DEꞌUWAN HANIDABAA
Taani Oottidobay Oottana Bessiyaaba
HASTTAMAAPPE dariya layttawu, Daanald Ridli Yihoowa Markkatussi pirdda keettan abukaato gidiis. Suuttaa ekkennan ixxiyo maatay hargganchchatussi deꞌiyoogaa asay akeekanaadan I keehi maaddiis. Yihoowa Markkati Amarkkan xoqqa pirdda keettatun daro yohotun shatimmanaadan I maaddiis. Laggeti A Daan goosona; I minni oottiyoogan, ba huuphiyaa ziqqi oottiyoogaaninne ba goꞌꞌaa aggibayiyoogan erettees.
Daana xalee baynna harggee oyqqidoogee 2019n erettiis. He harggee eesuwan goobin, I Naase 16, 2019n hayqqiis. Kaallidi deꞌiyaagee A taarikiyaa.
Taani Amarkkan, Minesotan, Sent Pol giyo kataman, 1954n yelettaas. Nu soo asay durekka hiyyeesakka gidenna, qassi nuuni Kaatolike. Nu son deꞌiya ichchashu naatuppe taani naaꞌꞌantto. Taani naatettan Kaatolike timirtte keettan tamaaraas, qassi woosa keettan qeeseta maaddays. Gidikkonne, taani Geeshsha Maxaafaabaa eriyoobay guutta. Taani ubbabaa medhdhida Xoossay deꞌana bessees gaada ammanikkonne, Kaatolike Woosa Keettay taani Xoossawu goynnanaadan maaddana danddayees gaada qoppabeykke.
TUMAA TAMAARAAS
Wiliyam Michel Higgiyaa Kolloojjiyan taani tamaariyo koyro laytti Yihoowa Markkati nu soo yiidosona. Taani maayuwaa meeccaydda deꞌiyo gishshawu, he azinaynne machchiyaa haroode yaanaagaa yootidosona. Eti yin taani eta ha naaꞌꞌu oyshata oychchaas: “Deꞌoy iita asawu loꞌꞌo asaagaappe keehi injjetiyoy aybissee?” qassi “Asay waani tumuppe ufayttana danddayii?” Taani Merinaa Deꞌuwawu Kaalettiya Tumaa maxaafaanne koohoy maata milatiyo Ooratta Alamiyaa Geeshsha Maxaafaa Birshshettaa maxaafaa ekkaas. Taani Geeshsha Maxaafaa xannaꞌanawukka maayettaas. Hegee taani darobaa akeekanaadan maaddiis. Xoossaa Kawotettay saꞌaa haarana ayso gidiyoogaa erada taani keehi ufayttaas. Asa aysuwawu aynne ushachchibeennaagaanne hegee alamiyan metoy, waayeenne naaqoy kumanaadan oottidoogaa taani beꞌaas.
Taani 1982 doomettan ta huuphiyaa Yihoowayyo sheedhdhaas, qassi he laytti guyyeppe Sent Pol giyo kataman deꞌiya gita keettan shiiqido “Kawotettaa Tumaa” giyo Gita SHiiquwan xammaqettaas. Abukaato gidanawu tamaariyaageetu paaciyaa paacettanawu Minesotan deꞌiya he gita keettaa kaalliya saaminttan zaarettada yaas. Taani paaciyan aadhdhidoogaa Xiqimitaa doomettan eraas; hegee taani abukaato gidada oottana danddayiyoogaa bessiyaaba.
“Kawotettaa Tumaa” giyo Gita SHiiquwan Bruukilinee Beeteelee keettaa asa gidida Mayk Richardsanaara taani gayttaas; I waanna biiruwan higgiyaa kifilee doommidoogaa taassi yootiis. Oosuwaa 8:36n odettida Toophphiyaa mureessay haasayidobaa hassayada taani, ‘Higgiyaa Kifiliyan oottennaadan tana diggiyaabi aybee?’ gaada oychchaas. Yaatada Beeteelen haggaazanawu qitsiyaa kunttaas.
Taani Yihoowa Markka gididoogan tana yelidaageeti ufayttibookkona. Taani Beeteelen oottiyoogee higgiyaara gayttida ta oosuwan maaddanaakkonne ta aaway tana oychchiis. Taani dosan oottiyo oosuwaa oottanaagaa qonccissaas. Beeteelen deꞌiya haratuugaadan taayyookka aginan kessidobawu guutta miishshay imettanaagaa taani ayyo yootaas.
Taani issi pirdda keettan oottanawu kasetada maayettido gishshawu, 1984n sohuwaara Niwu Yorken deꞌiya Beeteele gelana danddayabeykke. Taani Higgiyaa Kifiliyan maddabettaas. Taani pirdda keettan oottada meezetidoogee sinttappe tana naagiya oosuwawu giigettanaadan maaddiis.
ISTANLI TIYAATIRE KEETTAA BOTTOKONIYOOGAA
Istanli Tiyaatire keettaa shammiyo wode hagaa malatees
Niwu Jersin, Jersi Siti giyo kataman deꞌiya Istanli Tiyaatire keettaa Hidaare 1983n shammida. Ishantti korinttiyaa shubuwaanne bombbaa giigissanawu piqaadiyaa oychchidosona. Ishantti heeraa sunttatuura gayttido wode, Istanli Tiyaatire keettaa Yihoowa Markkati gita shiiquwaa shiiqiyo soho oottanawu qoppidoogaa qonccissidosona. Hegee metoy merettanaadan oottiis. Asay deꞌiyo heera xallan keettata goynuwawu goꞌettana koshshiyoogaa Jersi Siti katamaa higgee yootees. Istanli Tiyaatire keettay zalꞌꞌe heeran deꞌiyo gishshawu, katamaa sunttati hegaa paqqadennan ixxidosona. Ishantti yigibaa oychchikkonne, sunttati yigibaa siyennan ixxidosona.
Taani Beeteele gelido saaminttan, dirijjitee he allaalliyaa pirdda keetti efiis. Minesotan, Sent Pol giyo kataman deꞌiya pirdda keettan taani naaꞌꞌu layttaa oottido gishshawu, hegaa mala allaalliyaa loytta erays. Istanli Tiyaatire keettaa kase pilimetussi, muuziqawunne dumma dummabawu asay goꞌettiiddi takkidoogaa nu abukaatotuppe issoy yootiis. Yaatin, haymaanootiyaara gayttidabawu hegaa goꞌettiyoogee higgiyaa kanttiyooba waani gidii? Pirdda keettay he allaalliyaa qoridi, Jersi Siti katamay nuuni laꞌatettan goynniyo maataa bonchchibeenna giidi kuuyiis. Koshshiya piqaadiyaa katamay immanaadan pirdda keettay azaziis; qassi Yihooway ba dirijjitee oosuwaa aassanawu higgiyaa goꞌettiyo wode waati anjjidaakko taani beꞌaas. Taani hegan oottidoogan keehippe ufayttaas.
Ishantti bottokoniyo gita oosuwaa doommidosona, yaatin 79tta kayan Giiliyaade timirtte keettan tamaaridaageeti Masqqala 8, 1985n, bottokoniyoogaa doommoosappe laytta kumennan, Jersi Siti Gita SHiiquwaa Addaraashan anjjettidosona. Yihoowawu oottiyo ha oosuwan maaddidoogan taani keehi ufayttaas. Ha oosoy taani Beeteele yaanaappe kase abukaato gidada oottido oosuwan ufayttiyoogaappe aaruwan ufayttanaadan oottiis. Higgiyaara gayttida daro allaalliyawu Yihooway tana goꞌettanaagaa taani he wode erabeykke.
SUUTTAA GOꞌETTENNAN AKKAMETTIYO MAATAWU MOOTETTAAS
Asa gamma gakkida Yihoowa Markki suuttaa goꞌettennan akkamettanawu oychchiyo wode dottoretinne hosppitaaleti 1980 heeran darotoo eeno gookkona. Akkamettiyo wode suuttaa goꞌettikke gaanawu abbe ixeta maccaasatussi maati baawa giidi daannati darotoo qoppiyo gishshawu, abbe ixeta maccaasata wolqqaama metoy gakkees. Akkamettiyo wode aayyiyaa suuttaa goꞌettana xayikko, A hayqqana danddayiyo gishshawu, naꞌi aaya baynnan diccana giidi daannati yootoosona.
Deenis Nikalo giyo michchiyaa Tisaase 29, 1988n naꞌa yela simmin, ippe daro suuttay gukkiis. I hanotay shemppo miyaaba milatido gishshawu, suuttaa A ekkanaadan dottoree koyiis. Michchiyaa Nikala ekkennan ixxaasu. Wonttetta gallassi, iyyo suuttaa immana mala daannay azazanaadan hosppitaalee koyiis. Daannay Michchiyaa Nikala woy I azinay bantta qofaa yootanaadan oottibeenna; qassi hosppitaalee suuttaa immanaadan I paqqadidoogaakka etawu yootibeenna.
Michchee Nikali azinaynne I matan deꞌiya hara so asati keehi eqettikkokka, hosppitaaliyaa oosanchchati Arbba, Tisaase 30n iyyo suuttaa immidosona. He galla omarssi, so asatuppe amaridaageetanne amarida cimata Michchee Nikalissi suuttay imettennaadan digganawu ogiyaa gorddidosona giidi mootin eti qashettidosona. Wonttetta gallassi, Niwu York Siti giyo katamaaninne hegaa heeran he qashuwaabay gaazeexan, televizhiiniyaaninne eraadooniyan odettiis.
Nuuni haꞌꞌippe yelagiyo wode Pilip Bremlara
Saynno galla maallado, taani xoqqa pirdda keettaa daannaa Milten Malena haasayissaas. Kase daannay mootiyoogeetu qofaa siyennan suuttay imettanaadan paramidoogaa taani ayyo qonccissaas. Daannay Maleni taani hanotaabaanne he yohuwawu bessiya higgeta he gallassi saateppe guyyiyan haasayanawu ba biiruwaa yaanaadan tana oychchiis. Ta oosuwaa xomoosiya Pilip Bremli he galla omarssi daannaa Malena biiruwaa tanaara issippe biis. Nunaara shiiqanaadan hosppitaaliyaa abukaatuwaakka daannay shoobbiis. Nuuni haasayiiddi keehi hanqqettida. Ishaa Bremli taani “keehi hanqqettana” koshshennaagaa yootanawu ba masttooshan xaafidi tana bessiis. Taani hosppitaaliyaa abukaatoy balidoogaa keehi yiillotada qonccissido gishshawu hegee bessiya zore.
Haddirssa baggan doommidi ushacha baggi: Richard Moka, Gregari Oldza, Pol Polidora, Pilip Bremlara, tananne Mariyo Morena—Wachtawuriyaanne Vilej of Istratton mootuwan Amarkka Xoqqa Pirdda Keettan palamettido gallassi nu abukaatota.—Ichchashe 2003 Beegottite! maxeetiyaa (Amaarattuwaa) xeella
Issi saate gidiyaagaa haasayi simmin, Daannay Maleni wonttetta galla maallado he yohuwaa koyro beꞌanaagaa yootiis. Nuuni A biiruwaappe kiyishin, Daannay Maleni hosppitaaliyaa abukaatuwawu “wontto oosoy deexxanaagaa” yootiis. Hegee Michchiyaa Nikala suuttaa ekkanaadan wolqqanttanawu hosppitaaliyawu maatay deꞌiyoogaa qonccissiyoogee abukaatuwaa keehi metana danddayees. Mootuwan shatimmiyo loꞌꞌo qaaday nuuyyo deꞌiyoogaa Yihooway tawu yootidobadan qoppaas. Yihooway ba sheniyaa polanawu nuna waati goꞌettiyaakko beꞌiyoogee maalaaliyaaba.
Nuuni kaalliya gallassi haasayanabaa he galla giigettiiddi keehi qamissada. Pirdda keettay Brukiliine Beeteele matan deꞌiyo gishshawu, Higgiyaa Kifiliyan oottiya unddennaageeti yaa tohuwan biidosona. Oyddu daannati nuuni yootiyoobaa siyi simmidi, suuttay imettanaadan azazidoogee bessennaba gidiyoogaa kuuyidosona. Xoqqa pirdda keettay Michchee Nikalissi pirddiis; qassi hargganchchaa qofaa siyennan paramidi azaziyoogee asaa maataa kanttiyoogaa gidiyoogaa yootiis.
Hegaappe simmin daro takkennan, suuttaa ekkennan akkamettanawu Michchee Nikalissi maatay deꞌiyoogaa Niwu Yorken ubbaappe xoqqa pirdda keettay yootiis. Amarkkan dumma dummasan deꞌiya xoqqa pirdda keettati suuttaara gayttidaagan pirddido oyddu yohotuppe hegee koyroogaa; he moototun taani maaddidoogee tawu gita maata. (“Xoqqa Pirdda Keettan SHatimmido Yohota” giya saaxiniyaa xeella.) Naꞌa dichchiyoogaara, paraman shaahettiyoogaara, qassi gadiyaanne keettata goꞌettiyoogaara gayttida yohota xeelliyaagan Beeteelen deꞌiya hara abukaatotuura issippe oottaas.
TAANI MACHCHADA TA SOO ASAARA DEꞌIDO DEꞌUWAA
Ta machchee Deenisiira
Ta keettaayee Deenisiira taani koyro gayttido wode, A paraman sahettada heezzu naata barkka dichchawusu. A koshshiya miishshaa demmanawu oottaydda aqinye gidada haggaazawusu. Deꞌuwan O keehi deexxiyaabay gakkiis, qassi A Yihoowassi haggaazanawu murttidoogaa taani keehi nashshaas. “Pooꞌuwaa Pooꞌissiyaageeta” giyo Awuraajjaa SHiiquwaa nuuni 1992n, Niwu York Siti giyo kataman shiiqida, qassi nuuni issoy issuwaara loytti erettanaadan taani O oychchaas. Layttappe simmin taani O machchaas, shin Beeteele oosuwaa oottiyoogaa aggabeykke. Ayyaanaabaa kaseyiyaanne naachchaa eriya machchiyaa Yihooway tawu immido imota. Deenisa nuuni issippe deꞌido laytta ubban taayyo tumuppe anjjo gidaasu.—Lee. 31:12.
Nuuni aqo oyqqiyo wode, naatu layttay 11, 13nne 16. Taani etayyo loꞌꞌo aawa gidanawu koyido gishshawu, balakko naata dichiyoogaara gayttidaagan nu xuufetun kiyida ubbabaa akeekan nabbabaasinne hegaa oosuwan peeshshaas. Aadhdhida layttatu giddon metiyaabay gakkikkonne, naati tana ammanettiya laggedaaninne siiqiya aawadan xeellido gishshawu taani ufayttaas. Nu naatu laggeti nu soo yaanaadan ubbatoo minttettoos, qassi nu keettan ha ufayssiya yelaga naati kumiyoogaa dosoos.
Taaninne Deenisa nuna yelidaageeta heemmanawu 2013n Wiskansene biida. Taani yan deꞌayddakka Beeteele oosuwaa oottidoogee maalaaliyaaba. Taani higgiyaara gayttida dumma dummaban nu dirijjitiyaa aggennan maaddanaadan shoobettaas.
QOPPENNAN LAAMETTIDABAA
Ta kookkiyan metoy deꞌiyoogaa taani Masqqala 2018n akeekaas. Nu heeran deꞌiya dottoree tana maramarikkonne, metuwawu denddoy aybakko I erana danddayibeenna. Takkidi ne bolla ubbaa keehi qohiya harggee nena oyqqennan waayi aggana giidi hara dottoree guyyeppe Ichchashe 2019n tawu yootiis.
Heezzu gallassappe guyyiyan, taani dosiyo ispporttiyaa oottaydda kunddin, ta ushachcha kushee meqqiis. Taani he ispporttiyaa ta deꞌo laytta ubban oottaas, qassi an gooba. Ta koyiyoogaadan qaaxxana danddayennaagaa taani he wode akeekaas. He harggee eesuwan goobidoogee tana daganttiis. Haasayiyoogee, hemettiyoogeenne mittiyoogee taayyo ixxi ixxi biis.
Taani abukaato gidada oottiyoogan Yihoowa dirijjitiyaa maaddido gishshawu keehi ufayttays. Qassi dottoreti, abukaatotinne daannati nabbabiyo maxeetetun daro qofata xaafidoogee tana keehi ufayssiis. Hegaa bollikka, suuttaa goꞌettennan shukettanawunne akkamettanawu Yihoowa asawu maatay deꞌiyoogaa qonccissanawu taani kumetta alamiyan darotoo haasayaas. Gidikkonne, taani Geeshsha Maxaafaa xaafiyaa Luqaasaagaadan gays; I Luqaasa 17:10n hagaadan giis: ‘Taani pattenna aylle; taani oottidobay oottana bessiyaaba.’