokol Eliseo, x-okʼ xa kʼotel ta stojolal. Li j-alkʼope laj yalbe ti akʼo stʼiles batel flecha ta stukʼil li Siriae. Taje jaʼ senyail ti chkoltaat yuʼun Jeova sventa stsal yuʼun li yajkontratak ta pas kʼope. Taje jaʼ me tsatsubtasbat-o yoʼonton ti jechuke. Pe ¿mi jech van un? Moʼoj. Kʼalal albat yuʼun Eliseo ti akʼo stsak li flechaetik xchiʼuk ti akʼo smaj-o balumil li Joase jaʼ noʼox oxib velta la smaj. Li j-alkʼope chopol laj yaʼi, yuʼun sventa chules Siria li Joase laj me smaj voʼob o vakibuk velta jechuk li balumile. Ta skoj ti mu ta sjunuluk yoʼonton la smaj balumil li Joase, oxib noʼox velta kuch yuʼun li pas kʼope, muʼyuk bu la stsal-o ta jyalel (2 Rey. 13:14-19). ¿Kʼusi chchanubtasutik taje? Jaʼ ti ta sjunuluk koʼonton jpasbetik yabtel Jeova mi ta jkʼan akʼo xakʼbutik li sbendisione.
12. 1) ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu smakutik ta be ta spasbel yabtel Jeova ta sjunul koʼontontik li vokolil ta jnuptantike? 2) ¿Kʼuxi ataojbe sbalil ti tsots cha abtej ta chol mantale?
12 Li vokolil ta jnuptantike chakʼ ta preva mi ta sjunul koʼontontik chi jtun ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti kichʼojtik ta mukʼe. Ep ermanoetik ti chil svokolik ta takʼine. Yan xtoke chil svokolik ta chamel, jaʼ yuʼun mu xa jechuk yepal tspasbeik yabtel Jeova ti kʼuyepal oy ta yoʼontonike. Akʼo mi jech, oy onoʼox me kʼusi xuʼ jpastik sventa xi jmuyubaj noʼox jtsʼaklitik lek li Cristoe. Sventa jechuk jpastike, toj jtunel me ti jkʼeltik lek li tojobtaseletik xchiʼuk li tekstoetik ta rekuadro «Ti kʼusitik tskoltautik sventa jtsʼaklitik lek li Cristoe» xchiʼuk jnoptik kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik. Toj ep me sbalil ta jtatik. Mi tsots chi j-abtej ta chol mantale, ta me xlekub jkuxlejaltik, ta me xi jtsatsub, ta me jtatik jun oʼontonal xchiʼuk muyubajel (1 Cor. 15:58). Jech xtok muʼyuk me chchʼay ta jsatik «scʼacʼalil li Diose» (2 Ped. 3:12).
Jkʼel jbatik lek kʼu kelantik ta melel
13. ¿Kʼuxi ta jnaʼtik mi ta sjunul koʼontontik chi jtun ta stojolal Jeova?
13 Veno, pe lek me ti xkalbetik skʼoplal ti maʼuk me skʼan xal ti ta sjunul koʼontontik chi jtun ta stojolal Jeova mi ep ta jcholtik mantale. Yuʼun mu xkoʼolaj li jkuxlejaltik ta jujuntale. Jech, xuʼ van kʼajomal noʼox xchol jun o chib ora mantal ta u jun jcholmantal ta skoj ti ip noʼoxe, akʼo mi jech, xuʼ smuyubtabe yoʼonton Jeova mi jaʼ noʼox jech yepal spas yuʼune (koʼoltaso xchiʼuk Marcos 12:41-44). Jech oxal, skʼan me jkʼel jbatik lek kʼu kelantik ta melel ti kʼuyelan xi jtojobe xchiʼuk li jkuxlejaltik sventa xkiltik mi ta sjunul koʼonton chi jtun ta stojolal li Diose. Jech xtok, ta skoj ti jaʼutik yajtsʼaklom Cristoe jech me yelan jtalelal ta jkʼantik kʼuchaʼal li Jchanubtasvanej kuʼuntike (kʼelo Romanos 15:5; 1 Cor. 2:16). ¿Kʼusi baʼyel laj yakʼ ta xkuxlejal? Jaʼ tstakʼ stuk kʼalal xi laj yalbe li krixchanoetik ta Capernaume: «Ta persa chibat ta yantic lumetic, yuʼun chbat jcholbe yaʼyic li Lequil Aʼyej ta sventa ventainel yuʼun Diose. Yuʼun jaʼ ta sventa ti tacbilun tale» (Luc. 4:43; Juan 18:37). Kʼalal ta jnoptik ti laj yakʼbe yipal chol mantal li Jesuse jaʼ me chkakʼtik-o venta mi xuʼ xkepajestik mas li xcholbel skʼoplal Ajvalilal yuʼun Diose (1 Cor. 11:1).
14. ¿Kʼuxi xuʼ xkepajestik li chol mantal ta jpastike?
14 Kʼalal ta sjunul koʼontontik ta jkʼel kʼu kelantik ta melele jaʼ me chakʼ kiltik ti xuʼ van jcholtik mas li mantale (Mat. 9:37, 38). Jaʼ jech spasoj ta smilal noʼox kerem-tsebetik ti tsutsem xa xchanunike, li avi une xmuyubaj xa chtunik ta prekursor. ¿Mi cha kʼan jech xkuxet noʼox avoʼonton kʼuchaʼal li kerem-tsebetik taje? Oy ermanoetik ti chbat tunikuk ti bu chʼabal lek jcholmantale, te noʼox ta slumal stukik o mi ta yan balumil, yantik xtoke chchanik yan kʼop sventa chcholbeik mantal li jyanlum krixchanoetik ti te nakalik ti bu chcholik mantale. Akʼo mi toj tsots chkaʼitik ti chkepajestik li chol mantal ta jpastike ep me sbalil chichʼ tael; june jaʼ «ti acʼo lic yotquinic li cʼusi [melel]» li krixchanoetike (1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 9:6).
Li buchʼutik toj lek xuʼ jchanbetik stalelale
15, 16. Albo skʼoplal junantik krixchanoetik ti ta sjunul yoʼontonik la stsʼakliik li Jesuse.
15 Jnopbetik skʼoplal li buchʼutik kʼotik ta yajtakboltak Jesuse. ¿Kʼusi la spasik kʼalal laj yichʼik albel ti akʼo x-ochik ta yajtsʼaklomtake? Li Mateoe «la scomtsan scotol; jaʼ la xchiʼin batel li Jesuse» (Luc. 5:27, 28). Li Pedro xchiʼuk Andrés ti tsakchoy yabtelike «ta ora la scomtsan li yabtelique; la stsʼaclinic batel li Jesuse». Jaʼ jech la spasik ek li Santiago xchiʼuk Juan ti yakal tstsʼis snutiʼ xchiʼuk stotik taatik yuʼun Jesuse «ta ora la scomtsan li scanovaique xchiʼuc li stotique; la stsʼaclinic batel li Jesuse» (Mat. 4:18-22).
16 Yan ti buchʼu xuʼ xkalbetik skʼoplal xtoke, jaʼ li Saulo ti kʼot ta jtakbol Pabloe. Akʼo mi tsots laj yilbajin li yajtsʼaklomtak Cristoe, la stukʼibtas xkuxlejal xchiʼuk tʼujat yuʼun Jesús sventa xakʼbe ta ojtikinel li sbie. Li Vivliae xi chale: «Ta ora noʼox lic xcholbe scʼoplal Cristo te ta nail tsobobbailetic yuʼun israeletic. Laj yal ti jaʼ Xnichʼon Dios li Jesuse» (Hech. 9:3-22). Xmuyubaj noʼox la xchol mantal akʼo mi laj yil svokol xchiʼuk laj yil nutsel (2 Cor. 11:23-29; 12:15).
17. 1) ¿Kʼusi oy ta avoʼonton cha pas sventa cha tsʼakli lek li Cristoe? 2) ¿Kʼusitik ta jtatik mi ta sjunul koʼontontik ta jpasbetik li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose?
17 Ta batsʼi melel, jkotoltik ta jkʼan ta jchanbetik stalelal li tukʼil yajtsʼaklomtak Cristo taje xchiʼuk ti xi jmuyubaj noʼox xchiʼuk ti ta ora jchʼamtik ti tstakutik ta ikʼel li Jesuse (Heb. 6:11, 12). ¿Kʼusitik bendisional ta jtatik mi lek ta jtsʼaklitik li Cristoe? Jaʼ ti jun noʼox koʼontontik ta skoj ti ta jpasbetik li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae, ti mas xa ep chi j-abtej ta tsobobbaile xchiʼuk ti chlik jpastik yan abtelaletike (Sal. 40:8; kʼelo 1 Tesalonicenses 4:1). Mi chkakʼbetik yipal ti ta sjunul koʼonton ta jtsʼaklitik echʼel li Cristoe toj ep me kʼusitik ta jtatik: xkuxet noʼox me koʼontontik, jun noʼox me koʼontontik, lek me chilutik li Diose xchiʼuk li spatobil koʼontontik ta sventa li kuxlejal sbatel osile (1 Tim. 4:10).
¿Mi xvul ta ajol?
• ¿Kʼusi toj tsots skʼoplal akʼbil jbaintik, xchiʼuk kʼu yelan skʼan xkiltik taje?
• ¿Kʼusi nopem xaʼiik spasel krixchanoetik ti skʼan jtsaltike, xchiʼuk kʼu yuʼun?
• ¿Kʼu yuʼun ti skʼan jkʼel jbatik lek kʼu kelantik ta melele?
• ¿Kʼusi tskoltautik sventa jtsʼaklitik lek li Cristoe?
[Rekuadro ta pajina 27]
«Ti kʼusitik tskoltautik sventa jtsʼaklitik lek li Cristoe»
▪ Jkʼeltik skotol kʼakʼal li sKʼop Diose xchiʼuk jnopbetik skʼoplal (Sal. 1:1-3; 1 Tim. 4:15).
▪ Jkʼanilanbetik ti akʼo skoltautik li Diose xchiʼuk ti akʼo yakʼbutik xchʼul espiritue (Zac. 4:6; Luc. 11:9, 13).
▪ Jaʼ jchiʼintik li buchʼutik ta sjunul yoʼonton tspasbeik yabtel Diose (Pro. 13:20; Heb. 10:24, 25).
▪ Kakʼtik venta ti oy kʼusi skʼan jpastik ta ora li ta jkuxlejaltike (Efe. 5:15, 16).
▪ Oyuk ta joltik ti toj chopol kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal ta jpak jkʼoplaltike (Luc. 9:59-62).
▪ Nopajtikuk noʼox jnopbetik skʼoplal ti laj kakʼ ketik kʼalal laj kakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, ti toj ep ta jtatik bendision kʼalal chi jtun ta stojolal Jeovae xchiʼuk kʼalal ta sjunul koʼonton ta jtsʼaklitik li Cristoe (Sal. 116:12-14; 133:3; Pro. 10:22).