Aylletettaappe Kiyiyoogaa Beni Wodiyaaninne Ha Wodiyan

Blesinaa maccaasaa huuphiyaa giigissiyo oosuwaa oottana gaada Awuurooppa baasu. SHin o tammu gallassawu aggennan bukkidinne eta soo asaakka qohana gi yashissidi a shaaramuxa gidada oottanaadan giddidosona.

Blesina 40,000⁠ppe dariya yiiruwaa ba godeeppe acottido gishshawu, issi qamman 200⁠ppe 300 gidiya yiiruwaa demmana koshshees.b Blesina hagaadan gaasu: “Taani ubbatoo baqatanawu qoppays; shin eti nu soo asaa waatanaakko gaada hirggaas. Taani piriyan gelaas.” Kumetta saꞌan oyddu miiloone gidiya asay shaaramuxa gididi haarettiyo aylletettaa i taarikee loytti qonccissees.

Yooseefa giyo yelaga naꞌaa 4,000 gidiya layttappe kase, a ishantti bayzzidosona. Yaatin, i Gibxxen issi erettida bitaniyaa son aylle gidiis. Blesiniigaappe dumma ogiyan, koyro heeran a goday Yooseefa qohibeenna. A godaa machiyaa oychidobaa i ixxin, wolqqan banaara zinꞌꞌanawu maliis gaada wordduwan a mootaasu. A qasho keettan yeggidi sanssalatan qachidosona.—Doomettaabaa 39:1-20; Mazamure 105:17, 18.

Yooseefi aylle gididoy beni wode; Blesina aylle gididoy qassi 21tta xeetu layttaana. SHin naaꞌꞌaykka asaa issisaappe harasaa efiidi bayzziyo beniisappe deꞌiya meeziyan qohettidosona; hegaa zalꞌꞌiyaageeti asaa zalꞌꞌe miishshadan xeelloosona; qassi eti miishshaa demmiyoogaappe attin, asawu aynne qoppokkona.

OLAY AYLLETETTAY GITA ZALꞌꞌE GIDANAADAN OOTTIIS

Olettiyoogee kawotettati darin metootennan aylleta demmanaadan oottiis. Gibxxe Kawoy Tutimoos heezzanttoy Kanaane biittaa olanawu biido wode yan qashuwan deꞌiya 90,000 asaa omooddidi ehiis. Gibxxeti eta aylle oottidi alꞌꞌo shuchaa bookissidosona, beeta maqidasiyaa keexissidosonanne waaruwaa bookissidosona.

Rooma Haaruwaa wode daro aylleta haaranaadan olay maaddiis; qassi aylleta koyiyoogee issi issitoo olaa olettanaadan oottiis. Ubba issi issi asay giyoogaadan, koyro xeetu layttan, Rooma biittaa asaappe bagga gidiyaagee aylle. Gibxxe biittaaninne Rooma biittan deꞌiya daro aylleta asay yuuꞌiis. Leemisuwawu, Rooma biittan alꞌꞌo shuchaa bookkiya aylletu baree 30⁠ppe darenna.

Guyyeeppe, aylletettay yaa iitiis. Afirkkaappe Amarkkaa efiidi aylliyaa bayzziyoogee 16tta xeetu layttappe 19tta xeetu laytta gakkanaassi aybippenne aaruwan wodhiya zalꞌꞌiyaappe issuwaa. Issi dirijjitee qonccissidoogaadan, ‘25 miilooneppe 30 miiloone gidiya attuma asaa, macca asaanne naata asay gubaayidi bayzziis.’ Issi issi asay yootiyoogaadan, Atlanttike Abbaa pinttiyo wode xeetu shaꞌan qoodettiyaageeti hayqqiis. Olaꞌuda Ekiweꞌana giyo etappe attida ayllee, “Maccaasaa yeehoynne hayqqana haniyaageetu oolee keehi yashsheesinne yootanawukka keehi metees” yaagiis.

SHin Aylletettay azzanttiya taarike xalla gidenna. Kumetta Saꞌaa Oosanchatu Dirijjitee qonccissidoogaadan, 21 miiloone gidiya attuma asay, macca asaynne naati ha wodiyankka aylle gididi etawu guutta miishshaa qanxxin woy ayba miishshanne qanxxennan oottoosona. Ha wodiyaa aylleti alꞌꞌo shuchaa bookkiyoosan, guutta miishshan oottiyo paabirkkan, xuubiyaa oottiyoosan, shaaramuxa gidi oottiyo keettaaninne asa son oottoosona. Hegee higgiyan digettidaba gidikkokka, hagaa mala aylletettay dari dari bees.

LAꞌA KIYIYOOGAA

Aylleta yuuꞌiyoogee daro aylleti laꞌatettawu olettanaadan oottiis. Koyro xeetu layttan K.K., baaxiyaa baaxetiya Isppartakesinne 100,000 gidiya aylleti Rooma kawotettaa bolli denddikkonne etawu ushachibeenna. Karibiyan haruurotuppe issuwaa gidida Hispanilo haruuruwan 18tta xeetu layttan deꞌiya aylleti bantta godatu bolli denddidosona. SHonkkooruwaa tokkiyoosan aylleta yuuꞌidoogee 13 layttawu olettido olay denddanaadan oottin, wurssettan 1804n Heyti biittay laꞌa kiyiis.

SHin, Israaꞌeelati Gibxxe aylletettaappe kiyiyoogaa mala kessay awudenne hani erenna. Kumetta deree, hegeekka heezzu miiloone gidiya asay Gibxxe aylletettaappe laꞌa kiyiis. Eti banttawu bessiya laꞌatettaa demmidosona. Geeshsha Maxaafay Gibxxeti eta ‘daafurssiya ooso ubbaa qareti baynnan ootissidoogaa’ yootees. (Kessaabaa 1:11-14) Ubba qassi Gibxxe kawoy issoy Israaꞌeela asaa qooday darenna mala guutta naata woranaadan azaziis.—Kessaabaa 1:8-22.

Gibxxen iita hanotan deꞌiya Israaꞌeelata Xoossay ba huuphe laꞌa kessido gishshawu, hegee aylletettaappe laꞌa kiyiyo ay ogiyaappenne dumma. Xoossay Muusessi, ‘Taani Gibxxe biittan ta asay tuggatiyo tuggaa geeshsha beꞌaas. Hegaa gishshawu, taani eta ashshanawu wodhana’ yaagiis. (Kessaabaa 3:7, 8) Hanno gakkanawu, ubbasan deꞌiya Ayhudati layttan layttan he hanotaa hassayanawu Paasikaa baalaa bonchoosona.—Kessaabaa 12:14.

AYLLETETTAY WURSSETTAN XAYANA

Geeshsha Maxaafay “Godaa nu Xoossaa maatan naaqoi” baynnaagaanne i laamettennaagaa gidiyoogaakka yootees. (2 Hanidabaa Odiya 19:7; Milkkiyaasa 3:6) Xoossay Yesuusa kiittidoy, ‘qashettidaageeti birshshettanaagaa, qassi qohettidaageeti qohuwaappe kiyanaagaa yootanaadaana.’ (Luqaasa 4:18) Hegee aylle gidida ubbay laꞌa kiyees giyoogee? CHii gidana. Yesuusi kiitettidoy nagaraanne hayquwaa aylletettaappe asaa laꞌa kessanaassa. I guyyeppe, “Tumatettai inttena ailletettaappe kessana” yaagiis. (Yohaannisa 8:32) Ha wodiyankka, Yesuusi tamaarissido tumay daro ogiyan asaa laꞌa kessees.—“Dumma Aylletettaappe Laꞌa Kiyiyoogaa” giya saaxiniyaa xeella.

Yooseefinne Bilesina dumma dumma ogiyan aylletettaappe laꞌa kiyanaadan Xoossay maaddiis. Yooseefabaa yootiya maalaaliya taarikiyaa Geeshsha Maxaafan Doomettaabaa shemppo 39⁠ppe 41n demmana danddayaasa. Bilesina laꞌa kiyanawu baaxetido hanotaykka maalaaliyaaba.

Bilesina issi Awurooppan deꞌiya issi biittappe yedetetta Isppeene biitti baasu. Yan a Yihoowa Markkatuura gayttada Geeshsha Maxaafaa xannaꞌiyoogaa doommaasu. A ba deꞌuwaa suurissanawu maaddiya ooso demmaasu, qassi ba godeessi aginan aginan kaseegaappe guuxxiya miishshaa immada ba acuwaa zaaranawu o ammanttaasu. Issi gallassi, Bilesissi i godiyaa silkkiyaa dawalaasu. A Bilesiini acuwaa muleera agganawu koyaasu; qassi Bilesina o atto gaana mala oychaasu. A yaatidoy aybissee? Akka Yihoowa Markkatuura Geeshsha Maxaafaa xannaꞌiyoogaa doommido gishshataassa! Bilesina, “Tumay maalaalissiya ogiyan laꞌa kessees” yaagaasu.

Xoossaa Yihooway Israaꞌeelati Gibxxen aylle gididi deꞌiyo wode, eta bolli gakkiya iitaban azzaniis; i ha wodiyankka deꞌiya pirdda pacan hegaadan azzanees. Ha wodiyan deꞌiya ubba qommo aylletettaa xayssanawu asay muleera laamettana koshshees. SHin matan Xoossay hegaadan oottanawu qaalaa geliis. “Nuuni Xoossai immana giido ooratta saluwaanne ooratta sa7aa xilloi de7anasaa naagoos.”—2 PHeexiroosa 3:13