Kapite 13
Te ʼu Taʼu Fakaʼosi ʼo Te Maʼuli
1, 2. (a) Koteā te ʼu fihifihia ʼe feala ke hoko ʼi te ʼosi mavae ʼa te fānau ʼi te loto fale? (b) E feafeaʼi te aga ʼa ʼihi hahaʼi mokā hoko mai te temi matutuʼa?
ʼE TOU pipiko, mo kapau ʼe mole tou fai hatatou gāue fakasino peʼe ko he gāue fakaʼatamai. ʼE hage kia tatou ko totatou maʼuli ʼe mole hona fua, pea ʼe tou nonofo tuʼania. ʼE tau hoko te fihifihia ʼaia ʼi te ʼu taumatuʼa mokā ʼe lalahi tanā fānau pea mo mavae ʼi te loto fale. Lolotoga ni ʼu taʼu, neʼe nā maʼumaʼua ʼi tonā ʼuhiga mātuʼa, pea fokifā pe kua ʼosi tona ʼu māʼua ʼaia.
2 Tahi ʼaē meʼa, ʼaki te ʼu taʼu, ʼe fetogi totatou sinoʼi tagata. Kua fefe te kili, pea ʼe hina mo te ʼulu, pea tula mo te ʼulu, pea ko te ʼu mamahi ʼo te sino ʼaē neʼe mole tou logoʼi ʼi muʼa atu, kua tou logoʼi leva. Ko tona fakanounou, kua tou matutuʼa. Ko ʼihi ʼe mole nātou fia tali te moʼoni ʼaia pea ʼe nātou faiga ʼaupito ke nātou fakahā ʼe kei nātou tūpulaga. Pea fokifā pe kua nātou fia mulimuli ki te ʼu fakafiafia ʼo te temi, ʼo nātou feʼoloʼaki ʼi te ʼu lafeti peʼe nātou kau mālohi ki te ʼu fai gaoʼi. ʼE nātou maʼumaʼua ʼi te ʼu meʼa ʼaia ʼaē ʼe fakatupu gaʼegaʼe, kae ko te ʼu meʼa ʼaia ʼe nātou foaki koa kia nātou he fīmālie ʼe tologa? ʼAki te ʼu meʼa ʼaia, ʼe hage koa kia nātou ʼe nātou ʼaoga moʼoni, ʼaē ko he manatu maʼuhiga ia ke ʼi ai he ʼuhiga moʼoni ʼo te maʼuli?
3. Logope la te lelei ʼo he temi mālōlō, koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke tekeʼi?
3 ʼIo, ʼe lelei te fakafiafia, pea ʼe ʼi ai leva te temi, ʼe lagi koutou sio ai anai ʼe maʼu tokotou temi moʼo fai he ʼu meʼa neʼe mole feala ke koutou fai ʼi te temi ʼaē neʼe kei koutou maʼuli ai mo takotou ʼu tamaliki ʼi fale. Kae kapau ko te kumi ʼo te ʼu fakafiafia ʼe liliu ko tokotou maʼua tāfito ʼaia, pea ʼe feala anai ke hoko kia koutou he ʼu tuʼutāmaki maʼuhiga.—2 Timoteo 3:4, 5; Luka 8:4-8, 14.
TE MATALELEI ʼO TE AGATONU
4, 5. Koteā te meʼa ʼe feala ke hoko mokā ʼe manatu he tahi kua matuʼa ʼe tonu ke ina fakahā ʼe kei manakoʼia pe ia ia?
4 ʼI te temi ʼaia ʼo te maʼuli, ʼe hage ki te tokolahi ʼe tonu ke nātou fakahā ʼe kei feala ke ʼi ai he tahi ʼe manako kia nātou. ʼE nātou kamata faiʼakau ʼi te ʼu lafeti peʼe ko he tahi ʼu ʼaluʼaga. Tāfito ia nātou tagata, ʼe nātou fakatahi mo te ʼu fafine ʼe kei finemui, pea ʼi te temi nei, ʼaki “te faʼahiga maʼuli foʼou,” ʼe lahi te kau fafine ʼe nātou faiga ke nātou fīmālie ʼo nātou fai feʼauʼaki. Ko te ʼu tagata pea mo te ʼu fafine kua fualoa tanatou nofo ʼohoana, ʼe nātou moemisi ki he “maʼuli foʼou” mo he tahi kehe. ʼE nātou faiga ke nātou faka lākatonuʼi tanatou aga, ʼo nātou fakahā te ʼu mele ʼo tonatou ʼu hoa, ʼo nātou faka ū ai tonatou ʼu kovi, tāfito la hanatou aga heʼe agatonu ki tonatou hoa pea mo te ʼu fakatuʼutuʼu faitotonu.
5 E lagi nātou ʼiloʼi te ʼu palalau ʼaenī ʼa Sesu: “Ko ʼaē ʼe mavete mo tona ʼohoana, gata pe mokā ʼe tupu mai he folonikasio [pornéia: ʼe ko he hala mamafa ʼi te felāveʼi fakasino], pea toe ʼohoana ia mo he tahi fafine, ʼe tono ia.” ʼE fakahā ʼi henī e Sesu ʼe mole tonu ke tou mavete “ ʼi he faʼahiga meʼa pe,” kae ko nātou ʼaia ʼe feala hanatou fakaʼaogaʼi he faʼahiga meʼa pe neʼe fakatuʼu e te lao ʼo ʼuhiga mo te mavete. (Mateo 19:3-9) Pea, ʼe nātou filifili honatou tahi hoa, e lagi ko he tahi neʼe kua nā fakatahi, ʼi muʼa ʼo tana teuteu mavete mo tona ʼohoana. Logope la tanatou ʼiloʼi ʼaē ʼe tapuʼi e te Folafola ʼa te ʼAtua te taʼi aga ʼaia, ʼe nātou fakafimālie ʼonatou loto, ʼo ʼui maʼa nātou ʼi tona manavaʼofa lahi, ʼe “mahino” anai te ʼAtua.
6. Koteā te manatu ʼa Sehova kia nātou ʼaē ʼe nātou meʼa noaʼi te fakapapau ʼo te ʼohoana?
6 Ke ʼaua naʼa tou hēʼia ʼi te ʼu faʼahiga manatu hala ʼaia, ʼe lelei anai hatatou fakakaukauʼi te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Sehova ki te kau Iselaele ʼaki tana polofeta ko Malakia: “ ‘Pea koʼeni te . . . meʼa ʼaē ʼe koutou fai: ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe tupu ai te ʼaofia ʼo te ʼaletale ʼo Sehova ʼaki te ʼu loʼimata, mo te ʼu tagi pea mo te ʼu goʼegoʼe, ʼo mole kei tokaga ai he tahi [ʼaki he lotolelei] ki te mōlaga pea ʼe mole kei leleiʼia e he tahi he meʼa mai tokotou nima. Pea neʼe ʼui maʼa koutou: “Koteā tona tupuʼaga?” ʼUhi ko te meʼa ʼaenī: he ko Sehova totonu neʼe fakamoʼoni ia te koe pea mo te ʼohoana ʼo tou temi tūpulaga, ia ia ʼaē neʼe ke kākāʼi. . . . Pea ʼe tonu ke koutou nonofo tokaga ʼo ʼuhiga mo tokotou laumālie, pea ke ʼaua naʼa aga fakakākā he tahi ki te ʼohoana ʼo tona temi tūpulaga! He neʼe fehiʼa ki te mavete,’ ko te ʼui ʼaia ʼa Sehova, te ʼAtua ʼo Iselaele.” (Malakia 2:13-16) ʼIo, ʼe tauteaʼi e te ʼAtua ia nātou ʼaē ʼe nātou kākāʼi tonatou ʼohoana pea mo nātou meʼa noaʼi te fakapapau ʼo te nofo ʼohoana. Ko ʼaē ʼe ina fai te aga ʼaia ʼe fakatupu kovi ki tana ʼu felogoi mo te Tupuʼaga ʼo te maʼuli.
7. He koʼe koa ko te meʼa noaʼi ʼo te ʼohoana ʼe mole ina taki ki he maʼuli fīmālie?
7 ʼE feala koa ke tou maʼu ʼi te taʼi fai ʼaia he maʼuli manuʼia? ʼE mole ʼiloʼi papau te faʼahi ʼaia. Ko te taʼi maʼuli faka taumatuʼa foʼou ʼaia, ʼe fakatuʼu ki he tafitoʼaga ʼe mole tuʼu maʼu. Neʼe fakahā e te ʼu tagata ʼaia pea mo te ʼu fafine ʼaia, ʼe mole nātou tāu mo he falala, tatau aipe peʼe tonu ke nātou puipui te ʼu fakatahi ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito. ʼIo, e lagi feala ke nātou maʼu ʼi tonatou hoa foʼou ʼaia, he ʼu kalitate neʼe mole maʼu e tona ʼuluaki hoa, kae neʼe nātou kumi pe nātou tonatou ʼu lelei ka mole nātou tokagaʼi te ʼu lavea ʼo te loto pea mo te lotomamahi ʼaē ka nātou fakatupu. ʼE mahino ia, ko te taʼi aga ʼaia ʼe mole lagolago ia ki te manuʼia ʼo te nofo ʼohoana.
8. Koteā ʼaē ʼe maʼuhiga age ʼi te matalelei fakasino ʼi te nofo faka taumatuʼa?
8 Ko te agatonu ʼo te taumatuʼa ʼe ko he meʼa lelei ʼe laka maumau ia ʼi he matalelei fakasino. Heʼe ko te matalelei fakasino ʼe fefe ia ʼaki te temi, kae ki te matalelei ʼo te agatonu ʼe tuputupu ia ʼaki te ʼu taʼu. Ko te kumi ʼo te manuʼia ʼo he tahi kehe pea mo fakamuʼamuʼa tana ʼu meʼa ʼaʼana, ʼi ʼatatou ʼu meʼa, ʼe ko te meʼa ʼaia ʼaē ʼe maʼu ai he lelei ʼe tologa, koteʼuhi ʼe moʼoni “ ʼe lahi age te manuʼia ʼi takita foaki ʼi te foaki mai ʼaē kia kita.” (Gāue 20:35) Kapau ko he taumatuʼa kua fualoa tanā maʼuli fakatahi, mo nā felogoi lelei pea mo nā fefalalaʼaki, pea kapau neʼe nā maʼuli fakatahi ʼi he ʼu temi faigataʼa pea mo he ʼu temi fakafiafia ʼaki te ʼofa, ʼe mahino ia ʼe mālohi tanā logo tahi, pea ko tonā maʼuli ko te maʼuli pe e tahi. ʼE lahi te ʼu meʼa ʼe nā felogoi ai, ʼi te faʼahi fakaʼatamai, ʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼi tonā loto, pea mo te faʼahi fakalaumālie. Ko te ʼofa foʼofoʼou ʼaē neʼe ina faka ū tonā ʼu kovi, kua fetogi ia ʼo liliu ko he ʼofa moʼoni, ʼo feala kia nāua hanā fakaʼaogaʼi tanā ʼu hala ohage ko he faka fealagia ke nā fetokoniʼaki ai, pea ke fakakatoa te meʼa ʼaē neʼe nā hala ai. ʼE maʼu ia nāua te falala katoa pea mo te fīmālie, koteʼuhi ʼe nā ʼiloʼi, logope la he ʼu fihifihia ʼe feala ke hoko, ʼe nā maʼuli fakatahi aipe. ʼE hage kia nāua ko hanā agamāhani ke nā feagatonuʼaki. ʼE ʼui fēnei ia Mikea 6:8: “Neʼe ina fakahā atu kia te koe, Ê tagata kelekele, te meʼa ʼaē ʼe lelei. Pea koteā te meʼa ʼaē ʼe kole atu e Sehova kia te koe, ʼe mole koa la ko te maʼuliʼi ʼo te faitotonu, pea mo te manako ki te ʼofa agatonu, pea mo te haʼele mo tou ʼAtua ʼaki he agavaivai?”—New World Translation of the Holy Scriptures, nota ʼi te lalo pasina.
TE ʼU FĀNAU ʼAĒ KUA LALAHI—TE TAHI ʼU FELOGOI FOʼOU
9-11. (a) Neʼe finegalo koa te ʼAtua ke mole fetogi te ʼu felogoi ʼa te ʼu mātuʼa pea mo tanatou fānau ʼi tonatou maʼuli katoa? (b) ʼE lave feafeaʼi te meʼa ʼaia ki te ʼu tokoni ʼaē ʼe foaki e te ʼu mātuʼa ki tanatou ʼu fānau ʼaē kua lalahi? c) Kapau kua ʼohoana tanatou ʼu fānau, ko te pule fea ʼaē ʼe tonu ke fakaʼapaʼapa kiai te ʼu mātuʼa?
9 Logope la neʼe fakatuʼutuʼu e te ʼAtua ke maʼuli fakatahi te taumatuʼa ʼi tonā maʼuli katoa, neʼe mole fakatuʼu feiā ʼo ʼuhiga mo te ʼu mātuʼa pea mo tanā fānau. ʼIo, ʼi te tuputupu ʼo takotou fānau, ʼi te ʼaho fuli pe neʼe koutou ʼaoga kia nātou. Neʼe tonu ke koutou foaki te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga kia nātou ʼi te faʼahi fakasino pea mo takitaki nātou ʼi tonatou maʼuli. ʼI te ʼu temi ʼaē neʼe mole nātou fia fakalogo ai, neʼe lagi koutou fakahā fakamālohi age ke nātou fai te ʼu meʼa ʼaia heʼe lelei kia nātou. Kae ʼi te temi leva ʼaenī kua nātou ʼohoana ai, ʼe mole kei tatau leva ʼakotou ʼu felogoi mo nātou. (Senesi 2:24) ʼE mole faka ʼuhiga leva, ʼe mole kei tatau tokotou ʼofa ʼaē kia nātou, kae kua nātou maʼu leva ʼi te temi ʼaia te ʼu maʼua ʼaē neʼe koutou fai kia nātou. Kapau ʼe koutou fia fai he meʼa maʼa nātou, ʼi te temi leva ʼaē kua tonu ke koutou fetogi te ʼu meʼa ʼaē neʼe koutou fai māhani.
10 ʼE kei feala pe ke ʼaoga takotou ʼu tokoni ki takotou fānau. Pea ʼe nātou fakahā anai ʼe nātou popoto, mo kapau ʼe nātou fakaʼaogaʼi te ʼu tokoni poto mai ia nātou ʼaē kua māhani ʼi te ʼu meʼa ʼo te maʼuli. (Tāʼaga Lea 12:15; 23:22) Kae, kapau ʼe koutou fai he tokoni ki hakotou tamasiʼi kua lahi pea mo kua maʼuli ʼāteaina, koutou fakahā age kia ia, kua mahino kia koutou, ʼe ko ia ʼaē ʼe tonu ke ina fai te puleʼaki fakaʼosi.
11 ʼE maʼuhiga tāfito anai ke fai te aga ʼaia, mo kapau kua ʼohoana takotou fānau. ʼI ʼihi fenua, ʼe ʼui e te agaʼi fenua ʼāfea ʼe puleʼi te fafine e te faʼe ʼo tona ʼohoana. Ko ʼihi fenua, ko te famili ʼo te tagata peʼe ko te fafine ʼe kau mālohi ki te ʼu meʼa ʼa te taumatuʼa. Kae, ko te taʼi meʼa ʼaia, ʼe lagolago moʼoni koa ki te manuʼia ʼo te loto fale? Neʼe ʼui fēnei e te Tupuʼaga ʼo te famili, ʼaē ʼe ina ʼiloʼi lelei age te meʼa ʼaē ʼe ʼaoga ki te famili: “ ʼE mavae anai te tagata mai tana tāmai pea mo tana faʼe, pea ʼe tonu anai ke pipiki ki tona ʼohoana.” (Senesi 2:24) Koia, ko te tagata ʼohoana ʼaē ʼe tonu ke ina fai te ʼu tonu, kae ʼe mole ko tanā ʼu mātuʼa peʼe ko te ʼu mātuʼa ʼo tona ʼohoana. ʼE ʼui e te Folafola ʼa te ʼAtua “ ʼe pule te tagata ki tona ʼohoana, ohage ko te pule ʼa Kilisito ki te kokelekasio.” (Efesi 5:23) Ko te fiafia ʼaē ʼe koutou maʼu ʼi takotou tokoni ki takotou fānau ʼaē kua lalahi, pea ki muli age ki tokotou ʼu mokopuna, ʼe toe lahi age anai mo kapau ʼe koutou fakaʼapaʼapa ki te fakatuʼutuʼu ʼaia.
KOUTOU FIAFIA ʼI TE TOKONI KI NIʼIHI
12. (a) ʼI te ʼosi mavae ʼa te fānau, e lava feafeaʼi ke fakaloloto e te ʼu mātuʼa tonatou ʼofa? (b) Koteā he tahi meʼa ʼe feala ke nātou fai ke ʼi ai he ʼuhiga ʼo tonatou maʼuli?
12 ʼE fia maʼu e te tagata fuli pe hona maʼuli ʼe ʼaoga kia ia pea ke ʼi ai hona ʼuhiga. ʼE maʼuhiga ke fakahoko te faʼahi ʼaia ke maʼu ai te fiafia. ʼO mole gata ʼaki pe takotou fānau, ʼe feala ke koutou tokoni ki niʼihi, ohage la ko tokotou hoa. ʼI te tuputupu ʼo takotou fānau, neʼe lahi takotou tokaga kia nātou. Kae ʼi te temi leva ʼaenī, kua feala ke lahi takotou tokaga ki tokotou hoa pea mo fai ke lahi age takolua felogoi. Kae, he koʼe koa ʼe faka tuʼakoi pe takotou agaʼofa ki tokotou famili? ʼE feala hakotou ‘fakalahi,’ ʼo koutou tokoni ki te ʼu hahaʼi mahahaki ʼo tokotou ʼu vāhaʼa fale, mo ʼaʼahi ni hahaʼi matutuʼa ʼe nonofo takitokotahi, pea mo tokoni kia nātou ʼaē ʼe faigataʼaʼia ʼi te faʼahi fakakoloa ʼi he ʼu ʼaluʼaga neʼe mole nātou ʼamanaki kiai, ʼo fai pe ki te meʼa ʼaē ʼe koutou lavaʼi. (2 Kolonito 6:11, 12) ʼE talanoa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo Tolokasi, ko he fafine neʼe ʼofainaʼi ʼaupito koteʼuhi “neʼe koloaʼia ʼi te ʼu gāue ʼaē ʼe lelei pea mo te ʼu mōlaga manavaʼofa ʼaē neʼe ina fai” ʼo ʼuhiga mo te hahaʼi fafine vitua. (Gāue 9:36, 39) ʼE vikiʼi e te Tohi-Tapu ia nātou ʼaē ʼe manavaʼofa kia nātou ʼaē ʼe tau mo te ʼu faigataʼaʼia. (Tāʼaga Lea 14:21) ʼE ina fakahā mai ko te “tokaga ki te ʼu fānau ʼaē ʼe hala mo tāmai pea mo faʼe pea mo te hahaʼi fafine vitua ʼi tonatou ʼu mamahi,” ʼe ko he faʼahi maʼuhiga ʼe kau ki te tauhi ʼaē ʼe leleiʼia e te ʼAtua. (Sake 1:27) Pea ʼe fakaloto mālohiʼi e te Tohi-Tapu ia tatou fuli ʼo ina ʼui fēnei: “ ʼAua naʼa galo ke koutou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo vaevae mo niʼihi, koteʼuhi ko te taʼi ʼu sakilifisio ʼaia ʼaē ʼe leleiʼia e te ʼAtua.”—Hepeleo 13:16.
13. Koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou fai mo kapau ʼe tou fia maʼu moʼoni te fiafia ʼi te tokoni ki niʼihi?
13 Ko tona faka ʼuhiga koa, ko te kalavi ʼo te manuʼia ʼe maʼu ʼi hatatou maʼumaʼua ʼi he ʼu gāue moʼo tokoni ki te hahaʼi? Kailoa, heʼe kapau ko te ʼu meʼa ʼaē ʼi tokotou loto ʼe mole ʼalutahi mo te ʼu faʼahi fakalaumālie pea kapau ʼe mole koutou fia faʼifaʼitakiʼi te ʼAtua ʼaki he gāue ʼofa, ʼe koutou maʼu anai he loto fakahemala. (1 Kolonito 13:3; Efesi 5:1, 2) Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe feala ke koutou lotomamahi mokā ʼe koutou ʼiloʼi anai ko te tokolahi ʼe mole nātou leleiʼia tokotou ʼofa peʼe nātou faiga ke nātou fakaʼaogaʼi fakakākā tokotou agaʼofa.
14, 15. Koteā ʼaē ʼe fakatupu fiafia pea mo fakafimālie ki te maʼuli?
14 Kae, ko te fiafia lahi ʼaē ʼe maʼu e ia ʼaē ʼe ina fakaʼaogaʼi moʼoni tona maʼuli moʼo tauhi ki te ʼAtua, ʼe tupu mai tana mahino ʼaē ʼe leleiʼia e tona Tupuʼaga tana ʼu gāue. Pea tahi ʼaē, ko te tokoni ʼaē ʼe feala ke ina foaki ki tona ʼu tatau ʼe mole fai ʼaki pe tona ʼu koloā fakamālama. ʼE ina maʼu “te logo lelei faka kolōlia ʼo te ʼAtua fiafia,” ia Sehova, pea ʼe ina maʼu te pilivilesio ʼaē ke ina fakahā kia nātou. (1 Timoteo 1:11) ʼAki te Tohi-Tapu, ʼe ina ʼiloʼi peʼe feafeaʼi te fakatokatoka ʼo tona ʼu fihifihia ʼo te temi ʼaenī pea ʼe ina maʼu te ʼamanaki taulekaleka ʼaē ʼe foaki mai e te ʼAtua kia tatou. ʼE ko he meʼa fakafiafia te fakahā ʼo te logo lelei ki niʼihi hahaʼi pea mo fakamahino age kia nātou tona Matapuna, ia Sehova ʼAtua! Ohage ko te meʼa ʼaē neʼe ʼui e te tagata ʼaē neʼe ina tohi te Pesalemo 147:1: “Koutou vikiviki kia Sah, heʼe lelei ke fai he ʼu hiva maʼa totatou ʼAtua; heʼe mālie ia—ko te vikiviki ʼe tau mo feʼauga.”
15 ʼE ʼi ai te ʼuhiga moʼoni ʼo totatou maʼuli mokā ʼe tou mahino ki te finegalo ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te maʼuli pea mo tou fakavikiviki kia Sehova. (Fakahā 4:11) ʼE koutou maʼu anai he fīmālie moʼoni, mo kapau ʼo mulimuli pe ki tokotou ʼu fealagia, ʼe koutou kau mālohi ki te gāue ʼaē ko te fakahā ʼo te ʼu moʼoni faka Tohi-Tapu ki niʼihi. Kua lalahi takotou ʼu fānau, kae ʼe kei feala pe ke koutou fiafia ʼo tokoni ki ni ʼu “fānau fakalaumālie” ke nātou tuputupu. ʼI takotou sio anai ki tanatou tuputupu pea mo liliu ko he ʼu Kilisitiano ʼe popoto ʼi te taki ʼo tonatou maʼuli, ʼe koutou maʼu anai te ʼu manatu ʼaē neʼe maʼu e te ʼapositolo ko Paulo ʼi tana tohi ʼaē neʼe ina fai ki ʼihi neʼe tokoni ki ai: “ ʼE koteā koa tomatou ʼamanaki, peʼe ko tomatou fiafia, peʼe ko tomatou kolona fakafiafia—ʼe mole koa la ko koutou? . . . ʼIo, ko koutou tomatou kolōlia pea mo tomatou fiafia.”—1 Tesalonika 2:19, 20.
KOUTOU FAI HE ʼU AGA ʼE TAU MO TE ʼU ʼALUʼAGA
16, 17. (a) Koteā te meʼa ʼaē ʼe mole tonu ke fai mokā hoko ni ʼu fihifihia? (b) Kapau ʼe mate te ʼohoana ʼo he tahi, koteā te meʼa ʼaē ʼe feala ke tokoni kia ia ke ʼaua naʼa manatu kua nofo tokotahi moʼo fakatokatoka ʼo tona ʼu fihifihia foʼou?
16 ʼE moʼoni, ʼaki te temi, ʼe mahino te tokolahi ʼe mole kei nātou faʼa fai he ʼu meʼa ohage ko te temi ʼaē. Ko te temi leva ʼaia ʼe tonu ke maʼu he aga poto pea mo fai he aga ʼe tau mo te ʼu ʼaluʼaga. Ko nātou ʼaē ʼe mahamahaki ʼe tonu ke nātou tokakaga ki te faʼahi ʼaia. Kae, ʼe tonu pe foki ke nofo fakapotopoto, ke ʼaua naʼa tou maʼumaʼua ʼi te ʼu meʼa ʼaia ʼo galo ai kia tatou ke tou fakaʼaogaʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou maʼu ʼi te ʼaho fuli pe. ʼE mole feala anai ke tou hāo ʼi te ʼu taʼi fihifihia ʼaia, pea ʼe mahino papau ia, ʼe mole ko he aga poto anai mo kapau ʼe mole tou faigaʼi ke tou fakatokatoka te ʼu fihifihia ʼaia, mo kapau ʼe ko he meʼa ʼe feala ke tou fai. Kae, ʼe mole fetogi he meʼa ʼi takita nofo tuʼania pea mo takita fakahemala ʼi te hoko feiā ʼo te ʼu meʼa. ʼAua naʼa koutou nofo ʼo manatuʼi he ʼu meʼa ʼāfea, koutou fakaʼaogaʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe koutou maʼu ʼi te temi ʼaenī.
17 Ko te tokoni ʼaenī ʼe toe ʼaoga foki mo kapau kua koutou maʼuli tokotahi ʼi te temi ʼaē kua koutou matuʼa ai. Kapau neʼe manuʼia takotou nofo faka taumatuʼa, pea ʼe koutou taupau fakalelei anai he ʼu suvenia lelei. Kae ko te maʼuli ʼe hoko atu pe ia pea ʼe tonu ke koutou mulimuli ki te temi ʼaia. ʼE tonu anai ke koutou fakatokatoka he ʼu fihifihia foʼou, kae kapau ʼe koutou fakahā ʼi tokotou maʼuli ʼe koutou tui ki te ʼAtua, ʼe mole koutou tokotahi anai.—Pesalemo 37:25; Tāʼaga Lea 3:5, 6.
18-20. Koteā te meʼa ʼaē ʼe feala ke ina foaki he ʼuhiga ki te maʼuli, tatau aipe pe kua matuʼa he tahi?
18 Ko te maʼuli, logope la tona ʼu faʼahi ʼaē ʼe kovi, ʼe feala pe ke ina tuku mai he ʼu fiafia: he ʼu kaumeʼa lelei, te fealagia ʼaē ke tou tokoni ki niʼihi, te fakafiafia ʼi he meʼa kai lelei, te tō taulekaleka ʼo te laʼā, pea mo te hiva ʼa te ʼu manulele. Pea tahi ʼaē, logope la te mole lelei ʼo te ʼu ʼaluʼaga kovi ʼo te temi ʼaenī, ʼe fakamoʼoni mai e te ʼAtua, ʼe ina fakagata anai te agakovi, pea ʼe ina faka ʼāteaina anai te malamanei ʼi te ʼu mamahi, te ʼu tuʼania, te mahaki pea mo te mate.—Fakahā 21:4.
19 ʼE mahino ia ko ia ʼaē neʼe tokaga tāfito ki te ʼu koloā ʼi te lolotoga ʼo tona maʼuli katoa, ʼe feala ke hage kia ia ʼe mole he ʼuhiga ʼo tona ʼu taʼu fakaʼosi. ʼE fakamatala e te tagata faitohi ʼo te Tagata Tānaki te ikuʼaga ʼo te taʼi maʼuli ʼaia ʼo ina ʼui fēnei: “Ko meʼa fuli ʼe vaʼiganoa.” (Tagata Tānaki 12:8) Kae ʼe ʼui e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu tagata tui ohage ko Apalahamo pea mo Isaake neʼe nā fakaʼosi tonā maʼuli “kua matutuʼa pea mo fiafia.” (Senesi 25:8; 35:29) He koʼe ʼe kehekehe ia? ʼE kehekehe mai tona ʼaluʼaga ʼaē, neʼe tui te ʼu tagata ʼaia ki te ʼAtua. Neʼe kua nā ʼiloʼi papau ʼe toe fakatuʼuake anai te kau mate ʼi te temi ʼaē kua ina fakakatofa, pea neʼe nā fakatalitali ki te ʼaho ʼaē ka fakatuʼu anai e te ʼAtua he puleʼaga faitotonu ki te malamanei katoa.—Hepeleo 11:10, 19.
20 Logope la te ʼaluʼaga ʼaē ʼe tau mo koutou ʼi te temi ʼaenī, kae kapau ʼe mole koutou fakagafua ki te ʼu fihifihia ʼo te temi ke nātou faka ū te ʼu meʼa matalelei ʼaē ʼi tokotou ʼu tafa pea mo te ka haʼu taulekaleka ʼaē ʼe foaki e te ʼAtua ki tana ʼu kaugana, ʼe koutou maʼu anai he ʼuhiga ʼo tokotou maʼuli pea ʼe koutou maʼu anai ʼi te ʼaho fuli pe he ʼu fiafia, māʼiape la ʼi te ʼu taʼu fakaʼosi ʼo tokotou maʼuli.
[Paki]
Ko te ʼu taʼu ʼaē ʼe fakalaka ʼe nātou fakaloto mālohiʼi te lototahi ʼa te tagata pea mo te fafine