Kua Koutou Maʼu Koa Te Lotu Moʼoni?

“Ko te tauhi ia ʼaē ʼe maʼa pea mo imakulata ʼi te manatu ʼo totatou ʼAtua pea mo Tāmai, koʼeni ia.”—Sake 1:27.

1, 2. (a) ʼI te manatu ʼa te tokolahi, koteā te meʼa ʼaē ʼe ina fakahā ʼaki ai ko tanatou lotu ʼe moʼoni? (b) Koteā ʼaē ʼe tonu ke vakaʼi fakalelei moʼo sivisivi ʼo he lotu?

ʼE TOU maʼuʼuli nei ʼi te temi ko te hahaʼi ʼe nātou fakaʼutaʼuta pe tanatou kau ʼaē ki te lotu. E lagi ʼe nātou kau ki he ʼu faʼahiga toʼotoʼoga faka lotu, kae tokosiʼi ia nātou ʼaia ʼe nātou fai hoholo te faʼahi ʼaia. Ki te manatu ʼa te tokolahi ʼe mole kovi te ʼu lotu ʼa nātou ʼaē kae lelei age tanatou lotu. E lagi kia nātou ʼe feʼauga pe ia tanatou lotu kia nātou.

² Koia ʼaē ʼe malaga ai te fehuʼi ʼaenī, Kua koutou maʼu koa te lotu moʼoni? Ko tona faka ʼuhiga, Kua koutou maʼu koa te lotu ʼaē ʼe koutou fia kau kiai? Koteā te fakatafitoʼaga ʼo takotou fia kau ki te lotu ʼaia? Ko tokotou famili? Ko tokotou ʼu kaumeʼa? Ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe koutou logoʼi ʼi tokotou ʼu loto? Neʼe feafeaʼi takotou vakavakaʼi fakalelei ia te manatu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia?

E Feafeaʼi Koa Hatatou ʼIloʼi Te Manatu ʼa Te ʼAtua?

3. (a) Kapau ʼe tou fia ʼiloʼi te manatu ʼa te ʼAtua, koteā te meʼa ʼe tonu ke tou maʼu? (b) Koteā te ʼu fehuʼi ʼe tonu anai ke tou fakakaukauʼi ʼo ʼuhiga mo te tupuʼaga ʼaē ʼo takita tui takitokotahi ko te Tohi-Tapu ʼe haʼu mai te ʼAtua?

³ Kapau ʼe tou fia ʼiloʼi pe koteā te ʼu manatu ʼa te ʼAtua, ʼe tonu ke ina tuku mai he takitaki. Ko te Tohi-Tapu ʼe ko te tohi ʼāfea ia ʼe ʼui ʼe haʼu mai te ʼAtua. (2 Timoteo 3:16, 17) Kae ʼe feala koa ke ʼui fakahagatonu ko te tohi ʼaia, ʼaē mole hona tahi age fakatatau, ʼe tuʼu ʼi loto te logo ʼa te ʼAtua ki te malamanei katoa? Koteā anai koa hakotou tali ki te fehuʼi ʼaia, pea koteā tona tupuʼaga? ʼE koutou fai koa te tali ʼaia heʼe ko te manatu ʼaia ʼa takotou ʼu mātuʼa? Peʼe ko te manatu ia ʼaia ʼa nātou ʼaē ʼe fakakaugā mo koutou? Neʼe kua koutou vakaʼi koa te moʼoni ʼo te faʼahi ʼaia? He koʼe koa ʼe mole koutou fai te faʼahi ʼaia ʼi te temi nei, ʼaki hakotou vakaʼi te ʼu fakamoʼoni ʼaenī e fā ka hoa mai?

4. ʼO ʼuhiga mo tona maʼugafua, koteā ʼaē ʼe ʼiloga mai ko te Tohi-Tapu ʼe haʼu ia mai te ʼAtua ʼo mole hage ia ko te ʼu tohi ʼaē?

⁴ ʼE maʼugafua: Ko te logo ʼaē ʼe haʼu moʼoni mai te ʼAtua pea mo ʼaoga ki te ʼu famili fuli pe, ʼe tonu anai ke faigafua kia nātou tona maʼu. ʼE moʼoni koa te faʼahi ʼaia ʼo ʼuhiga mo te Tohi-Tapu? Tou vakaʼi age muʼa te manatu ʼaenī: Ko te Tohi-Tapu katoa peʼe ko ʼihi pe ʼu koga, kua maʼu nei ʼi te ʼu lea e 2 000 tupu. ʼO mulimuli ki te kautahi (American Bible Society), kua lagi hili nei kiai taʼu e hogofulu, ko te ʼu lea ʼaē neʼe tā kiai te Tohi-Tapu neʼe nātou faka fealagia ki te toko 98 ki te teau ʼo te hahaʼi ʼo te malamanei ke nātou maʼu ia te Tohi-Tapu. Ohage ko te meʼa neʼe talanoa kiai te tohi (Guinness Book of World Records), ʼe mahino papau ia ko te Tohi-Tapu ʼe “ko te tohi pe ʼaia e lahi ʼaupito tona tufa ʼi te malamanei.” E ko he faʼahi ia neʼe tou ʼamanaki pe kiai ʼo ʼuhiga mo te logo ʼe haʼu mai te ʼAtua ki te ʼu hahaʼi e lanu kehekehe pea mo te ʼatu ʼu puleʼaga fuli ʼo feiā ki te ʼu lea kehekehe ʼa ʼihi. (Vakaʼi ia Fakahā 14:6.) ʼE mole he tahi age tohi ʼi te malamanei ʼe tatau tona maʼu ohage ko te Tohi-Tapu.

5. He koʼe koa ko te tafitoʼaga faka hisitolia ʼo te Tohi-Tapu ʼe maʼuhiga?

⁵ Tona ʼuhiga faka hisitolia: Ko he sivisivi fakalelei ʼo te ʼu fakamatalatala faka Tohi-Tapu ʼe hā ʼaki ai leva te tahi faʼahi ʼe kehekehe ai te Tohi-Tapu mo te ʼu tohi ʼaē ʼe ʼui ko he ʼu tohi taputapu. ʼE maʼu ʼi te Tohi-Tapu te ʼu meʼa neʼe hoko moʼoni ʼi te hisitolia, ʼe mole ko he ʼu fagana ia ʼe mole maʼu honatou ʼu fakamoʼoni. Ko Irwin Linton, ko te avoka neʼe māhani ki te sivisivi ʼo te meʼa ʼaē neʼe feala ke ʼui ko he fakamoʼoni ʼi te fai fakamāu, neʼe ina tohi fēnei: “Kapau ʼe fakatokagaʼi lelei te ʼu fakamatala, te ʼu fagana pea mo te ʼu fakamoʼoni loi ʼo fakahoko te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou fakamatala ʼi he ʼu koga meʼa ʼe mamaʼo pea mo he ʼu temi ʼe mole tou māuʼia, . . . ko te ʼu fakamatala ia ʼa te Tohi-Tapu ʼe nātou fakahā lelei, te ʼaho pea mo te koga meʼa ʼaē neʼe hoko ai te ʼu meʼa.” (Ohage la, vakaʼi ia 1 Hau 14:25; Isaia 36:1; Luka 3:1, 2.) Ko te hahaʼi ʼaē ʼe nātou maliu ki te lotu, mole ʼui ko hanatou fia hola mai te ʼu meʼa ʼaē ʼe tau mo nātou kae ko tanatou fia kumi te moʼoni, ʼe ko he faʼahi ia ʼe maʼuhiga ke tokagaʼi.

6. (a) E feafeaʼi te tokoni ʼa te Tohi-Tapu ki he tahi ʼe tau mo ni ʼu faigataʼaʼia? (b) Ko te ʼu faʼahi fea ʼaē ʼe tokoni ai te Tohi-Tapu ki he tahi ʼe felāveʼi mo ni ʼu faigataʼaʼia ʼo te maʼuli?

⁶ ʼE fua lelei ki te maʼuli: Ko nātou ʼaē ʼe nātou vakaʼi fakalelei te Tohi-Tapu ʼe mole tuai tanatou mahino ko tana ʼu fakatotonu pea mo tana ʼu pelesepeto ʼe mole iku kovi ia kia nātou. Kailoa ia, ko te ʼu fakatotonu pea mo te ʼu pelesepeto ʼaia ʼe nātou fakatotonu he faʼahiga maʼuli ʼe ina foaki kia nātou ʼaē ʼe pipiki maʼu kiai ni ʼu fua lelei. (Isaia 48:17, 18) Ko te lotomālohi ʼaē ʼe ina foaki ki te kau lotovaivai ʼe mole vaʼiganoa ia, peʼe fakatafito ki he ʼu filosofia. Kailoa ia, ʼe tokoni ia ki te hahaʼi ke nātou tauʼi te ʼu faigataʼaʼia ʼo te maʼuli. ʼO feafeaʼi? Ia faʼahi e tolu: (1) ʼaki tana foaki ʼaē ʼo he tokoni lelei peʼe feafeaʼi te tauʼi ʼo te ʼu faigataʼaʼia, (2) ʼaki tana fakamatalatala peʼe feafeaʼi te maʼu ʼo te tokoni ʼofa ʼa te ʼAtua ʼaē ʼe ina foaki ki tana ʼu kaugana ʼi te temi nei (3) pea ʼaki tana fakahā te ʼapogipogi taulekaleka ʼaē neʼe fakatuʼutuʼu e te ʼAtua maʼa nātou ʼaē ʼe kaugana kia te ia pea mo foaki kia nātou he ʼu tupuʼaga moʼoni ke nātou falala ki tana ʼu fakapapau.

7. (a) ʼAki he fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu vaega ʼaē ʼe tuʼu ʼi te lalo pasina, fakamatalatala te tali ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te talanoa ʼi te ʼu talanoa maʼuhiga ʼaē ʼe felāveʼi mo te hahaʼi ia ʼaho nei. (b) Koutou fakahā pe feafeaʼi te haga ʼa te tokoni ʼa te Tohi-Tapu ʼo taupau tatou peʼe mo tokoni kia tatou ʼi te ʼu temi faigataʼa.

⁷ Logope la ko te tokoni ʼa te Tohi-Tapu ʼe mole lahi tona fakaʼaogaʼi e nātou ʼaē ʼe talagataʼa ki te ʼu pule pea mo nātou ʼaē ʼe nātou haga kumi pe te fakafīfīmālie ʼo tonatou ʼu holi fakavale, neʼe mahino leva ki te tokolahi ko te taʼi maʼuli ʼaia ʼe mole ina foaki age kia nātou te fīmālie moʼoni. (Kalate 6:7, 8) ʼE tali fakahagatonu ia te Tohi-Tapu ki te ʼu fehuʼi ʼo ʼuhiga la mo te fakatō fatu, te mavete faka taumatuʼa, pea mo te momoe ʼa he tagata mo he tahi age tagata. Ko tana tokoni ʼe ko he puipuiʼaga ʼo ʼuhiga mo te toloke pea mo te ʼinu kava fakavale pea mo te SITA ʼaē ʼe maʼu mai te toto mahaki peʼe ko te ʼu felāveʼi fakasino heʼeʼaoga. ʼE ina fakahā mai kia tatou pe feafeaʼi te maʼu ʼo ni ʼu famili ʼe maʼuli fiafia. ʼE ina foaki te ʼu tali ke feala ai ki he tahi ke ina tauʼi tona ʼu faigataʼaʼia lalahi, ohage la ko te mole maʼu ʼo te ʼofa mai tokita famili totonu, ko he mahaki fakamataku ʼe maʼugataʼa hona faitoʼo, pea mo te mate ʼo he tahi neʼe tou ʼofa mamahi ki ai. ʼE tokoni kia tatou ke tou ʼiloʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼaoga tāfito kia tatou, ke ʼi ai he ʼuhiga ʼo totatou maʼuli kae ʼaua naʼa liliu ko he maʼuli fakahemala.a

8, 9. (a) Ko te lea faka polofeta fea ʼaē ʼe malave kia koutou ohage ko he fakamoʼoni ʼaia ʼo te haʼu ʼa te Tohi-Tapu mai te ʼAtua? (b) Koteā te ʼu lea faka polofeta ʼaē ʼi te Tohi-Tapu ʼe nātou lagolago ki tonatou haʼuʼaga?

⁸ Tona moʼoni ʼi te faʼahi fakakikite: ʼE mole maʼu he fakatatau ʼo te Tohi-Tapu ʼi tona ʼuhiga ʼaē ko te tohi fakakikite, ko te tohi ʼe ina fakamatalatala te ʼu meʼa ka hoko ʼi te temi ka haʼu, ʼo hoko moʼoni ia. Neʼe ina fakakikite te fakaʼauha ʼo te Tile ʼāfea, te tō ʼo Papiloni, te toe laga ʼo Selusalemi, te fakanofo pea mo te lavā ʼo te ʼu hau ʼo Meto-Pelesia pea mo Keleka, ʼo toe feiā aipe ki te ʼu faʼahiga meʼa kehekehe neʼe hoko ʼi te maʼuli ʼo Sesu Kilisito. Neʼe ina toe tala fakatomuʼa pe foki mo te ʼu ʼaluʼaga ʼo te malamanei ʼaē neʼe hoko ʼi te sēkulō ʼaenī, pea mo ina toe fakamahino mai pe tonatou faka ʼuhiga. Pea ina fakahā ʼe feafeaʼi anai te fakatokatoka ʼo te ʼu faigataʼaʼia ʼaē tau mo te kau takitaki faka politike, pea mo ina fakahā te Pule ʼaē ka ina foaki anai ʼo talu ai, te tokalelei pea mo te fīmālie moʼoni ki te malamanei.b—Isaia 9:6, 7; 11:1-5, 9; 53:4-6.

⁹ Ko he tahi faʼahi maʼuhiga, ko te Tohi-Tapu ʼe ina fakahā lelei tana faʼa fakakikite ʼaē ʼo te temi ka haʼu pea ʼe ko he fakamoʼoni ʼaia ʼo tana haʼu mai te ʼAtua. (Isaia 41:1-46:13) Ko Ia ʼaē ʼe feala ai ke ina fai te faʼahi ʼaia peʼe mo uga niʼihi ke nātou fai te faʼahi ʼaia, ʼe mole ko he tamapua mate ia. ʼE mole ko ia ia ko he tagata aga faka lotu pe. Ko te ʼAtua moʼoni ia, pea ko te tohi ʼaē ʼe maʼu ai te taʼi lea faka polofeta ʼaia, ko tana Folafola.—1 Tesalonika 2:13.

Ko Nātou Fuli ʼAē ʼe Nātou Fakaʼaogaʼi Te Tohi-Tapu, Ko Te Lotu Moʼoni Koa ʼAia?

10, 11. ʼO mulimuli ki te palalau ʼaē ʼa Sesu, logope la ko te kau takitaki lotu ʼe feala ke nātou fakaʼaogaʼi te Tohi-Tapu, koteā ʼaē ʼe feala ai ke vaʼiganoa tanatou lagolago ki he lotu?

¹⁰ ʼE ko he manatu fakapotopoto—peʼe fakatafito koa ia ki te Tohi-Tapu, te ʼui ʼaē ko te ʼu lotu fuli ʼaē ʼe nātou ʼui ʼe nātou fakaʼaogaʼi te Tohi-Tapu, ʼe nātou akoʼi te lotu moʼoni? Ko he tahi ʼe nofo mo te Tohi-Tapu peʼe talanoa ki te Tohi-Tapu ʼe ina maʼuliʼi koa te lotu moʼoni?

¹¹ E lahi te kau takitaki lotu, logope la tanatou fakaʼaogaʼi te Tohi-Tapu, ʼe nātou fakaʼaogaʼi te lotu ohage ko he meʼa moʼo faka kolōliaʼi ʼo nātou totonu pe. ʼE nātou fakamālaloʼi te ʼu moʼoni maʼa, ʼaki ni ʼu talatisio pea mo ni ʼu filosofia fakatagata. Ko tanatou tauhi ʼe tali koa e te ʼAtua? Ko te kau takitaki lotu ʼo te ʼuluaki sēkulō ʼi Selusalemi ʼaē neʼe nātou fai te faʼahi ʼaia, neʼe faka ʼuhigaʼi e Sesu Kilisito kia nātou te palalau ʼaē ʼa te ʼAtua ia Isaia, ʼo ʼui maʼana: “Ko te hahaʼi nei ʼe nātou faka maʼuhiga ʼau ʼaki ʼonatou laugutu, kaʼe mamaʼo ʼaupito tonatou loto ia te ʼau. ʼE ko he maumau noa pe ʼo tanatou haga fai mai kia te ʼau he tauhi, heʼe nātou akonakiʼi te ʼu akonaki ʼe ko he ʼu fakatotonu fakatagata pe.” (Mateo 15:8, 9; 23:5-10) ʼE mahino ia, ko te faʼahiga lotu ʼaia ʼe mole ko te lotu moʼoni ia.

12, 13. (a) E feafeaʼi ki he tahi hana ʼiloʼi ʼaki te aga ʼa nātou ʼaē ʼi te ʼu ʼēkelesia pe ko tanatou lotu ʼe moʼoni? (b) Koteā anai te manatu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo tatatou tauhi mo kapau ʼe tou fili ke tou kau mo nātou ʼaē kua situʼa ia kiai? (2 Fakamatala 19:2)

¹² Koteā te tonu mo kapau ko te ʼu fua ʼo te ʼu akonaki ʼo he lotu ʼe pala, ohage ko tona hā mai ʼi te maʼuli ʼo nātou ʼaē ʼe kau ai? ʼI tana Akonaki ʼaē ʼi te Moʼuga, neʼe fēnei te fakatokaga ʼa Sesu: “Koutou nofo tokaga ia koutou ki te kau polofeta loi. . . . Ko te ʼakau lelei fuli pe ʼe fua ʼaki ia te ʼu fua matalelei, kae ko te ʼakau popo fuli pe ʼe fua ʼaki ia te ʼu fua ʼe kovi.” (Mateo 7:15-17) Ko te hahaʼi ʼe feala pe ke nātou fai ni ʼu hala pea ʼe tonu ke akonakiʼi nātou. Kae ʼe kehekehe leva ia mokā fakagafua e te hahaʼi ʼo te ʼēkelesia, tatau aipe mo te kau takitaki lotu, te fai folonikasio pea mo te tono, te fefuhuʼaki, te ʼinu kava fakavale, te mānumānu, te gutuloi, te gāue fakatemonio, pea mo te tauhi tamapua—pe ko he meʼa pe ʼi te ʼu meʼa ʼaia pe ko te ʼu meʼa fuli ʼaia—ʼo mole ʼi ai pe la he tautea ʼe fai kia nātou ʼaia, pea ko nātou ʼaē ʼe nātou haga fai te ʼu aga ʼaia ʼe mole pe la fakamavae nātou mai te kokelekasio. ʼE fakahā fakalelei e te Tohi-Tapu ko nātou ʼaē ʼe nātou fai te ʼu aga ʼaia ʼe tonu anai ke fakamavae nātou mai te kokelekasio; ʼe mole honatou nofoʼaga ʼi te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. (Kalate 5:19-21) Ko tanatou faʼahiga tauhi ʼe mole tali e te ʼAtua, ʼo toe feiā aipe ki tatatou atolasio ʼe mole tali anai e te ʼAtua mo kapau ʼe tou fili ke tou fakakaugā mo nātou ʼaē neʼe situʼa kiai.—1 Kolonito 5:11-13; 6:9, 10; Fakahā 21:8.

¹³ ʼE ʼiloga mai, ko te ʼu lotu fuli ʼaē ʼe nātou ʼui ʼe nātou fakaʼaogaʼi te Tohi-Tapu, ʼe mole nātou maʼuliʼi te lotu moʼoni ohage ko tona fakamatalatala ʼi te tohi ʼaia. Koia koteā koa ʼaē neʼe tohi e te Tohi-Tapu moʼo fakahā te ʼu fakaʼiloga ʼo te lotu moʼoni?

Tou Maʼu Te ʼu Fakaʼiloga ʼo Te Lotu Moʼoni

14. (a) Koteā koa te fakatafitoʼaga ʼo te ʼu akonaki fuli ʼo te lotu moʼoni? (b) Koteā te ʼui ki te ʼu akonaki ʼa te Keletiate ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua pea mo te nefesi ʼi te faʼahi ʼaia?

¹⁴ Ko tana ʼu akonaki ʼe fakatafito mālohi ki te Tohi-Tapu. “Ko te ʼu tohi fuli ʼo te Tohi-Tapu neʼe haʼu mai te ʼAtua pea ʼe ʼaoga moʼo akoʼi, moʼo fakatotonuʼi ʼo te ʼu meʼa fuli.” (2 Timoteo 3:16) Kae ʼe talanoa koa ʼifea ʼi te Tohi-Tapu ki te akonaki ʼo ʼuhiga mo te Tahitolu ʼa te Keletiate? Pea ʼe ʼifea koa te faʼahi ʼaē akoʼi mai ai e te Tohi-Tapu, ohage ko tona akoʼi e te kau takitaki lotu ko te tagata ʼe ʼi ai tona nefesi ʼe maʼuli ʼi te hili ʼo tona mate? ʼE mole heʼeki koutou fehuʼi koa ki he takitaki lotu ke ina fakahā atu te ʼu akonaki ʼaia ʼi takotou Tohi-Tapu? ʼE ʼui fēnei e te tohi (The New Encyclopædia Britannica): “Peʼe ko te kupu ʼaē ko te Tahitolu peʼe ko te fakamatala ʼo te akonaki, ʼe mole tuʼu ia ʼi te ʼu tohi faka Keleka ʼo te Tohi-Tapu.” (1992, Micropædia, Tohi 11, pasina 928) Pea ʼe fakamoʼoni kiai ia te tohi (New Catholic Encyclopedia): “ ʼE mole maʼu pe la te akonaki ʼaia ia nātou ʼaē neʼe ʼui ko te kau Tāmai apositolika.” (1967, Tohi 14, pasina 299) ʼO ʼuhiga mo te akonaki ʼa te Keletiate ki te nefesi ʼaē ʼe mavae mai te sino ʼi te mate, ko te kau popoto ʼo te ʼēkelesia ʼe nātou fakamoʼoni ki te ʼui ʼaē neʼe nātou toʼo te akonaki ʼaia mai te filosofia faka Keleka. Kae, ko te lotu moʼoni ʼe mole ina tuku kehe te moʼoni ʼo te Tohi-Tapu ʼaki he filosofia fakatagata.—Senesi 2:7; Teutalonome 6:4; Esekiele 18:4; Soane 14:28.

15. (a) Koteā te manatu ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo Ia ʼaē ʼe tonu ke atolasioʼi tokotahi? (b) ʼE logoʼi feafeaʼi koa e te kau atolasio moʼoni tanatou fakaōvi ʼaē kia Sehova?

¹⁵ Ko te lotu moʼoni ʼe lagolago ki te atolasio ʼaē ʼo te ʼAtua moʼoni pe e tahi, ko Sehova. (Teutalonome 4:35; Soane 17:3) ʼAki he fakanounou ʼo te ʼu manatu ʼaē ia Teutalonome 5:9 pea mo 6:3, neʼe fakahā fakalelei e Sesu Kilisito ʼo fēnei: “Ko Sehova, tou ʼAtua, ʼaē ʼe maʼua ke ke atolasio ki ai, pea ko ia tokotahi pe ʼe maʼua ke ke tauhi ki ai ʼaki he tauhi tapu.” (Mateo 4:10) ʼO mulimuli pe ki te manatu ʼaia, neʼe fakahā e Sesu te huafa ʼo tana Tāmai ki tana kau tisipulo. (Soane 17:26) Neʼe akoʼi atu koa e takotou lotu ke koutou atolasio kia Sehova? ʼAki te huafa ʼaia, kua mahino koa kia koutou tona ʼUhiga—tana ʼu fakatuʼutuʼu, tana ʼu gāue, tona ʼu kalitate—ke feala ai kia koutou ke koutou loto falala ʼo fakaōvi kia te ia? Ko takotou lotu ʼe moʼoni mo kapau ʼe fai e takotou lotu te faʼahi ʼaia.—Luka 10:22; 1 Soane 5:14.

16. ʼE faka ʼuhiga feafeaʼi te tui ʼaē kia Kilisito ʼe nātou ʼaē ʼe nātou maʼuliʼi te lotu moʼoni?

¹⁶ Ko te tui ʼaē ki te ʼAlo ʼo te ʼAtua, ia Sesu Kilisito, ʼe ko he faʼahi maʼuhiga ia ʼo te tauhi ʼaē leleiʼia e te ʼAtua. (Soane 3:36; Gāue 4:12) ʼE mole gata ʼaki pe tatatou fakamoʼoni ʼaē neʼe maʼuli ohage pe ko he tagata neʼe logona. ʼE tonu ke tou tali te akonaki ʼa te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te sakilifisio maʼuhiga ʼo te maʼuli haohaoa ʼo Sesu pea mo tou fakamoʼoni ki tona tuʼulaga ia ʼaho nei, ko te Hau ʼi selo. (Pesalemo 2:6-8; Soane 3:16; Fakahā 12:10) Kapau ʼe koutou kau kia nātou ʼaē ʼe nātou maʼuliʼi te lotu moʼoni, ʼe mahino anai kia koutou ʼi te ʼaho fuli pe ʼe nātou faiga fakamalotoloto ʼo fakalogo kia Sesu, ʼo muliʼi tana faʼifaʼitaki, pea mo nātou kau fakamalotoloto takitokotahi ki te gāue ʼaē neʼe ina fakatotonu ki tana kau tisipulo. (Mateo 28:19, 20; Soane 15:14; 1 Petelo 2:21) Kapau ʼe mole hoko te faʼahi ʼaia ia nātou ʼaē ʼe atolasio fakatahi mo koutou, ʼe tonu ke koutou vakavakaʼi ʼi he tahi age lotu.

17. He koʼe ʼe tokakaga te kau atolasio moʼoni ke nātou fakamamaʼo mai te fakahala ʼa te malamanei, pea koteā ʼaē ʼe tonu ke nātou fai ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia?

¹⁷ Ko te tauhi moʼoni ʼe mole ʼuli ia ʼi te ʼu meʼa faka politike pea mo te ʼu fihi ʼo te malamanei. (Sake 1:27) He koʼe ʼe mole hoko te faʼahi ʼaia? Koteʼuhi neʼe ʼui e Sesu ʼo ʼuhiga mo tana kau tisipulo, ʼo fēnei: “ ʼE mole nātou kau ʼi te malamanei, ohage ko ʼau ʼe mole ʼau kau ʼi te malamanei.” (Soane 17:16) Neʼe mole ʼi ai he pikipikiga ʼa Sesu ki te ʼu gāue faka politike, pea neʼe mole ina tali ke puipui tana kau tisipulo ʼaki he ʼu mahafu tau fakamālama. (Mateo 26:52) Ko nātou ʼaē ʼe nātou taupau maʼu te manatu ʼaē ʼui e te Folafola ʼa te ʼAtua ‘ ʼe mole nātou toe akoʼi anai te tau.’ (Isaia 2:2-4) Kapau ko te lotu ʼaē ʼe koutou kau kiai ʼe mole mulimuli ia ki te ʼu faʼahi ʼaē neʼe tou talanoa kiai, ʼe tonu ke koutou mavae mai te lotu ʼaia.—Sake 4:4; Fakahā 18:4, 5.

18. (a) ʼO mulimuli pe ki te vaega ʼo Soane 13:35 ʼe feafeaʼi anai hakotou tokoni ki he tahi ke ina ʼiloʼi te lotu moʼoni? (b) ʼE feafeaʼi anai hakotou tokoni ki he tahi ke ina vakavakaʼi pe ko ai te kūtuga ʼaē ʼe mulimuli ki te manatu ʼaē ia Soane 13:35?

¹⁸ Ko te lotu moʼoni ʼe ina akoʼi te ʼofa ʼe mole liufaki pea mo ina maʼuliʼi. (Soane 13:35; 1 Soane 3:10-12) ʼE mole talanoa pe ki te taʼi ʼofa ʼaia ʼi te ʼu akonaki. ʼE ina lolotoga fakamāʼopoʼopo nei ohage ko he kau tautehina te hahaʼi e lanu kehekehe, te ʼu kūtuga ekonomike fuli, te ʼu faʼahiga lea kehekehe, te ʼu ʼatu puleʼaga fuli. (Fakahā 7:9, 10) ʼE ina fakakeheʼi te kau Kilisitiano mai te mālama ʼaē ʼe nātou maʼuʼuli ai. Kapau neʼe mole heʼeki koutou fai te faʼahi ʼaia, koutou ʼolo ki te ʼu fono ʼaē ʼe fai ʼi te Fale ʼo te Puleʼaga ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova, ʼo toe feiā aipe mo ʼanatou ʼu fakatahi lalahi. Koutou sio ki tanatou ʼu gāue fakatahi moʼo laga ʼo tanatou ʼu Fale ʼo te Puleʼaga. Koutou fakatokagaʼi peʼe feafeaʼi tanatou aga ʼaē ki te kau tagata ʼāfea (ʼo toe feiā aipe ki te kau fafine vitua) pea ki te kau tūpulaga (ʼo toe feiā aipe kia nātou ʼaē ʼe maʼuʼuli tokotahi pe mo tanatou tāmai peʼe ko tanatou faʼe, peʼe maʼuʼuli tokotahi pe). (Sake 1:27) Koutou sivi te meʼa ʼaē neʼe koutou sio kiai ʼi he tahi age pe lotu. ʼOsi ʼaia pea koutou fai te fehuʼi ʼaenī, ‘Ko ai koa ʼaē ʼe ina maʼuliʼi te lotu moʼoni?’

19. (a) Koteā te puleʼaki ki te ʼu faigataʼaʼia ʼo te malamanei ʼe lagolago kiai te lotu moʼoni? (b) Koteā te meʼa ʼe tonu anai ke mulimuli kiai te hahaʼi moʼo kau ki te lotu moʼoni?

¹⁹ Ko te lotu moʼoni ʼe lagolago ki te Puleʼaga ʼa te ʼAtua ko te puleʼaki tologa pe ʼaia ki te ʼu fihifihia ʼo te malamanei. (Taniela 2:44; 7:13, 14; 2 Petelo 3:13; Fakahā 21:4, 5) ʼE fai koa e te ʼu ʼēkelesia ʼo te Keletiate te faʼahi ʼaia? Ko ʼanafea koa ʼaē neʼe koutou fagono ai ko te kau takitaki lotu ʼe nātou fakamahino te Puleʼaga ʼo te ʼAtua pea mo fakahā te ʼu vaega ʼo te Tohi-Tapu ʼaē ʼe nātou talanoa ki te meʼa ʼaē ka ina fakahoko anai? Ko te kautahi koa ʼaē ʼe koutou kau kiai, ʼe ina fakaloto mālohiʼi koa koutou ke koutou fakahā te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ki niʼihi, pea kapau ʼe ina fai te faʼahi ʼaia, ko te hahaʼi ʼo te ʼēkelesia ʼe nātou kau katoa koa ki te faʼahi ʼaia? Neʼe fai e Sesu te taʼi faʼahiga faka mafola ʼaia; ʼo toe feiā mo tana kau ʼuluaki tisipulo. ʼE toe feala pe kia koutou ke koutou maʼu te pilivilesio ʼaē ko hakotou kau ki te gāue ʼaia. ʼE ko te gāue maʼuhiga pe ʼaia e tahi ʼe tonu ke fai ʼi te kele ia ʼaho nei.—Mateo 24:14.

20. ʼO mole gata ʼaki pe te ʼiloʼi ʼaē ʼo te lotu moʼoni, koteā te tahi meʼa ʼe tonu ke tou fai?

²⁰ Logope la ʼaē ʼe lauʼi afe te ʼu lotu, ko te Tohi-Tapu ʼe tokoni fakavilivili kia tatou ke ʼaua naʼa tou hēhē ʼo ʼuhiga mo te ʼiloʼi ʼaē ʼo te lotu moʼoni. Kae ʼe mole gata ʼaki pe ʼi tatatou ʼiloʼi ʼaē ʼo te lotu moʼoni. ʼE toe maʼuhiga pe foki ke tou maʼuliʼi te lotu ʼaia. Ko te faʼahi ʼaia ka tou vakaʼi anai ʼi te alatike ka hoa mai.

[Nota ʼi te lalo pasina]

ʼE Feafeaʼi Anai Hakotou Tali?

◻ Moʼo ʼiloʼi ʼo te lotu moʼoni, ko te manatu ʼa ai ʼaē ʼe maʼuhiga age?

◻ Koteā te ʼu fakamoʼoni ʼaē e fā ʼe nātou fakahā ʼaki ai ko te Tohi-Tapu ʼe ko te Folafola ʼa te ʼAtua?

◻ He koʼe koa ʼe mole leleiʼia e te ʼAtua te ʼatu ʼu lotu fuli ʼaē ʼe nātou fakaʼaogaʼi te Tohi-Tapu?

◻ Koteā te ʼu fakaʼiloga e ono ʼe ʼaoga ke ʼiloʼi ai te lotu moʼoni?

[Talanoa ʼo te pasina 10]

Te Kau Fakamoʼoni ʼa Sehova . . .

◆ ʼE fakatafito tanatou ʼu akonaki fuli ki te Tohi-Tapu.

◆ ʼE nātou atolasioʼi te ʼAtua moʼoni pe e tahi, ko Sehova.

◆ ʼE nātou mulimuli pe ki te meʼa ʼaē ʼe nātou tui kiai ʼo ʼuhiga mo Sesu Kilisito.

◆ ʼE mole nātou kau ki te ʼu meʼa faka politike pea mo te ʼu fihi faka malamanei.

◆ ʼE nātou haga fakahā aipe te ʼofa ʼe mole liufaki ʼi te ʼaho fuli pe.

◆ ʼE nātou lagolago ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ko he puleʼaki tologa ʼaia ki te ʼu faigataʼaʼia ʼo te malamanei.

[Paki ʼo te pasina 9]

KO TE TOHI-TAPU—koteā ʼaē hā ʼaki mai ai, ko te logo ʼa te ʼAtua ki te malamanei ʼe tuʼu ʼi te tohi ʼaia?