Amamako Oku Kula Kespiritu Poku Kuama Ongangu Ya Paulu
“Nda yaka uyaki uwa. Oku yoloka nda mala. Koku tata ekolelo nde lipua.”—2 TIM. 4:7.
1, 2. Apongoloko api Saulu u Tarso a lingile komuenyo waye, kuenda upange upi a linga u kuete esilivilo?
ULUME umue o tukuiwa hati Saulu, wa loñolohele calua haeye ukuotõi. Pole, wa enda ‘oku songuiwa loloñeyi vietimba.’ (Va Efe. 2:3) Noke wa litukula hati, ‘wa kala ukuakupopia Suku atonãi loku kangisa vakuavo kuenda oku va tondala.’ (1 Tim. 1:13) Eye wa kala ko Tarso.
2 Vokuenda kuotembo, Saulu wa linga apongoloko komuenyo waye. Kuenje, wa siapo ovituwa viaye viosimbu, kuenda wa likolisilako ‘oku sanjuisa omanu vosi, okuti ka sandiliya lika oku tẽlisa olonjongole viaye.’ (1 Va Kor. 10:33) Eye, wa linga omunu uwa, kuenda wa lekisa ohenda ku vamanji vana a talisile ohali. (Tanga 1 Va Tesalonike 2:7, 8.) Omo liaco, wa soneha hati: “Nda noliwa oku linga ulombololi wondaka . . . yiwa. . . . Ndaño ame sulepo pokati kolosandu viosi haimo ocali caco ca nyihiwa. Ca nyihiwila okuti ñundila vakualofeka ondaka yiwa yukuasi ka u tendiwa wa Kristu.”—Va Efe. 3:7, 8.
3. Oku lilongisa ovikanda via Paulu, kuenda ulandu wupange waye woku kunda, ci tu kuatisa ndati?
3 Saulu una weya oku tukuiwa hati Paulu, noke wa kuata elomboloko liovina viespiritu. (Ovil. 13:9) Oco tu kuate elomboloko liasuapo liovina viespiritu, tu sukila oku lilongisa ovikanda via Paulu, ulandu wupange waye woku kunda, kuenda oku kuama ongangu yaye yekolelo. (Tanga 1 Va Korindo 11:1; Va Heveru 13:7.) Omo liaco, tu konomuisi ndomo ongangu yaye yi tu vetiya oku linga elilongiso lio pokolika, oku lekisa ocisola komanu, kuenda oku limbuka ndomo tu litenda etu muẽle.
Elilongiso Lia Paulu
4, 5. Elilongiso lio pokolika lia kuatisa ndati Paulu?
4 Omo okuti Paulu wa kala u Fariseo, haeye wa longisiwa ‘vongolo yulongisi Gamalieli oku pokola lutate Kovihandeleko viosi violosekulu viaye,’ co kuatisa oku kũlĩha ovina vimue viatiamẽla Kovisonehua. (Ovil. 22:1-3; Va Fil. 3:4-6) Noke yoku papatisiwa, wa endele ko “Arabia” Vekalasoko lio Suria, ale Vocifuka cimue kofeka yo Arabia kuna a kala oku sokolola ovina a lilongisa. (Va Gal. 1:17) Citava okuti Paulu wa endele oku sokolola ovisonehua vi lekisa okuti, Yesu eye Mesiya. Eye wa endelelevo oku li pongiya omo liupange a kala oku lavoka oku tambula. (Tanga Ovilinga 9:15, 16, 20, 22.) Paulu wa likolisilako oku sokolola ovina viespiritu.
5 Ukũlĩhĩso Wovisonehua Paulu a kuata kuenda elomboloko lielilongiso lio pokolika, vio kuatisa oku longisa ciwa ondaka yocili ku vakuavo. Paulu eci a endele vo sunangonga yo Antiokea ko Pisidia, wa tukula ovinimbu vitãlo Viovisonehua vio Heveru oco a lekise okuti Yesu eye Mesiya. Paulu wa tukulavo ovisonehua vi kola olonjanja vialua. Atambululo aye Embimbiliya a vetiya “va Yudea va lua kuenda olomongoloke via sumbila Suku, [oku] kuama Paulu la Barnaba” oco vamameko oku lilongisa ovina vikuavo. (Ovil. 13:14-44) Noke lianyamo amue, eci ocimunga cimue ca va Yudea voko Roma va endele konjo kuna Paulu a sikĩlile, wa va lomboluila ovitangi a liyaka lavio poku “imbila usoma wa Suku uvangi kovaso avo, kuenje wa seteka oku va tavisa ku Yesu, poku upa olondaka kovihandeleko via Mose kuenda kovaprofeto.”—Ovil. 28:17, 22, 23.
6. Nye ca kuatisa Paulu oku pama kespiritu osimbu a kala oku liyaka lovitangi?
6 Eci Paulu a liyaka lovitangi, wamamako oku konomuisa Ovisonehua, kuenda wa pamisiwa lesapulo liaco. (Va Hev. 4:12) Eci a kala vokayike ko Roma, osimbu ka pondiwile handi, wa pinga ku Timoteo oco o nenele ‘alivulu kuenda ovipa.’ (2 Tim. 4:13) Alivulu aco, a kala olonepa vimue Viovisonehua vio Heveru Paulu a kuamele kelilongiso liaye. Ocituwa coku lilongisa Embimbiliya ca kuatisa Paulu oku kuata ukũlĩhĩso Wovisonehua oco amameko lupange waye.
7. Tukula esumũlũho li tunda koku tanga Embimbiliya oloneke viosi.
7 Oku lilongisa Embimbiliya oloneke viosi, loku sokolola ovina tua lilongisa, ci tu kuatisa oku kula kespiritu. (Va Hev. 5:12-14) Catiamẽla kesilivilo Liondaka ya Suku ukualosamo wa popia hati: “Ovihandeleko viomela wove via mbelelapo, okuti olohũlũkai viulu lopalata vi sule. Ovihandeleko viove via muisa olondunge via piãla, evi viovanyali vange vi sule, momo ñasi lavio oloneke viosi. Olomai viange ndi vi tiula kolonjila viosi vĩvi hã si lingi ondaka yove.” (Osa. 119:72, 98, 101) Ove hẽ, o kuete ocituwa coku lilongisa Embimbiliya pokolika? O kasi hẽ, oku lipongiya oco o tambule ocikele cimue kupange wa Suku poku tanga Embimbiliya oloneke viosi, kuenda oku sokolola ovina wa tanga?
Saulu wa Lilongisa Oku Sola Omanu
8. Saulu wa tatele ndati omanu vana ka va kaile vetavo lia va Yudea?
8 Osimbu handi Saulu ka lingile Ukristão, wa kuatele ombili ketavo liaye, pole, ka kapeleko omanu vana ka va kaile vetavo lia va Yudea. (Ovil. 26:4, 5) Eye wa mola ndomo vamue va Yudea va ponda Stefano lovawe, kuenje wa sanjukila elinga liaco. Ovina viaco vio vetiya oku kuata utõi woku lambalala Akristão kuenda oku sima okuti, olofa via Stefano via kala ndeyambulo a sesamẽlele. (Ovil. 6:8-14; 7:54–8:1) Ovisonehua vi popia hati: “Saulu . . . wa kangisa ekongelo, wa iñila volonjo viosi oku kokamo alume lakãi kuenje wa va yika vokayike.” (Ovil. 8:3) Eye wa “va landola toke kovaimbo a vakualofeka.”—Ovil. 26:11.
9. Nye ca vetiya Saulu oku konomuisa ocituwa caye coku tata omanu?
9 Eci Saulu a kala oku enda ko Damasko oco a lambalale olondonge, Ñala Yesu Kristu wa molẽha kokuaye. Omo lioku nina Kuomõla a Suku, Saulu wa linga omeke, kuenda wa sukila ekuatiso lia vakuavo. Omo liaco, Yehova wa tuma Ananiya oku patulula ovaso a Saulu, kuenje Saulu wa vetiyiwa oku siapo ocituwa caye cĩvi coku pembula omanu. (Ovil. 9:1-30) Noke yoku linga ondonge ya Kristu, wa likolisilako oku tata ciwa omanu vosi ndeci Yesu a linga. Pole, wa sukilile oku siapo ovituwa viaye viungangala kuenda wa vetiyiwa oku ‘kala lombembua lomanu vosi.’—Tanga Va Roma 12:17-21.
10, 11. Paulu wa lekisa ndati ocisola cocili komanu?
10 Paulu ka sanjukilile lika oku kala lombembua la vakuavo. Eye wa yonguile oku lekisa ocisola cocili ku vakuavo, kuenda upange woku kunda wowĩha epuluvi lioku ci linga. Vungende waye watete wumisionaliu, wa kundila olondaka viwa ko Asia Menor. Ndaño lelambalalo, Paulu lakamba vaye va litumbikile kupange woku kuatisa ambombe oco va linge Akristão. Ovo va nyula olupale luo Lustra kuenda luo Ikoniyu, ndaño ovanyali vavo va yonguile oku ponda Paulu.—Ovil. 13:1-3; 14:1-7, 19-23.
11 Noke, Paulu lakamba vaye, va sandiliya omanu vakuavitima via sunguluka ko Makedonia volupale luo Filipoi. Ukãi umue u Yudea o tukuiwa hati Ludia, wa yevelela kolondaka viwa kuenje, wa linga Ukristão. Olombiali viofeka via tipula lolohava Paulu la Siluano, kuenje va imbiwa vokayike. Pole, Paulu wa kundila kalei kokayike, noke eye kumue lepata liaye va papatisiwa kuenje va linga afendeli va Yehova.—Ovil. 16:11-34.
12. Nye ca vetiya Saulu oku linga upostolo wa Yesu Kristu?
12 Momo lie Saulu una wa kala ongangala a iñilila vetavo liomanu vana a enda oku lambalala? Nye co vetiya oku linga ukuacisola loku tukuiwa hati, upostolo una wa kapele omuenyo waye kohele oco a kuatise vakuavo oku lilongisa ocili catiamẽla ku Suku kuenda ku Kristu? Paulu wa popia hati: “[Suku] Una . . . wa ñovonga locali caye, . . . co sunguluka oku situluila Omõlaye okuti ndu [u] lombolola ku vakualofeka.” (Va Gal. 1:15, 16) Paulu wa sonehela Timoteo hati: “Nda lingiwa ohenda, okuti vokuange, haime fu kakandu, Yesu Kristu o lekisilamo epandi liaye, ha ci lingi ndongangu kuava vo tavela omuenyo ko pui.” (1 Tim. 1:16) Yehova wa ecela Paulu, kuenda wa taviwa lohenda yina yo vetiya oku lekisa ocisola ku vakuavo poku va kundila olondaka viwa.
13. Nye ci tu vetiya oku lekisa ocisola ku vakuetu, kuenda tu ci linga ndati?
13 Yehova wa siata oku ecela akandu etu. (Osa. 103:8-14) Ukualosamo wa pula hati: “A Yehova, nda ove o patekela olongole, helie o talama, a Yehova?” (Osa. 130:3) Nda Suku ka lekisile ohenda kokuetu, nda lomue o kasi oku u lingila upange u kola, kuenda nda lomue o lavoka oku tambula omuenyo ko pui. Ohenda yalua ya Suku, yi kuete esilivilo kokuetu. Omo liaco, tu sukila oku lekisa ocisola ku vakuetu poku va kundila loku va longisa ondaka yocili, kuenda oku pamisa vamanji ndeci Paulu a linga.—Tanga Ovilinga 14:21-23.
14. Tu pondola ndati oku vokiya upange wetu woku kunda?
14 Paulu wa yonguile oku amisako upange waye woku kunda kuenda oku kala ukundi uwa, momo ongangu ya Yesu yo vetiya calua. Yesu Omõla wa Suku, ocisola a kuatela omanu, wa ci lekisila kupange waye woku kunda. Eye wa popia hati: “Okungula kua lua puãi olondingupange viñamiñami. Pingi ku Cime cokungula oco a tume olondingupange kokungula kuaye.” (Mat. 9:35-38) Paulu wa linga ovina ndomo a pinga vohutililo yoku vokiya olonalavayi, poku lekisa ombili kupange waco. Nye ci popiwa catiamẽla kokuove? O pondola hẽ oku vokiya upange wove woku kunda? Ale o pondola oku pesila otembo yalua koku kunda Usoma poku litumbika kupange wakundi votembo yosi? Omo liaco, tu lekisi ocisola cocili ku vakuetu poku va kuatisa oku ‘kuata povaka ondaka yomuenyo.’—Va Fil. 2:16.
Ndomo Paulu a li Tendele
15. Paulu wa li tendele ndati pokati ka vakuavo Akristão?
15 Omo okuti Paulu wa kala ukundi ukuambili, wa tu sila ongangu yikuavo tu sukila oku kuama. Ndaño Paulu wa kuatele epuluvi lioku tambula ovikele vialua vekongelo, pole, wa kũlĩhĩle okuti, ka tambuile esumũlũho liaco omo lioku loñoloha kuaye. Eye wa limbukile okuti, asumũlũho a kuata, wa va tambula omo liohenda ya Suku. Paulu wa kũlĩhĩlevo okuti, vakuavo va loñolohelevo kupange woku kunda olondaka viwa. Ndaño wa kuatele ocikele cavelapo pokati komanu va Suku, pole, wamamako oku lekisa umbombe.—Tanga 1 Va Korindo 15:9-11.
16. Paulu wa lekisa ndati umbombe, poku tetulula ocitangi catiamẽla kevamba?
16 Tu kũlĩhĩsi ndomo Paulu a tetulula ocitangi ca kala ko Suria volupale luo Antiokea. Pokati Kakristão pa kala ocitangi catiamẽla koku seviwa evamba. (Ovil. 14:26–15:2) Omo okuti, Paulu wa tambuile ocikele coku kundila Vakualofeka vana ka va seviwile evamba, nda wa kuata ovisimĩlo viokuti, wa loñoloha koku tetulula ovitangi viomanu vana ka va kaile va Yudea. Handi vali, nda wa sima okuti, o kuete uloño woku tetulula ovitangi. (Tanga Va Galatia 2:8, 9.) Pole, ka kuatele ovisimĩlo viaco. Eci a limbuka okuti ka sangele onjila yoku tetulula ocitangi catiamẽla kevamba, wa lekisa umbombe leliketiso kuenje wa enda ko Yerusalãi kocisoko cakulu oco va kũlĩhĩse ndomo ci tetuluiwa. Eye wa yevelela lutate ovisimĩlo viavo viatiamẽla kocitangi caco, noke va sanga onjila yi kuamiwa, kuenje wa nõliwavo oco a tuale onumbi yaco komanu. (Ovil. 15:22-31) Omo liaco, Paulu wa lekisa ongangu yiwa ‘koku sumbila vakuavo.’—Va Rom. 12:10b.
17, 18. (a) Paulu wa kala ndati la vamanji vekongelo? (b) Ukamba wa kala pokati kakulu vekongelo voko Efeso la Paulu eci va liusika laye u tu longisa nye catiamẽla kokuaye?
17 Paulu omo lioku kala embombe wa yuvula oku litepa la vamanjaye vekongelo. Eye wa kuata ukamba wocili lavo. Kesulilo liukanda a sonehela va Roma, wa tuma ovilamo kueci ci pitahãla 20 komanu loku tukula olonduko viavo. Valua pokati kavo, ka va tukuiwile Vovisonehua, kuenda havosiko va tambuile ovikele. Pole, va kala omanu va Yehova vakuekolelo, kuenda Paulu wa lekisa ocisola kokuavo.—Va Rom. 16:1-16.
18 Umbombe wa Paulu kuenda ukamba a lekisile, wa pamisa ekongelo. Onjanja ya sulako, eci a li sanga lakulu vekongelo va tunda ko Efeso, ‘vo kuatelela kosingo kuenje vo sipula. Ovo va sumuile calua omo liondaka a va sapuila hati, ka vu moli vali ocipala cange.’ Nda Paulu wa kuatele epela okuti ka lekisile ukamba komanu, nda lomue wo kapako.—Ovil. 20:37, 38.
19. Tu pondola ndati oku lekisa ‘eliketiso’ poku kala la vakuetu Akristão?
19 Omanu vosi va yongola oku kula kespiritu, va sukila oku lekisa umbombe ndeci Paulu a linga. Eye wa vetiya akamba vaye Akristão hati: “Cosi vu linga, ko ka ci lingili omo vu yongola oku limuisa pamue oku lipanda, puãi, loku liketisa, tendi vakuẽle hoti ovo va velapo, etu tu sule.” (Va Fil. 2:3) Tu kuama ndati elungulo eli? Tu li kuama poku eca ekuatiso kakulu vekongelo lietu, kuenda oku tava kolonumbi viavo. (Tanga Va Heveru 13:17.) Tu pokolavo kelungulo eli, poku lekisa esumbilo ku vamanji vosi. Vocisoko ca Yehova muli omanu vakualofeka vialua via litepa kovituwa, kekova, kuenda kekalo. Kuenje, tu vetiyiwa oku kuama ongangu ya Paulu yoku tata vosi locisola okuti ka tu lekisa ocame. (Ovil. 17:26; Va Rom. 12:10a) Omo liaco, tu sukila oku ‘litambula pokati ndeci Kristu a tu tambula okuti, Suku o tu muisa ulamba.’—Va Rom. 15:7.
‘Lupuka Lepandi’ Vonjila yi Loña Komuenyo
20, 21. Nye ci tu kuatisa oku yoloka vonjila yi tuala komuenyo ko pui?
20 Omuenyo Wukristão u sokisiwa loku yoloka ocinala cimue cinene. Paulu wa soneha hati: “Nda yaka uyaki uwa. Oku yoloka nda mala. Koku tata ekolelo nde lipua. Pa siala ekolowa liesunga lia solekiwila. Ñala onganji yesunga o li eca kokuange keteke liaco, hakokuangeko lika puãi ku vosi va sola etukuluko liaye.” (2 Tim. 4:7, 8)
21 Oku kuama ongangu ya Paulu, ci tu kuatisa oku endela vonjila yi tuala komuenyo ko pui. (Va Hev. 12:1) Omo liaco, tu amamiko oku kula kespiritu poku kuata elilongiso lio pokolika, loku lekisa ocisola komanu, kuenda umbombe.
O Tambulula Ndati?
• Paulu wa kuatisiwa ndati poku linga elilongiso Liovisonehua pokolika?
• Momo lie oku lekisa ocisola komanu ci kuetele esilivilo Kakristão vocili?
• Ovituwa vipi vi pondola oku ku kuatisa oku tata vakuene loku yuvula ocame?
• Ongangu ya Paulu yi ku kuatisa ndati oku talavaya ciwa lakulu vekongelo?
[Elitalatu kemẽla 23]
Pamisiwa Lovisonehua ndeci Paulu a linga
[Elitalatu kemẽla 24]
Lekisa ocisola poku kundila vakuene olondaka viwa
[Elitalatu kemẽla 25]
Ove hẽ wa kũlĩha eci ca vetiya Paulu oku sola vamanjaye?