Ireferensia sa Okumi ni Orummwa Ahu Ekaderno Enirumeeliwa Omuthukumanoni ya Agosto
6-12 YA AGOSTO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | LUKA 17-18
“Mooniheryeke Oxukhurela”
nwtsty inoota soosoma sa Luk 17:12, 14
Alopwana mulokó, yari ni makuttula: Khalai, anamakuttula wala anamaretta yaakhala opuro omosa wira eweryeke okhaliheryana. (2 Ma 7:3-5) Nlamulo na Muluku nanaakhoottiherya anamakuttula owaattamela atthu yahaarina makuttula. Vakhala wira atthu akina yaanimwattamela namakuttula, owo aahaana okhuwela ohimyaka so: “Ka namwikho! Ka namakuttula!” (Ona 13:45, 46) Nto moovarihana ni nlamulo nlo, opuro anamakuttula yeemenle aya khiyaamwaattamenle Yesu. Nwehe enoota yoosoma ya Mat 8:2 ni Glossario, “Onamakuttula; Makuttula”.
Murowé mwaisoniherye w’alipa a mukuttho: Okathi Yesu aari awe valaponi, aaniiwelela nlamulo na Moise, ni aanisuwela wira onamukuttho wa Aroni waahikhalana owerya, nto aahaaruma anamakuttula ale orowa wa anamukuttho. (Mat 8:4; Mar 1:44) Moovarihana ni Nlamulo na Moise, namukuttho aahaana osuwelexa vakhala wira makuttula yaahimmalela mutthu owo aaruuye. Ole aapenuxiwa wala ovonihiwa aahaana oroiha yoovaha awe otemplo, axipalame anli oohikhala a mwiikho, mwiri wa ecedro, malinya oophilivila (fibras carmíneas).—Ona 14:2-32
w08 1/8 14-15 itti. 8-9
Xeeni vanitthuneya aya oxukhurela?
Niireke Yesu khaacalenle mwaha wa anamakuttula akina ohitthika wira emuxukhurele? Biibiliya onihimya so: “Vano Yesu ahihimya wira: ‘Miyo nkavoninhe atthu mulokó? Akina athanu n’axexe ahanle vai? Khavo ohokolonwe wira anvuwihe Muluku, ahikhanle mmálap’ola!’”
Anamakuttula akina athanu naaxexe (9) khahiyo yaari atthu ootakhala murima, maana ehinatthi ovonihiwa yahooniherya omwaamini waya Yesu yiiwelelaka malakiheryo awe, yaawo yaahela muhina orowa oYerusalemu wira yaisooniherye wa alipa a mukuttho. Masi nnaamwi moohaaniherya awo yaamuxukhurenle Yesu, mwaha wa oreera wawe murima, khiyoonihenrye omuxukhurela waya. Mweettelo aya waahimunyoonyiha Kristu. Ankhi hiyo? Nireke okathi mutthu mukina onnipakela awe etthu yooreera, ninnooniherya oxukhurela wahu nimulepelaka ewarakha?
Otokosa Itthu sa Efaita Soomunepani
nwtsty enoota yoosoma ya Luk 17:10
àrumeyí pahi: “oohikhala efaita; oohireerela”. Yesu khahiyo aaphavela wooniherya wira arumeyi awe, wala awiixutti awe, yaixona ohikhalana efaita wala ohireerela. Moovarihana ni mwaha aalavula awe, nuulumo noowi ‘arumerí pahi’ ninruuha muupuwelo woowi arumeyi wala ipottha, khisaatthuneya wiixinnuuha wala wiixoona ohikhala efaita, aahiiso wuupuwela wira khiyaaphwanela ottottopeliwa. Asomi akina anihimya wira nuulumo nla mwa nthoonyeryo nintaphuleliwa so: “hiyo na ipottha paahi khanimphwanela oxukhureliwa wala ottottopeliwa”.
nwtsty enota yoosoma ya Luk 18:8
Waamini nno: Wala “muthinto ola wa waamini”. Nuulumo na eGriki nirumeeliwe noowi nno, ninthoonyerya wira khahiyo wira Yesu aahimya waamini pure, masi aahimya muthinto wa waamini waalikana ni wa naamukhweli oniromoliwa nlikanyiho nla. (Luk 18:1-8) Eyo enihela muhina waamini wira nivekelo nookhalana owerya, ni waamini wira Muluku onoowiirela exariya arumeyi awe oothanliwa. Vanikhala wira Yesu aahihiya nikoho naalavula voohimya sa waamini wira arumeyi awe yuupuweleleke moota waari aya waamini waya. Nlikanyiho nla na nivekelo, naari nootthuneya vanceene okhala wira Yesu ammalaru ohimya sooweha saarowa waaphwanya atthareli awe.—Luk 17:22-37.
13-19 YA AGOSTO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | LUKA 19-20
“Itthu Nniixutta ahu ni Nlikanyiho na Musurukhu 10 wa Mina”
Yesu Aahilavula Nlikanyiho na Musurukhu 10 wa Miina
Yesu aahimmye so: “Mulopwana mmosá, ètthoko yosuwanyeya, ahivenya arowaka elapo y’ottaiwene, wira aheliwe omwene, numalá ahokoloweke”. (Luka 19:12) Owo waari mukwaha woorakama. Tthiri, Yesu tori “Mulopwana mmosá, ètthoko yosuwanyeya”, yoowo aaronwe “elapo y’ottaiwene”, eyo piiyo, wiirimu, wira avahiwe owerya wa omwene ni Tiithi awe.
Yesu aahilavula wira ohinatthi okhuma “mulopwana [ole] mmosá, ètthoko yosuwanyeya”, aahiwiihana arumeyi awe wira aavahe musurukhu wa miina ya eparatha, aaleela wira: “Nvareleke muteko musurukh’ula, murelanyihe, mpakha miyo ohokolowa”. (Luka 19:13) Miina mamosa a eparatha waari musurukhu wa maluku wa eparatha. Wira mulimi aakhele musurukhu ole, aahaana ovara muteko myeeri miraru.
Awiixutti yaahisuwela wira yaalikana ni arumeyi ale a nlikanyiho na Yesu, maana Yesu aahaalikanyiha ni anamuteko anihepha. (Matheyo 9:35-38) Tthiri, khahiyo wira Yesu aavekenle orowa omatta wira yahephe ipyo. Masi Yesu aahaaleela wira yaahaana waaphavela awiixutti akina wira yiirele mpantta Omwene wa Muluku. Tivo, awiixutti yaahaana wiimananiha wira yaaphwanye atthu anceene wira akele Momweneni.
Yesu Aahilavula Nlikanyiho na Musurukhu 10 wa Miina
Akhala wira awiixutti yaamoona wira yaaniimananiha ntoko ipottha iye vaavo yaapaka aya awiixutti akina, yaahaana okupali wira Yesu aamusiveliwa ni waareeliha. Tthiri ale oororomeleya anrowa otthuveliwa mwaha wa wiimananiha waya. Masi awiixutti a Yesu aavirikana mikhalelo, maana iparakha ni itthu aniwerya aya opaka ti soovirikana. Okhala wira Yesu aarowa oheliwa “omwene”, aamusuwela ni waareeliha atthareli awe mwaha wa wiimananiha waya waapaka awiixutti.—Matheyo 28:19, 20.
Yesu Aahilavula Nlikanyiho na Musurukhu 10 wa Miina
Okhala wira epottha ele yaahinyoonyiwa wuncererya muhakhu wa omwene wa pwiya awe, owo aahaakhiwa musurukhu aavahiwe awe. Arummwa ale yaanilipelela olamulelo wa Yesu Momweneni wa Muluku. Moovarihana ni masu Yesu aahimmye awe a murumeyi ole ookiserya, awiixutti yaahoona wira yaahiimananihe vale khiyaarowa okela Moomweneni.
Otokosa Itthu sa Efaita Soomunepani
nwtsty enoota yoosoma ya Luk 19:43
Orukureriwa ni miri: Wala “otekeleliwa ni miri”. Nuulumo na eGriki noowi khaʹrax, Nirumeeliwe paahi opuro ola Soolempwa sa eGriki sa eKristau. Nuulumo nlo nintaphuleliwa okhala “mwiri woorakama onirumeeliwa wira otekeleliwe opuro”, “nave okathi wa ikhotto saanirumeeliwa miri iyo wala mattoro”. Moolumo a Yesu, yiiraneyale mwaakha wa 70 Nuumala Kristu Orwa, vaavo anakhotto oRoma ehooleliwaka ni Tito, yaatekelenle aya ni miri epooma ya oYerusalemu. Tito aaphavela wira aYuda ehitthyawe, evolasiwe etala mpakha wiivahererya wa aRoma ni owiiwelelaka. Wira ephwanye miri saaphiyerya otekelela epooma ele yotheene, aRoma yaahuuha wala othikila miri saari ota.
nwtsty enota yoosoma ya Luk 20:38
Othene àkhalana ekumi mwa yowo: Wala “mwa moonelo awe atthu otheene annikhala akumi”. Biibiliya onooniherya wira atthu akumi ahinimwiiwelela Muluku, ahookhwa mwa moonelo awe. (aÉf 2:1; 1 Ti 5:6) Moolikanasa, arumeyi a Muluku oororomeleya, mwa moonelo wa Yehova nlelo akumi, maana yooleiherya awe ya waahihimuxa enimwiiraneya.—aRo 4:16, 17.
20-26 YA AGOSTO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | LUKA 21-22
“Wopoliwa Wanyu Ori Vakhiviru”
Omwene wa Muluku Onimwaamaliha Awanani Awe
9 Mitikiniho Wiirimu. Yesu aahihimya vahinatthi wira: “nsuwa nnottipha, mweri onohiya warya, itheneri sinomorasa wirimu”. Tthiri atthu khanirowa-tho waaroromelaka makhulupale a etiini wira yaalakiherye. Niireke Yesu aahimya soowiraneya sootikiniha sihinawehiwe tthiri wiirimu? Waaniheryasa. (Yes. 13:9-11; Yow 2:1, 30, 31) Nto atthu anrowa woonela sai itthu iye sinrowa okhumelelaka? Awo anrowa okhala “òwova” mwaha woohisuwela yoowiira. (Luka 21:25; Sof. 1:17) Aayo awanani a Omwene wa Muluku: okhuma ‘mamwene mpakha ipottha’, anrowa “okhala ooxanka ni woova mwaha woohisuwelexa ele enrowa waakhumelela”, nto anrowa otthyawela mmakhukuni wira yiipitthe. Hata vari siiso, awo khanirowa ophwanya nipuro nooreerela wiipitha wira ahiphwanyiwe ni esara ya Mwene ahu.—Luka 21:26; 23:30; Wis. 6:15-17.
Nvikaniheke ‘Okhalela Nthiti Ophentana Ntoko Axinna’
17 ‘Muhòveke etthu’. (Mmusome aHéberi 13:6.) Omuroromela Yehova onniniiriha olipa murima, hata niphwanyiwaka ni mixankiho sinceene. Nto olipa murima iwo, onninikhaliherya okhalana moonelo wooloka. Ophentana wahu, vamosa ni moonelo wooloka orina ahu, onooniiriha waalipihaka annihu. (1 aTes. 5:14, 15) Hata okathi wa maxakha maalupale, hiyo nnoowerya ‘olipiha murima ni ovenxa miru sahu’, nisuwelaka wira woopoliwa wahu ori vakhiviru.—Luka 21:25-28.
“Wopoliwa Wanyu Ori Vakhiviru”!
13 Ipuri sinrowa woonela sai nuumala osuwela wira sinrowaniwa “wohawani wohimala”? Iyo sinrowa ‘wìkhupanyerya’. (Math. 24:30) Masi annawe Kristu ni ale anaakhaliherya moororomeleya anrowa woonela sai okathi owo? Amuroromelaka moomalela Yehova Muluku ni Mwanawe, Yesu Kristu, anrowa wiiwelela yooruma ya Yesu yoowi: “Itthu iya sapajeryaka okhumelela, mulipihe murima, nvenxe muru, okhala wira wopoliwa wanyu ori vakhiviru”. (Luka 21:28) Tthiri hiyo ninrowa okhalana muupuwelo wooloka, ni ororomela wira ninrowa woopoliwa.
Otokosa Itthu sa Efaita Soomunepani
nwtsty inoota soosoma sa Luk 21:33
Erimu n’ulumwenku sinomala: Soolepa sikina sinooniherya wira erimu ni olumwenku khasinirowa omala. (Map 9:16; Esa 104:5; Mus 1:4) Nto moolumo a Yesu ahaana wiiwexexiwa ntoko nthoonyeryo, yooniheryaka wira hata yiiraneyaka etthu ehitonko wiiraneya ni erumu ni elapo emalaka tthiri moolumo a Yesu yaamwiiraneya. (Mulikanyiherye ni Mat 5:18.) Erimu ni olumwenku oromoliwe yoolepa ela, ti sa nthoonyeryo, seiyo sinihimmwa okhala “erimu ya khalayi n’ilapo ya khalayi” eliivuru ya Wis 21:1.
Nyuwo Munrowa Okhala “Omwene w’Alipa a Mukuttho”
15 Nuumala okumiherya Niira na Yoolya ya Ohiyu y’Apwiya, Yesu aahipaka nivarihano ni arumeyi awe oororomeleya, nenlo ikwaha sinceene nnihimmwa okhala wataana wa Omwene. (Mmusome Luka 22:28-30.) Moovirikana ni mavarihano makina, yaawo Yehova oniirela awe mpantta, nla nivarihano naapakiwe ni Yesu mwaneene ni atthareli awe oowoottihiwa. Okathi aalavunle awe wira “Vano, ntoko Atithi sikivahalyaya omwene”, Yesu woonasa wene aahimya nivarihano nenne Yehova aapanke awe nuuwo wira onrowa okhala “mulipa a mukuttho a mahiku othene, enamuna y’onámukuttho wa Melikhisedeki”.—aHé. 5:5, 6.
16 Arummwa ale 11 oororomeleya ‘ti yari ni Yesu okathi wehereriwe awe’. Nivarihano na Omwene naahaaroromeliha wira awo yaarowa okhala ni Yesu wiirimu ni okilaathela ihice alamulelaka ntoko mamwene ni arumeelaka ntoko anamukuttho. Masi khahiyo arumeyi ale 11 paahi yaarowa okhalana eparakha eyo. Yesu aahikhumelela mwa yowoonihiwa ya murummwa Yohani ni khumuhimeerya so: “Ale anrowa oxintta, miyo kinimwavaha okilathi ni miyo vehijeni vaka, okhala wira ni miyo-tho koxintta, khukilathi n’Atithi aka vehijeni vaya”. (Wis. 3:21) Tthiri, nivarihano na Omwene nipakiwe ni maKristau oowoottihiwa 144.000. (Wis. 5:9, 10; 7:4) Nivarihano nla ninnaaphwanyiha ehakhi ya orowa olamulelaka ni Yesu wiirimu. Awo anilikana ni muthiyana oowaakameliwa onikhuma emusi yoovuwa yoowo onirowa otheliwa ni mwene onilamulela ni ovahiwa ikuru sa olamulela hoothe. Tthiri, Biibiliya onaahimya maKristau oowoottihiwa okhala “muthiyana òwakameliwa” a Kristu, “mwali” oohipaceriwa oleiheriwe otheliwa ni Kristu.—Wis. 19:7, 8; 21:9; 2 aKor. 11:2.
27 A AGOSTO–2 A SETEMBRO
MIHAKHU SINIKHUMA MBIIBILIYANI | LUKA 23-24
“Mphaveleke Waalevelela Atthu Akina”
cl 297 etti. 16
“Musuweleke Oniphenta wa Kristu”
16 Enamuna ekina yootthuneya Yesu oonihenrye awe ophenta wa Tiithi awe waari ‘olevelela’. (Esalimo 86:5) Eyo yaahooneya hata okathi aakhomeliwe awe vamwirini va nihaaxeryo. Nto exeeni Yesu aahimmye awe okathi aiviwe awe mwa enamuna yowuuliha muru, okhomeliwaka matata ni inawu sawe? Niireke aahinvekela Yehova wira aahukhumu atthu yaale yaamwiivale? Naari, moohakalaliha moolumo ookiserya a Yesu aahimmye so: “Tithi, mwalevelele, okhala wira khansuwela sinìraya”.—Luka 23:34.
g 2/08 11 itti. 5-6
Niireke Muluku Onnilevelela Itampi Suulupale?
Yehova khahiyo paahi oniweha etampi, masi-tho moonelo wa mutthu opanke etampi eyo. (Yesaya 1:16-19) Nkahaya nwuupuwele alavilavi anli yaakhomeliwe vamwirini vamosa ni Yesu. Vanooneya wira oowanli aya yaahipaka itampi suulupale, maana mmosa aaheemererya ohimyaka so: “Vekekhai, hiyo nophwanela ohawa sisa: nihakhela ehukhumu ya miteko sahu. Nto ola [Yesu] khatthenke etthu!” Moolumo ala anooniherya wira mulavilavi ole aanisuwela itthu sikina voohimya sa Yesu. Woonasa wene itthu asuwela awe ti saamukhalihenrye orukunuxa mweettelo awe. Eyo ennooneya ni etthu anvekenle awe Yesu: “Mukùpuwele miyo, mwaphiyá momweneni mwanyu!” Yesu oonenle sai yooveka eyo yaakhuma vamurimani? Owo aamwaakhunle so: “Kinohimeryani ekhweli wira” munookhala ni miyo oparayiisu.—Luka 23:41-43
Nkahaya muupuwele ela, moolumo ookiserya a Yesu okathi aari awe pinaatamu valaponi yaahela muhina moolumo oolevelela yaaroiheliwa mulopwana ole eemerenrye wira aahiphwanela wiiviwa. Eyo etthu yoolipiha! Nikupaliki wira Yesu Kristu ni Tiithi awe, Yehova, anowoonela othunku atthu otheene yaale anrowa ottharuwa mweettelo aya hata epanke ene itampi suulupale khalai.—aRoma 4:7
cl 297-298 itti. 17-18
“Musuweleke oniphenta wa Kristo”
17 Ntakiheryo nikina nookuxa murima na olevelela wa Yesu, ninnooneya ni moota aamuthokorenrye awe murummwa Pedru. Moohaaniherya Pedru aanimphenta vanceene Yesu. Nihiku 14 a Nisani, ohiyu wookiserya wa Yesu ori ene valaponi, Pedru aahimuhimeerya wira: “Pwiya, kolikanana wottharani mpakha otthukeliwa ni mpakha okhwa”. Masi, nuumala ovira iwoora vakhaani Pedru aahimuruna Yesu ikwaha tthaaru ohimyaka wira khaamusuwela! Biibiliya onnihimya etthu yaakhumelenle nuumala Pedru omukhootta Yesu ekwaha yaneeraru. Owo onihimya so: “Apwiya Yesu yahirukunuwa enwehaka”. Oriipiwene murima vanceene mwaha wa etampi aapanke awe, Pedru “ahikhumeIa otá, khunla”. Nuuvira okathi, nihiku nenle Yesu aakhwiiye awe, murummwa ole woonasa wene aaniikoha so: ‘Niireke Pwiya Yesu ookilevelela?’—Luka 22:33, 61, 62.
18 Pedru khaalipelenle okathi munceene wira naakhuliwe nikoho nawe. Voosiisu, nihiku 16 a Nisani, Yesu aahihihimuxiwa ni woonasa wene nihiku nene nenle aahimukhumelela Pedru. (Luka 24:34; 1 aKorínto 15:4-8) Xeeni Yesu aamuthokorenrye awe saana murummwa yoole aamukhoottale mwa enamuna yootakhala? Waaniheryasa aaphavela osuwelexa akhala wira Pedru aahirukunuxa murima ni aphavela omooniherya wira nlelo aanimphenta. Nave Yesu aahipaka itthu sikina wira omukurunuxe murima Pedru.
Otokosa Itthu sa Efaita Soomunepani
nwtsty enoota yoosoma ya Luk 23:31
Vanirá mwiri mukithi, . . . nkhi miri sowuma: Waaniheryasa Yesu aahimya nloko na aYuda. Awo yaalikana ni mwiri waahala wuuma, masi nlelo ori ene mukithi, maana Yesu aari ni yaawo ni aYuda anceene yaanimwaamini. Masi, moohipisa Yesu aamwiiviwa, nto aYuda oowaamini yaamuthanliwa ni munepa wootteela ni yaamwiirela mpantta nloko na Isarayeli a omunepani. (aRo 2:28, 29; aGa 6:16) Okathi ene yoowo, nloko na Isarayeli a werutthuni naarowa okhwa mwa omunepani, sintoko mwiri wowuuma.—Mat 21:43.
nwtsty itthu sinooniheriwa
Epregu Ethoronle Nikhuva na Nxitta
Ela efootu enooniherya nikhuva na nxitta wala etthetteeri ya mutthu, nithoroliwe ni epregu ya eyuuma erina isentimetro 11,5 orakama waya. Nikhuva nene naaphwanyiwe mwaakha wa 1968, okathi waathimpwa aya milepe epantte enikela epheyo ya oYerusalemu; nikhuva nla ti na okathi wa aRoma. Eyo ehaakhaliherya alipa-ootokosa milepe osuwela wira ipregu woonasa wene saanirumeeliwa wira okhomeliwe mutthu vamwirini. Epregu eyo pooti olikanyihiwa ni iye saarumeeliwe ni atoropa a oRoma wira amukhomele Yesu vamwirini. Nikhuva ni epregu eyo, saaphwanyiwe mukaaxani ya nluku yiitthaniwa ossuário. Nuumala murutthu wuntta ni omala-mala, makhuva ale yaanikuxiwa khupwehiwa mukaaxani memmo. Nto eyo enooniherya wira mutthu aakhomeliwa vamwirini aanivithiwa.—Mat 27:35.