Tafitoʼaga ʼo Te Kaupepa Ako Te Maʼuli Fakakilisitiano Mo Te Faifakamafola
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 SEPETEPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU TAʼAGA LEA 29
Tou Liʼaki Te ʼu Akonaki Mo Te ʼu Agaʼi Fenua ʼAe ʼe Mole Fakatafito Ki Te Tohi-Tapu
wp16.06 6, ʼa takai
Te ʼu Meʼa Neʼe Ha ʼo ʼUhiga Mo Natou ʼAe ʼI Selo
Ohage pe ko he kau pilisoni ʼe seiniʼi natou, ko te toko lauʼi miliona hahaʼi ʼe haʼisia ʼi te ʼu meʼa faifakalauʼakau pea ʼe natou matataku ʼi te ʼu laumalie kovi. ʼE natou taupau te ʼu meʼa faifakalauʼakau pea mo ʼihi atu meʼa mo ʼonatou puipui. Kaʼe, ʼe mole ʼaoga ke kotou fai te ʼu faʼahi ʼaia. ʼE fakaha mai ʼi te Tohi-Tapu te ʼu palalau fakalotofimalie ʼaeni: “E taka te u mata o [Sehova] i te kele katoa, o tupu ke tokoni kia natou ae e tuku katoa onatou loto kia ia.” (2 Koloniko 16:9) Koia, ʼe puipui anai koutou e te ʼAtua moʼoni, ia Sehova, ʼae ʼe malohi age ia Satana mo kapau ʼe kotou falala kia te Ia.
ʼE tonu ke kotou iloʼi te meʼa ʼae ʼe fiafia ai te loto ʼo Sehova pea mo maʼuliʼi mo kapau ʼe kotou fia maʼu tana puipui. Ohage la, ʼi te ʼuluaki sekulo, neʼe tanaki fuli e te kau Kilisitiano ʼo te kolo ʼo Efeso ʼanatou tohi fakatemonio pea neʼe natou tutu. (Gaue 19:19, 20) ʼO toe feia pe, ʼe tonu ke tou liaki te ʼu meʼa faifakalauʼakau pea mo ʼihi atu meʼa ʼe pipiki ki te ʼu meʼa fakatemonio mo kapau ʼe tou fia maʼu te puipui ʼa te ʼAtua.
Kotou Tauʼi Te Moʼoni ʼo ʼUhiga Mo Te Mate
Kapau ʼe mole kotou iloʼi papau ʼe fakafeagai he agaʼi fenua ki te Tohi-Tapu, kotou faikole kia Sehova ʼaki te tui pea mo kotou kole te poto. (Lau ia Sakopo 1:5.) Pea kotou fai he ʼu fekumi ʼi ʼatatou nusipepa. Kapau leva ʼe ʼaoga, kotou kole tokoni ki te ʼu tagata ʼafeā ʼo takotou kokelekasio. ʼE mole natou fakaha atu anai pe kotea ʼae ʼe tonu ke kotou fai kae ʼe natou tokoni atu anai ke kotou maʼu ia te ʼu pelesepeto Fakatohi-tapu ohage la ko te ʼu pelesepeto ʼaeni neʼe tou vakaʼi. Kapau ʼe kotou fai feia, ʼe kotou fakaʼaogaʼi anai ʼokotou “fealagia fakakaukau” pea ʼe tokoni atu anai ke kotou lava “fakakehekeheʼi te meʼa ʼae ʼe lelei mo te meʼa ʼae ʼe kovi.”—Hep. 5:14.
“ ʼE Au Haʼele Anai ʼi Tau Moʼoni”
Te ʼu agaʼi fenua mo te ʼu agamahani ʼae ʼe fehiʼa ki ai te ʼAtua. ʼE lagi faigaʼi e totatou famili, mo kaugā gaue, mo kaugā ako ke tou kau ki ʼanatou fakafiafia ohage la ko te ʼu ʼaho tupu peʼe ko te ʼu ʼaho lalahi. Kae ʼe feafeaʼi hatatou teteke totatou fakaneke ʼae ke tou kau ki te ʼu fakafiafia ʼae ʼe fehiʼa ki ai Sehova? ʼE ʼaoga ke tou manatuʼi te ʼu tupuʼaga ʼae ʼe fehiʼa ai Sehova ki te ʼu fakafiafia ʼaia. Tou fai he ʼu fekumi ʼi ʼatatou tohi pea mo tou manatuʼi te haʼuʼaga ʼo te ʼu fakafiafia ʼaia. Ka tou metitasio ki te ʼu tupuʼaga Fakatohi-tapu ʼo tatatou mole kau ki te ʼu fakafiafia ʼaia, ʼe tou tui papau ai ʼe tou haʼele ʼi te moʼoni ʼi hona aluʼaga ʼe “lelei ki te ʼAliki.” (Efe. 5:10) Kapau ʼe tou falala kia Sehova mo tana Folafola, ʼe mole tou tuʼania anai ki te manatu ʼa ʼihi.”—Taag. 29:25.
Koloa Fakalaumalie
it “Laupisi” ¶1
Laupisi
Ko he tahi ʼe ina fai ki he tahi he ʼu palalau fakaoloolo ke leleiʼia ia ia; ke atolasio ki ai; mo fai he ʼu fakavikiviki loi, mo malualoi. ʼI te agamahani ko te laupisi ʼe ina hikihiki te fiameʼameʼa ʼa ia ʼae ʼe fai ki ai te ʼu palalau fakaoloolo. Koia ʼe feala ke fakatupu kovi ki te kilisitiano ʼaia. Ka laupisi he tahi ʼe ina loto ke ʼofainaʼi peʼe ke ina maʼu he ʼu meʼa, peʼe maʼua leva kia ia ʼae neʼe laupisiʼi mo vikiʼi ke ina fai he meʼa peʼe ke ina foaki he meʼa ki ai. ʼI ʼihi temi, ʼe feala ke liliu te laupisi ko he hele kia ia ʼae ʼe laupisiʼi. (Taa 29:5) Ko te laupisi ʼe mole haʼu ia mai te poto ʼae mai ʼoluga. Kae ʼe haʼu ia mai te malama ʼae ʼe maʼu ai te manatu pe ʼae kia kita, te fakapalatahi mo te malualoi. (Skp 3:17) Ko he tahi ʼe mole moʼoni, mo gutuloi, mo atolasio mo vikiʼi te hahaʼi peʼe ina fai he ʼu palalau fakaoloolo ki he tahi, ko te ʼu meʼa ʼaia ʼe mole leleiʼia e te ʼAtua.—2Ko 1:12; Kal 1:10; Efe 4:25; Kol 3:9; Fkh 21:8.
8-14 SEPETEPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU TAʼAGA LEA 30
“Ke ʼAua Naʼa Au Masiva Mo Koloaʼia”
Kotea Te Faʼahiga ʼOfa ʼAe ʼe Tou Fiafia Moʼoni Ai?
ʼE moʼoni ʼe ʼaoga kia tatou fuli te falā. Ko hotatou faʼahiga puipui. (Ekl. 7:12) Kae ʼe feala koa ke tou maʼuli fiafia mo kapau ʼe tou maʼu pe te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga tafito ki te maʼuli? ʼEi. (Lau ia Ekelesiasi 5:12.) Neʼe tohi fenei e te foha ʼo Iake ko Akule: “Aua naa ke tuku kia au te masiva, pee ko te mau koloa, foaki mai kia au te pane ae e aoga kia au.” ʼE faigafua tatatou mahino pe koʼe neʼe mole fia masiva te tagata ʼaia. Neʼe ina ui neʼe mole fia kaihaʼa koteʼuhi ʼe ina fakalainoaʼi ai anai te ʼAtua. Kae he koe neʼe mole fia maʼu koloa? Neʼe ina tohi fenei: “Koteuhi naa au makona, pea e au fakafisi kia koe, o au ui: Ko ai [ia Sehova]?” (Taag. 30:8, 9) ʼE mahino ia, ʼe lagi kotou iloʼi he hahaʼi ʼe falala age natou ki te ʼu koloa ʼi te ʼAtua.
ʼE mole feala ke leleiʼia e te ʼAtua he tahi ʼe manako ki te paʼaga. Neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼE mole feala ke kaugana he tahi ki he ʼu pule ʼe toko lua. Koteʼuhi ʼe fehiʼa anai ki te tahi kaʼe ʼofa ia ki te tahi, peʼe pipiki anai ki te tahi kaʼe ina meʼa noaʼi te tahi. ʼE mole feala ke kotou kaugana ki te ʼAtua pea mo te Paʼaga.” Neʼe ina toe ui fenei: “Tuku takotou tanaki maʼa koutou he ʼu koloa ʼi te kele, ʼae ʼe ukaukamea mo kaina e te ʼu kiʼi manu pea ʼe feala ia ke kaihaʼa. Kaʼe kotou tanaki maʼa koutou he ʼu koloa ʼi selo, ʼae ʼe mole ukaukamea mo kaina e te ʼu kiʼi manu pea ʼe mole feala ia ke kaihaʼa.”—Mat. 6:19, 20, 24.
Tokolahi te ʼu kaugana ʼa Sehova ʼe natou fakafeʼauga tonatou maʼuli. ʼE toe lahi age ai tanatou tauhi kia Sehova mo tonatou lotofiafia. Ko Jack ʼe maʼuli ʼi Amelika, neʼe ina fakatau tona foʼi ʼapi lahi mo tana matani gaue ke feala ai hana pionie mo tona ʼohoana. ʼE ina fakamahino fenei mai: “Neʼe faigataʼa ʼaupito tamā liʼaki toma foʼi ʼapi matalelei pea mo toma kele.” Kae lolotoga he ʼu taʼu mo taku tau mai pe ki fale mo te hoha pe ʼuhi ʼae ko te ʼu fihifihia ʼo te gaue. ʼE ina ui fenei: “Ko toku ʼohoana neʼe pionie katoa pea neʼe fiafia tuʼumaʼu. Neʼe ina ui mai, ‘ ʼE lelei tokotahi age toku patolo.’ ʼI te temi nei kua au toe pionie mo au pea ʼe ma gaue tokolua kia Sehova.”
w87 15/5 30 ¶8
Kotou Manavasiʼi Kia Sehova Pea ʼe Kotou Fiafia Ai
◆ 30:15, 16—Kotea ʼae ʼe ha mai ʼi te ʼu faʼifaʼitaki ʼaeni?
ʼE ha ʼi te ʼu faʼifaʼitaki ʼaeni, ko he tahi ʼe manumanū ʼe mole he temi ʼe feʼauga ai ʼi te ʼu meʼa ʼae kua ina maʼu. ʼE mihi tuʼumaʼu pe e te ʼu kiʼi ʼunufe te toto, ʼo toe feia pe, ʼe holi tuʼumaʼu pe e te hahaʼi manumanū ke natou maʼu te pule mo te paʼaga. ʼE toe feia mo te faitoka ʼe mole makona ʼi he temi pea ʼe tuʼu ava pe moʼo fakatalitali ʼihi kau mate. Ko he fafine paʼa ʼe tagi ke ina maʼu hana fanau. (Senesi 30:1) Ko he kele magemage ʼe ina inu te vai ʼo te ʼua pea ʼe toe liliu pe ʼo magemage. Neʼe vela fuli te ʼu meʼa ʼi te afi pea neʼe vela mo te ʼu meʼa ʼi ʼona tafaʼaki ʼi ʼona ʼuloʼi afi. ʼE toe feia pe mo te hahaʼi manumanū. Kae ko natou ʼae ʼe takitaki e te poto ʼo te ʼAtua, ʼe mole natou manatu pe kia natou totonu.
ʼE Feafeaʼi Hau Maʼuli Mo Te Meʼa Pe ʼAe ʼe Ke Maʼu?
Tanaki he foʼi falā ʼi muʼa ʼo tau totogi he meʼa. ʼE lagi ʼe mata faikehe moka ʼe ke tanaki he foʼi falā ʼi muʼa ʼo tau totogi he meʼa. Kae ʼe mahino ia, ʼe ko he puleʼaki fakapotopoto ke mole ke tau mo he fihifihia fakapaʼaga. Koia la ʼae, ʼe hao ai te tokolahi mai te tuʼu maʼua ohage la ko te ʼu tupu ʼo te ʼu toʼo maʼua ʼae ʼe maʼoluga pea mo totogi kovi ai te ʼu meʼa ʼe tou toʼo. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko te foʼi lo ʼe ‘poto’ koteʼuhi ʼe ina tanaki tana “meʼa kai lolotoga te taʼukai” ki te ka haʼu.—Taʼaga Lea 6:6-8; 30:24, 25.
Tou Nonofo ʼi Te Fale La ʼo Sehova ʼo Talu Ai!
ʼE lelei ke tou sivisivi tatatou manatu ʼo ʼuhiga mo te falā. Fai kia koe totonu te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼI ʼihi temi, ʼe au nofonofo koa ʼo manatu ki te falā pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼe au lava totogi ʼaki? Ka au kole he falā ki he tahi, ʼe au tuai koa ʼi tona liufaki age he ʼe au manatu ʼe lahi pe tana falā? ʼE au fiameʼalahi koa he ʼe au maʼu falā? ʼE faigataʼa koa haku loto foaki? ʼE au ui koa ʼe fia maʼu koloa ʼoku tehina mo tuagaʼane ʼae ʼe maʼu falā? ʼE au kaumeʼa pe koa mo natou ʼae ʼe maʼu falā kae au meʼa noaʼi natou ʼae ʼe masisiva?” Ko he toe pilivilesio te fakaafe tatou e Sehova ki tona fale la. ʼE feala anai ke tou haga nonofo ʼi tona fale la mo kapau ʼe tou tekeʼi te manako ʼae ki te paʼaga. Kapau ʼe tou fai te faʼahi ʼaia, ʼe mole tuku anai tatou e Sehova ʼi he temi.—Lau ia Hepeleo 13:5.
Koloa Fakalaumalie
ʼE Ha ʼi Te Fakatupu Ia Te Poto ʼo Sehova
Ko te tamani ʼe ko he tahi kiʼi manu neʼe fakatupu e Sehova, ʼe tou maʼu mai ai he ʼu ako maʼuhiga. (Lau ia Taʼaga Lea 30:26.) ʼE hage te kiʼi manu ʼaia ko he lapino kae ʼe veliveli ia pea mo fua pukupuku tona ʼu taliga, pea mo vaʼe liliki. Ko te kiʼi manu ʼaia ʼe maʼuli ʼi te ʼu koga meʼa makamakaʼia. Ko te sio mamaʼo ʼo te tamani ʼe ʼaoga ʼaupito kia ia, pea ko te ʼu ʼana pea mo te ʼu luo ʼo te koga meʼa ʼae ʼe maʼuli ai, ʼe ko hona puipuiʼaga ke mole kai e he tahi age ʼu manu. Ko te tamani ʼe maʼuli fakatahi mo te tahi ʼu tamani, ke feala ai hana maʼu ia te puipui pea mo te mafana ʼi te fasiga taʼu momoko.
Kotea ʼae ʼe feala ke tou ako mai te tamani? ʼUluaki, kotou tokagaʼi ʼe nofo tokaga naʼa kai ia ia. ʼE ina fakaʼaogaʼi lelei tana sio mamaʼo ke feala ai hana sio ki te ʼu manu ʼae ʼe natou kai ia ia, pea ʼe ovi ki te ʼu ʼana pea mo te ʼu luo ʼae ʼe feala ke ina maʼu ai hona puipuiʼaga. ʼO toe feia, ʼe tonu ke tou sio mamaʼo ʼi te faʼahi fakalaumalie, ke feala hatatou sio fakatomuʼa ki te ʼu tuʼutamaki ʼae ʼe ū ʼi te malama ʼo Satana. Neʼe tokoni fenei e te apositolo ko Petelo ki te kau Kilisitiano: “Kotou nonofo ʼalaʼala, kotou nonofo tokakaga. Ko tokotou fili, ia te Tevolo, ʼe fealuʼaki ohage ko he laione ʼe gugulu, ʼo ina kumi ke ina kai he tahi.” (1 Pet. 5:8) ʼI tana ʼi te kele, ko Sesu neʼe nofo fakaonoono, ʼo tokaga ki te ʼu faiga fuli ʼa Satana ke ina maumauʼi Tana agatonu. (Mat. 4:1-11) Neʼe tuku e Sesu ia he faʼifaʼitaki lelei ki tana ʼu tisipulo
ʼE feala ke tou nonofo fakaonoono mo kapau ʼe tou fakaʼaogaʼi ia te puipui fakalaumalie ʼae ʼe foaki mai e Sehova kia tatou. Ko te ako ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua pea mo te kau ki te ʼu fono ʼe mole tonu ke tou totō ʼi te ʼu faʼahi ʼaia. (Luka 4:4; Hep. 10:24, 25) Tahi ʼae meʼa, ohage ko te maʼuli fakatahi ʼa te tamani mo ʼihi age tamani, ʼe tonu ke tou fakatahi mo totatou ʼu tehina mo tuagaʼane, ke tou maʼu ai “he fefakalotomalohiʼaki.” (Loma 1:12) ʼI tatatou tali ia te puipui ʼae ʼe foaki mai e Sehova, ʼe tou fakaha ai ʼe tou manatu tahi mo te tagata fai pesalemo ko Tavite, ʼae neʼe ina tohi fenei: “Ko Sehova ʼe ko toku Maka, pea ko toku tule malohi, pea ʼe ko Ia ʼae ʼe ina haofaki au. Ko toku ʼAtua ʼe ko toku mata maka. ʼE au hola anai kia te ia.”—Pes. 18:2.
15-21 SEPETEPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU TAʼAGA LEA 31
Ko He ʼu Ako ʼe Tou Maʼu Mai He Faʼe ʼOfa ʼe Ina Foaki He ʼu Tokoni Ki Tana Tama
Akoʼi Ki ʼAkotou Fanau Te ʼu Lekula ʼo ʼUhiga Mo Te Aga ʼAe ʼe Tonu ke Tou Fai
Fakaha te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼu felaveʼi fakasino. ʼE maʼuhiga te ʼu fakatokaga. (1 Kolonito 6:18; Sakopo 1:14, 15) Kae ʼe talanoa muʼa ʼi te Tohi-Tapu ko te ʼu felaveʼi fakasino ʼe ko he meʼa ʼofa mai te ʼAtua kae mole ko he hele ia ʼa Satana. (Taʼaga Lea 5:18, 19; Hiva ʼa Salomone 1:2) Kapau ʼe kotou palalau pe ki te ʼu tuʼutamaki, ʼe feala ke maʼu e ʼakotou fanau he ʼu manatu hala ʼo ʼuhiga mo te ʼu felaveʼi fakasino. Neʼe ui e Corinne ko he fafine ʼe maʼuli ʼi Falani: “Neʼe palalau tuʼumaʼu ʼaku matuʼā ki te ʼu felaveʼi fakasino koia neʼe au maʼu ai he ʼu manatu ʼe mole lelei ki ai.”
Faigaʼi ke iloʼi lelei e ʼakotou fanau te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼu felaveʼi fakasino. Neʼe ui e Nadia ko he faʼe ʼi Mekesike: “Neʼe au faiga tuʼumaʼu ke au fakamahino ki ʼaku fanau ko te ʼu felaveʼi fakasino ʼe ko he meʼa ʼofa neʼe foaki age e Sehova ki te tagata ke fiafia ai. Kae ʼe hoki fakahoko pe moka kua ʼohoana. ʼE feala ke tou fiafia peʼe tou lotomamahi ai kae ʼe fakalogo pe pe ʼe feafeaʼi tona faʼahiga fakahoko.”
ijwhf alatike 4 ¶11-13
Palalau Ki Tau Fanau ʼo ʼUhiga Mo Te Kava
ʼE tonu ke ke palalau ki te kava. Neʼe ui e Mark ko he tamai mai Pilitania: “ ʼI ʼihi temi, ko te ʼu fanau ʼe mole natou mahino lelei ki te kava. Neʼe au fehuʼi age ki toku kiʼi foha taʼu valu pe ʼe lelei peʼe kovi te inu ʼo te kava. ʼAki te faʼahi ʼaia, neʼe palalau faʼifaʼitaliha toku kiʼi foha.”
ʼE fakalogo atu anai tau fanau mo kapau ʼe ke palalau liuliuga age ki te kava. ʼO mulimuli pe ki tona taʼu, palalau age ki te kava mo ʼihi atu aluʼaga ohage la ko te puipui mai te ala peʼe ko te ʼu felaveʼi fakasino.
Tuku he faʼifaʼitaki lelei. ʼE hage te ʼu fanau ko ni moʼi vavae. ʼE natou homi fuli te ʼu meʼa ʼae ʼi ʼonatou tafaʼaki. Pea tahi, neʼe talanoa ʼi he ʼu fekumi ʼe natou mulimuli tafito pe ki ʼanatou matuʼā. Ko tona fakaʼuhiga kapau ʼe kotou manatu ʼe hoki puli pe tokotou lotohoha moka ʼe kotou inu he moʼi kava, pea ʼe manatu anai ʼakotou fanau ko te puleʼaki ki ʼokotou fihifihia fuli ʼe ko te kava. Koia, tuku age he faʼifaʼitaki ʼe lelei. Kotou tokakaga ʼo inu fakapotopoto.
g17.6 9 ¶5
Akoʼi Ki ʼAu Fanau Ia Te Agavaivai
Fakalotomalohiʼi tau fanau ke lotofoaki. Fakaha age ki ai “ ʼe lahi age te fiafia moka kita foaki, ʼi takita tali.” (Gaue 20:35) ʼO feafeaʼi? ʼE feala ke kolua tohi te ʼu higoa ʼo natou ʼae ʼe ʼaoga ke fai ʼanatou fakatau peʼe ko he ʼu kiʼi gaue peʼe ke ʼave ki he koga meʼa pe. Pea ke alu mo ia moka ʼe ke alu ʼo tokoni ki he tahi. Fakaha age ki ai ʼe fiafia anai mo kapau ʼe tokoni ki ʼihi. ʼI tau fai te faʼahi ʼaia, ʼe ke akoʼi ai ki tau fanau te agavaivai ʼaki tau faʼifaʼitaki.—Pelesepeto Fakatohi-Tapu: Luka 6:38.
Koloa Fakalaumalie
Te Ako ʼi Te ʼu Temi Fakatohi-Tapu
ʼI Iselaele, neʼe akoʼi e te tamai pea mo te faʼe tanā fanau kei natou liliki . (Tetelonome 11:18, 19; Taʼaga Lea 1:8; 31:26) ʼI te tikisionalio (Dictionnaire de la Bible) ko te tagata ako Tohi-Tapu ko E. Mangenot neʼe ina tohi fenei: “Ka kua poto pe te tamasiʼi ʼi te palalau, ʼe ina ako te ʼu kiʼi koga ʼo te Lao. Ko tana faʼe ʼe ina tau lau age kia ia te vaega; ka kua ina ʼiloʼi fakaʼatamai ʼe ina toe foaki age te tahi vaega. Ki muli age, ʼe fakatoʼo age ki te tamasiʼi te koga tohi ʼo te ʼu vaega ʼae kua ina maʼu loto. Koia ʼae, ʼe ako kia natou te lautohi, pea ka kua natou lahilahi age, ʼe feala pe ke hoko tanatou ako faka lotu ʼo natou lau pea mo metitasio ki te lao ʼa te ʼAliki.”
ʼE ʼiloga mai neʼe fakaʼaoga te faʼahiga ako tafito, ko te fakamaʼu loto ʼo te ʼu meʼa. Ko te ʼu lao ʼa Sehova ʼae neʼe akoʼi pea mo tana ʼu fakatuʼutuʼu ʼae ke maʼu ʼi te loto ʼa tana hahaʼi. (Tetelonome 6:6, 7) Neʼe tonu ke natou metitasioʼi. (Pesalemo 77:11, 12) ʼE lahi te ʼu faʼahiga fai moʼo tokoni te tupulaga pea mo he tahi kua fotufotuʼa tagata ki te ako. ʼI te ʼu faʼahiga fai ʼaia, ʼe ʼi ai te ʼu mataʼi tohi, ko te ʼu vahe ʼe fehoaʼaki ʼe kamata ʼi te mataʼi tohi kehekehe, ʼi hona fakahoahoa lelei fakamataʼi tohi (ohage ko Taʼaga Lea 31:10-31); ʼe ʼi ai mo te ʼu mataʼi tohi ʼuluaki (ko te ʼu kupu ʼe kamata ʼi te mataʼi tohi pe e tahi peʼe ko tona puaki); pea mo te fakaʼaoga ʼo te ʼu numelo, ohage ko te ʼu numelo ʼae neʼe fakaʼaoga ʼi te lua koga ʼo te kapite 30 ia Taʼaga Lea. ʼE ʼi ai te meʼa ʼe ʼaoga, ko te kaletalio ʼa Guézer, ko te motele ʼafea ia ʼo te faitohi faka hepeleo ʼi te temi muʼa, ʼae ʼi te manatu ʼa ʼihi kau ako fai tohi-tapu ko te gaueʼi ʼo te ʼatamai ʼo ia ʼae ʼe ako.
22-28 SEPETEPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU EKELESIASI 1-2
Hoko Atu Te Akoʼi ʼo Te ʼu Taʼiake ʼAe Ka Hoa Mai
“Ke Akoʼi Te ʼu Meʼa ʼAia Ki He ʼu Tagata Agatonu”
ʼE maʼuhiga kia tatou te ʼu gaue ʼae ʼe tou fakahoko ʼi tatatou tauhi kia Sehova, pea ʼe tou lotofiafia ʼaupito ai. Koia, ʼe tou fakaʼamu ke toe fualoa atu tatatou fakahoko ʼatatou gaue. He ʼe ka hoko mai leva te temi matuʼa, pea ʼe mole kei tou fealagia anai te ʼu gaue ʼae neʼe tou fai ʼi tatatou kei malolohi. (Ekl. 1:4) Pea ʼe ko he aluʼaga fakalotomamahi ʼaia ki te hahaʼi ʼa Sehova. Ia ʼaho nei, kua tuputupu te gaue faifakamafola, pea kua fakaʼaogaʼi e te kautahi ʼo Sehova ia te tekenolosia ke kaku te logo lelei ki he hahaʼi tokolahi. Kaʼe ʼi ʼihi temi, ʼe faigataʼa ki te ʼu tehina matutuʼa hanatou toe ako he ʼu faʼahiga faifakamafola foʼou. (Luka 5:39) Pea ka kua matutuʼa te ʼu tehina, ʼe mole kei tatau leva tonatou malohi. (Taag. 20:29) Koia, kapau ʼe akoako e te ʼu tehina matutuʼa ia te kau tupulaga ke toe lahi atu te ʼu gaue ʼae ʼe natou fakahoko ʼi te kautahi ʼo Sehova, ʼe ko he fakaha ʼaia ʼo tonatou ʼofa.—Lau ia Pesalemo 71:18.
ʼE mole faigafua tuʼumaʼu kia natou ʼae ʼe takitaki ʼi te kokelekasio hanatou foaki he gaue fakateokalatike ki te kau tupulaga. ʼE lagi lotomamahi te ʼu tehina mo kapau ʼe mole kei natou lavaʼi he gaue ʼe natou manako ki ai. Peʼe lagi natou toe lotomamahi ʼi tanatou manatu ʼae ʼe tuku anai tanatou gaue makehe ʼae ʼe natou leleiʼia. Peʼe lagi natou manatu ʼe mole lelei anai te fai ʼo te gaue mo kapau ʼe mole natou tokakaga totonu ki ai. Peʼe natou ui ʼe mole maʼu honatou temi ke natou akoako ai niʼihi. Pea ʼi te tahi faʼahi, ʼe tonu ki te kau tupulaga ke natou maʼu te kataki fualoa mo kapau ʼe mole foaki age niʼihi atu gaue fakateokalatike.
Koloa Fakalaumalie
it “Ekelesiasi” ¶1
Ekelesiasi
Ko te kupu Fakahepeleo Qohèlèth (ʼae ʼe fakaʼuhiga “Tagata Tanaki”) ʼe talanoa ki te gaue ʼo te hau ʼi te Puleʼaga fakateokalatike ʼae neʼe kau ai te kau Iselaele. (Ekl 1:1, 12) Neʼe ko te maʼua ʼa te pule ʼo te puleʼaga ke ina fakatahiʼi te hahaʼi ʼa te ʼAtua ʼi te logo tahi ke natou nonofo agatonu ki te Hau mo te ʼAtua moʼoni. (1Ha 8:1-5, 41-43, 66) Koia neʼe iloʼi ai pe ʼe lelei peʼe kovi he hau ʼi tana faʼahiga takitaki ia te puleʼaga ʼi te tauhi ʼae kia Sehova. (2Ha 16:1-4; 18:1-6) Ko te tagata tanaki ʼae ko Salomone neʼe kua ina fakatahiʼi tuʼumaʼu ʼi te fale lotu te kau Iselalele mo natou ʼae neʼe nonofo fakatemi. ʼI te tohi ʼaia, neʼe ina faigaʼi ke ina fakamamaʼo te ʼu kaugana ʼa te ʼAtua mai te ʼu gaue vaʼiganoa mo mate ʼo te malama kae ina taki natou ki te ʼu gaue maʼuhiga ʼa te ʼAtua ʼae neʼe kua natou foaki ki ai ʼonatou maʼuli ʼi tonatou ʼuhiga puleʼaga. Ko te higoa ʼae ʼe tuʼu ʼi te ʼu Tohi-Tapu Fakafalani ko te fakaliliu ʼaia ʼo te kupu Qohèlèth ʼi te Septante ʼae ko Ékklêsiastês (Ekelesiasi) ʼae ko tona fakaʼuhiga “ko he tahi ʼe kau ki he ekelesia (kokelekasio).”
29 SEPETEPELI–5 OKETOPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU EKELESIASI 3-4
Fakalotomalohiʼi Te Maea ʼAe ʼe Kau Tolu
ijwhf alatike 10 ¶2-8
ʼE Feafeaʼi Hatatou Fakaʼaogaʼi Te ʼu Kiʼi Masini Toʼotoʼo ʼi Tona Temi Totonu?
● Ka fakaʼaogaʼi lelei te ʼu kiʼi masini toʼotoʼo pea ʼe feala ke fua lelei ki te taumatuʼa. Ohage la, ʼe felogoi ʼihi taumatuʼa ʼaki te ʼu masini toʼotoʼo ʼi te ʼu lakaga ʼae ʼe mole natou fakatahi ai ʼi he ʼaho katoa.
“Kapau ʼe tou faitohi ʼi te ʼu kiʼi masini toʼotoʼo ʼo tou ui, ‘ ʼe au ʼofa ia koe’ peʼe ‘ ʼe au manatu kia koe,’ ʼe maʼuhiga ʼaupito ʼosi.”—Jonathan.
● Ka fakaʼaogaʼi kovi te ʼu masini toʼotoʼo, ʼe feala ke vaivai ai te ʼu felogoi ʼa he taumatuʼa. Ohage la, ʼe sioʼi tuʼumaʼu pe e ʼihi ʼanatou kiʼi masini toʼotoʼo, ʼo siʼisiʼi ai te temi ʼae ʼe natou tokakaga ai ki ʼonatou ʼohoana.
“ ʼE au iloʼi papau, ka na pau la neʼe mole au sioʼi tuʼumaʼu taku telefoni, ʼe mahino ia neʼe palalau mai pe siʼoku ʼohoana.”—Julissa.
● ʼE ui e ʼihi, ʼe feala pe tanatou faipalalau mo ʼonatou hoa maʼia pe ʼe natou sioʼi ʼanatou kiʼi masini toʼotoʼo. Ko Sherry Turkle, ko te fafine ʼe ina sivi te ʼu felogoi ʼa te hahaʼi, ʼe ina fakahigoaʼi te aluʼaga ʼaia ko “te fagana ʼo te ʼu tuʼuga gaue ʼe fai pe ʼi he temi ʼe tahi.” ʼE ha mai ai, ko te fealagia ʼae ke fai ni tuʼuga gaue ʼi he temi pe ʼe tahi, ʼe mole ko he kalitate. ʼE ina ui, ʼi te temi fuli pe ʼae ʼe tou hilifaki ai he tahi gaue ki te gaue ʼae ʼe tou lolotoga fai, ʼe siʼisiʼi ai totatou faiva.
“ ʼE lelei ke faipalalau te fafine mo tona ʼohoana, kae mole ʼi te temi ʼae ʼe ʼina fai ai he gaue. Ka lahi te ʼu gaue ʼae ʼe fai e toku ʼohoana ʼi he moʼi temi pe ʼe tahi, ʼe hage pe ʼe ina fia fakaha mai ʼe toe fiafia pe foki moka nofo ʼateaina mo tana telefoni.”—Sarah.
Manatu ke taʼofi: ʼE feala ke fakalotomalohiʼi te ʼu kiʼi masini toʼotoʼo peʼe ke ina maʼumauʼi ʼakolua felogoi fakataumatuʼa he ʼe fakalogo ki tona faʼahiga fakaʼaogaʼi.
Ke Ulo Tuʼumaʼu Te “Afi Mai Ia Sehova”
ʼE lava faʼifaʼitakiʼi feafeaʼi e te ʼu taumatuʼa ia Akila mo Pilisila? Fakakaukauʼi te ʼu gaue fuli ʼae ʼe tonu ke ke fai pea mo ʼae ʼo tou ʼohoana. ʼE ʼi ai koa ni gaue ʼe feala ke kolua fakahoko fakatahi? Ohage la, neʼe faifakamafola fakatahi ia Akila mo Pilisila. ʼE kolua tau fakatuʼutuʼu koa ke kolua faifakamafola fakatahi? Neʼe toe gaue fakatahi ia Akila mo Pilisila. ʼE lagi mole tatau takolua gaue, kae ʼe feala koa ke kolua fai fakatahi te ʼu gaue ʼo te loto fale? (Ekl. 4:9) Ka kolua fetokoniʼaki feia, ʼe kolua faifaitahi ai mo maʼu hakolua temi faipalalau. Ko Robert mo Linda kua taʼu 50 tupu tanā ʼohoana. ʼE ui e Robert: “ ʼI tona fakahagatonu, ʼe mole lahi toma temi ʼateaina pe kia maua. Kae ka au fulu pa pea fakamoamoa e toku ʼohoana, peʼe ka au huo ʼi tuʼa pea haʼu ʼo ma gaue fakatahi, ʼe au fiafia lahi ai. Ka ma gaue fakatahi, ʼe lelei age ai ʼama felogoi pea toe malohi age ai tamā feʼofaʼaki.”
Kae kolua manatuʼi, ʼe feala pe ke kolua fakatahi kae lagi mole kolua felogoi ʼi te temi ʼaia. ʼE ui e te fafine ʼohoana ʼi Pelesile: “Ia ʼaho nei ʼe lahi te ʼu aluʼaga ʼe tou tokaga ki ai, pea ʼe feala hatatou manatu ʼe tou fakatahi heʼe tou maʼuʼuli ʼi he ʼapi ʼe tahi. Kae neʼe au mahino neʼe mole tonu pe ke ma fakatahi, kae neʼe tonu foki ke au tokagaʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe logoʼi e toku ʼohoana.” Ko Bruno mo tona ʼohoana ko Tays ʼe nā faiga ke nā fepalalauʼaki ke nā iloʼi ai te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼi tonā loto. ʼE ui fenei e Bruno: “ ʼI te ʼu temi ʼae ʼe ʼateaina pe kia maua, ʼe ma tuku keheʼi ʼama telefoni toʼotoʼo pea ma fakafiafia ʼi tamā fakatahi.”
Kae ʼe feafeaʼi mo kapau ʼe mole kolua fia fakatahi? ʼE lagi mole tatau te ʼu faʼahi ʼae ʼe kolua leleiʼia peʼe lagi kolua fehoko ita ʼaki noa pe. Kotea ʼae ʼe feala ke kolua fai? Tou toe toʼo te faʼifaʼitaki ʼo te afi. ʼE mole ko he toe afi ʼi te kamata. Kae ʼe tonu ke hokohokoʼi mamalie. ʼO toe feia pe, he koʼe ʼe mole kolua toʼo hakolua kiʼi temi ke kolua fakatahi ai ʼi te ʼaho fuli? Kolua fai he faʼahi ʼe kolua leleiʼia tokolua, kae mole ko he faʼahi ʼe fakatupu ita ki he tahi. (Sakp. 3:18) Kapau ʼe kolua kamata mamalie feia, ʼe toe malohi anai takolua feʼofaʼofani.
Ke Ulo Tuʼumaʼu Te “Afi Mai Ia Sehova”
Ke taupau ke malohi te “afi mai ia Sehova,” ʼe tonu ke faiga malohi te tagata pea mo te fafine ʼohoana ke lelei ʼanā felogoi mo Sehova. ʼE tokoni feafeaʼi anai tanā felogoi ʼaia mo Sehova ki tonā maʼuli fakataumatuʼa? Ka maʼuhiga ki he taumatuʼa tanā felogoi mo tanā Tamai ʼae ʼi selo, ʼe nā lotolelei ʼo maʼuliʼi ʼana tokoni. ʼE feala ai hanā tekeʼi peʼe nā tauʼi te ʼu fihifihia ʼae ʼe feala ke fakavaivaiʼi ai tanā feʼofaʼaki. (Lau ia Ekelesiasi 4:12.) Ko natou ʼae ʼe felogoi lelei mo Sehova ʼe natou faiga ke natou faʼifaʼitakiʼi ʼona kalitate, ohage ko te agalelei, mo te faʼa kataki, pea mo te loto fakamolemole. (Efe. 4:32–5:1) Ka fefakahaʼaki e he taumatuʼa te ʼu kalitate ʼaia, ʼe malohi ai tanā feʼofaʼaki. ʼE ui e te tuagaʼane ʼe higoa ko Lena, kua taʼu 25 tana ʼohoana: “ ʼE faigafua te ʼofa mo te fakaʼapaʼapa ki he tahi ʼe felogoi lelei mo Sehova.”
Koloa Fakalaumalie
it “ ʼOfa” ¶39
ʼOfa
“He Temi Ke ʼOfa Ai.” Ko natou ʼae ʼe mole natou maʼu te ʼofa, ko natou ʼaia ʼe ui e Sehova ʼe mole natou tuha mo te ʼofa peʼe ko natou ʼae ʼe natou fai te meʼa ʼe kovi. ʼE fakaha te ʼofa ki te hahaʼi fuli mo kapau ʼe mole natou fehihiʼa ki te ʼAtua. He ʼe kapau ʼe natou fakaha ʼe natou fehihiʼa ki te ʼAtua, ko te temi leva ʼaia ʼe tonu ai ke tou fakagata tatatou ʼoʼofa ia natou. ʼE ʼoʼofa ia Sehova ʼAtua mo Sesu Kilisito ki te faitotonu kae fehihiʼa ki te maumauʼi ʼo te lao. (Ps 45:7; Hep 1:9) ʼE mole tou ʼoʼofa anai kia natou ʼae ʼe fehihiʼa ʼaupito ki te ʼAtua moʼoni. ʼE mole tou maʼu anai he meʼa ʼe lelei moka tou haga ʼoʼofa kia natou. Koteʼuhi ʼe mole tali e te hahaʼi ʼae ʼe fehihiʼa ki te ʼAtua ia tona ʼofa. (Ps 139:21, 22; Esa 26:10) Koia ʼae ʼe fehiʼa moʼoni ai te ʼAtua kia natou pea kua ina fakatuʼutuʼu he temi ke fakafeagai ai kia natou.—Ps 21:8, 9; Ekl 3:1, 8.
6-12 OKETOPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU EKELESIASI 5-6
ʼE Tou Fakaha Feafeaʼi Tatatou Fakaʼapaʼapa Ki Totatou ʼAtua Lahi
Tou Fakamaʼuhigaʼi Ia Sehova ʼAki Tatatou Fakaha Te Fakaʼapaʼapa
ʼE tonu ke tou tokakaga ʼo fakaha ia he fakaʼapaʼapa moka tou fakaovi kia Sehova ʼi tatatou tauhi. ʼE ʼui fenei ia Ekelesiasi 5:1: “Tokaga ki tou ʼu vaʼe moka ke alu ki te ʼapi ʼo te ʼAtua moʼoni.” Neʼe fakatotonu kia Moisese pea mo Sosue ke nā toʼo tonā ʼu hoaʼi taka ʼi tanā tutuʼu ʼae ʼi te koga meʼa taputapu. (Eke. 3:5; Sos. 5:15) Neʼe tonu ke nā fai ia te faʼahi ʼaia moʼo fakaha ʼaki ia tana aga fakaʼapaʼapa. Neʼe tonu ki te kau pelepitelo Iselaele ke natou kofuʼi ia te ʼu kofu lino “moʼo fufu ia tonatou kakano telefua.” (Eke. 28:42, 43) Neʼe mole feala ai ke hoko he aga heʼe fakaʼapaʼapa ʼi te temi ʼae neʼe natou gaue ai ʼi te ʼaletale. Neʼe tonu kia natou fuli ʼae ʼe kau ki he famili fakapelepitelo ke natou mulimuli ki te ʼu lekula fakaʼatua ʼo ʼuhiga mo te fakaʼapaʼapa.
ʼE tonu ke tou aga fakaʼapaʼapa ʼi tatatou tauhi, ʼo tou fakamaʼuhigaʼi ia te hahaʼi. Ke taau mo tatou he fakamaʼuhigaʼi pea mo fakaʼapaʼapa, ʼe tonu ke tou aga fakaʼapaʼapa. Ko te fakaʼapaʼapa ʼae ʼe tou fakaha ʼe mole malualoi peʼe ke hage pe ko he kofu. ʼE mole gata pe ʼi te meʼa ʼae ʼe sio ki ai te tagata, kae ʼe tonu ia ke aʼu atu ki te meʼa ʼae ʼe sio ki ai te ʼAtua, ʼae ko totatou loto. (1 Sam. 16:7; Taag. 21:2) ʼE tonu ke ia tatou ia te fakaʼapaʼapa pea mo ha ʼi tatatou ʼu aga, tatatou ʼu felogoi mo te hahaʼi, ʼo feia pe mo tatatou faʼahiga manatu ʼo ʼuhiga mo tatou totonu. Koia, ʼe tonu ai ʼi te temi fuli pe ke tou fakaha ia tatatou fakaʼapaʼapa pea ia faʼahi fuli ʼo tatatou ʼu palalau pea mo tatatou ʼu aga. ʼO ʼuhiga mo tatatou aga, tatatou faʼahiga faiteuteu pea mo te helu ʼo totatou ʼulu, ʼe tou mulimuli anai ki te ʼu palalau ʼaeni neʼe fai e te ʼapositolo ko Paulo: “ ʼE mole [tou] fai he meʼa ke fakatupu higa ki he tahi, ke ʼaua naʼa fatufatuʼi [tatatou] minisitelio, kae, ia meʼa fuli ʼe [tou] fakaha ko [tatou] ko te ʼu minisi ʼa te ʼAtua.” (2 Ko. 6:3, 4) ʼE tou “fakamataleleiʼi ia meʼa fuli pe ia te akonaki ʼo totatou Fakamaʼuli, ia te ʼAtua.”—Tito 2:10.
Kotou Hikihiki Te Lelei ʼo Takotou ʼu Faikole ʼAki Takotou Ako Ia Te Tohi-Tapu
Neʼe faikole Sesu ʼaki he fakaʼapaʼapa lahi mo he tui katoa. Ohage la, ʼi muʼa ʼo tana fakatuʼuake ia Lasalo, “neʼe hiki ake e Sesu ʼona mata ki te lagi pea ʼui māʼana: ‘Tamai, ʼe au fakafetaʼi kia te koe ʼi tau kua fagono mai kia te au. ʼE moʼoni, neʼe au iloʼi pe ʼe ke fagono tuʼumaʼu mai kia te au.’ ” (Soa. 11:41, 42) ʼE ha koa ʼi takotou ʼu faikole ʼe kotou maʼu te fakaʼapaʼapa lahi ʼaia pea mo te tui? Ka kotou ako ia te faikole faʼifaʼitaki ʼa Sesu ʼae ʼe maʼu ai ia te fakaʼapaʼapa lahi, pea ʼe kotou tokagaʼi anai ko tona ʼu puani maʼuhiga ʼe ko te fakatapuha ʼo te huafa ʼo Sehova, ʼe ko te hoko mai ʼo tona Puleʼaga, pea mo te fakahoko ʼo tona finegalo. (Mat. 6:9, 10) Kotou fakakaukauʼi ia takotou ʼu faikole. ʼE ha ai koa takotou tokaga tafito ki te Puleʼaga ʼo Sehova, ki te fakahoko ʼo tona finegalo, pea mo te fakatapuha ʼo tona huafa maʼoniʼoni? ʼE tonu ke kotou talanoa ki te ʼu faʼahi ʼaia.
“Fakahoko Te Fakapapau Ae Kua Ke Fai”
ʼI takotou papitema, neʼe kotou fakapapau ai kia Sehova ʼe kotou tauhi anai ki ai pea mo faiga fakamalotoloto ke kotou mulimuli ki ʼana lao. Kaʼe ko te papitema ʼe ko te kamataʼaga pe ʼaia ʼo te maʼuli ʼo he Kilisitiano. ʼAki te alu ʼo te temi, ʼe ʼaoga kia tatou fuli ke tou vakavakaʼi ia tatou totonu. ʼE feala ke tou tahi fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: ‘Talu taku papitema, neʼe kua tuputupu koa ʼaku felogoʼi mo Sehova ʼo lelei age? ʼE kei au tauhi koa kia te ia mo toku loto katoa? (Kol. 3:23) ʼE kei au faikole tuʼumaʼu koa? ʼE au lau koa te Tohi-Tapu ʼi te ʼaho fuli? ʼE au kau tuʼumaʼu koa ki te ʼu fono ʼi te kokelekasio? ʼE au faiga malohi koa ke au kau ki te gaue faifakamafola? ʼE kei au fiafia koa ʼi te fai ʼo te ʼu gaue ʼaia?’ Neʼe fakatokaga mai e te apositolo ko Petelo, he ʼe feala pe ke mole kei tou fakahoko tatatou tauhi ʼae kia Sehova. Koia ʼe tonu ai ke tou gaue kinakina ke malohi ai tatatou tui, pea mo tuputupu totatou ʼatamai malama, pea ke tou maʼu te faʼa kataki, pea mo haga pipiki ki te ʼAtua.—Lau ia 2 Petelo 1:5-8.
Koloa Fakalaumalie
Te ʼu Fehuʼi ʼa Te Kau Lautohi
Ia Ekelesiasi 5:8, ʼe talanoa ai ki he pule taki ʼe ina gaohi koviʼi te kau masiva pea ʼe heʼe faitotonu. Kae ʼe lelei ke ina manatuʼi ʼe lagi sioʼi ia ia e tona pule. Pea ʼe lagi ʼi ai ʼihi ʼe natou maʼoluga age ia naua ʼaia. Kae meʼa fakaʼofaʼofa, koteʼuhi ʼi ʼihi fenua, ko natou fuli ʼae ʼe maʼu tuʼulaga ʼi te puleʼaga ʼe natou agakaka, pea ʼe mamahi te hahaʼi ʼuhi ko tanatou aga heʼe faitotonu ʼaia.
Logo la ʼe hage ʼe mole he puleʼaki ki te faʼahi ʼaia, kae ʼe fakalotofimalie tatatou iloʼi ʼae ʼe toe “sioʼi” e Sehova ia te kau takitaki ʼo te ʼu puleʼaga. ʼE feala ke tou kole ki te ʼAtua ke tokoni mai pea ke tou tuku kia te ia ʼatatou kavega. (Pes. 55:22; Flp. 4:6, 7) ʼE tou iloʼi “e taka te u mata o [“Sehova,” NWT] i te kele katoa, o tupu ke tokoni kia natou ae e tuku katoa onatou loto kia ia.”—2 Klk. 16:9.
Koia, ʼe fakamanatu mai ia Ekelesiasi 5:8, ʼi te ʼu puleʼaga fuli ʼo te temi nei, ʼe ʼi ai tuʼumaʼu pe he tahi ʼe maʼoluga age ʼi he tahi. Kae ko te manatu maʼuhiga ʼae ʼe fakaha mai ʼi te vaega ʼaia, ʼe ko Sehova ʼae ʼe ina maʼu te Pule Maʼoluga. Pea ko tona ʼAlo, ia Sesu Kilisito, ʼae ko te Hau ʼo te Puleʼaga, ʼe ina fakafofoga te pule ʼo tana Tamai ia ʼaho nei. Ko te ʼAtua maʼoluga, ʼae ʼe ina sioʼi te hahaʼi fuli, ʼe faitotonu ʼo toe feia mo tona ʼAlo.
13-19 OKETOPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU EKELESIASI 7-8
“Alu Ki Te Fale Mate”
it “Putu” ¶9
Putu
He Temi Ke Tou Putu ai. ʼE fakaha ia Ekelesiasi 3:1, 4 ʼe ʼi ai “he temi ke tagi ai mo he temi ke kata ai, he temi ke lauga ai mo he temi ke meʼe ai.” Ko te malamanei katoa ʼe iku ki te mate, koia ʼe ui ai ʼe tonu ke nofo te loto ʼo te kau popoto ʼi “te fale mate” ʼkae mole ʼi te fale ʼo he kaitahi. (Ekl 7:2, 4; vakaʼi mo Taa 14:13) Koia ʼe toʼo ai e te tagata poto ia te faigamalie ʼae ke ina fakaha te manavaʼofa mo he fakalotofimalie, ʼi hana alu ki te ʼu fakafiafia. ʼE tokoni ki te tagata poto ʼaia ke ina fakakaukauʼi ʼe toe mate pe mo ia pea ʼe ina taupau ai he manatu lelei ʼo ʼuhiga mo tona Tupuʼaga.
Tou Tokoni Ki ʼOtatou Tehina Mo Tuagaʼane ʼAe ʼe Lotomamahi
Neʼe mate te ʼohoana ʼo William kua hili ki ai ni taʼu. Neʼe ina fakamatala fenei: “ ʼE au leleiʼia moka fakamanatuʼi mai e ʼihi he ʼu aluʼaga ʼo ʼuhiga mo toku ʼohoana. ʼE au fiafia he ʼe fakaha ai neʼe ʼofainaʼi pea mo fakaʼapaʼapaʼi. Pea neʼe tokoni lahi mai te faʼahi ʼaia kia au. ʼE au fiafia koteʼuhi neʼe au ʼofa mamahi ki toku ʼohoana pea neʼe maʼuhiga ʼaupito ki toku maʼuli.” Neʼe ui fenei e te fafine vitua ko Bianca: “ ʼE au fimalie moka au faikole fakatahi mo ʼihi pea mo natou lau mai he vaega Fakatohi-tapu ʼe tahi peʼe lua. ʼE au toe leleiʼia moka ʼe natou palalau ki toku ʼohoana peʼe ko natou ʼae ʼe fakalogo mai ki ʼaku palalau ʼo ʼuhiga mo ia.”
“Kotou Fetagihi Mo Natou ʼAe ʼe Fetagihi”
ʼE feala ke tou tokoni ki ʼotatou tehina mo tuagaʼane ʼae ʼe lotomamahi ʼaki te faikole. ʼE feala pe ke tou hufakiʼi natou peʼe ke tou faikole fakatahi mo natou. ʼE moʼoni, ʼe feala ke faigataʼa hatatou faikole mo kapau ʼe tou fia fetagihi, kaʼe ko tatatou faikole fakamalotoloto ʼe ko he toe fakalotofimalie anai ia. ʼE ui fenei e Dalene: “ ʼI te ʼu temi ʼae ʼe ʼomai ai te ʼu tuagaʼane ʼo fakalotofimalieʼi au, ʼe au kole age pe ʼe natou lotolelei la ke natou fai he kole. ʼI te kamata ʼo tanatou faikole ʼe faigataʼa. Kaʼe tuʼumaʼu pe ʼe natou hoko atu te faikole ʼaki he lotomalohi pea mo tonatou loto katoa. Ko te malohi ʼo tanatou tui, mo tonatou ʼofa pea mo tanatou lototokaga, neʼe ko he toe fakalotomalohi ia ki taku tui.”
“Kotou Fetagihi Mo Natou ʼAe ʼe Fetagihi”
ʼE mole feala ke tou iloʼi ia te loaloaga ʼo te lotomamahi ʼa he tahi. Ka lotomamahi he tahi ʼuhi ko te mate ʼo he tahi neʼe ʼofa mamahi ai, ʼi te kamata ʼe ʼomai ʼona kaumeʼa mo ʼona kaiga ʼo fakalotofimalieʼi ia ia. Pea hili ia, ʼe natou toe liliu pe anai ki tonatou maʼuli mahani, kaʼe ʼe kei ʼaoga aipe ke fakalotofimalieʼi ia ia ʼae ʼe mamahi. Koia, ʼae ʼe ʼaoga ai ke tou fakaha tatatou fia tokoni. “Ko he kaumeʼa moʼoni ʼe ʼofa ia ʼi te temi fuli pe, pea ʼe ko he tehina neʼe tupu ki te ʼu ʼaho mamahi.” (Taag. 17:17) Kaʼe ʼe tou fakalotofimalieʼi anai ia natou ʼae ʼe lotomamahi ʼi te ʼu temi fuli pe ʼae ʼe ʼaoga ai kia natou he fakalotofimalie.—Lau ia 1 Tesalonika 3:7.
ʼAua naʼa galo kia tatou, ʼe feala pe ki he tahi ke lotomamahi ʼi he temi pe. Ohage la, ʼe lagi ina manatuʼi ia ia ʼae kua mate, ʼi te ʼu temi ʼo te ʼu ʼaho fakamanatu, peʼe ʼuhi ko he musika, peʼe ko he ʼu pāki, peʼe ko he ʼu gaue, peʼe ko hana mamanu ki he meʼa, peʼe ko hana logo ki he meʼa, peʼe ko he fasiga taʼu. Ko he tahi kua vitua, ʼe feala anai ke lotomamahi ʼi tana ʼuluaki kau tokotahi ki he fakatahi lahi peʼe ko te ʼAho Fakamanatu. ʼE fakamatala fenei e te tehina: “Neʼe au iloʼi lelei pe ʼe au lotomamahi ʼaupito anai ʼi te ʼaho fakamanatu ʼo toma ʼohoana, kaʼe kua mate. Kaʼe neʼe fakatuʼutuʼu e ʼihi tehina mo tuagaʼane ia he kiʼi kai tahi mo ʼoku kaumeʼa lelei ke mole au nofo tokotahi ai ʼi te ʼaho ʼaia.”
Tou manatuʼi, ʼe mole tonu pe ke tou fakalotomalohiʼi ia natou ʼae ʼe lotomamahi ʼi te ʼu aluʼaga ʼaia. He ʼe ui fenei e Junia: “ ʼI te ʼu temi pe la ʼae ʼe mole ʼi ai he ʼu ʼaho fakamanatu, ʼe au fiafia ʼosi moka tokoni mai ʼihi pea mo natou kaugā nonofo mo au. Pea ko te ʼu lakaga ʼaia, ʼe maʼuhiga kia au he ʼe au maʼu ai he fakalotofimalie.” ʼE moʼoni, ʼe mole feala ke tou pulihi tonatou lotomamahi peʼe ko tanatou logoʼi tanatou nonofo tokotahi. Kaʼe ʼe feala pe hatatou fakalotofimalieʼi natou ʼaki te fai ʼo he kiʼi meʼa maʼa natou. (1 Soa. 3:18) ʼE ui fenei e Gaby: “ ʼE au lotofakafetaʼi ʼaupito kia Sehova ʼi te kaugā mamahi fakatahi ʼa te kau tagata ʼafeā pea mo au ʼi te ʼu temi fuli ʼae neʼe faigataʼa ai taku haʼele ki muʼa. Neʼe natou tokoni mai ke au logoʼi ia te tokaga ʼofa ʼa Sehova kia au.”
Koloa Fakalaumalie
“ ʼAki Te Faʼahi ʼAia, ʼe Iloʼi Anai e Te Hahaʼi Fuli Ko Koutou Ko ʼAku Tisipulo”
Ka tou mamahi ki he tehina peʼe ki he tuagaʼane, ʼe lagi tou manatu ʼe tonu ke tou olo ʼo palalau kia ia. Kae ʼe lelei ke tou fai muʼa te ʼu fehuʼi ʼaeni: “Kua au iloʼi koa te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe hoko?’ (Taag. 18:13) ‘Neʼe loto moʼoni koa ke au mamahi?’ (Ekl. 7:20) ‘Neʼe heʼeki au fai koa la te hala ʼaia?’ (Ekl. 7:21, 22) ‘Kapau ʼe au alu ʼo palalau kia ia, ʼe mole ʼaʼasili kovi age anai koa te aluʼaga?’ (Lau ia Taʼaga Lea 26:20.) Kapau ʼe tou toʼo he temi ke tou fakakaukauʼi te ʼu fehuʼi ʼaia, ʼe uga anai tatou e te ʼofa ke tou galoʼi te meʼa ʼae neʼe hoko.
20-26 OKETOPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU EKELESIASI 9-10
Ke Kotou Maʼu He Manatu ʼe Lelei ʼo ʼUhiga Mo ʼOkotou ʼAhiʼahi
ʼAua Naʼa Tou Iita Kia Sehova
Tou tali ʼatatou hala. ʼE ʼaoga ke tou mahino ko ʼihi fihifihia ʼe tupu ʼuhi ko tatou totonu. (Kal. 6:7) Koia ʼe mole tonu ai ke tou tukugakoviʼi ia Sehova ʼo ʼuhiga mo te ʼu fihifihia ʼaia. Kotea tona tupuʼaga? Ohage la, kotea ʼe feala ke hoko mo kapau ʼe vave fau te lele ʼa he motoka ʼi he pikoga? ʼE feala ke he te motoka. ʼI takotou manatu, ʼe tonu koa ke tukugakoviʼi e ia ʼae neʼe ina taki te motoka ia te fale faʼu motoka? Kailoa ia. ʼO toe feia, neʼe foaki mai e Sehova te loto faʼitaliha. Kaʼe neʼe ina toe akoʼi tatou ke tou toʼo he ʼu tonu ʼe lelei. Koia ka tou fai he ʼu hala, ʼaua naʼa tou tukugakoviʼi ia Sehova.
Kaʼe ko ʼotatou fihifihia fuli ʼe mole tupu pe ʼuhi ko tatou totonu. Ko ʼihi neʼe hoko koteʼuhi ʼe fakalogo te ʼu meʼa fuli ki te temi pea mo ʼona femaliuliuʼaki.” (Ekl. 9:11) Pea tahi, ʼaua naʼa galo kia tatou ko te tupuʼaga tafitō ʼo te agakovi ʼo te malamanei ʼe ko Satana te Tevolo. (1 Soa. 5:19; Fkha. 12:9) Ko ia te fili, kaʼe mole ko Sehova.—1 Pet. 5:8.
ʼE Maʼuhiga Kia Sehova ʼAna Kaugana Agavaivai
Pea tahi, ʼe faigafua age totatou maʼuli mo kapau ʼe tou agavaivai. Kae ʼi ʼihi temi, ʼe tou tau anai mo he ʼu aluʼaga ʼe hage mai anai kia tatou ʼe heʼe faitotonu. Neʼe ui fenei e te Hau poto ko Salomone: “Nee au sio ki ni tagata faifekau e heheka i ni hosi, pea mo ni tagata mauhiga e haele lalo o hage ko ni tagata faifekau.” (Ekl. 10:7) ʼE maʼu e ʼihi honatou ʼu faiva, kae ʼe mole pe la fakamaʼuhigaʼi. Pea ko ʼihi leva ʼe mole honatou ʼu faiva kae ʼe fakaʼapaʼapaʼi natou. Kae neʼe toe fakaha e Salomone ʼe lelei age hatatou tali te ʼu aluʼaga ʼae ʼe hoko ʼi totatou maʼuli ʼi hatatou iita ki te faʼahiga hoko ʼo te ʼu aluʼaga ʼaia. (Ekl. 6:9) Kapau ʼe tou agavaivai, ʼe faigafua anai hatatou tali te ʼu aluʼaga ʼae ʼe hoko ki totatou maʼuli tatau aipe pe ʼe mole tou leleiʼia.
ʼE Fua Lelei Koa Kia Koutou Takotou ʼu Fakafiafia?
ʼI TE Tohi-Tapu, ʼe tou maʼu ai te ʼu palalau ʼe fakaha ai ko Sehova ʼe mole ina loto pe ke tou maʼuʼuli, kae ke tou toe maʼuʼuli fiafia. Ohage la ia Pesalemo 104:14, 15, ʼe ʼui ai ko Sehova ʼe ina “fakatupu ake te meʼa kai mai te kele, pea mo te vino moʼo fakafiafia te loto ʼo te tagata, mo te lolo moʼo fakagigila [tona] fofoga, pea mo te pane ʼaē ʼe ina fakafīmālie te loto ʼo te tagata.” Koia, ʼe fakahomo e Sehova te ʼu gāueʼaga, ke maʼu mai ai te fulumeto, mo te lolo, pea mo te vino moʼo taupau totatou maʼuli. Logolā ʼe mole ʼaoga ia te vino moʼo taupau totatou maʼuli, kae ʼe feala ke ina “fakafiafia te loto ʼo te tagata.” (Ekl. 9:7; 10:19) ʼEi, ʼe loto e Sehova ke tou fiafia, ke fonu totatou loto ʼi “te fiafia.”—Gaue 14:16, 17.
Koia ʼe mole kovi moka ʼi ʼihi temi, ʼe tou fakatuʼutuʼu he lakaga ke tou “vakavakaʼi lelei [ai] te ʼu manulele ʼo te lagi” pea mo “te ʼu lilio ʼo te ʼu gaueʼaga,” peʼe tou fai ʼihi atu ʼu fakatuʼutuʼu ʼe fakamalohi ai tatou pea mo fakafiafia ai totatou maʼuli. (Mat. 6:26, 28; Pes. 8:3, 4) Ko he maʼuli fiafia pea mo lelei ʼe ko he “meʼa ʼofa ia ʼo te ʼAtua.” (Ekl. 3:12, 13) Kapau kia tatou, ko te temi malolo ʼe kau ki te meʼa ʼofa ʼaia ʼae neʼe foaki mai e te ʼAtua, pea ʼe tou fakaʼaogaʼi anai ia te temi malolo moʼo fakafiafiaʼi te loto ʼo te ʼAtua.
Koloa Fakalaumalie
it “Faifatufatu, Fai He ʼu Fasituʼu” ¶4, 8
Faifatufatu, Fai He ʼu Fasituʼu
ʼE feala ke iku te faifatufatu ki te faifasituʼu pea ʼe liliu ʼo fua kovi kia ia ʼae ʼe faifasituʼu. Pea ʼe fakamoʼoni ki ai te ʼu folafola poto ʼae ʼe tou maʼu ia Ekelesiasi 10:12-14: “ ʼE hoko he malaʼia ki te tagata vale ʼuhi ko tona gutu. Ko te ʼu ʼuluaki palalau ʼo tona gutu ko te vale, pea ko te ʼu palalau fakaʼosi ko te vale uka. Kae ʼe palalau tuʼumaʼu pe te vale ia.”
Ko ʼihi faifatufatu ʼe mole kovi ke feafeaʼi (logo la ʼe feala pe ke liliu ko he fasituʼu) kae ko te faifasituʼu ʼe kovi tuʼumaʼu he ʼe fakatupu lavea ki te loto pea mo fakatupu he ʼu kē. Tatau aipe pe ʼe agakovi ia ia ʼae ʼe faifasituʼu peʼe kailoa, ʼe fakafeagai ia ki te ʼAtua, koteʼuhi “ ʼe fakatupu kē ʼi ni tehina.” Pea ʼe fehiʼa te ʼAtua ki te aga ʼaia. (Taa 6:16-19) Ko te kupu Fakakeleka ʼae ʼe fakaliliu ʼaki te kupu “fasituʼu” peʼe “tukugakoviʼi,” ʼe ko te kupu diabolos. Pea ʼe toe fakaʼaogaʼi te kupu ʼaia “Tevolo,” ʼi te Tohi-Tapu ko he higoa ʼo Satana, ʼae ʼe faifasituʼu tafito ki te ʼAtua. (Soa 8:44; Fkh 12:9, 10; Sen 3:2-5) Koia la ʼae ʼe tou iloʼi ai ia te haʼuʼaga ʼo te ʼu tukugakovi loi.
27 OKETOPELI–2 NOVEPELI
KOLOA ʼO TE TOHI-TAPU EKELESIASI 11-12
Ke Kotou Maʼu He Manatu ʼe Lelei ʼo ʼUhiga Mo ʼOkotou ʼAhiʼahi
g 3/15 13 ¶6-7
Te Laʼa Mo Te ʼAele: Ko He ʼu “Faitoʼo” ʼe Lelei?
ʼE feala foki ʼaki te laʼa ke mamate te ʼu mikolope. ʼE ui ʼi te sulunale, “ ʼe lahi te ʼu mikolope ʼi te ʼaele ʼae ʼe tou mahahaki ai ʼe natou mamate ʼi te laʼa.”
ʼE feala ke fua lelei feafeaʼi kia tatou te ʼu “faitoʼo” ʼae ko te laʼa mo te ʼaele? ʼE feala ke tou ʼolo ʼo haʼele mo manava ki te ʼaele ʼi tuʼa pea mo nofo ʼi he kiʼi temi pe ʼi te laʼa. ʼE mahino ia, ʼe fua lelei anai kia tatou.
Fakamaʼuhigaʼi Te Maʼuli, Te Meʼa ʼOfa ʼo Te ʼAtua
ʼE moʼoni ko te Tohi-Tapu ʼe mole ko he tohi ʼo te maʼuli malolo peʼe ui mai ai pe kotea ʼae ʼe tonu ke tou kai. Kae ʼe fakaha ai te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te ʼu faʼahi ʼaia. Ohage la, ʼe fakalotomalohiʼi tatou e te ʼAtua ke tou tekeʼi “te ʼu meʼa ʼae ʼe fakatupu mamahi” pea ʼe feala ke tou mahahaki ai. (Ekl. 11:10) ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ke ʼaua naʼa tou kai fakavale mo inu kava fakavale. Heʼe feala ke tou mahahaki ai, peʼe tou mamate ai. (Taag. 23:20) ʼE loto e Sehova ke tou lotololomi moka tou filifili te meʼa ʼae ʼe tonu ke tou kai pea moka tou fakafuafua tatatou meʼa kai mo te meʼa inu.—1 Ko. 6:12; 9:25.
Ka tou fakaʼaogaʼi ʼotatou fealagia fakakaukau, pea ʼe feala ke tou toʼo ni tonu ʼe ha ai totatou lotofakafetaʼi lahi ki te meʼa ʼofa ʼo te ʼAtua, ʼae ko te maʼuli. (Pes. 119:99, 100; lau ia Taʼaga 2:11.) Ohage la, ʼe tou fai anai ni tonu ʼe lelei ʼo ʼuhiga mo tatatou meʼa kai. Ka tou fia kai ki he meʼa kai ʼe tou iloʼi lelei pe ʼe tou mahahaki ai, ʼe mahino ia ʼe mole tou kai anai. ʼE tou toe fakaha mo te poto moka tou momoe tautonu, mo faigaoʼi tuʼumaʼu, moka ʼe tou maʼa pea mo fakamaʼa totatou ʼapi.
“Kotou Maʼuliʼi Te Folafola”
Ko te ʼu kaugana ʼa Sehova ʼe ko he hahaʼi fiafia. Kotea tona tupuʼaga? ʼE lahi te ʼu fahaʼi ʼe tupu ai tatatou fiafia. ʼE kau tafito ki ai ia tatatou lau te Folafola ʼa te ʼAtua ʼi te ʼaho fuli mo tatatou faiga ʼae ke tou maʼuliʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe tou ako.—Lau ia Sakopo 1:22-25.
Ka “tou maʼuliʼi te folafola” ʼe lahi te ʼu fua lelei ʼe tou maʼu. Ohage la, ʼe tou iloʼi ka tou fai ia te fahaʼi ʼaia ʼe fiafia ai ia Sehova, ʼo tou toe fiafia ai mo tatou. (Ekl. 12:13) Pea ka tou maʼuliʼi te ʼu tokoni ʼae ʼi te Folafola ʼa te ʼAtua, ʼe toe lelei age totatou maʼuli fakafamili pea mo tatatou ʼu felogoi mo ʼotatou tehina mo tuagaʼane ʼae ʼi te kokelekasio. ʼE mahino ia, neʼe hoko te ʼu fahaʼi ʼaia ʼi tou maʼuli. Tahi ʼae ʼe tou hao mai te ʼu fihifihia ʼae ʼe tau mo natou ʼae ʼe mole natou mulimuli ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova. ʼE hage pe ko tona ui e te Hau ko Tavite ʼi he hiva neʼe ina tohi. Neʼe palalau ai ki te lao mo te ʼu fakatotonu pea mo te ʼu fakamau ʼa Sehova. Neʼe ina ui fenei ʼi te fakaʼosi: “ ʼE maʼu ai he fakapale lahi ʼi tona maʼuliʼi.”—Pes. 19:7-11.
Koloa Fakalaumalie
it “Neʼe ʼAve Au e Te Laumalie” ¶10
Neʼe ʼAve Au e Te Laumalie
ʼE feala ke tou tui papau ko te ʼu tagata ʼae neʼe filifili e te ʼAtua ke natou tohi te ʼu tohi taputapu, neʼe mole natou hage ko ni masini, ʼo natou tohi feia pe. Ohage la, ʼe ui ko te ʼu meʼa ʼae neʼe fakaha, ʼae ‘ne’e foaki e te ʼAtua,’ neʼe fakaha e te ʼaselo ʼa te ʼAtua ki te apositolo ko Soane ohage ko “ni fakailoga.” Pea ne’e fakamo’oni leva ia Soane “ki te folafola ʼa te ʼAtua pea ki te fakamoʼoni ʼae neʼe fai e Sesu Kilisito, ʼei, te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe sio ki ai.” (Fkh 1:1, 2) Ne’e ‘ ʼave ia Soane e te laumalie, ki te ’aho ’o te ’Aliki,’ pea neʼe logo ki te ui age: “Ko te ʼu meʼa ʼae ʼe ke sio ki ai, haga ʼo tohi ʼi he takaiga tohi.” (Fkh 1:10, 11) ’E ha mai, ne’e tuku e te ’Atua ke faka’aoga’i e te ʼu tagata ʼae ne’e natou tohi te Tohi-Tapu ’onatou fealagia fakakaukau ki te filifili ’o te ’u kupu ’ae ne’e natou fakamahino ʼaki te ’u me’a ’ae ne’e ha age kia natou. (Hap 2:2) Kae ʼe tokaga tuʼumau pe te ’Atua mo takitaki tanatou tohi te Tohi-Tapu ke totonu mo moʼoni pea ke alu tahi mo ’ana fakatuʼutuʼu. (Taa 30:5, 6) ʼE ha ʼi te ʼu palalau ʼo Ekelesiasi 12:9, 10, neʼe tonu ke fai e te tagata faitohi ni faiga mai tona aluʼaga ʼae neʼe ina fakakaukauʼi, mo sivi pea mo fakahoahoa lelei te ʼu manatu ke feala hana fai “ni palalau mālie pea mo hiki ni palalau ʼe moʼoni mo totonu.”—Vakaʼi mo Luk 1:1-4.