Koutou Tali Te Tohi-Tapu ʼAki Tona ʼUhiga Totonu

“Mo mātou pe foki ʼe mātou fakafetaʼi tuʼumaʼu ki te ʼAtua, koteʼuhi ʼi takotou maʼu te folafola ʼa te ʼAtua ʼaē neʼe koutou logoʼi ia mātou, neʼe koutou tali ʼo mole hage ko he folafola ʼa te tagata, kae neʼe koutou tali ʼaki tona ʼuhiga totonu, ʼaē ko te folafola ʼa te ʼAtua.”—1 Tesalonika 2:13.

1. Koteā te meʼa ʼe tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu ʼe hā ʼaki ai ʼe ko he tohi ʼe maʼuhiga moʼoni?

KO TE Tohi-Tapu e ko te tohi ʼaia ʼe lahi ʼaupito tona fakaliliu pea mo tona tufa ʼi te malamanei. ʼE tou fakamoʼoni ʼe kau te tohi ʼaia ki te ʼu tohi lalahi. Kae ko te faʼahi ʼaē ʼe maʼuhiga age, heʼe foaki e te Tohi-Tapu te takitaki ʼaē ʼe ʼaoga ʼaupito ki te lanu fuli pe, pea mo te puleʼaga fuli pe logope la tonatou ʼu maʼua peʼe ko ʼonatou ʼu tuʼulaga ʼaē ʼi tonatou maʼuli. (Fakahā 14:6, 7) ʼI he ʼaluʼaga ʼe ina fakafimālieʼi te ʼatamai pea mo te loto, ʼe tali te Tohi-Tapu ki te ʼu taʼi fehuʼi ʼaenī: Koteā te fakatuʼutuʼu ʼo te maʼuli ʼo te tagata? (Senesi 1:28; Fakahā 4:11) He koʼe koa neʼe mole feala ki te ʼu puleʼaga fakatagata ke nātou ʼaumai he tokalelei pea mo he fīmālie loaloaga? (Selemia 10:23; Fakahā 13:1, 2) He koʼe koa ʼe mamate te hahaʼi? (Senesi 2:15-17; 3:1-6; Loma 5:12) ʼI te mālama maveuveu ʼaenī, koteā te meʼa ʼaē ʼe feala ke tou fai moʼo tauʼi ia te ʼu faigataʼaʼia ʼo te maʼuli? (Pesalemo 119:105; Tāʼaga Lea 3:5, 6) ʼE feafeaʼi anai tatatou ka haʼu?—Taniela 2:44; Fakahā 21:3-5.

2. He koʼe koa ʼe foaki e te Tohi-Tapu te ʼu tali ʼo ʼuhiga mo ʼatatou ʼu fehuʼi ʼe tau ke tou falala kiai?

² He koʼe koa ko te Tohi-Tapu pe ʼaē ʼe feala ke ina tali ki te ʼu fehuʼi ʼaia? Mai tona ʼaluʼaga ʼaē ʼe ko te Folafola ʼa te ʼAtua. Neʼe ina fakaʼaogaʼi te ʼu tagata moʼo tohi te Tohi-Tapu, ohage ko tona fakahā lelei mai ia 2 Timoteo 3:16, “ko te Tohi-Tapu katoa ʼe haʼu ia mai te ʼAtua.” Neʼe mole fai te tohi ʼaia ʼaki pe he ʼu fakamahino fakatagata ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ki te malamanei. “Ko te lea faka polofeta [ko te ʼu talanoa ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ka hoko mai, te ʼu fakatotonu fakaʼatua, te ʼu lekula ʼo te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu aga ʼaē ʼe tonu ke fai] neʼe mole fai tuʼa tahi ʼaki te finegalo ʼo te tagata, kae neʼe palalau te ʼu tagata ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua ʼaki te laumālie maʼoniʼoni.”—2 Petelo 1:21.

3. (a) Koutou fakahā he ʼu faʼifaʼitaki ʼe hā ʼaki ai ko te Tohi-Tapu neʼe faka maʼuhigaʼi ʼaupito e te ʼu hahaʼi ʼo te ʼu fenua kehekehe. (b) He koʼe ko ʼihi neʼe nātou tali lelei ke tuʼutāmakiʼia tonatou maʼuli ʼi te lau ʼo te Tohi-Tapu?

³ ʼI tanatou ʼiloʼi te maʼuhiga ʼo te Tohi-Tapu, tokolahi neʼe pilisoniʼi, ʼo toe feiā aipe mo honatou matehi, koteʼuhi neʼe nātou nonofo mo te Tohi-Tapu pea mo nātou lau. Neʼe moʼoni te ʼu faʼahi ʼaia ʼi te ʼu taʼu kua hili ʼi te Sepania Katolika, he neʼe tuʼaniaʼi e te kau takitaki lotu naʼa puli tanatou pule ʼaē ki te hahaʼi mo kapau ʼe nātou lau te Tohi-Tapu ʼi tanatou lea; neʼe toe hoko te faʼahi ʼaia ʼi Alepania, ʼaē ko te ʼu puleʼaki fakamataku neʼe fakahoko e te puleʼaga ʼe mole tui ki te ʼAtua, moʼo fakagata te ʼu mālohi faka lotu kehekehe. Kae, ko te hahaʼi ʼaē neʼe manavasiʼi ki te ʼAtua neʼe nātou faka maʼuhigaʼi te ʼu tohi ʼo te Tohi-Tapu, neʼe nātou lau, pea mo nātou fevaevaeʼaki ia nātou. ʼI te lolotoga ʼo te Lua Tau Faka Malamanei, ʼi te lotoʼā fakamamahi ʼi Sachsenhausen, neʼe feʼāveʼaki fakafūfū te Tohi-Tapu (he neʼe tapuʼi), pea ko nātou ʼaē neʼe foaki age ki ai, neʼe nātou fakamaʼumaʼu fakaʼatamai te ʼu koga ʼo te Tohi-Tapu moʼo vaevae ki niʼihi. ʼI te lolotoga ʼo te taʼu 1950 ki te 1959, ʼaē ʼi te temi ʼaia neʼe Komunisi ai te Potu Hahake ʼo Siamani, ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼaē neʼe pilisoniʼi ʼuhi ko tanatou tui, neʼe feala ke fakamaʼu fualoa ia nātou ʼi he ʼu koga fale pilisoni mo kapau neʼe nātou feʼāveʼaki ʼi te kau pilisoni te ʼu koga ʼo te Tohi-Tapu ʼi te pōʼuli. He koʼe koa neʼe nātou fai te meʼa ʼaia? Koteʼuhi neʼe mahino kia nātou ko te Tohi-Tapu ʼe ko te Folafola ʼa te ʼAtua, pea neʼe mahino kia nātou ʼe mole nātou “[maʼuʼuli] ʼaki pe te pane” kae “ ʼe maʼuli te tagata ʼaki te folafola fuli pe ʼaē ʼe haʼu mai te gutu ʼo Sehova.” (Teutalonome 8:3) Ko te ʼu folafola ʼaē neʼe tohi ʼi te Tohi-Tapu, neʼe faka fealagia ai ki te kau Fakamoʼoni ʼaia ke nātou nonofo tokaga ʼi te faʼahi fakalaumālie logope la tanatou felāveʼi ʼaē mo ni ʼu fakataga neʼe fekai ʼaupito.

4. Koteā te tuʼulaga ʼaē ʼe tonu ke maʼu e te Tohi-Tapu ʼi totatou maʼuli?

⁴ Ko te Tohi-Tapu ʼe mole ko he tohi pe ia ʼe tonu ke tuku ki he hiliʼaga meʼa moʼo fakaʼaogaʼi ʼi he temi ʼe kita ava ai, peʼe fakaʼaogaʼi ʼi te temi ʼaē ʼe fakatahi ai mo te ʼu kaugā fagona ʼi te tui. ʼI te ʼaho fuli pe ʼe tonu ke fakaʼaogaʼi moʼo inaina he ʼu ʼaluʼaga ʼe tau mo tatou pea mo fakahā mai kia tatou te ala ʼaē ʼe tonu ke tou haʼele ai.—Pesalemo 25:4, 5.

Neʼe Tā Te Tohi ʼAia Ke Tou Lau Pea Ke Tou Mahino Kiai

5. (a) Mo kapau ʼe fealagia, koteā anai ʼe tonu kia tatou takitokotahi ke tou maʼu? (b) ʼI te Iselaele ʼāfea, neʼe maʼu feafeaʼi e te hahaʼi te ʼu manatu ʼaē ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu? (c) ʼE malave feafeaʼi ia Pesalemo 19:7-11 ki takotou aga ʼaē ʼo ʼuhiga mo te lau ʼo te Tohi-Tapu?

⁵ Ia ʼaho nei, kua lahi ʼaupito te ʼu fenua ʼaē kua maʼu ai te ʼu Tohi-Tapu, pea ʼe mātou uga ia nātou fuli ʼaē ʼe nātou lau Te Tule Leʼo ke nātou toʼo hanatou Tohi-Tapu. ʼI te temi ʼaē neʼe lolotoga tohi ai ia te Tohi-Tapu, neʼe mole heʼeki ai he ʼu masini tā tohi. Neʼe mole maʼu e te hahaʼi fuli hanatou ʼu Tohi-Tapu takitokotahi. Kae neʼe fakatuʼutuʼu e Sehova ʼo ʼuhiga mo tana kau kaugana ke nātou logo ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina tohi. Koia, ʼe fakahā ia Ekesote 24:7 ʼi te ʼosi tohi ʼaē e Moisese te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakahā age e Sehova, neʼe ina “toʼo te tohi ʼo te fuakava pea neʼe ina lau ke logoʼi e te hahaʼi.” ʼI tanatou sio mata ki te ʼu meʼa fakaofoofo ʼaē neʼe hoko ʼi te Moʼuga ʼo Sinai, neʼe nātou ʼiloʼi ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe lau age e Moisese neʼe haʼu ia mai te ʼAtua pea neʼe tonu ke nātou ʼiloʼi te ʼu meʼa ʼaia. (Ekesote 19:9, 16-19; 20:22) ʼE toe ʼaoga pe foki kia tatou ke tou ʼiloʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe talanoa kiai te Folafola ʼa te ʼAtua.—Pesalemo 19:7-11.

6. (a) ʼI muʼa ʼo te hū ʼo te puleʼaga ʼo Iselaele ki te Kele ʼo te Fakapapau, koteā ʼaē neʼe fai e Moisese? (b) ʼE lava feafeaʼi hatatou faʼifaʼitakiʼi ia Moisese?

⁶ ʼI te temi ʼaē neʼe teuteu ai te puleʼaga ʼo Iselaele ke fakalaka ʼi te Vaitafe ʼo Solotane ʼo hū ki te Kele ʼo te Fakapapau, ʼo nātou līaki tonatou maʼuli ʼaē ko te feʼaluʼaki ʼi te toafa, neʼe ʼaoga ke nātou toe vakaʼi te Lao ʼa Sehova pea mo tona vāhaʼa ʼaē mo nātou. ʼAki te gāue ʼa te laumālie ʼa te ʼAtua, neʼe toe fakamanatuʼi age e Moisese kia nātou te Lao. Neʼe ina toe fakamanatuʼi age te ʼu koga ʼo te Lao, pea neʼe ina toe faka maʼuhigaʼi te ʼu pelesepeto loloto pea mo te ʼu agaaga ʼaē neʼe tonu ke malave ki tanatou ʼu felogoi mo Sehova. (Teutalonome 4:9, 35; 7:7, 8; 8:10-14; 10:12, 13) Kapau ia ʼaho nei ʼe tuku mai he ʼu maʼua foʼou peʼe tou felāveʼi mo ni ʼu ʼaluʼaga foʼou ʼi totatou maʼuli, ʼe toe ʼaoga pe foki ke tou vakaʼi peʼe feafeaʼi te malave ʼo te ʼu tokoni ʼa te Tohi-Tapu ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou fai.

7. Mole faʼa fualoa ki te ʼosi fakalaka ʼa te kau Iselaelite ʼi te Solotane, koteā te meʼa ʼaē neʼe fai moʼo fakaʼiloga te Lao ʼa Sehova ʼi tonatou ʼu ʼatamai pea mo tonatou ʼu loto?

⁷ Mole faʼa fualoa ki te ʼosi fakalaka ʼa Iselaele ʼi te Vaitafe ʼo Solotane, neʼe toe fakatahitahi te hahaʼi ke nātou toe vakaʼi te meʼa ʼaē neʼe fakahā age e Sehova kia nātou ʼaki ia Moisese. Neʼe fakatahi te puleʼaga ia kilometa e 50 ki te potu tokelau ʼo Selusalemi. Ko te tahi vaelua ʼo te ʼu telepi neʼe fakatahitahi ki muʼa ʼo te mata Moʼuga ʼo Epale, pea ko te tahi neʼe fakatahitahi ki muʼa ʼo te mata Moʼuga ʼo Kelisime. ʼI ai ko Sosue neʼe ina “lau leʼolahi te ʼu folafola fuli ʼo te lao, te tapuakina pea mo te malaʼia.” Koia ko nātou tagata, mo nātou fafine, pea mo nātou liliki, ʼo feiā aipe mo te kau matāpule, neʼe nātou logo ki he fakamanatu tautonu ʼo te lao ʼaē neʼe foaki age, ʼo ʼuhiga mo te aga ʼaē ka ina fakafuafua anai peʼe hoko kia nātou te hāūhāū ʼa Sehova peʼe nātou maʼu anai he ʼu tapuakina mo kapau ʼe nātou fakalogo kia Sehova. (Sosue 8:34, 35) Neʼe ʼaoga ke mahino lelei kia nātou pe koteā te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi ʼi te manatu ʼa Sehova. Pea tahi ʼaē, neʼe ʼaoga ke nātou fakapikipiki ʼi tonatou ʼu loto ke nātou ʼofa ki te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo fehiʼa ki te meʼa ʼaē ʼe kovi, ohage pe ko tatatou fai takitokotahi ia tatou ia ʼaho nei.—Pesalemo 97:10; 119:103, 104; Amosi 5:15.

8. Neʼe koteā te fua lelei ʼo te tautau lau ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua ʼi ʼihi ʼu fakatahi faka puleʼaga ʼi Iselaele?

⁸ ʼO hilifaki ki te lau ʼo te Lao ʼo ʼuhiga mo te ʼu ʼaluʼaga faka hisitolia ʼaia, ko te fakatuʼutuʼu neʼe fai ʼo ʼuhiga mo te lau tuʼumaʼu ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua neʼe fakahā ia Teutalonome 31:10-12. ʼI te taʼu fitu fuli, ko te puleʼaga katoa neʼe tonu ke fakatahi moʼo fakalogo ki te lau ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua. Ko te faʼahi ʼaia neʼe ina foaki ai kia nātou te meʼa kai fakalaumālie. Neʼe tonu ke pipiki tuʼumaʼu ʼi tonatou ʼatamai pea mo tonatou ʼu loto te ʼu fakapapau ʼo ʼuhiga mo te Hāko ʼaē ka ina taki te kau agatonu ki te Mesia. Ko te ʼu puleʼaki ʼo ʼuhiga mo te meʼa kai fakalaumālie ʼaē neʼe fakatuʼutuʼu ʼi te temi ʼaē neʼe nofo ai ia Iselaele ʼi te toafa, neʼe mole fakagata ʼi he temi ʼi tanatou hū ki te Kele ʼo te Fakapapau. (1 Kolonito 10:3, 4) Kae ko te Folafola ʼa te ʼAtua neʼe faka koloaʼia ʼaki te tahi ʼu fakahā ʼa te kau polofeta.

9. (a) Neʼe faka tuʼakoi pe koa te lau ʼo te ʼu tohi taputapu mokā fakatahitahi te kau Iselaelite? Koutou fakamahinohino. (b) Neʼe feafeaʼi te fai ʼo te ako ʼo te Tohi-Tapu ʼi te ʼu famili, pea neʼe koteā tona fakatuʼutuʼu?

⁹ Ko te toe vakaʼi ʼo te tokoni ʼa te Folafola ʼa te ʼAtua neʼe mole tonu ke faka tuʼakoi pe ki te temi ʼaia ʼaē neʼe fakatahitahi ai te hahaʼi. Ko te ʼu koga ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua pea mo te ʼu pelesepeto ʼaē neʼe tuʼu ʼi loto, neʼe tonu ke liliu ko he meʼa ʼe palalau kiai te hahaʼi ʼi te ʼaho fuli pe. (Teutalonome 6:4-9) ʼE lahi te ʼu koga meʼa ia ʼaho nei, ʼe feala ki te kau tūpulaga ke nātou maʼu ai hanatou ʼu Tohi-Tapu, pea ʼe ko he meʼa lelei ʼaupito kia nātou. Kae ʼi te Iselaele ʼāfea, neʼe mole feiā. ʼI te temi ʼaia, mokā foaki e te ʼu mātuʼa te ako ʼaē ʼe haʼu mai te Folafola ʼa te ʼAtua, neʼe tonu ke nātou fai ʼo mulimuli ki te ʼu meʼa ʼaē neʼe nātou taupau fakaʼatamai pea mo te ʼu moʼoni ʼaē neʼe nātou taupau fakalelei ʼi tonatou ʼu loto, pea mo te ʼu kiʼi kogaʼi tohi ʼaē neʼe lagi nātou tohi takitokotahi. ʼAki tanatou fai liuliuga ʼo te faʼahi ʼaia, neʼe nātou faigaʼi ke nātou fakatupu ʼi te loto ʼo tanatou ʼu fānau te ʼofa ʼaē kia Sehova pea mo tona ʼu ala. Neʼe mole fakatuʼutuʼu pe ke fakafonu te ʼuto ʼaki he ʼatamai mālama kae neʼe ko he tokoni ia ki te hahaʼi takitokotahi ʼo te famili ke nātou maʼuli ʼo fakahā tonatou ʼofa ʼaē kia Sehova pea mo tana Folafola.—Teutalonome 11:18, 19, 22, 23.

Ko Te Lau ʼo Te Tohi-Tapu ʼi Te ʼu Sinakoka

10, 11. Koteā te polokalama lau ʼo te Tohi-Tapu ʼaē neʼe fai ʼi te ʼu sinakoka, pea neʼe koteā te manatu ʼa Sesu ʼi te ʼu ʼaluʼaga ʼaia?

¹⁰ Ki muli age, ʼi te ʼave te kau Sutea ʼo faka ʼaunofo ʼi Papiloni, neʼe fakatuʼu te ʼu sinakoka ko he ʼu potu ke fai ai te tauhi. Ke feala he lau ʼo te Folafola ʼa te ʼAtua pea mo hona fakamatalatala ʼi te ʼu fale fono ʼaia, neʼe toe fakalahi te fai ʼo te ʼu hiki nima ʼo te ʼu tohi ʼo te Tohi-Tapu. Neʼe feala ʼaki te meʼa ʼaia, ke hāofaki te ʼu tohi ʼāfea e 6 000 ʼaē neʼe hiki nima, ʼaē ʼe maʼu ai te ʼu koga ʼo te ʼu Tohi faka Hepeleo.

¹¹ Ko te tahi koga maʼuhiga ʼo te tauhi neʼe ko te lau ʼo te Torah, ʼaē ia ʼaho nei ko te ʼu ʼuluaki tohi e nima ʼo te Tohi-Tapu. ʼE fakahā ia Gāue 15:21 ʼi te ʼuluaki sēkulō ʼo totatou temi, ko te lautohi ʼaia neʼe fai ʼi te Sapato fuli, pea ʼe fakahā e te Mishna ʼi te lua sēkulō, neʼe toe lau te Torah ʼi te lua pea mo te nima ʼaho ʼo te vāhaʼa. Neʼe ʼi ai ʼihi neʼe kua hinoʼi ke nātou fefakahoahoaʼaki ki te lau ʼo te ʼu kogaʼi tohi ʼaē kua hinoʼi. Ko te agamāhani ʼa te kau Sutea ʼaē neʼe nonofo ʼi Papiloni, neʼe ko te lau katoa ʼo te Torah ʼi te taʼu fuli; neʼe ko he agamāhani ʼi Palesitina he fakatuʼutuʼu ʼo he polokalama lautohi ia taʼu e tolu. Neʼe toe lau foki pea mo fakamahinohino te ʼu koga ʼo te Tohi-Tapu ʼaē neʼe maʼu ai te ʼu meʼa ʼaē neʼe tohi e te kau polofeta. Neʼe ko he agamāhani ʼa Sesu hana ʼalu ʼo fakalogo ʼi te Sapato ki te ʼu polokalama ʼo te lau ʼo te Tohi-Tapu ʼi te faʼahi ʼaē neʼe maʼuli ai.—Luka 4:16-21.

Ko Te Tali Takitokotahi Kiai Pea Mo Tona Maʼuliʼi

12. (a) ʼI te temi ʼaē neʼe lau ai e Moisese te Lao ki te hahaʼi, neʼe feafeaʼi tona fua lelei ki te hahaʼi? (b) Neʼe feafeaʼi te tali ʼa te hahaʼi?

¹² Neʼe mole tonu ke lau feiā pe te Tohi-Tapu ohage ko he meʼa ʼe nātou fai māhani. Neʼe mole lau pe ia moʼo fakafimālie te fia ʼiloʼi meʼa fuli ʼa te hahaʼi. ʼI te temi ʼaē neʼe lau ai e Moisese “te tohi ʼo te fuakava” ki Iselaele ʼi te matafenua ʼaē ʼe haga ki te Moʼuga ʼo Sinai, neʼe ina fai te faʼahi ʼaia ke feala hanatou ʼiloʼi tonatou ʼu maʼua ia muʼa ʼo te ʼAtua pea mo nātou fakahoko te ʼu maʼua ʼaia. Neʼe nātou fai koa te ʼu maʼua ʼaia? Neʼe tonu ke nātou fai hanatou tali ʼi te ʼosi lau ʼo te Lao. Neʼe fakamoʼoni te hahaʼi ki te faʼahi ʼaia, pea neʼe nātou ʼui fakahagatonu: “Ko meʼa fuli ʼaē kua folafola kiai ia Sehova, ʼe mātou fai leleiʼi anai.”—Ekesote 24:7; vakaʼi ia Ekesote 19:8; 24:3.

13. ʼI te temi ʼaē neʼe lau ai e Sosue te ʼu malaʼia ʼo ʼuhiga mo te talagataʼa, neʼe koteā te meʼa neʼe tonu ke fai e te hahaʼi, pea neʼe koteā tona tupuʼaga?

¹³ Ki muli age, ʼi te temi ʼaē neʼe lau age ai e Sosue ki te hahaʼi te ʼu tapuakina ʼaē neʼe fakapapauʼi age kia nātou pea mo te ʼu malaʼia, neʼe tonu ke fai he tali kiai. ʼI te ʼosi lau ʼo te ʼu malaʼia fuli ʼaia, neʼe foaki age te fakatonutonu ʼaenī: “Pea ʼe tonu anai ke ʼui maʼa te hahaʼi, ‘Ameni!’ ” (Teutalonome 27:4-26) Koia, ʼaki te ʼu puani fuli ʼaē neʼe nātou vakaʼi, neʼe nātou ʼio ki te tauteaʼi e Sehova ia te ʼu kovi ʼaē neʼe talanoa kiai. ʼE mahino ia, neʼe ko he meʼa fakaofoofo te moʼi temi ʼaē neʼe ʼio fakatahi ai te puleʼaga katoa!

14. ʼI te ʼu ʼaho ʼo Nehemia, he koʼe ko te lau ʼo te Lao ia muʼa ʼo te kaugamālie neʼe tonu ke fua manuʼia ʼaupito?

¹⁴ ʼI te ʼu ʼaho ʼo Nehemia, ʼi te temi ʼaē neʼe fakatahi fuli ai te hahaʼi ki Selusalemi moʼo fagono ki te Lao, neʼe mahino ai kia nātou neʼe mole nātou mulimuli katoa ki te ʼu fakatotonu ʼaē neʼe tohi ʼi ai. ʼI te lakaga ʼaia neʼe mole nātou fakatuatuai te maʼuliʼi ʼo te ʼu meʼa ʼaē neʼe nātou ako. Neʼe koteā tona fua? Neʼe hoko ai “te toe fakafiafia lahi.” (Nehemia 8:13-17) Hili te vāhaʼa neʼe lau ai ia te Tohi-Tapu ʼi te ʼaho fuli ʼi te lolotoga ʼo te ʼaho lahi, neʼe mahino ai kia nātou ʼe kei lahi te ʼu meʼa ʼaē neʼe tonu ke nātou fai. ʼAki te faikole, neʼe nātou toe vakaʼi te hisitolia ʼo te ʼu felogoi ʼa Sehova mo tana hahaʼi talu mai te temi ʼo Apalahamo. Ko te ʼu meʼa fuli ʼaia neʼe nātou uga ia nātou ke nātou fai he fakapapau ʼo mulimuli ki te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē ʼo te Lao, ke ʼaua naʼa nātou ʼohoana mo te kau matāpule, pea ke nātou tali te ʼu maʼua ʼaē ʼo ʼuhiga mo te taupau ʼo te fale lotu pea mo tona ʼu gāue.—Nehemia, ʼi te kapite 8 ki te kapite 10.

15. ʼE hā feafeaʼi ʼi te ʼu fakatotonu ʼaē neʼe fai ia Teutalonome 6:6-9, ko te fakatonutonu ʼa te Folafola ʼa te ʼAtua ʼi te ʼu famili, neʼe mole tonu ke liliu ko he meʼa ʼe fai feiā pe?

¹⁵ ʼO toe feiā aipe, ʼi te famili, neʼe mole faka ʼuhiga te lau ʼo te Tohi-Tapu, ko he meʼa ʼe fai feiā pe. Ohage pe ko te meʼa ʼaē neʼe kua tou talanoa kiai, ʼaki he ʼu palalau fakatātā ia Teutalonome 6:6-9, neʼe ʼui age ki te hahaʼi ke nātou ‘nonoʼo te ʼu folafola ʼa te ʼAtua ohage ko he fakaʼiloga ki tonatou ʼu nima’—ʼo nātou fakahā ai ʼaki te faʼifaʼitaki pea mo tanatou ʼu aga ʼe nātou ʼofa ki te ʼu ala ʼo Sehova. Pea neʼe tonu ke nātou ʼai te ʼu folafola ʼa te ʼAtua ohage ko he ‘kaseti ʼi te vaha ʼo tonatou ʼu mata’—ʼo pipiki maʼu ʼi tonatou ʼatamai ia te ʼu pelesepeto ʼaē ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu pea mo nātou fakaʼaogaʼi ohage ko he fakatafitoʼaga ʼo te ʼu tonu ʼaē ka nātou fai. (Vakaʼi mo te faʼahiga palalau ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi ia Ekesote 13:9, 14-16.) Neʼe tonu ke nātou ‘tohi ʼi te ʼu kaumatapā ʼo tonatou ʼu ʼapi pea mo tonatou ʼu matapā’—ʼo nātou fakakeheʼi ai tonatou ʼu ʼapi pea mo tonatou hahaʼi ohage ko he ʼu potu neʼe fai ai he fakaʼapaʼapa pea mo he fakaʼaoga ʼo te folafola ʼa te ʼAtua. Ko tona faka ʼuhiga, neʼe hā lelei ʼi tonatou maʼuli neʼe nātou ʼofa pea mo maʼuliʼi te ʼu pelesepeto faitotonu ʼa Sehova. ʼIo neʼe ʼaoga ʼaupito kia nātou! ʼE koutou faka maʼuhigaʼi feiā koa ʼi te ʼaho fuli ia te Folafola ʼa te ʼAtua ʼi tokotou loto fale? Meʼa fakaʼofaʼofa foki, neʼe fakaliliu e te kau Sutea te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼo ʼuhiga mo te tauhi ohage pe ko he meʼa neʼe tonu ke nātou fai feiā, ʼo nātou ʼave mo nātou te ʼu kaseti ʼaē neʼe ʼai ʼi loto te ʼu vaega ʼo te Tohi-Tapu, ohage ʼe nātou faka ʼuhigaʼi te ʼu tohi ʼaia ko he ʼu meʼa moʼo hāofaki ʼo nātou. Neʼe mole kei nātou fai tanatou atolasio ʼaki tonatou loto katoa pea neʼe lītuʼa Sehova kia nātou.—Isaia 29:13, 14; Mateo 15:7-9.

Te Maʼua ʼo Nātou ʼAē Ko Tonatou ʼu Tuʼulaga Ko Te Taupau

16. He koʼe koa neʼe maʼuhiga kia Sosue te lau tuʼumaʼu ʼo te ʼu tohi taputapu?

¹⁶ ʼO ʼuhiga mo te lau ʼo te Tohi-Tapu, ko te fakatokaga makehe neʼe fai kia nātou ʼaē neʼe ko te kau tagata taupau ʼo te puleʼaga. Kia Sosue, neʼe ʼui age e Sehova fēnei: “Ke ke tokaga ʼo fai fuli te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼi te lao.” ʼO mulimuli pe ki te fakahoko ʼo tona maʼua ʼaia, neʼe ʼui fēnei age kia ia: “ ʼE tonu anai ke ke lau leʼo veliveli ʼi te ʼaho mo te po, . . . Heʼe ke lava anai ʼo fakaaʼu tou ala pea ʼe ke fakapotopoto anai.” (Sosue 1:7, 8) Ohage pe ko te kau tagata taupau Kilisitiano ia ʼaho nei, ko te lau tuʼumaʼu e Sosue te ʼu tohi taputapu neʼe tokoni aipe kia te ia ke ina taupau maʼu ʼi tona ʼatamai te ʼu fakatotonu ʼaoga ʼaē neʼe foaki e Sehova ki Tana hahaʼi. Neʼe toe ʼaoga pe foki ke mahino kia Sosue peʼe feafeaʼi te felogoi ʼa Sehova mo Tana kau kaugana ʼi te ʼu ʼaluʼaga kehekehe. ʼI te temi ʼaē neʼe ina lau ai te ʼu palalau ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua, neʼe maʼuhiga kia ia ke ina manatuʼi tona maʼua ʼaē ʼe pipiki ki te fakatuʼutuʼu ʼaia.

17. (a) Ke maʼu he fua lelei e te ʼu hau, mai te lau ʼaē ʼo te Tohi-Tapu ʼi tona ʼaluʼaga ʼaē neʼe fakahā e Sehova, koteā ʼaē neʼe ʼaoga ki tanatou lautohi? (b) He koʼe koa ko te lau tuʼumaʼu ʼo te Tohi-Tapu pea mo tona metitasioʼi ʼe maʼuhiga ʼaupito ki te kau tagata ʼāfea Kilisitiano?

¹⁷ Neʼe fakatuʼutuʼu e Sehova kia ia ʼaē neʼe hau ki Tana hahaʼi, neʼe tonu ʼi te kamataʼaga ʼo tana nofo hau ke ina hiki te Lao ʼa te ʼAtua, ʼo mulimuli ki te hiki ʼaē neʼe nofo mo te kau pelepitelo. Koia neʼe tonu ke ina “lau te lao ʼaia ʼi te ʼaho fuli ʼo tona maʼuli.” Neʼe mole tonu ke ina fakatuʼutuʼu pe ke ina maʼu loto te ʼu meʼa ʼaē ʼe tuʼu ʼi ai. Kae neʼe tonu “ke ina ako te manavasiʼi ʼaē kia Sehova tona ʼAtua” pea ke “ ʼaua naʼa fia māʼoluga age tona loto ʼi tona ʼu tēhina.” (Teutalonome 17:18-20) Ko te faʼahi ʼaia neʼe ina fakamaʼua kia ia ke ina metitasioʼi ʼaupito te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina lau. Ko ʼihi ʼi te ʼu hau neʼe feala pe ke nātou manatu ʼe lahi fau tonatou ʼu maʼua ʼi te fakaʼaluʼalu ʼo tonatou tuʼulaga moʼo fai te faʼahi ʼaia, pea neʼe tupu ʼaki ai te mamahi ʼo te fenua katoa ʼuhi ko tanatou lotonoa ʼaia. Ko te tuʼulaga ʼo te kau tagata ʼāfea ʼi te kokelekasio faka Kilisitiano, ʼe mahino ia neʼe mole ko te tuʼulaga ʼaia ʼo te ʼu hau. Kae, ohage pe ko te meʼa ʼaē neʼe hoko ki te ʼu hau, ʼe maʼuhiga ke lau e te kau tagata ʼāfea pea mo nātou metitasioʼi te Folafola ʼa te ʼAtua. Kapau ʼe nātou fai te meʼa ʼaia, ʼe tokoni anai kia nātou ke nātou taupau he manatu ʼaoga ʼo ʼuhiga mo nātou ʼaē neʼe tuku age ki ai ia te maʼua ʼaia. ʼE toe faka fealagia anai kia nātou ke nātou fai tonatou maʼua ʼaē ko te kau fai akonaki ʼi hona ʼaluʼaga ʼe fakavikiviki moʼoni ki te ʼAtua pea mo fakaloto mālohiʼi tonatou ʼu kaugā fagona Kilisitiano ʼi te faʼahi fakalaumālie.—Tito 1:9; vakaʼi ia Soane 7:16-18; fakatatau mo 1 Timoteo 1:6, 7.

18. Koteā te faʼifaʼitaki ʼaē neʼe tuku e te ʼapositolo ko Paulo ʼo ʼuhiga mo te lau tuʼumaʼu pea mo te ako ʼo te Tohi-Tapu, ʼe tokoni anai kia tatou ke tou faʼifaʼitakiʼi?

¹⁸ Ko te ʼapositolo ko Paulo, ko te tagata taupau faka Kilisitiano ʼi te ʼuluaki sēkulō, neʼe ko he tagata neʼe ina ʼiloʼi lelei te Tohi-Tapu. ʼI te temi ʼaē neʼe fai fagonogono ai ki te hahaʼi ʼo te Tesalonika ʼāfea, neʼe feala hana fakamahino lelei age ki te hahaʼi ia te Tohi-Tapu, pea mo tokoni kia nātou ke nātou mahino ki te faka ʼuhiga ʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe palalau kiai. (Gāue 17:1-4) Neʼe malave tana ʼu palalau ki te ʼu loto ʼo te hahaʼi aga fakamalotoloto. Koia, tokolahi ʼi te hahaʼi ʼaē neʼe nātou fagono kia te ia, neʼe nātou liliu ko te hahaʼi tui. (1 Tesalonika 2:13) ʼO ʼuhiga mo takotou polokalama lau ʼo te Tohi-Tapu pea mo tona ako, ʼe feala koa hakotou fakamahino lelei ia te Tohi-Tapu? ʼE hā koa ʼi tokotou maʼuli, ʼe maʼuhiga kia koutou te lau ʼo te Tohi-Tapu pea mo tona faʼahiga fai, pea ʼe koutou mahino lelei koa ki te faka ʼuhiga ʼo te ʼui ʼaē ʼe kita maʼu te Folafola ʼa te ʼAtua? ʼI te alatike ʼaē ka hoa mai, ʼe tou vakaʼi anai te ʼu tali ʼe lelei, ʼo ʼuhiga mo te ʼu fehuʼi ʼaenī ʼo toe feiā aipe kia nātou ʼaē ʼe lahi tanatou ʼu maʼumaʼua.

ʼE Feafeaʼi Anai Hakotou Tali?

◻ He koʼe koa neʼe tali lelei e te hahaʼi ke tuʼutāmakiʼia tonatou maʼuli pea mo tonatou ʼāteaina moʼo lau te Tohi-Tapu?

◻ He koʼe koa ʼe lelei kia tatou hatatou toe vakaʼi te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē neʼe fai ʼi te Iselaele ʼāfea moʼo fagono ki te Folafola ʼa te ʼAtua?

◻ Koteā te meʼa ʼe tonu anai ke tou fai ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe tou lau ʼi te Tohi-Tapu?

◻ He koʼe koa ko te lau ʼo te Tohi-Tapu pea mo tona metitasioʼi ʼe maʼuhiga tāfito ki te kau tagata ʼāfea Kilisitiano?

[Paki ʼo te pasina 9]

Neʼe ʼui e Sehova kia Sosue: “ ʼE tonu anai ke ke lau leʼo veliveli ʼi te ʼaho mo te po”