«Te jchiʼinojoxuc o scotol cʼacʼal»

1. 1) Alo ta jaypʼeluk noʼox kʼop li lokʼolkʼop ta sventa li trigo xchiʼuk li chopol jobele. 2) ¿Kʼu yelan chchapbe smelolal li Jesuse?

EP LAJ yal lokʼolkʼop li Jesús ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose, li june jaʼ ti bu chal ti la stsʼun trigo ta yosil jun vinike, pe ti te tal jun yajkontra ti tal stsʼun chopol jobel li ta trigoaltike. Ta ora laj yikta komel trigo li chopol jobele, pe xi laj yalbe li yaj-abteltake: «Te jmoj acʼo chʼiuc xchaʼchopal cʼalal to tsta yorail chichʼ tuchʼel». Vaʼun kʼalal chichʼ tsobele, baʼyuk chichʼ lajesel li chopol jobele, mi laje chichʼ tsobel li trigoe. ¿Kʼusi van skʼan xal li lokʼolkʼope? Jaʼ chchapbe smelolal li Jesuse (kʼelo Mateo 13:24-30, 37-43). Jchanbetik skʼoplal kʼusi chakʼ jchantik (kʼelo li rekuadro ti bu chal: «Trigo xchiʼuk chopol jobel»).

2. 1) ¿Kʼusi chakʼ ta ilel li kʼusitik chkʼot ta pasel ta yosil li vinike? 2) ¿Bu mas chichʼ albel skʼoplal li lokʼolkʼope?

² Li kʼusitik chkʼot ta pasel ta yosil li vinike, chakʼ ta ilel kʼuxi tstsob lokʼel trigo ta stojolal krixchanoetik li Jesuse xchiʼuk ti kʼusi orae; taje jaʼ skʼoplal li tʼujbil yajtsʼaklomtak Cristo ti ch-ajvalilajik xchiʼuk li ta Ajvalilal yuʼun Diose. Lik stsʼunel ta Pentecostés ta sjabilal 33 ta jkʼakʼaliltik xchiʼuk jaʼ to tstsuts mi laj yichʼ seyoalik sventa chbatik ta vinajel ti jayvoʼ liʼ to oyik li buchʼutik tʼujbilike, jaʼo kʼalal chlaj xa skotol li kʼusitik oy ta balumile (Mat. 24:31; Apoc. 7:1-4). Jaʼ jech kʼuchaʼal xkiltik lek osil kʼalal chijmuy ta jpʼejuk vits ti bu oy kʼelob osile, jaʼ jech tskoltautik li lokʼolkʼop sventa jnaʼtik li kʼusitik chkʼot ta pasel ti te van chaʼmiluk jabil smakoje. Ta skoj ti lek xa jkʼelojtik batele, ¿kʼusitik xkiltik chkʼot ta pasel ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose? Li lokʼolkʼop laj yal Jesuse, te laj yal ti oy kʼu sjalil chichʼ tsʼunel li trigoe, ti oy kʼu sjalil chchʼie xchiʼuk ti oy kʼu sjalil chichʼ tsobele. Li xchanobil liʼe, jaʼ mas chalbe skʼoplal kʼalal jaʼ xa yorail chichʼ tsobele.a

CHABIBILIK YUʼUN JESÚS

3. 1) ¿Kʼusi kʼot ta pasel li ta slikebaltik xchibal sigloe? 2) ¿Kʼusi chichʼ jakʼel li ta Mateo 13:28, xchiʼuk buchʼutik la sjakʼ? (Kʼelo ti bu chichʼ jambel mas smelolal ta slajebe.)

³ Li ta slikebaltik xchibal siglo ta jkʼakʼaliltike, «te ivinaj li chopol jobel» ta stojolal krixchanoetik kʼalal vinaj tal li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe (Mat. 13:26). Kʼalal stsakoj xaʼox xchanibal sigloe, epaj xaʼox li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristo ti xkoʼolajik ta chopol jobele, jaʼ muʼyuk li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele. Jvules ta joltik ti la sjakʼbeik yajvalik ta abtel li j-abteletik mi xuʼ sbulik lokʼel li chopol jobele (Mat. 13:28).b ¿Kʼusi la stakʼ?

4. 1) ¿Kʼusi chakʼ ta ilel li kʼusi la stakʼ li Yajval abtelal ti jaʼ li Jesuse? 2) ¿Kʼusi ora vinaj tal ti buchʼutik jaʼ li trigoe?

⁴ Xi laj yal Jesús ta sventa li trigo xchiʼuk li chopol jobele: «Te jmoj acʼo chʼiuc xchaʼchopal cʼalal to tsta yorail chichʼ tuchʼel». Taje chakʼ ta ilel ti oy onoʼox buchʼutik tʼujbilik chbatik ta vinajel ti xkoʼolajik ta trigo leʼ toʼox tal ta baʼyel siglo kʼalal to ta jkʼakʼaliltike. Melel me li kʼusi laj yichʼ alel taje, yuʼun xi laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesuse: «Te jchiʼinojoxuc o scotol cʼacʼal cʼalal to ta slajebal cʼacʼal» (voʼon la jpaskutik ta kursiva; Mat. 28:20). Jaʼ yuʼun, li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele chchabiatik yuʼun Jesús skotol kʼakʼal jaʼ to mi kʼot skʼakʼalil chlaj skotol li kʼusitike. Pe ta skoj ti te kapal ta chopol jobel li trigoe, mu jnaʼtik lek buchʼutik jaʼ li trigo ti kʼu sjalil ch-echʼ tale. Akʼo mi jech, kʼalal skʼan toʼox jayibuk jabil xkʼot yorail chichʼ tsobele, te vinaj tal buchʼutik li trigoe. ¿Kʼusi kʼot ta pasel?

TSJAM BE JUN J-ALMANTAL

5. ¿Kʼuxi kʼot ta pasel ta baʼyel siglo li kʼusi yaloj xa onoʼox j-alkʼop Malaquiase?

⁵ Kʼalal skʼan toʼox jayibuk siglo xalbe skʼoplal lokʼolkʼop ta sventa trigo xchiʼuk chopol jobel li Jesuse, li Jeovae laj yakʼbe snaʼ j-alkʼop Malaquías li kʼusitik chkʼotanuk ta pasel ti te chal ek li ta lokʼolkʼop taje (kʼelo Malaquías 3:1-4). Li «jʼalmantal» ti la sjam li bee jaʼ li Juan J-akʼvanej ta voʼe (Mat. 11:10, 11). Kʼalal vul ta sjabilal 29, yantik xaʼox xnopaj tal skʼakʼalil chchapanat li jteklum Israele. Jaʼ xchibal j-almantal li Jesuse. Jaʼ yuʼun chib to velta la xchʼuba lokʼel kʼusitik chopol ta chʼulna ta Jerusalén: li baʼyuke jaʼ toʼox kʼalal lik ta cholmantale, li xchibale jaʼo kʼalal tstsuts xa li cholmantal tspase (Mat. 21:12, 13; Juan 2:14-17). Jech oxal chaʼa, jalij kʼuk sjalil li yabtel ta xchʼubael chʼulnae.

6. 1) ¿Kʼusi ora kʼot ta pasel li kʼusi yaloj Malaquías ti mas to mukʼ skʼoplale? 2) ¿Bakʼin tal skʼel Jesús li xchʼulna Jeovae, jaʼ xkaltik, li kʼusi xchapanoj sventa chichʼ ichʼel ta mukʼe? (Kʼelo ti bu chichʼ jambel mas smelolal ta slajebe.)

⁶ ¿Kʼusi ora kʼot ta pasel li kʼusi yaloj Malaquías ti mas to mukʼ skʼoplale? Kʼalal skʼan toʼox jayibuk jabil li 1914, li Charles Taze Russell xchiʼuk li xchiʼiltake jaʼ jech la spasik abtelal kʼuchaʼal la spas li Juan J-akʼvanej ta voʼe. Toj tsots skʼoplal li yabtelike, yuʼun jaʼ sventa xchaʼta yav li melel chanubtaseletik ta Vivliae. Li Jchanolajeletik ta Vivliae la sjambeik lek smelolal ti la spojutik li Cristoe, la sjambeik lek smelolal li loʼlael ta sventa li kʼatinbake xchiʼuk laj yalbeik skʼoplal ti poʼot xa stsuts li skʼakʼalil ch-ajvalilaj jyanlum krixchanoetike. Akʼo mi jech, oy ep relijionetik ti chalik ti jaʼik la yajtsʼaklomtak Cristo eke. ¿Pe buchʼu jchopukal chakʼ ta ilel ti jaʼ li trigo ta melel li ta lokʼolkʼope? Sventa xkaʼibetik smelolale, li Jesuse lik skʼel ta 1914 kʼuyelan oy li xchʼulna Jeovae, jaʼ xkaltik, li kʼusi xchapanoj sventa chichʼ ichʼel ta mukʼe. Oy kʼuk sjalil ti laj yichʼik kʼelel xchiʼuk chʼubaele: lik ta 1914 kʼalal to ta slikebal 1919.c

TI KʼU SJALIL LA SKʼEL XCHIʼUK LA STUKʼIBTASE

7. ¿Kʼu yelan taatik yuʼun Jesús kʼalal lik kʼelatikuk ta 1914?

⁷ ¿Kʼu yelan taatik yuʼun Jesús kʼalal lik kʼelatikuke? Jaʼ ti oy jtsop baxbol Jchanolajeletik ta Vivlia ti oy xaʼox mas ta 30 jabil ti yakʼojbeik lek yipal ta xcholel mantal xchiʼuk ti oy ta yoʼonton tslajes kʼusitik oy yuʼunik sventa li abtelal taje.d ¡Kʼu to noʼox yelan xmuyubajik Jesús xchiʼuk anjeletik kʼalal laj yilike! Yuʼun akʼo mi jutebik, jaʼik lekil trigo ti lek tsʼunul yokike, yuʼun muʼyuk lajik ta netʼel li ta chopol jobel yuʼun Satanase. Akʼo mi jech, tsots skʼoplal laj yil ti «chlic slecubtas li paleetic smomnichʼnab Levie», jaʼ xkaltik, li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele (Mal. 3:2, 3; 1 Ped. 4:17). ¿Kʼu yuʼun?

8. ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal echʼem xaʼox li 1914?

⁸ Li ta slajebtik batel 1914, chopol laj yaʼiik ti muʼyuk muyik batel ta vinajel jlom Jchanolajeletik ta Vivliae. Li ta 1915 xchiʼuk 1916, paj li cholmantal ta skoj li kontrainele. Maʼuk noʼox taje, yuʼun kʼalal cham li Russell ta oktuvre ta 1916, mu xa jmojuk kʼusi kʼot ta nopel yuʼunik li ta s-organisasion Jeovae. Li vukvoʼ ermanoetik ti sbainojik li Watch Tower Bible and Tract Society lokʼik batel chanvoʼ ta skoj ti la stoy sbaike, yuʼun muʼyuk lek laj yaʼiik ti kʼot ta nopel ti jaʼ chtun ta jbabe li ermano Rutherford ta organisasione. Ta ox skʼanik ti oyuk chʼakbail ta stojolal li ermanoetike, pe li ta 1917 lokʼik batel ta Betel... ¡toj lek la xchʼuba Betel li Jesuse! Lik xiʼtaik krixchanoetik li jlom xtoke. Akʼo mi jech, jutuk mu skotolikuk lek la xchʼamik li tukʼibtasel laj yakʼ Jesuse xchiʼuk la stukʼibtas li snopbenike. Ta skoj taje, batsʼi trigo ilatik yuʼun Jesús li melel yajtsʼaklomtake. Jaʼuk li buchʼutik ochemik ta relijionetik ti tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe, pʼajatik yuʼun li Jesuse (Mal. 3:5; 2 Tim. 2:19). ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? Sventa jnaʼtike, jkʼelbetik to batel skʼoplal li lokʼolkʼop ta sventa li trigoe xchiʼuk li chopol jobele.

¿KʼUSI CHKʼOT TA PASEL MI LIK YICHʼ TSOBEL LI TSʼUNOBILE?

9, 10. 1) ¿Kʼusi chkalbetik batel skʼoplal ta sventa li stsobel tsʼunobile? 2) ¿Kʼusi baʼyel kʼot ta pasel kʼalal yakal chichʼ tsobel li tsʼunobile?

⁹ Xi laj yal li Jesuse: «Li yorail tuchʼ trigoe jaʼ li slajebal cʼacʼale» (Mat. 13:39). Lik yichʼ tsobel ta 1914 li tsʼunobile. Jkʼeltik batel voʼtos kʼusi smakoj li lokʼolkʼop ti jaʼo chkʼot ta pasel taje.

¹⁰ Baʼyuk: chichʼ tsobel li chopol jobele. Xi laj yalbe smelolal li Jesuse: «Cʼalal yorail chichʼ tuchʼele, jech chcalbe li jtuchʼtrigoetic cuʼune: Jaʼ tsobic baʼyuc li chopol jobele. Chuquic lec ta jujuchuc». Kʼalal echʼem xaʼox li 1914, li anjeletike lik «stsobic» yajtsʼaklomtak Cristo ti xkoʼolajik ta chopol jobele, sventa xichʼik chʼakel lokʼel ta stojolal «li xnichʼnab Diose», jaʼ xkaltik, li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele (Mat. 13:30, 38, 41).

11. ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel ti mu xkoʼolajik ta jecheʼ yajtsʼaklomtak Cristo li buchʼutik jaʼik melel yajtsʼaklomtak Cristoe?

¹¹ Kʼalal yakal chichʼ tsobel li chopol jobele, mas xa lek xvinaj ti mu xkoʼolajik ta trigoe (Apoc. 18:1, 4). Jaʼ yuʼun, li ta 1919 jamal vinaj ti yalem xaʼox ta lum li Mukʼta Babiloniae. ¿Kʼusi ti mas laj yakʼ ta ilel ti mu xkoʼolajik ta jecheʼ yajtsʼaklomtak Cristo li buchʼutik jaʼik melel yajtsʼaklomtak Cristoe? Jaʼ li cholmantale. Li buchʼutik tsbeiltasik li Jchanolajeletik ta Vivliae lik yalik ti tsots skʼoplal skʼan xcholik mantal ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun la spasik li foyeto ti jaʼ sbi To Whom the Work Is Entrusted (Buchʼutik ch-akʼbat sbainik li abtelal) ta 1919, sventa chichʼ tijbel yoʼontonik skotol li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti skʼan xcholik mantal ta naetike. Xi chale: «Yileluke toj tsots ta pasel li abtelale, pe jaʼ yuʼun li Kajvaltike, jech oxal jaʼ tskoltautik ta spasel. Ataojik spasel li matanal taje». ¿Kʼu yelan laj yaʼiik li ermanoetike? Li Jchanolajeletik ta Vivliae mas to laj yakʼbeik yipal ta xcholel li mantale, jech kʼuchaʼal chal li revista ta 1922 ti ojtikinbil avi kʼuchaʼal Li Jkʼel osil ta toyole. Kʼalal mu toʼox jaluk yechʼele, jaʼ xa ojtikinbilik-o li tukʼil yajtsʼaklomtak Cristo ti chcholik mantal ta naetike... ¡jaʼ jech ojtikinbilutik-o li avi eke!

12. ¿Bakʼin lik yichʼ tsobel li trigoe?

¹² Xchibal: chichʼ tsobel li trigoe. Xi laj yalbe yaj-anjeltak li Jesuse: «[Tsobik] li jtrigoe, tiqʼuic ochel ta snail cuʼun» (Mat. 13:30). Te lik tal stsobel ta 1919 li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, vaʼun te akʼatik ta stsobobbail yajtsʼaklomtak Cristo ti tukʼibtasbilik xae. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik kʼalal chlaj xa skotol li kʼusitik oy ta balumile, ta me xichʼik tsobel ta j-echʼel sventa chichʼ smotonik ta vinajel (Dan. 7:18, 22, 27).

13. ¿Kʼusi chal Apocalipsis 18:7 ta sventa stalelal li jmulavil ants o li Mukʼta Babiloniae, ti te kapal skʼoplal ek li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristo li avie?

¹³ Yoxibal: ch-okʼik xchiʼuk chkʼux stanal yeik. ¿Kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal mi laj xaʼox xchukik ta jujuchuk chopol jobel li anjeletike? Ta sventa ti kʼuyelan oyik ta mantal li yajtsʼaklomtak Cristo ti xkoʼolajik ta chopol jobele, xi laj yal li Jesuse: «Te chcʼot yocʼta sbaic, te xcʼuxet o yeic» (Mat. 13:42). ¿Mi yakal xa chkʼot ta pasel avi li albilkʼop taje? Muʼyuk to. Yuʼun li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristo avie, ti te kapal skʼoplalik li ta jmulavil antse, jaʼ xkaltik, li Mukʼta Babiloniae, xi to chale: «Li vuʼune chotolun lec ta jchotleb jech chac cʼu chaʼal jun meʼ ajvalil. Mu jaʼuc jechun jech chac cʼu chaʼal jun meʼon ants; muʼyuc cʼusi ora chquil ta jsat chiʼocʼ» (Apoc. 18:7). Jaʼ jech, li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe jaʼ tspas mantal chaʼiik. Jaʼ yuʼun xi jpʼel xalike: «Chotolun lec ta jchotleb jech chac cʼu chaʼal jun meʼ ajvalil», mas to toj mukʼ chaʼi sbaik, jaʼ mu sta li jbabeetik ta politikae. Li krixchanoetik avi ti xkoʼolajik ta chopol jobele, muʼyuk to kʼusi chopol chaʼiik, moʼoj, yuʼun solel tstoy sbaik. Pe taje mu xa me jaluk.

14. 1) ¿Bakʼin xchiʼuk kʼu yuʼun chkʼux stanal yeik li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe? 2) Li kʼusi jel smelolal ta Mateo 13:42, ¿kʼuxi jech chal li Salmo 112:10 eke? (Kʼelo ti bu chichʼ jambel mas smelolal ta slajebe.)

¹⁴ Kʼalal yakal li tsatsal vokolil ti akʼbil xaʼox slajeb li jecheʼ relijionetike, chbat saʼik koltael li buchʼutik jaʼ toʼox srelijionik taje, pe muʼyuk tstaik ti bu xuʼ snakʼ sbaike (Luc. 23:30; Apoc. 6:15-17). Vaʼun, kʼalal mi laj yaʼibeik smelolal ti mu kʼu xut xkolike, te x-okʼoletik ta at-oʼonton xchiʼuk te xkʼuxet stanal yeik ta skʼakʼal yoʼontonik. Jech kʼuchaʼal laj yal Jesús ta albilkʼop ta sventa li tsatsal vokolile, li vaʼ xibal sba kʼakʼale «ta xʼoqʼuic ta scoj xiʼel» (Mat. 24:30; Apoc. 1:7).e

15. ¿Kʼusi chkʼot ta stojolalik li chopol jobel ti lek xa chukajtik ta jujuchuke, xchiʼuk kʼusi ora chkʼot ta pasel?

¹⁵ Xchanibal: chichʼ chikʼel. ¿Kʼusi chkʼot ta stojolalik li chopol jobel ti lek xa chukajtik ta jujuchuke? «Ta sjipic ochel ta cʼocʼ» li anjeletike (Mat. 13:42). Taje jaʼ skʼan xal ti chichʼik lajesel ta j-echʼele. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik te toʼox oyik li ta jecheʼ relijionetike ta xichʼik lajesel ta slajebal li tsatsal vokolile, li ta Armagedone (Mal. 4:1).

16, 17. 1) ¿Kʼusi li slajeb xa chkʼot ta pasel laj yal Jesús li ta lokʼolkʼope? 2) ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti muʼyuk to kʼotem ta pasel taje?

¹⁶ Svoʼobal: chakʼ xojobal li buchʼutik tukʼike. Xi la stsutses albilkʼop li Jesuse: «Li vaʼ kʼakʼale, li ta Ajvalilal yuʼun Stotike ta me xakʼ xojobalik kʼuchaʼal xojobaj tajek Kʼakʼal li buchʼutik tukʼike» (Mat. 13:43, TNM). ¿Bakʼin xchiʼuk bu chkʼot ta pasel? Jaʼ to chkʼot ta pasel ta tsʼakal. Oy kʼusi laj yal Jesús ti jaʼ to chkʼot ta pasel ta tsʼakal ta vinajele, ti maʼuk liʼ chkʼot ta pasel ta Balumile.f ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Jkʼelbetik chib srasonal.

¹⁷ Baʼyuke, jkʼeltik bakʼin chkʼot ta pasel li kʼusi laj yal Jesuse. Xi laj yale: «Li vaʼ kʼakʼale, li ta Ajvalilal yuʼun Stotike ta me xakʼ xojobalik [...] li buchʼutik tukʼike». Li jpʼel kʼop li vaʼ kʼakʼal, xie, jaʼ skʼoplal li kʼusi laj yal Jesús ti chkʼot ta pasele, jaʼ xkaltik, ti chichʼ jipel ochel ta kʼokʼ li chopol jobele. Taje jaʼo chkʼot ta pasel ta slajebal li tsatsal vokolile. Jaʼ yuʼun chaʼa, jaʼ to me ta «xakʼ xojobalik» li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele. Ta xchibale, ta jkʼeltik bu chkʼot ta pasel. Jamal laj yal Jesús ti ta «xakʼ xojobalik» li buchʼutik tukʼik li «ta Ajvalilal yuʼun Stotike». ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti laj xaʼox me yichʼ seyoalik skotol li buchʼutik tukʼ yakʼoj sbaik ti chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik ta Balumile. Taje jaʼo chkʼot ta pasel kʼalal oy xaʼox kʼuk sjalil slikel li tsatsal vokolile. Vaʼun, jaʼ to me chkʼot ta pasel li kʼusi laj yal Jesús ta albilkʼop ta sventa li tsatsal vokolile, ti ta xichʼik tsobel te ta vinajele (Mat. 24:31). Jaʼ te ti bu chakʼ xojobalik li «ta Ajvalilal yuʼun Stotike». Jech xtok, kʼalal echʼem xaʼox li paskʼop ta Armagedone, xmuyubajik noʼox chkʼotik ta slekom Jesús ti kʼalal «chnupin li Chʼium Chije» (Apoc. 19:6-9).

KʼUXI TA JTABETIK SBALIL

18, 19. ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil ti laj kaʼibetik smelolal li lokʼolkʼop ta sventa li trigo xchiʼuk li chopol jobele?

¹⁸ ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil ti lek laj yalbutik smelolal li lokʼolkʼop taje? Jkʼeltik oxtosuk. Baʼyuke, chkaʼibetik mas smelolal. Yuʼun chakʼ kiltik lek kʼu yuʼun muʼyuk to slajesoj vokolil li Jeovae. Li stuke «[tstsʼikbe] smulic li bochʼotic chapal scʼoplal chichʼic ilintaele», sventa chchapan li buchʼutik «scʼoplal chcʼuxubinati[ke]», jaʼ xkaltik, li trigoe (Rom. 9:22-24).g Xchibal, ta jpat mas koʼontontik ta stojolal Jeova. Kʼalal yantik xnopaj tal li slajebal kʼusitike, mas me chakʼbeik yipal tstsakutik ta kʼop li jkontrataktike, pe muʼyuk tstsalutik (kʼelo Jeremías 1:19). Jech kʼuchaʼal xchabioj Jeova li trigo ti kʼu xa sjalil echʼem tale, jaʼ me jech chchabiutik «scotol cʼacʼal» li Jesús xchiʼuk li anjeletike (Mat. 28:20).

¹⁹ Yoxibal, li lokʼolkʼope jaʼ tskoltautik ta snaʼel buchʼu jaʼ li trigoe. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal? Yuʼun mi laj kaʼibetik smelolal buchʼutik ta melel li trigo ta lokʼolkʼope, ta jnaʼtik buchʼu jaʼ skʼoplal kʼalal xi laj yal Jesús ta albilkʼop ta sventa li slajebal kʼakʼale: «Jun jʼabtel ti jun [«tukʼ», TNM] yoʼnton [...], ti lec bije» (Mat. 24:45). Li chib xchanobil chtale jaʼ chalbe skʼoplal taje.