Nda Siata Oku Limbuka Unene Wocili Cembimbiliya

Ulandu wa Lomboluiwa la Vito Fraese

CITAVA okuti ove kua la yeva onduko yo Trentinara. Onduko yaco, yolupale lumue lutito lu kasi kombuelo yo Napoles, kofeka yo Italia. Olonjali viange kuenda huvange o tukuiwa hati, Angelo oko va citiwila. Noke yoku citiwa kua Angelo, olonjali viange via ilukila ko Estados Unidos kolupale luo Rochester, Nova Yorke, kuenje oko ame nda citiwila kunyamo wo 1926. Kunyamo wo 1922, oco tate a lisanga onjanja yatete la Vakuakulilongisa Embimbiliya, ndomo Olombangi via Yehova via enda oku tukuiwa. Kuenje eye kumue la mãi, va fetika oku lilongisa Embimbiliya.

Tate wa kala omunu umue womboka calua, kuenda ka solele ovina vĩvi. Omo wa suvukile ocituwa casongui vetavo vana va enda oku tata lãvi omanu loku va kemba, ka pumbile epuluvi lioku sapula ocili Cembimbiliya. Eci a liwekapo kupange woku sanda eteku, wa litumbika kupange wotembo yosi kuenda wa pandikisa lupange waco toke eci oku vela kuo kisika oku siapo upange waco, otembo a kuata 74 kanyamo. Ndaño loku vela kuaco, lopo wa amamako oku kunda toke eci a tẽlisa 90 kanyamo kuenda osãi losãi wa talavaya eci ci soka 40 ale 60 kolowola kupange woku kunda. Tate wa ndi sila ongangu yiwa. Ndaño wa kala ukuakusewula, pole ka solele ahuku. Eye wa popaile hati: “Tu sukila oku kapako ocili tua lilongisa.”

Tate la Mãi, va enda oku likolisilako oku tu longisa Ondaka ya Suku vosi yetu katãlo. Ame nda papatisiwa kosãi Yenyenye kunyamo wo 1943, kuenda nda iñila kupange wotembo yosi, kosãi Yevambi kunyamo wo 1944. Manjange wukãi Carmella la Fern, va talavaya ndakundi votembo yosi kimbo lio Geneva kolupale luo Nova Yorke. Ame sia simĩle okuti Fern wa laikele oku panga onepa vomuenyo wange wosi. Kuenje kunyamo wo 1946, kosãi Yenyenye, tua likuela la Fern.

Upange Wumisionaliu

Ovikele viatete vivali tua tambula ndakundi valikasi kavali ketu, oku kundila volupale luo Geneva kuenda luo Norwich, ko Nova Yorke. Kuenje kosãi Yenyenye kunyamo wo 1948, tua kuata esumũlũho lioku lalekiwa kocisoko cekũi lavali kosikola yo Gileada. Noke va tu tuma kolupale luo Napoles kofeka yo Italia lolohueli vikuavo violomisionaliu okuti, Carl kuenda Joanne Ridgeway. Kotembo yaco, olupale luo Napoles lua nyõliwile luyaki. Omo ka ca lelukile oku sanga onjo oco tu kalemo oloneke vimue, tua kala vonjo yimue yolohondo vivali kosapalalo.

Eci nda kula omo nda enda oku yeva ndomo olonjali viange vi vangula elimi lio Napolitana, ndaño poku vangula elimi lio ko Italia nda semuile pole olondaka viange via lombolokele. Fern co tatamẽle calua oku vangula elimi liaco. Oku sulako weya oku vangula ciwa okuti ame ci sule.

Tete, omanu tua sanga volupale luo Napoles okuti ovo lika va lekisa onjongole, epata limue liomanu vakuãla. Ovo va enda oku landisa eliamba. Eteke leteke Teresa umue pokati kavo, wa enda oku linga apongoloko a komõhisa. Eteke limue lomẽle, wa kapa olosikalu volonjapẽla viesaya liaye. Oku iya kekumbi etimba liaye lia honguele, omo lioku sipa calua. Ocili ca linga apongoloko anene vepata eli. Oku sulako ci soka 16 komanu vepata liaco, va linga Olombangi via Yehova. Kaliye volupale luo Napoles muli 3.700 Kolombangi via Yehova.

Upange Wetu Woku Kunda wa Tatekiwa

Noke yolosãi ecea tunde eci tua pitĩla ko Napoles, olombiali via tu kisika oku tunda volupale kakuãla ketu. Tua enda kofeka yo Suisa, kuna tua kala osãi yimosi, kuenje tua tiukila vali ko Italia lukanda wuvangi wolongende. Ame la Fern, tua tumiwa oku talavaya kolupale luo Turin. Eci tua pitĩlako, ukãi umue wa tu ĩha ohondo yimosi tua enda oku feta vonjo yaye, pole ociwo lonjo yoku lisukuila, ka tu fetisile. Eci Joanne lulume waye Ridgeway va pitĩla, vosi yetu tua kala kosapalalo yimuamue. Vokuenda kuotembo vosapalalo yaco, mueya oku kala olomisionaliu vitãlo lakãi vavo.

Kunyamo wo 1955, eci olombiali via tu kisika oku tunda vo Turin, tua kuata ocimãho coku tumbika akongelo akuãla o kaliye. Pole, volupale luaco mua kala ale vamanji va loñolohele okuti va ponduile oku kuatisa akongelo aco. Olombiali eci via tu tundisa volupale, via tu sapuila hati: “Ene wa tundi ko Amerika, vu kasi oku tiukila kofeka yene, kuenda tu yongola okuti upange wene wosi wendi lawo.” Pole ndomo upange waco wa amamako ca lekisa okuti onima yosi yupange u lingiwa, yi tunda ku Suku. Cilo, volupale luo Turin muli 4.600 Kolombangi via Yehova kuenda eci ci soka 56 kakongelo.

O Florença, Olupale Lumue Lua Posoka Calua

O Florença, olupale lukuavo tua talavaya. Tua enda ale oku yeva ovina via pita volupale luaco, momo manjange Carmella lulume waye Merlin Hartzler omo va talavaya. Sokolola olonduko vimue ndeci: Piazza della Signoria, Ponte Vecchio, Piazzale Michelangelo, kuenda Palazzo Pitti. Olonduko evi, ovio via kemãlisa olupale luaco! Tua kuata esanju lialua poku mola ndomo omanu vo volupale luo Florença va tava kolondaka viwa.

Tua lilongisa lepata limue kuenda olonjali viaco vieya oku papatisiwa. Pole isia yaco wa sipaile calua. Utala Wondavululi wo 1973 wa lomboluile okuti oku sipa ku vĩhisa etimba kuenda wa lungula vakuakutanga oku siapo elinga liaco. Omõlaye watete, wo livondela oco a siepo oku sipa. Eye wa likuminyile oku siapo oku sipa, pole ka ci lingile. Eteke limue koñolosi ukãi waye, osimbu handi ka tumile omãla vavo volonjamba oku ka pekela, wa va sapuila oco va likutilile. Ukãi wa sumuile calua, kuenje wa enda vohondo yomãla vavo. Omãla va kala oku linga ohutililo yavo muẽle. Noke inavo wa va pulisa hati: “Nye wa vanguli vohutililo yene?” Ovo va tambulula vati: “A Yehova, kuatisa Tate oco a siepo oku sipa.” Ukãi wa vilikiya ulume waye lonjanga, yu wa popia laye hati, “Handi enju ndo yevelele ohutililo yomãla.” Eci isia a yi yeva, wa fetika oku lila calua, yu wa popia hati: “Lalimue eteke ndi ka sipa vali!” Eye wa linga ndeci a likuminyile, kuenje kaliye epata liaco tunde apa lia linga Olombangi via Yehova pa pita ale 15 kanyamo.

Oku Talavaya vo Afrika

Kunyamo wo 1959, va tu tuma kolupale luo Mogadishu, kofeka yo Somalia lolomisionaliu vikuavo vivali okuti, Arturo Leveris la manjange Angelo. Otembo yaco, vofeka mua kala ovitangi vialua viuyaki. Ombiali yo ko Italia, ya simile okuti, olo Nações Unidas ovio via ponduile oku tetulula ovitangi vio Somalia, pole ovitangi viaco, vieya ño oku livokiya. Omanu vamue vo ko Italia tua lilongisa lavo Embimbiliya, va tunda vofeka yo Somalia, kuenda ka ca lelukile oku tumbika ekongelo.

Votembo yaco, manji umue ukuakunyula olo Betele, wa ndi pinga oco ndu kuatise kupange waye. Kuenje tua fetika oku nyula olofeka. Omanu vamue tua lilongisile lavo va kula kespiritu, pole, omo lielambalalo va tiukila kolofeka viavo.a Vakuavo ndaño lovitangi viaco, ka va tundile vofeka. Eci tu sokolola ocisola va kuatela Yehova kuenda oku pandikisa lalambalalo aco, ca tu kokela oku lila.

Kofeka yo Somalia kuenda ko Eritrea kuli owuya wualua kuenda kulivo ombambi yalua. Kovaimbo amue ofeka yaco, ovikulia va teleka vi kapiwa olondungu vialua okuti oku liako etimba li sanya ngalu. Onjanja yatete eci tua mãha okulia konjo yomunu umue tua lilongisa laye Embimbiliya, ukãi wange poku sewula wa popia lomunu waco hati, ovaso ange a kusuka kuenda vovatũi ange mua taima ndocinyi ci kusuka vokololo!

Eci Angelo la Arturo va tumiwa konepa yikuavo, tua siala ulika. Oku kala ño okuti lomue o tu petula kutima, ka ca lelukile. Pole ekalo liaco, lia tu kuatisa oku pamisa ukamba wetu la Yehova kuenda oku lekisa ekolelo kokuaye. Oku nyula kolofeka vina okuti upange woku kunda wa tatekiwa ca tu pamisa calua.

Vofeka yo Somalia mua pita ovitangi vialua. Omo ka tua kuatele onjilela, tua enda oku landa lika okulia kueteke liongongo, ndeci utue wombisi, apako amue ndeci omanga, ocimama, alalanja, olonendo ale ahondio. Tua solaile oku vanja ndomo ovipuka vi palãla. Olonjanja vimue osimbu tua kala oku lilongisa Embimbiliya lomanu otuvipuka tuaco tua enda oku londa kolosingo vietu. Omo tua kuata omoto, poku linga ungende ka tua lingaile olowola vialua vemehi liutanya wa sanya.

Tua Tiukila ko Italia

Tu pandula calua akamba vetu vakuacali, momo eci tua tiukila ko Italia kohongele yolofeka ya lingiwa kunyamo wo 1961, volupale luo Turin va tu ĩha okasia yahondio. Tua limbuka okuti tua laikele oku talavaya vali ko Italia. Kuenje kosãi Yenyenye Linene kunyamo wo 1962, tua tiukila ko Italia, noke haico nda fetika oku talavaya ndamitavaso o nyula akongelo. Tua landa ekãlu limue litito, lia tu kuatisa oku linga ovongende poku nyula akongelo ovaimbo avali vokuenda kuanyamo atãlo.

Noke yoku tunda vowuya wo vo Afrika, tueya oku liyaka lombambi. Ekongelo liatete tua nyula pondombo, lia kala vemehi liomunda Alpes, omo tua sikĩla vohondo yimue ka ya kuatele iko lioku tokotisa onjo yaco, tua lalaile kilu liovipelekese viowangu. Omo okuti mua talalele calua tua enda oku lala lovikutu vietu ketimba. Vuteke waco, olosanji vikuãla kuenda olombua vivali, via fa lombambi ocipepi lonjo yetu!

Kovaso yanyamo amue, tua linga olomitavaso vi nyula akongelo vofeka. Vanyamo aco, tua ñuala ofeka yosi yo Italia. Tua nyula olonjanja vialua ovaimbo o ko Calabria kuenda ko Sicilia. Tua vetiya amalẽhe valua oku kula kespiritu kuenda oku kuata ocimãho coku kala akulu vekongelo pamue oku linga olomitavaso vi nyula akongelo, ale oku talavaya ko Betele.

Tua lilongisa ovina vialua lakamba vetu va kasi oku vumba Yehova lutima wosi. Tua sola calua ovituwa viavo ndeci ekolelo va kuetele Yehova, ocali cavo, ocisola la vamanji, ocituwa coku linalisa, kuenda oku lieca olumue koku kuatisa vakuavo. Tua enda oku lingila ovovala Vonjango Yusoma. Ovovala aco a enda oku songuiwa Lolombangi via Yehova vina via tambula omoko yaco kolombiali, osimbu okuti kanyamo a pita ka ca lelukile oku ci linga. Olohongele volupale luo Turin, via enda oku lingiwila vociwo conjo ya vamanji loku tumãla kavaya. Pole akongelo alua a yeva esanju lioku kuata Onjango yimue Yusoma ya posoka haiyo yi sivaya Yehova. Kaliye ka tu lingaila vali olohongele vimbo levi vilikasi pocitumãlo cimue ca likupika, momo tu kuete Onjango Yolohogele ya tanda ciwa. Hesanjukuolio tua kuata poku mola okuti cilo tu kuete eci ci soka 243.000 kakundi. Pole eci tua pitĩla vo Italia mua kala lika 490 kakundi.

Tua Nola Onjila Yiwa

Tua pita lovitangi vialua ndeci, usuke, ongeva kuenda oku vela. Eci Fern a enda oku kuata ongeva, wa kala kala konẽle yokalunga oku tala ovava. Eye wa pelaliwile olonjanja vitatu. Eteke limue eci a kala oku songola elilongiso Liembimbiliya, omunu umue wo lemẽha longalufu yoku ongolola ovinene. Omo liocitangi caco, ca sukilile oku enda kosipitali.

Ndaño okuti olonjanja vimue tua enda oku yeva esumuo, haimo tua ‘imbaimba ondunge ku Yehova’ ndomo ci lekisiwa kevulu Liasiõsuĩlo 3:24. Eye, eye Suku yelembeleko. Onjanja yimue, eci tua kala lesumuo, Fern wa tambula ukanda umue welembeleko wa tunda ku Manji Nathan Knorr. Eye poku u sonehela, wo sapuila hati, wo kũlĩha tunde eci a citiwa ko Bethlehem, ko Pensilvania kuna Fern a fetikila oku talavaya ndukundi wotembo yosi, okuti otembo yaco wa kala ukãi umue wa pama calua, haeye ukuotõi. Eye wa kuata esunga. Anyamo osi tua enda oku tambula olondaka vielembeleko vi tunda komanu valua.

Ndaño lovitangi, tua amamako lombili yetu kupange woku kunda. Fern poku sewula, wa enda oku sokisa ombili yetu lo Lambrusco, ovinyu yo ko Italia okuti yi tutuma efelefele lialua, hati: “Ka tu yongola okuti ombili yetu yi tepuluka.” Noke yoku talavaya ndolomitavaso vi nyula akongelo vimbo lava vofeka ci soka 40 kanyamo, tua tambula ocikele coku nyula ovimunga lakongelo a vangula alimi akuavo okuti ko Italia ci sule. Vovimunga viaco, mua kongela oku kundila omanu vo ko Bangladesh, vo ko China, ko Eritrea, Etiopia, Gana, India, Nigeria, ko Filipina, Sri Lanka, kuenda kolofeka vikuavo. Ka tu tẽla oku lombolola ndaño oku soneha velivulu limue apongoloko tua siata oku mola unene Wondaka ya Suku, vomuenyo wa vana va seteka ohenda ya Yehova.—Mika 7:18, 19.

Otembo yosi tu likutilila ku Yehova oco a tu ĩhe ongusu yoku amamako kupange woku kunda. Momo esanju lia Ñala olio ongusu yetu. Esanju liaco, li ninisa ovaso etu kuenda li tu kuatisa oku limbuka okuti onjila tua nõla yoku sapula ocili Cembimbiliya, ya sunguluka. —Va Efe. 3:7; Va Kol. 1:29.

[Atosi pombuelo yamẽla]

[Elitalatu kemẽla 27]

Olonjali viange ko Rochester, NY

[Elitalatu kemẽla 27]

Vocisoko cekũi lavali ko Gileada kolupale luo South Lansing

[Elitalatu kemẽla 27]

La Fern eci handi ka tua tundile ko Italia

Capri, ko Italia

1948

1949

1952

[Elitalatu kemẽla 28]

Ko Turin kuenda ko Napoles lolomisionaliu vikuavo

1963

[Elitalatu kemẽla 29]

Fern la vana a longisa Embimbiliya

[Elitalatu kemẽla 29]

“Ka tu yongola okuti ombili yetu yi tepuluka”