Niireke Miiriirya Sinniiraneya Tthiri? Mathowa Mararu Aniwiiriha Atthu Akina Ohaamini
NTHOWA 1: Miiriirya etthu ehiniweryaneya okhala wene. Itthu sinisuwela ahu voohimya sa ephattu ehiniturukeya, itthu seiye paahi masientista awenrye aya oweha siiraneyaka molumwenkuni. Masi itthu sa ephattu sinlikana ni gramatika, mutthu onimusuwela gramatika onnisuwela wira aakhala moolumo anilavuliwa moovirikana ni ele elimaleliwe. Tivonto hiyo khaninsuwela itthu sotheene voohimya sa mweettelo wa ithu seephattu. (Yob 38:4) Sientista mmosa pooti oviriha iyaakha sinceene osomaka mweettelo weephattu wa etthu emosa paahi. Masi ikwaha sinceene vannaarikela ophwanya etthu eniwiiriha otthikela ovarerya saana ele yaasuwela aya voohimya sa mweettelo weephattu yaasoma aya. Nto eyo enlikana ni masu oowi: mwaapalame mmosa paahi ooriipa onnivirikanyiha yoolema yoowi axipalame otheene tootteela.
Ehantisi emosa yootheiha, ennooniherya okweya waya opakelela etthu ehikhanle yekeekhai. John Locke (1632-1704) aahilavula ehantisi emosa ya Embaixadore a Holanda amuleelaka Mwene oSiam oTailândia makhalelo a elapo ya Holanda: Owo aahilavula wira ikwaha sikina vanniweryaneya etthepo weetta vasulu va maasi. Nto mwene ole aahinvaanya embaixadore ole khuhimya wira aamootha. Mmwene aahihimya wira anwokiwa mwaha woohisuwela moota vaniweryaneya aya etthepo weetta vasulu va maasi. Mwene ole khaasuwela wira maasi yapakeya exeelu khulipa, vanniweryaneya etthepo weetta vasulu va maasi awo apaken’ye exeelu. Mwene ole khaakupali wira eyo enniiraneya mwaha woohisuwela etthu eniiraneya maasi yaxelareya.
Nkahaya muthokorerye itthu sahaakupaliwa wira pooti wiiraneya, masi mahiku ahu ala siniiraneya:
● Eviyau emosa enniwerya waakuxa atthu anivikana 800 okhuma oNova Iorque khuheemela erowaka oSingapura, evavaka etthu yowiiraka 900 ikilomeetru sene khula ewoora.
● Vanniweryaneya atthu opaka muthukumano eryeene ilapo soovirikana, masi khiyawehana ni ovaanela emurumeelaka telefoni a video conferencia.
● Vanniweryaneya omurumeela flash mwaamukhaani munnuwelo awe ohinivikana epakote ya ifosforo, masi khuhela-mo isipo ikonto sinceene.
● Alipa aniwooperari aretta, anniwerya othaamiha murima wa mutthu khumuhela mutthu mukina wala othaamiha epantte ekina ya erutthu khuhela mapuro makina.
Nto itthu iya nithokorenrye ahu siniiraneya vano sinniixuttiha exeeni? Eniixutta ahu tiila: Akhala wira nuumala ovira iyaakha vakhaani paahi, apinaatamu anniwerya opaka itthu seiyo sahaakupaliwa wira sinniweryaneya, nto moohihoverya, Muluku yoowo opattunxe olumwenku ni itthu sotheene siri memmo, onniwerya opaka itthu sootikiniha hiyo nihinsuwela ahu oratteene moota siniiraneya aya.a—Maphattuwelo 18:14; Matheyo 19:26.
NTHOWA 2: Biibiliya onnittittimiherya miiriirya ophavelaka owiiriha atthu okupali wira sihiiraneya. Biibiliya khanihimya wira nikupaliki khuta miiriirya. Tthiri sookhala sowiiraneya sikina seethiru. Biibiliya onninlopola wira nikhalaneke ephoole ni atthu yaale anihimya wira annipaka mitikiniho wala miiriirya. Mowiiwanyeya Biibiliya onihimya so: “Mutakhali uwo onimorwa n’uwerya wa Satana, onokumiherya ithonyeryo sotikiniha ni mirirya sa inamuna sothene, masi sowototha”.—2 aTesalonika 2:9, 10.
Yesu Kristu aahilavula wira aakhala atthu yaakela ohimyaka wira animutthara Yesu, masi awo khahiyo atthareli ekeekhai. Atthu akina yaarowa omuhimeeryaka wira: ‘Apwiya! Apwiya! Hiyo khinlaleiye nsina nanyu! Ni nsina nanyu nenlo khinomonle malaikha òtakhala! Ni nsina nanyu nenlo-tho khininre sotikiniha sincene?’ (Matheyo 7:22) Masi, Yesu aahimmye wira khaarowa oweemererya atthu awo okhala atthareli awe. (Matheyo 7:23) Nave, Yesu khatonko wiixuttiha wira miiriirya wala mitikiniho sotheene sinikhuma wa Muluku.
Muluku khanaahimeerya arumeyi awe wira waamini waya olipihiweke paahi ni miiriirya. Masi, waamini waya ohaana olipihiwa ni itthu sekeekhai sinikupaleya.—aHéberi 11:1.
Mwa ntakiheryo, haya nithokorerye mwiiriirya mmosa wootepexa osuweliwa ori mBiibiliyani; ohihimuwa wa Yesu. Sivinre ene iyaakha nuumala Yesu ohihimuxiwa, maKristau akina oKorinto yaahipacerya ohoveryaka akhala wira Yesu aahihihimuxiwa tthiri. Nto murummwa Paulo aakhalihenrye sai? Niireke aahimyale paahi wira: “Muhaana wuncererya okupali wanyu”! Nnaari. Nkawehani moota owo aalavunle awe itthu sekeekhai sooniherya wira tthiri Yesu aahihihimuxiwa. Paulo aahipaceriha olavula ariki: “Kristu uwo ahivithiwa, khuhihimuwa mukhwani mmurottoni mwaya, ntoko silempwaya. Ahìsoniherya wa Pedru, numalá, w’arummwa muloko nanli. Vasulu vaya, ahìsoniherya-tho okathi omosá w’atthu òwamini yavikanne miloko miloko mithanu: Anjenexa a yawo nlelo àkhala, akina ahòkhwa”.—1 aKorinto 15:4-8.
Niireke mwaha ola wa okupali ohihimuwa waahikhalana efaita wa maKristau ale? Paulo aahilavula wira: “Vano Kristu ahahihimuwale, olaleya wahu khiwahiyó etthu, vano-tho wamini wanyu wari w’ethiru!” (1 aKorinto 15:14) Paulo khoona okhala etthu yoohifai mwaha ola. Uupuwelaka wira okhala ekeekhai wala ohikhala ekeekhai khiivo envirikana! Masi Paulo aanisuwela wira eyo yaari ekeekhai, okhala wira atthu imiya sinceene yahoona wiiraneya waya, hata atthu yaari akumi okathi yoole. Tivonto okathi woolupatthiwa, atthu ale yoonale ohihimuwa wa Yesu yaanithanla okhwa ohiya okhootta yowiiraneya ele.—1 aKorinto 15:17-19.
NTHOWA 3: Miiriirya itthu seephattu siniiraneya, masi sihinisuweliwa saana ni atthu ahisomme. Alipa owiixuttiha muxikola, anihimya wira mitikiniho seiyo siiranen’ye silempwe mBiibiliyani itthu seephattu paahi, khahiyo saakumiheriwa ni ikuru sa Muluku. Awo anihimya wira mwaha wookhala itthu sootikiniha sinniwiiriha atthu omukupali Biibiliya. Ekeekhai wira miiriirya sikina pooti otakaahereya ni sowiiraneya sootikiniha seephattu, ntoko itetere, ihasara, ni okomowa wa etthaya. Masi otthokiherya miiriirya mmoota owo onooniherya etthu emosa paahi: Atthu awo khanithokorerya okathi wiiranen’ ya aya miiriirya iyo sa mBiibiliyani.
Mwa ntakiheryo, atthu akina anihimya wira ehukhumu yoopacerya wEjiitu yeele yiirinhe maasi a Muro Nilo opakeya ephome, waari mwaha wa etthaya yoxeerya paahi yaakomonwe khumorela mMuro Nilo, ni okhumelela wa etthu eniitthaniwa flagelo yeeyo eniiriha etthaya oxeerya. Masi, Biibiliya onihimya wira maasi ale yaathatunwe ephome, khoniira yaakhumelenle etthaya yooxeerya. Osoma saana yoolepa ya Okhuma 7:14-21, onnooniherya wira mwiiriirya ola, wiiranen’ye okathi yoole Moise aamanne awe ni ekopo awe maasi a Muro Nilo. Pooti vaakhanle wira yowiiraneya ela yaari yeephattu paahi, masi okathi Moise aamanne awe maasi vaahooneya okhala mwiiriirya okhala wira waari okathi yoole maasi awo yaathatunwe aya ephome!
Ntakiheryo nikina voohimya sa okathi wiiranen’ye aya mwiiriirya, moone etthu yaakhumelenle anaIsarayeli vaavo yaarowa aya Elapo yaalaiheriwe aya. Ephiro yaarowa aya yaahikhala maasi manceene a Muro Yordani. Biibiliya onninleela etthu yiiranen’ye: ‘Vano ale yathante Nivuku nowatana, etuphelihakaru inawu saya mmàsini mukherekhere mwa muró, màsi awo yahinyonyowela [yaheemela khuhiya] okhuruwa wakhumaya, khùpanaka ntoko exiri, khusareya mpakha ophiya wAdama, mutteethe wattamenle oSartani’. (Yoxuwa 3:15, 16) Niireke weemela wa masi waari mwaha wa etetere wala okomowa wa etthaya? Biibiliya khonihimya. Masi okathi wiiranen’ye aya mwiiriirya ola waahiiriha okhala mutikiniho muulupale. Wiiranen’ ye okathi yoole Yehova aahimmye awe wira etthu eyo yaarowa wiiraneya.—Yoxuwa 3:7, 8, 13.
Nto, niireke iyo khahiyo miiriirya? Biibiliya onihimya wira tthiri iyo saari miiriirya wala mitikiniho. Moota Biibiliya onihimya awe, sowiiraneya iyo khahiyo itthu seephattu paahi sinilikanela wiiraneya waya. Masi niireke vannikhalela ohimya wira miiriirya khasiniiraneya mwaha wohikhumelelaka khuta nihiku.
[Enoota]
a Akhala wira khamunsuwela saana wira Muluku ookhala tthiri, xontte nwehe ebroxura Niireke Wira Muluku Onninthokorerya Tthiri?, ni ebroxura A vida Teve um Criador?, wala mulavule ni mutthu oovanheni erevista ela wira ootthokiheryeni.