Olaanne Asay Kobattiyogaa Nuuni Xayssana Danddayiyoo?
Asay daro gaasotun olettees. Issoti issoti polotikan, ikkonoomiyan woy deretettan laamiya ehaanawu olettoosona. Harati issi heeraa oyqqanawu woy mereta imotaa banttawu ekkanawu olettoosona. Daro olawu gaasoy adussa wodiyawu takkida, zariya woy haymaanootiya dummatettaa. Olaa xayssanawunne sarotettaa ehaanawu asay ay oottiiddi deꞌii? Eti oottiyobay loꞌꞌo ayfiya demissanee?
Drazen_/E+ via Getty Images
IKKONOOMIYA DICHCHAA
Halchchuwa: Asawu deꞌoy kaseegaappe giiga gidanaadan oottiyogaa. Hegee olawu waanna gaaso gidida ikkonoomiya dummatettaa xayssanawu woy kaseegaappe guuttanawu maaddana danddayees.
Polanawu wayssiyo gaasuwa: Kawotettati miishshaa kessiyo ogiya laammana koshshees. Sarotettaa minttanawunne naaganawu 2022n, kumetta saꞌan 34.1 biiloone Amarkkaa doolaare gidiyagee kiyiis. Gidikkonne, he layttan olaabawu kiyida miishshaara geeddarssiyo wode hegee 0.4 kushe xalla.
“Nuuni olaa teqqanawunne sarotettaa minttanawu kessidoogaappe aaro miishshaanne aquwa olan qohettidaageeta maaddanawu kessida.”—Anttoniyo Gutereez, Kawotettatu Issippetettaa Waanna Xaafiya.
Geeshsha Maxaafay yootiyobaa: Alamiya kawotettatinne eqotati hiyyeesata maaddana danddayoosona, shin hiyyeesatettaa muleera xayssanawu aynne danddayokkona.—Zaarettido Wogaa 15:11; Maatiyosa 26:11.
SAROTETTAWU MAAYETTIYOGAA
Halchchuwa: Maayettibeennabaa issippe haasayiyogan woy naaꞌꞌu baggaakka maaddiyabaa oottanawu maaciyogan ooshshaa teqqiyogaa woy metuwa pagaliyogaa.
Polanawu wayssiyo gaasuwa: Issi woy naaꞌꞌu yamee tobbanawu woy haratu qofan maayettanawu koyennan aggana danddayees. Qassi sarotettawu maayettidobay sohuwara kolettana danddayees.
“Sarotettawu maayettidobay ushachchiyoy ubbatoo gidenna. Olettiyogaa agganawu maacettiyo sarotettaa maachchan balay deꞌin, hegee hara olawu kaalettana danddayees.”—Raymond F. Ismiiz, Amarkkaa Dippiloomaasiya.
Geeshsha Maxaafay yootiyobaa: Asay ‘sarotettaa koyana’ koshshees. (Mazamure 34:14) Shin, ha wodiyan daro asay “haratuyyo ammanettenna, . . . haratuura maayettenna, . . . ba laggiya [qohees.]” (2 Ximootiyosa 3:1-4) He eeshshati polotikaa sunttati merettida ooshshaa giigissennaadan diggoosona.
OLA MIISHSHATA POXXIYOGAA
Halchchuwa: Niyukileere, keemikaale, qassi bayolojikaale olaa miishshatu qoodaa kaseegaappe guuttiyogaa woy muleera xayssiyogaa.
Polanawu wayssiyo gaasuwa: Wolqqaa xayana woy qohuwa teqqanawu metootana danddayoos giidi kawotettati yayyiyo gishshawu ola miishshata poxxanawu darotoo koyokkona. Ola miishshata xayssiyogee asay olettanawu gaaso gidida metota pagalenna.
“Bantta ola miishshata 1991ppe simmin muleera xayssanawu maacida daro kawotettati qohiyabata kaseegaappe guuttiyogaa, salo gufantton hirggissiyabati darennaadan oottiyogaa, qassi wurssettan sarotettaynne woppay kumido alamiyan nuuni deꞌanaadan oottiyogaa gujjin bantta maacidobaa polibookkona.”—“Nu Sinttanaa Deꞌuwa Giiga Oottiyogaa: Ola Miishshata Poxxiyo Ajanddaa.”
Geeshsha Maxaafay yootiyobaa: Asay bantta olaa miishshata wora olananne “bantta bisuwaa marasha” kessanawu qoxxana koshshees. (Isiyaasa 2:4) Gidikkonne ooshshay asa wozanan doommiyo gishshawu, hegaappekka aarobaa oottana bessees.—Maatiyosa 15:19.
ISSIPPETETTAN OLAA TEQQIYOGAA
Halchchuwa: Kawotettati hashetidi morkketu qohuwappe issoy issuwa teqqanawu maayettoosona. Issi morkke biittay olaa doommikko, he biittay issippe shiiqida daro biittaa kawotettatuura olettana koshshiyo gishshawu olaa doommenna giidi eti qoppoosona.
Polanawu wayssiyo gaasuwa: Daro kawotettati issi bagga gididi olettiyogee sarotettay deꞌanaadan oottenna. Kawotettati bantta maacidobaa darotoo oottokkona, woy morkketa waatidi, qassi awude qohanaakko maayettokkona.
“Issippetettan olaa teqqiyogee . . . Kawotettatu Waattaa Maabaraa Maachchan waannatiyabanne Kawotettatu Issippetettaa Chartteriyankka deꞌiyaba gidikkonne, naaꞌꞌu hanotatunkka hegee danddayettibeenna.”—“Insaykiloopiidiya Britaanikaa.”
Geeshsha Maxaafay yootiyobaa: Cora asay issippe hashetidi oottiyogee darotoo goꞌꞌiyaba. (Eranchchaa 4:12) Gidikkonne, asa kawotettatinne eqotati awudenne xayenna sarotettaynne woppay deꞌanaadan oottana danddayokkona. “Asi ashshanau danddayenna gishshau, asaa halaqatun ammanettoppite. [Eti hayqqiyo wode] biittau simmoosona; eta halchchoi ubbai he gallassikka atti aggees.”—Mazamure 146:3, 4.
Daro kawotettati awudenne xayenna sarotettay deꞌanaadan oottanawu mintti baaxetikkonne, wolqqaama olay haꞌꞌikka xayibeenna.