Yesuusi PHeexiroosa bollotiyo pattiis.—Maatiyoosa 8:14, 15; Marqqoosa 1:29-31
Machennan Deꞌiyoogee Kiristtaanetuppe Koyettiyaabee?
KUMETTA saꞌan deꞌiya dumma dumma haymaanooteti, leemisuwawu Rooma Kaatolike, Orttodokise, Budistte haymaanooteenne haratikka he haymaanooteta kaalettiyaageetinne qeeseti ekkennaadan woy gelennaadan diggoosona. SHin daro asay dumma dumma haymaanootetu qeeseti kandduwaara gayttidaagan shori baynnabaa hananaadan oottida waanna gaasoy hegaa gees.
Hegaa gishshawu, ‘Ekkennan woy gelennan deꞌiyoogee aawatettay deꞌiyo Kiristtaanetuppe koyettiyaabee?’ giidi oychiyoogee bessiyaaba. Ha oyshaa zaaruwaa eranawu, he meeziyaa denddoy aybakkonne hegee waanidi daro asaa qofa gididaakko, qassi hegaa xeelliyaagan Xoossaa qofay aybakko ane beꞌoos.
EKKENNAN WOY GELENNAN DEꞌIYO HAYMAANOOTE WOGAA
Insaykiloppidiyaa Britaanika giyo maxaafay haymaanootiyaa wogaappe denddidaagan ekkennan woy gelennan deꞌiyo meezee “haymaanootiyan aawatettaa ekkidi oottiyo gishshawu woy keehi mishetti oottiyo gishshawu aqo oyqqennaaninne asho gaytotettaa mule polennan deꞌiyoogaa” gidiyoogaa yootees. Rooma Kaatolike Woosa Keettan gita aawatettay deꞌiyoogeetu shiiquwan PHaaphaasiyaa Benedikt 16tti 2006n, ekkennaadan woy gelennaadan diggiya wogay “kiitettidaageeti hayqqi simmin takkennan doommidaba” gidiyoogaa yootiis.
SHin haymaanoote woga oottidi ekkennan woy gelennan deꞌiyoogee koyro xeetu layttaa Kiristtaaneti kaallido meeze gidenna. Ubba koyro xeetu layttan deꞌida, kiitettida PHawuloosi “xalahetu timirttiyaa” tamaarissiyaanne ‘ekkiyoogaanne geliyoogaa diggiya’ asatubaa yootidi he wode deꞌiya Kiristtaaneta zoriis.—1 Ximootiyoosa 4:1-3.
Haymaanoote woga oottidi ekkennan woy gelennan deꞌiyoogee naaꞌꞌantto xeetu layttan banttana Kiristtaane giya Arggo bagga woosa keettatun doommiis. Hegaabaanne hara haymaanoote wogaabaa yootiya maxaafay he meezee “Rooma haaruwan he wode meeze gidida asho gaytotettaa poliyoogaappe haakkiyo wogaara gayttidaba” gidiyoogaa qonccissees.
Hegaappe simmin deꞌiya xeetu layttatun, haymaanootiyaa kaalettiyaageetinne Woosa Keettaa Aawata giyoogeeti qeesetinne haymaanootiyan aawatettay deꞌiyoogeeti ekkana woy gelana bessenna giyo qofaa tamaarissidosona. Eti asho gaytotettay tunissiyaabanne qeese gididi oottiyo oosuwaara beennaba giidi qoppidosona. Gidikkokka, Insaykiloppidiyaa Britaanika giyo maxaafay “tammantta xeetu layttaa wurssettaa gakkanaashin daro qeeseti, ubba woosa keettan gita aawatettay deꞌiyo qeesetikka macho ekkidoogaa” yootees.
Qeeseti aqo oyqqennaadan diggiya wogay Roomen 1123ninne 1139n shiiqido Laterane SHiiquwan kiyiis; he wodeppe haa simmin Rooma Kaatolike Woosa Keettawu hegee higge gidiis. Qeeseti aqo oyqqidi naata yeliyaaba gidiyaakko hayqqiyo wode he woosa keettaa aqoy naatuyyo imettanaadan azaziyo gishshawu, he higgee woosaa keettaa aqoy naagettanaadan maaddiis.
HEGAA XEELLIYAAGAN XOOSSAA QOFAA
Haymaanoote wogaa kaallidi aqo oyqqennan deꞌiyoogaa xeelliyaagan Xoossaa qofay aybakko a Qaalay Geeshsha Maxaafay loytti yootees. Yesuusi baagaadan “saluwaa kawotettaa gishshau” giidi aqo oyqqennan deꞌiyaageetubaa yootidobaykka Geeshsha Maxaafan deꞌees. (Maatiyoosa 19:12) Kiitettida PHawuloosikka “wonggeliyaa gishshau” giidi banadan aqo oyqqennan deꞌanawu koyiyaageetubaa yootiis.—1 Qoronttoosa 7:37, 38; 9:23.
Gidikkokka, Yesuusikka PHawuloosikka hegaadan giidoy harati aqo oyqqennan deꞌanaadan azazanaassa gidenna. Aqo oyqqennan deꞌiyoogee a kaalliya ubbaassi gidennan amaridaageetussi imettida ‘imota’ gidiyoogaa Yesuusi yootiis. PHawuloosi ‘geela7otubaa,’ woy mule aqo oyqqibeenna asatubaa xaafiyo wode, “Godai tana azazidobai baawa. SHin taani . . . inttena zorais” yaagidi qoncciyan zoriis.—Maatiyoosa 19:11; 1 Qoronttoosa 7:25.
Hegaa bollikka, kiitettida PHeexiroosa gujjin, koyro xeetu layttan deꞌida, aawatettay deꞌiyo daro Kiristtaaneti machidaageeta gidiyoogaa Geeshsha Maxaafay yootees. (Maatiyoosa 8:14; Marqqoosa 1:29-31; 1 Qoronttoosa 9:5) SHin kandduwaara gayttidaagan shori baynnabaa haniyoogee he wode Rooma haaruwan meeze gidido gishshawu, gubaaꞌe cima gidiya uri machidaba gidikko, “issi machchee xalaalai de7iyoogaa,” qassi “naati ayyo azazettiyoogaanne bonchchiyoogaa” gidana bessiyoogaa PHawuloosi xaafiis.—1 Ximootiyoosa 3:2, 4.
‘Azinay ba macheessi bessiyaabaa oottanaadan,’ qassi aqo laggeti immana bessiyaabaa ‘issoy issuwawu diggennaadan’ Geeshsha Maxaafay qoncciyan azaziyo gishshawu, he asati asho gaytotettaa polennan coo aqo oyqqidi deꞌennaagee erettidaagaa. (1 Qoronttoosa 7:3-5) Xoossay ooninne haymaanoote woga oottidi aqo oyqqennan deꞌanaadan woy asho gaytotettaa polennan agganaadan koyenna; qassi hegee aawatettay deꞌiyo Kiristtaanetuppe koyettiyaaba gidenna.
MISHIRAACHUWAA GISHSHAWU
Haymaanoote wogaa kaallidi aqo oyqqennan deꞌiyoogee aawatettay deꞌiyo Kiristtaanetuppe koyettiyaaba gidana xayikko, Yesuusikka PHawuloosikka aqo oyqqennan deꞌiyoogaa goꞌꞌaa yootidoy aybissee? Aqo oyqqennan deꞌiyoogee issi uri mishiraachuwaa haratuyyo yootanaadan keehi maaddana danddayiyo gishshataassa. Aqo oyqqidaageeta unꞌꞌissana danddayiya darobay aqo oyqqibeennaageeta qofissenna gishshawu, eti aqo oyqqidageetuppe aaruwan oottana danddayoosona.—1 Qoronttoosa 7:32-35.
Kosta Rikan gaxare heeran harata Geeshsha Maxaafaabaa tamaarissanawu giidi Mekisiiko Siti kataman oottiyo daro damoozaa demissiya oosuwaa aggida Devida leemisuwaa beꞌa. Devidi aqo oyqqibeennaagee hegawu a keehi maaddidoogaa yootiis. I, “Kase erenna wogaa meezetiyoogeenne kaseegaappe dummatiya deꞌo deꞌiyoogee deexxiyaaba, shin tana qofissiyay tabaa xalla gidiyo gishshawu meezetanawu darin metootabeykke” yaagiis.
Mishiraachuwaa yootiyaageeti koshshiyoosaa biida, Klawudiyo giyo gelabeenna michiyaa, “Xoossawu oottiyoogan keehi ufayttays. Taani Xoossay taassi koshshiyaabaa kunttiyoogaa akeekiyo wode kaseegaappe aaruwan akko shiiqays, qassi ta ammanoy minnees” yaagaasu.
“Waannabay aqo oyqqiyoogaa woy oyqqennan deꞌiyoogaa gidenna; bawu deꞌiya loꞌꞌobaa Xoossawu immiya uri keehi ufayttana.”—Klawudiyo
Aqo oyqqennan deꞌiyoogee issi ura unꞌꞌissana bessenna. Klawudiya gujjada, “Waannabay aqo oyqqiyoogaa woy oyqqennan deꞌiyoogaa gidenna; bawu deꞌiya loꞌꞌobaa Xoossawu immiya uri keehi ufayttana” yaagaasu.—Mazamure 119:1, 2.