Ko He Totogi Moʼo Fetogi ʼAki Te Tokolahi

ʼI TE ʼaho 31 ʼo malesio 1970, neʼe ofeʼi kehe te vakalele fai folau ʼi te moʼuga ko Fuji, ʼi Saponia. Ko te toko hiva ʼi te kūtuga ʼaē ʼe higoa ko te “Faʼahi Solia Kula” neʼe nātou puke ʼo laka ʼi te toko 120, ia te kau folau pea mo te kauvaka, pea neʼe nātou fakamaʼua ke fakaʼalu te vaka ki Kolea ʼo te potu tokelau.

ʼI te tau ʼo te vakalele ki Séoul, te Lepupilika ʼo Kolea, ko te minisi ʼo te ‘transport’ ʼo Saponia ʼaē ko Shinjiro Yamamura neʼe ina momoli ia ia moʼo fetogi ʼaki te ʼu hahaʼi ʼaē neʼe puke ʼi te vakalele ʼo feala pe ke tuʼutāmaki ai tona maʼuli. Ko te kaukovi neʼe nātou tali te tagata ʼaia ko hanatou puipui, kae nātou haga ʼo tuku fuli age ai te ʼu hahaʼi ʼaē neʼe nātou puke, gata pe ki te kauvaka. Pea neʼe nātou folau ai leva ki Pyongyang, ʼo nātou hu ai ki te ʼu takitaki ʼo Kolea ʼo te potu tokelau. Ki muli mai ko te tagata ko Yamamura pea mo te tagata taki ʼo te vaka neʼe nā liliu maʼuli ki Saponia.

ʼI te meʼa ʼaenī neʼe hoko, ko te tagata pe e tahi neʼe ʼaoga moʼo fetogi ʼaki te maʼuli ʼo te toko 120 hahaʼi ʼaē neʼe puke. Ko te fakatā ʼaia ʼe ʼaoga kia tatou ke tou mahino pe neʼe feafeaʼi te haga ʼa he tagata e tahi ʼo foaki tona maʼuli ko he totogi moʼo fetogi ʼaki te tokolahi. Kae ke tou mahino ki te akonaki ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te totogi, ʼe tonu ke tou fakasiosio fakaloloto te fahaʼi ʼaia.

ʼUluaki muʼa, ʼe tonu ke tou ʼiloʼi lelei te haʼu aga ʼo te agahala. “Koia ʼaē, ʼaki te tagata pe e tahi ko te agahala neʼe hu ki te malamanei, pea ʼaki te agahala te mate, pea ko te mate neʼe mafola leva ki te tagata fuli koteʼuhi ko te hahaʼi fuli kua agahala”, ko tona fakamahino ʼaia e te Tohi-Tapu (Loma 5:12). Ka neʼe hoko feafeaʼi koa te meʼa ʼaia? Ko te tagata ʼāe ʼe palalau ki ai te vaega ʼaenī ko Atama, te ʼuluaki tagata ʼaē neʼe fakatupu. ʼE feala ha kotou lau te fakamatala ʼo tana fakatupu pea mo te ikuʼaga ʼo tana talagataʼa ki te ʼAtua. Ko te ʼu fakamatala ʼaia ʼe tuʼu ʼi te ʼu ʼuluaki kapite ʼaē e tolu ʼo te Senesi, ko he koga ʼo te Tohi-Tapu.

Ko te fakamatala ʼo te Senesi ʼe ina fakahā mai neʼe ʼi ai te ʼaselo neʼe ina uga te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi te ʼuluaki agahala ʼa Atama. ʼI tana mānumānu ki te takitaki, ko te ʼaselo ʼaia neʼe ina faigaʼi ke ina puleʼi ia Atama pea mo tona hākoga. Ko te ʼaselo ʼaia ko Satana te Tevolo. ʼE toe fakahigoaʼi foki ko te “gata olisinale” ko te ʼuhi ko tana fakaʼaoga te gata moʼo fakaneke ia Atama ki te agahala (Fakahā 12:9). Ko te Tupuʼaga ʼo te meʼa fuli ʼaē ʼe ʼofa ki te tagata, neʼe ina tala kia Atama ke fakaʼapaʼapa ki Tona ʼuhiga ʼaē ko te pule faʼitaliha ki te fakatotonu ʼo te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi, ka ko te gata neʼe ina kākāʼi te ʼohoana ʼa Atama, ia Eva, ke ʼaua naʼa fakalogo ki te ʼAtua. Pea ko Eva neʼe ina faigaʼi tona ʼohoana ke kau mo ia ki te talagataʼa ki te ʼAtua. ʼAki te meʼa ʼaia, ko Atama neʼe ina faka ʼāteaina ia ia totonu mai te ʼAtua. Neʼe talagataʼa pea neʼe agahala ia ʼi tona loto faʼitaliha, koʼena te faʼahiga maʼuli neʼe ina tuku ki tona hākoga.

Koia ʼe tou tali nei te fua ʼo tana talagataʼa. ʼO feafeaʼi? Ko te Tupuʼaga neʼe ina haga ʼo tuku te fakatotonu ʼaē kapau ko Atama mo Eva ʼe nā fili nāua te talagataʼa, pea ko te ikuʼaga ʼo tana talagataʼa ko te mate. ʼAki tana agahala, ko Atama neʼe ina fakatau te hahaʼi fuli ke nonofo popūla ki te agahala pea mo te mate. — Senesi 2:17; 3:1-7.

Kae feafeaʼi anai he toe totogi ʼo te hahaʼi fuli mai tonatou ʼuhiga agahala? Ko Sesu neʼe haʼu ki te kele moʼo “foaki tona nefesi ko he totogi moʼo fetogi ʼaki te tokolahi”, ʼo ina avahi ai te ala ki te toe totogi ʼo te hahaʼi fuli. — Mateo 20:28.

Ko he toe totogi pea mo he faka ʼāteaina

Ko te Tohi-Tapu ʼe ina fakahā te ʼuhiga ʼo te toe totogi ʼo te hahaʼi ʼaki ia meʼa e lua: 1) ko he toe totogi, pea 2) mo he faka ʼāteaina. Kapau ʼe tou fakasiosio te kupu faka keleka (lutron) ʼaē neʼe fakaliliu ʼaki te kupu “totogi”, ko te tagata sivi tohi-tapu ʼaē ko Albert Barnes neʼe ina tohi fēnei: “Ko te faka ʼuhiga totonu ʼo te kupu totogi: ko he totogi ʼe fai moʼo toe totogi ʼo he kau pilisoni. ʼI te ʼu temi tau, ka pilisoniʼi niʼihi e te fili, ko te paʼaga ʼaē ʼe fakamaʼua mai moʼo fakahāo ʼonatou ʼe fakahigoaʼi ko te totogi; ko tona ʼuhiga, ʼe ko te meʼa ʼaia ʼāe ʼe faka ʼāteaina ai ia nātou. Koia ko te meʼa fuli pe ʼe feala ai ke faka ʼāteaina he tahi mai he tūʼa, pe ko he mamahi, pe ko te agahala, ʼe fakahigoa ia ko he totogi.”

Koia, “ko te meʼa fuli pe ʼe ina faka ʼāteaina he tahi” ʼe fakaʼaoga ki ai te kupu lutron. Koia ko te kupu faka keleka ʼaia ʼe ina fakatokaga mai ki te meʼa ʼaē ʼe fai moʼo faka ʼāteainaa.

Ko te ʼapositolo ko Paulo neʼe ina fakaʼaoga te kupu antilutron moʼo fakahā te maʼuhiga ʼaē ʼo te meʼa ʼaē ʼe tonu ke lī he totogi. Ia 1 Timoteo 2:6, neʼe ina tohi “[ko Sesu] neʼe ina foaki ia ia totonu pe ko he totogi ʼe feʼauga mo te hahaʼi fuli”. Ko te tikisionalio (Greek and English Lexicon to the New Testament, ʼo Parkhurst) ʼe palalau ki te kupu ʼaia ʼo ina ʼui fēnei: “Ko tona ʼuhiga, ko he totogi ʼe lī ki te fili moʼo toe totogi ʼo te ʼu hahaʼi ʼe nātou pilisoniʼi; pea mo te faʼahiga fetogi ʼaē ʼe feala ai ki he maʼuli ʼo he tahi ke toe totogi ʼaki he maʼuli ʼo he tahi age.” Ko te meʼa ʼaē ʼe fakatokagaʼi ko te tatau pe ko te lelei ʼo te totogi ʼāe ʼe fai moʼo fakamatatau te meʼa fua ʼo te faitotonu. Kae feafeaʼi he ʼui ʼo ʼuhiga mo te sakilifisio ʼa Sesu ʼe “ko he totogi feʼauga”?

Ko he totogi feʼauga

Ko Atama neʼe ina fakatau ki te hahaʼi fuli, ʼaē ʼe tou kau ai, ki te agahala pea mo te mate. Ko te totogi pe ʼe ko te tūʼa ʼaē neʼe ina totogi ʼaki tona maʼuli haohaoa pea mo tona fealagia ʼaē ʼo ia ki te maʼuli heʼe gata. Ke toe totogi mai te meʼa ʼaia neʼe fakatau, ʼe tonu pe ko he tahi maʼuli haohaoa ke fetogi ʼaki. Kae neʼe mole ʼi ai foki he tagata neʼe tupu mai he tagata agahala neʼe feala ke ina foaki he maʼuli haohaoa ʼe ʼaoga (Sopo 14:4; Pesalemo 51:5). Kae ʼaki tona poto neʼe teuteuʼi e te ʼAtua he faiga malie ki te ʼu fahaʼi faigataʼa ʼaia. Neʼe ina toʼo te maʼuli haohaoa ʼo tona ʼAlo ʼulu tokotahi mai te lagi ʼo ʼai ki te loto fatu ʼo te taupoʼou ʼo feala ai hana tupu ko he tagata haohaoa (Luka 1:30-38; Soane 3:16-18). Ko te akonaki ʼaē ko Sesu neʼe tupu mai te taupoʼou neʼe mole ko he hisitolia ia neʼe faʼufaʼu moʼo hikihiki ʼo he tahi neʼe ina fakatuʼu he lotu. Kailoa ia, ko te akonaki ʼaia ʼe ina fakamahino lelei mai te fakaʼaluʼalu ʼo te ʼu meʼa e te ʼAtua ke feala ai tana foaki te totogi.

Ke fakahoko te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼo te totogi, neʼe tonu ke nofo maʼa ia Sesu ʼi te temi fuli pe lolotoga tana nofo ʼi te kele. Ko te meʼa ʼaia neʼe ina fai. Pea neʼe mate ia ʼi te mate faka sakilifisio. Koia ʼaki te fahaʼi ʼaia, ko Sesu neʼe ina huʼi te totogi ʼaki tona maʼuli fakatagata haohaoa, ke feala ai te hāofaki ʼo te hahaʼi fuli (1 Petelo 1:19). Koia kua feala ai ke tou fakamoʼoni ʼo mole tou faihala “ko te tagata e tahi neʼe mate maʼa te hahaʼi fuli”. (2 Kolonito 5:14.) ʼIo, “ohage pe ko te mamate ʼa te hahaʼi fuli ia Atama, ʼe toe feiā pe ko te hahaʼi fuli ʼe toe fakaliliu anai ia nātou ki te maʼuli ia Kilisito”. — 1 Kolonito 15:22.

Ko he tagata e tahi moʼo fetogi ʼaki te tokolahi

ʼI te meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi muʼa atu ʼi te puke ʼo te vakalele, ko te ʼu hahaʼi ʼaē neʼe puke neʼe mole feala hanatou hāofaki ia nātou totonu pe, logo aipe pe neʼe paʼaga. Koia, ko he tokoni mai tuʼa neʼe ʼaoga ia, pea ko te tagata ʼaē neʼe fai ʼaki te fetogi neʼe tonu ke mulimuliʼi ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakamaʼua kia ia. ʼE toe feiā pe, kae loloto age, ʼo ʼuhiga mo te totogi ʼaē ʼe ʼaoga ki te toe totogi ʼo te hahai fuli. Ko te tagata fai pesalemo neʼe ina tohi fēnei: “Ko nātou (...) ʼaē ʼe nātou faka kolōlia tuʼumaʼu ia nātou ʼuhi ko te lahi ʼo tonatou ʼu koloā, ʼe mole pe feala ki he tahi ia nātou totonu ke nātou toe totogi he tēhina pe ʼe foaki ki te ʼAtua he totogi maʼa ia; (pea ʼi te maʼuhiga ʼaupito ʼo te totogi ʼo tonatou maʼuli kua gata ia ʼo aʼu ki he ʼu temi ʼe mole ʼiloʼi hona gataʼaga).” (Pesalemo 49:6-8). ʼE ʼaoga moʼoni ia ke ʼi ai he tokoni mai tuʼa maʼa te hahaʼi fuli. Ko te maʼuli ʼo te tagata e tahi ʼe feala ia ke feʼauga moʼo totogi ʼo te hahaʼi fuli mo kapau ʼe mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakamaʼua ki ai moʼo fakamatatau te fua ʼo te faitotonu fakaʼatua. Neʼe ko te tagata pe e tahi neʼe haohaoa ʼaē ko Sesu Kilisito neʼe feala ke ina fakahoko te ʼu fahaʼi fuli ʼaia.

Kua foaki e Sehova ʼAtua te meʼa ʼaē ʼe ʼaoga moʼo hāofaki te hahaʼi fuli ʼaki te totogi ʼaē neʼe fai e Sesu Kilisito. Ka neʼe toe laka ʼatu te meʼa ʼaē neʼe fai e te ʼAtua. Neʼe ina tala te tūʼa ki te mate kia Satana te Tevolo, ʼaē neʼe ina taki te hahaʼi fuli ki te agahala (Fakahā 12:7-9). Kua vave pe te haga ʼa Sehova ʼo pilisoniʼi ia Satana pea mo fakahoko ki ai te fakamāu ʼo ‘lī ia ia ki te ano ʼo te afi pea mo te sulifa’, ko te fakatātā ia ʼo te ʼauha heʼe gata (Fakahā 20:1-3, 7-10, 14). ʼAki te pulihi ʼo te laumālie agakovi ʼaia pea mo te fakaʼaoga ʼo te totogi, ʼe mole gata ʼaki pe anai te fiafia ʼo te hahaʼi ʼuhi ko honatou fakahāo mai te agahala pea mo te mate, kae nātou toe fiafia foki anai ʼi te fakahāo ʼo nātou mai te fakahala ʼa Satana. Koia ʼi tonatou kua faka ʼāteaina pea mo te fakaʼaoga ʼo te sakilifisio fai totogi ʼa Kilisito ki te tokolahi, ko te hahaʼi ʼaē ʼe fakalogo ʼe nātou faka ʼalu anai ki te haohaoa.

Ko te totogi pea mo koutou

ʼAki tanatou ako pea mo tanatou ʼiloʼi ai te sakilifisio faitotogi ʼa Sesu Kilisito, ʼe tokolahi ʼi te potu hahake kua tupu ia nātou he loto fakafetaʼi ki te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē neʼe ina fai maʼa nātou. Ohage la ko Kazuo. Ko te meʼa neʼe tokaga tāfito ki ai ko te tolokeʼi ʼo ia ʼaki te hohogi te ʼu meʼa huʼi pena. Kua tuʼa lahi te maumau ʼo tana ʼu motokā ʼi tana taki motokā ʼaē ka kua toloke. Tokotolu ʼi tona ʼu kaumeʼa neʼe fakamate ʼuhi ko tanatou maumauʼi tonatou maʼuli. Ko Kazuo neʼe ina faigaʼi ke fakamate mo ia. Ki muli mai neʼe ina kamata tana ako te Tohi-Tapu. ʼI te lave kia ia ʼo te moʼoni ʼaē ʼe ina ako, neʼe ina fakatotonu leva ke ina fakamaʼa tona maʼuli. Neʼe ina tauʼi tana ʼu agamahani ʼaē ko te maumauʼi tona sino ʼaki te ʼu meʼa huʼi pena, pea neʼe tuʼa lahi tana toe to ki ai. Neʼe fetauʼaki ia ia te holi ʼo tona kakano pea mo te fia fai ʼaē ʼo te meʼa ʼaē ʼe totonu. Ko he meʼa fakafiafia ki tona loto ia te fealagia ʼaē ʼo te faikole ki te ʼAtua ke ina fakamolemole age ʼaki te sakilifisio faitotogi ʼa Sesu Kilisito! ʼAki te faikole pea mo te tokoni ʼo te ʼu tēhina kilisitiano, ko Kazuo neʼe ina līaki tana ʼu aga ʼaē ʼe kovi pea kua tauhi nei kia Sehova ko he minisi fiafia ʼaki he leʼo ʼo loto ʼe maʼa.

Ka kei koutou manatuʼi la ia Chisako, ʼaē neʼe talanoa ki ai ʼi te kamataʼaga ʼo te alatike kua ʼosi atu? ʼAki tana ako te Tohi-Tapu kua mahino ki ai te fakatuʼutuʼu ʼofa ʼaē ʼo te totogi. Neʼe lave loloto ʼosi ia ia ʼi tana ʼiloʼi ko te ʼAtua neʼe ina foaki tona ʼAlo moʼo hāofaki te hahaʼi fuli mai te agahala. Ko Chisako neʼe ina foaki tona maʼuli kia Sehova. Pea ʼe kei hoko atu pe ʼi te temi nei, ʼi tona taʼu 77, ʼe ina fai hola e 90 ʼi te māhina fuli moʼo fakahāhā ki ʼihi te ʼofa lahi ʼo Sehova pea mo tona ʼofa makehe ʼaē ʼe ina fakahā ki te hahaʼi fuli.

Ko te totogi ʼe tonu foki ke toe maʼuhiga kia koutou. He ko te meʼa ʼaia ka faka fealagia anai e te ʼAtua ke faka ʼāteaina moʼoni ʼaki te hahaʼi fuli: ʼāteaina mai te agahala pea mo te mate. Ko te maʼuli heʼe gata ʼi he palatiso kelekele koʼena he ʼamanaki taulekaleka maʼa nātou ʼe nātou tali te sakilifisio faitotogi ʼa Sesu Kilisito. Koia ke koutou palalau mo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova pea koutou vakaʼi totonu ʼe koutou pe ʼe feafeaʼi anai ha koutou fakafiafia ʼo te maʼu ʼo te ʼāteaina mai te agahala pea mo te mate ʼaki te fakatuʼutuʼu ʼofa ʼaē ko te totogi.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Haʼuʼaga ʼo te paki pasina 5]

Courtesy of the Mainichi Shimbun