Ko Temi e Fia ʼAē ʼe Tonu Ke Fakatalitali Kiai Te Tagata Masiva?

“Kapau ʼe mole lava tokoni he mālama ʼe ʼāteaina ki te hahaʼi tokolahi ʼaē ʼe māsisiva, pea ʼe mole ina lava hāofaki te hahaʼi tokosiʼi ʼaē ʼe koloaʼia.”—John F. Kennedy.

“ ʼE ʼAU fia fai ke maʼu e te hahaʼi fuli he ka haʼu taulekaleka—ʼe mole toe ʼi ai he masiva, ʼe mole toe ʼi ai he tahi ʼe mole hona nofoʼaga, ko he palatiso!” Neʼe ko te palalau ʼaia ʼa te kiʼi tama e taʼu 12 mai São Paulo, ʼi Pelesile. Kae ʼe feala koa te pulihi ʼo te masiva? Ko temi e fia ʼaē ʼe tonu ke fakatalitali kiai te tagata masiva?

Ko ʼihi ʼe nātou ʼui ʼe nātou māsisiva koteʼuhi ʼe mole nātou lava totogi te meʼa ʼaē ʼe nātou loto kiai. Kae koutou fakakaukauʼi age muʼa ki te tagi mamahi ʼa te hahaʼi ʼaē ʼe nātou felāveʼi moʼoni mo te maʼuli masiva. ʼE feala koa hakotou fakakaukauʼi age te mamahi ʼaupito pea mo te fakaʼofaʼofa ʼo te faʼahiga hahaʼi ʼaia? Ko ʼihi ʼe tonu ke nātou fetaufaʼaoʼaki mo te ʼu manulele pea mo te ʼu kumā ʼi te kumi meʼa kai ʼi te ʼu huaʼaga ʼotaʼota! ʼE kei toe temi e fia ke hoko atu te felāveʼi ʼa te malamanei mo te maʼuli masiva ʼaia? Ko te pāui ʼaē neʼe fai e Federico Mayor, te pule lahi ʼo te UNESCO (te kautahi ʼo te ʼAtu ʼu Puleʼaga ʼaē ʼe tokaga ki te ʼu meʼa ʼa te tagata, mo te ako, ʼo feiā mo te poto fakatagata), ʼe feʼauga lelei: “Tou taʼaki ia tatou te tali gafua ʼo te ʼu meʼa, kae ʼe fakalotolotolua, pea ʼe ina taki tatou ke tou tali te meʼa ʼaē ʼe mole tonu ke tou tali—te maʼuli masiva, mo te hoge, mo te mamahi ʼo te lauʼi miliona hahaʼi.”

ʼE hoko anai koa te misi ʼaē ki te maʼuli fīmālie ʼi te malamanei katoa? Koteā te ʼamanaki ʼaē ʼe maʼu e te tagata masiva?

Koteā Te ʼu Faigamālie ʼAē ʼe Maʼu e Te Tagata Masiva?

ʼE fakatuʼutuʼu e te ʼu tagata pule ʼaē ʼe manatu lelei, ke lahi te gāue, mo he ʼu totogi ʼe lelei, mo he hikihiki ʼo te maʼuli faka sosiale, pea mo te tufa ʼo te kele ʼaē ʼe ʼaoga ke gāueʼi. E lagi nātou manatu tahi mo te pelesita ʼāfea ʼo te ʼAtu Fenua ʼo Amelika ko John F. Kennedy ʼaē neʼe ina ʼui: “Kapau ʼe mole lava tokoni he mālama ʼāteaina ki te tokolahi ʼaē ʼe māsisiva, pea ʼe mole ina lava hāofaki te tokosiʼi ʼaē ʼe koloaʼia.” Kae, ko he ʼu fakatuʼutuʼu lelei ʼe mole feʼauga moʼo molehi te maʼuli masiva. Ohage la, ʼe tokoni anai koa te tuputupu faka ekonomike ki te hahaʼi māsisiva? Kailoa. Neʼe tala fēnei e te tagata pule ʼāfea ʼi Initia ko Jawaharlal Nehru: “Ko te ʼu mālohi ʼo te sosiete maʼu koloā, kapau ʼe tuku ke gāue faʼifaʼitaliha, ʼe nātou fakaʼāʼāsili te maʼu meʼa ʼo te tagata koloaʼia, pea mo ina fakaʼāʼāsili masiva te tagata masiva.” Kae, ʼi tuʼa atu ʼo te faigataʼaʼia pea mo tana mole maʼu meʼa, ʼe fakaʼāʼāsili te kavega ʼo te tagata masiva e te manatu ʼaē ʼe mole hona ʼuhiga. ʼE feala koa ki te kau tagata pule hanatou tokoni ki te hahaʼi māsisiva ʼo ʼuhiga mo te tauʼi ʼo te manatu ʼaē, ʼe mole honatou ʼaoga ki he meʼa pea ʼe mole honatou ʼamanaki?

ʼI tona fakahagatonu, tokolahi ʼi te hahaʼi ʼaia ʼaē ʼe māsisiva moʼoni kua nātou ako te maʼuli mo tonatou masiva pea mo te tauʼi ʼo te lotovaivai ʼi tanatou felāveʼi mo te ʼu faigataʼaʼia lalahi, ohage ko te totogi kovi ʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakatau pea mo te mole ʼi ai ʼo he gāue. Tahi ʼaē meʼa, ko te hoge, mo te mole ʼi ai ʼo he nofoʼaga, pea mo te maʼuli masiva ʼe pulihi katoa anai ia. ʼE fakapuna’maʼuli koa te manatu ʼaia kia koutou? ʼE mātou fakaafe atu koutou ke koutou lau te alatike ʼaē ʼe hoa mai: “ ʼE mole kei tuai pea mole toe masiva anai he tahi!”