Ko Te ʼAtua Pea Mo Sesale

“Kapau koia, pea ke koutou liufaki te ʼu meʼa ʼa Sesale kia Sesale, kaʼe ko te ʼu meʼa ʼa te ʼAtua ki te ʼAtua.”​—Luka 20:25.

1. (a) Koteā te tuʼulaga māʼoluga ʼo Sehova? (b) Koteā te meʼa ʼaē ʼe tonu ke tou foaki kia Sehova ka mole feala ke tou foaki kia Sesale?

ʼI TE temi ʼaē neʼe fai ai e Sesu Kilisito te akonaki ʼaia, neʼe mahino lelei kia ia ʼe fakamaʼua e te ʼAtua ki Tana kau kaugana ke nātou foaki kia Sesale, peʼe ko te ʼu pule māʼoluga, te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakamaʼua age kia nātou. Neʼe mahino lelei kia Sesu te moʼoni ʼo te faikole ʼaē neʼe fai e te tagata fai pesalemo kia Sehova: “Ko tau ʼafio ʼe ko he ʼafio ia ki te ʼu temi fuli ʼe mole ʼiloʼi honatou gataʼaga, pea ko tau pule [pule faʼitaliha]a ʼe tologa ia ʼi te ʼu taʼiake fuli ʼaē ʼe fefakahoahoaʼaki.” (Pesalemo 145:13) ʼI te temi ʼaē neʼe fia foaki ai e te Tevolo kia Sesu te pule ki te ʼu puleʼaga fuli ʼo te kele katoa, neʼe tali fēnei age e Sesu: “ ʼE tohi fēnei, ‘Ko Sehova tou ʼAtua ʼaē ʼe maʼua ke ke atolasio ki ai, pea ʼe ko ia tokotahi pe ʼe maʼua ke ke tauhi ki ai ʼaki he tauhi tapu.’ ” (Luka 4:⁠5-8) Neʼe mole tonu ke atolasio kia “Sesale,” tatau aipe pe ko Sesale neʼe ko te tuʼi ʼo Loma, pe ko niʼihi tagata pule, pe ko te ʼu puleʼaga.

2. (a) Koteā te tuʼulaga ʼo Satana ʼi te mālama ʼaenī? (b) Ko ai ʼaē ʼe ina fakagafua kia Satana ke ina maʼu te tuʼulaga ʼaia?

² Neʼe mole fakafihiʼi e Sesu te ʼui ʼaē ko te ʼu puleʼaga ʼo te malamanei ʼe puleʼi e Satana. Ki muli age, neʼe ina higoaʼi ia Satana ko “te pule ʼo te malamanei.” (Soane 12:31; 16:11) ʼI te fakaʼosi ʼo te ʼuluaki sēkulō ʼo totatou temi, neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Soane: “ ʼE mātou ʼiloʼi ʼe mātou ʼōmai mai te ʼAtua, kae ko te malamanei katoa ʼe takoto ia ʼi te mālohi ʼo te agakovi.” (1 Soane 5:​19) ʼE mole faka ʼuhiga te faʼahi ʼaia kua fakafisi ia Sehova ki tana pule faʼitaliha ki te kele. Tou manatuʼi te temi ʼaē neʼe foaki age ai e Satana kia Sesu te pule ki te ʼu puleʼaga faka politike, neʼe ina ʼui fēnei age: “ ʼE ʼau foaki atu anai kia te koe te pule katoa ʼaenī . . . he neʼe foaki mai kia te ʼau.” (Luka 4:⁠6) ʼE puleʼi e Satana te ʼu puleʼaga ʼo te mālama ʼaki te fakagafua ʼa te ʼAtua.

3. (a) Koteā te tuʼulaga ʼo te ʼu puleʼaga ia muʼa ʼo Sehova? (b) ʼE lava feafeaʼi hatatou ʼui ko te fakalogo ki te ʼu puleʼaga ʼo te mālama ʼaenī, ʼe mole faka ʼuhiga ai ʼe tou fakalogo kia Satana, te ʼatua ʼo te mālama ʼaenī?

³ ʼO toe feiā aipe, ko te ʼu puleʼaga ʼe nātou fai tonatou ʼuhiga pule, ʼuhi pe heʼe fakagafua age kia nātou e te ʼAtua, te Tuʼi ʼAliki. (Soane 19:⁠11) Koia, ko “te ʼu puleʼaga” ʼe feala ke ʼui ʼe “nātou tahi tuʼu ʼi tona tuʼulaga ʼuhi pe ko te ʼAtua.” ʼE lahi age te ʼuhiga pule māʼoluga ʼo Sehova, ʼi te ʼuhiga pule ʼo te ʼu puleʼaga. Kae, ko nātou ko “te ʼu minisi ʼa te ʼAtua,” “te kau kaugana faka puleʼaga ʼa te ʼAtua,” ke nātou fai te ʼu gāue ʼaē ʼe ʼaoga, ohage la ko te uga ʼo te hahaʼi ke nātou fakaʼapaʼapa ki te lao pea mo fakatokatoka te ʼu tokakovi, pea mo fakatūʼa te kau agakovi. (Loma 13:​1, 4, 6) Koia ʼe tonu ke mahino ki te kau Kilisitiano, tatau aipe pe ko Satana ko te pule fakapulipuli ʼo te mālama ʼaenī, peʼe ko te tuʼu ʼaenī, kae ʼe mole feala ke ʼui ʼe nātou fakalogo kia ia mokā ʼe nātou fakalogo ki te ʼu puleʼaga. ʼE nātou fakalogo ki te ʼAtua. ʼI te taʼu ʼaenī, ʼo te 1996, ko te ʼu puleʼaga faka politike ʼe kei nātou kau ki “te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua,” ko he fakatuʼutuʼu faka temi ʼe fakagafua e te ʼAtua ke tuʼu, pea ʼe tonu ke tali e te kau kaugana ʼa Sehova ʼaē ʼi te kele.​—Loma 13:⁠2.

Ko Te Kau Kaugana ʼa Sehova ʼi Te Temi Muʼa Pea Mo Te Puleʼaga

4. He koʼe neʼe fakagafua e Sehova ke maʼu e Sosefo he tuʼulaga māʼoluga ʼi te puleʼaga ʼo Esipito?

⁴ ʼI muʼa atu ʼo te ʼu temi faka Kilisitiano, neʼe fakagafua e Sehova ki niʼihi ʼo tana ʼu kaugana ke nātou maʼu te ʼu tuʼulaga māʼoluga ʼi te ʼu puleʼaga fakatagata. Ohage la, ʼi te 18 sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi, neʼe liliu ia Sosefo ko te ʼuluaki minisi ʼo Esipito, ʼo hoa atu kia Falaone. (Senesi 41:​39-​43) Ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ki muli mai, ʼe hā lelei ai neʼe fakaʼaluʼalu e Sehova te ʼu meʼa ke hoko feiā, ke feala he liliu ʼa Sosefo ko hana tagata gāue moʼo hāofaki ʼo te ‘hāko ʼo Apalahamo,’ tona hōloga, ke hoko Tana ʼu fakatuʼutuʼu. ʼE moʼoni, ʼe tonu ke tou manatuʼi neʼe fakatau ia Sosefo ke ʼalu ʼo maʼuli popūla ʼi Esipito, pea neʼe maʼuli ia ʼi te temi ʼaē neʼe mole heʼeki maʼu ai e te kau kaugana ʼa te ʼAtua te Lao ʼa Moisese peʼe ko “te lao ʼa Kilisito.”​—Senesi 15:​5-7; 50:​19-​21; Kalate 6:2.

5. He koʼe neʼe fakatotonu ki te kau Sutea ʼaē neʼe ʼaunofo ke nātou “kumi te tokalelei” ʼi Papiloni?

⁵ ʼI te ʼu sēkulō ki muli mai, neʼe fakatotonu age e Sehova ki te polofeta agatonu ko Selemia, ke ʼalu ʼo tala ki te kau Sutea ʼaē ʼe ʼaunofo ke nātou fakalogo ki te ʼu pule ʼo Papiloni, pea ke nātou faikole ke maʼu te tokalelei ʼi te kolo ʼaia. ʼI tana tohi ʼaē neʼe ina fai kia nātou, neʼe ina ʼui fēnei: “Koʼeni te meʼa ʼaē neʼe ʼui e Sehova ʼo te ʼatu kautau, te ʼAtua ʼo Iselaele, ki te hahaʼi ʼaunofo, . . . ‘Koutou kumi te tokalelei ʼo te kolo ʼaē neʼe ʼau tuku ke koutou ʼaunofo ai, pea ke koutou hūfaki ia ia kia Sehova, heʼe ʼi tana tokalelei ʼe koutou maʼu ai anai te tokalelei.’ ” (Selemia 29:​4, 7) ʼI te temi fuli pe, neʼe feala ai ki te hahaʼi ʼa Sehova ke nātou “kumi te tokalelei” pea neʼe toe feala pe foki ke nātou fai te faʼahi ʼaia ʼi te fenua ʼaē ʼe nātou maʼuʼuli ai, ke feala ai hanatou ʼāteaina ʼo atolasio kia Sehova.​—1 Petelo 3:​11.

6. Logope la neʼe nātou maʼu te ʼu tuʼulaga maʼuhiga ʼi te puleʼaga, ko te ʼu faʼahi fea ʼaē neʼe fakafisi kiai Taniela pea mo tona ʼu kaumeʼa e toko tolu ʼi tanatou mole fia holoʼi te Lao ʼa Sehova?

⁶ Lolotoga tanatou ʼaunofo ʼi Papiloni, ko Taniela pea mo te toko tolu kau Sutea agatonu ʼaē neʼe maʼuʼuli popūla ʼi Papiloni, neʼe nātou tali ke akoʼi nātou e te puleʼaga pea neʼe nātou liliu ko he ʼu tagata maʼu tuʼulaga māʼoluga ʼi Papiloni. (Taniela 1:​3-7; 2:​48, 49) Kae, ʼi te lolotoga ʼo tonatou ako, neʼe nātou taupau maʼu tanatou agatonu ʼo ʼuhiga mo te meʼa kai, ʼo mole nātou holoʼi te Lao ʼaē neʼe foaki age e tonatou ʼAtua ko Sehova, ʼaki ia Moisese. Neʼe tapuakina ai nātou ʼuhi ko tanatou aga ʼaia. (Taniela 1:​8-​17) ʼI te fakatuʼu e te Hau ko Nepukanesa te fakatātā ʼo te puleʼaga, neʼe fakatotonuʼi fakamālohi ki te ʼu kaumeʼa Hepeleo ʼaia e toko tolu ʼo Taniela, ke nātou kau ki te toʼotoʼoga mo tonatou ʼu kaugā gāue ʼo te puleʼaga. Kae, neʼe mole nātou fia “tuʼutuli pea mo tauhi” ki te fakatātā ʼo te puleʼaga. Pea neʼe toe fakapale e Sehova tanatou agatonu. (Taniela 3:​1-6, 13-28) ʼO toe feiā aipe ia ʼaho nei, ʼe fakaʼapaʼapa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ki te fuka ʼo te puleʼaga ʼo tonatou fenua, kae ʼe mole nātou fai he faʼahiga tauhi kiai.​—Ekesote 20:​4, 5; 1 Soane 5:21.

7. (a) Koteā te meʼa lelei neʼe fai e Taniela, logope la tana maʼu te tuʼulaga māʼoluga ʼi te fakatuʼutuʼu faka puleʼaga ʼaē ʼi Papiloni? (b) Koteā te ʼu fetogi neʼe hoko ʼi te ʼu temi faka Kilisitiano?

⁷ ʼI te ʼosi tō ʼo te puleʼaga ʼo Papiloni, neʼe foaki kia Taniela te tuʼulaga māʼoluga ʼi te puleʼaga foʼou ʼo Metia mo Pelesia ʼaē neʼe ina fetogi ia Papiloni. (Taniela 5:​30, 31; 6:​1-3) Kae neʼe mole ina faka fealagia ki tona tuʼulaga māʼoluga ʼaia ke fua kovi ki tana agatonu. Neʼe fakamaʼua e te lao ʼo te puleʼaga ʼaia ke atolasio ia Taniela ki te Hau ko Taliusi ka mole atolasio kia Sehova, kae neʼe fakafisi ia ki te faʼahi ʼaia. ʼI tana fakafisi ki te faʼahi ʼaia, neʼe ʼave ai ia ia ʼo lī ki te luo ʼo te ʼu laione, kae neʼe hāofaki ia ia e Sehova. (Taniela 6:​4-​24) ʼE mahino ia, ko te meʼa ʼaenī neʼe hoko ʼi muʼa ʼo te temi faka Kilisitiano. ʼI te ʼosi fakatuʼu ʼo te kokelekasio faka Kilisitiano, neʼe maʼuli leva te kau kaugana ʼa te ʼAtua “ ʼi te lao ʼa Kilisito.” ʼE lahi te ʼu meʼa neʼe fakagafua ʼi te tuʼu faka Sutea ʼe kua fetogi, ʼo mulimuli ki te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaē kua fai e Sehova ʼi te temi ʼaia mo tana hahaʼi.​—1 Kolonito 9:​21; Mateo 5:​31, 32; 19:​3-9.

Te Aga ʼa Sesu Ki Te Puleʼaga ʼo Tona Temi

8. Koteā te meʼa ʼe hā ai neʼe lotomālohi ia Sesu ke ina tekeʼi te ʼu meʼa faka politike?

⁸ ʼI te temi ʼaē neʼe nofo ai Sesu Kilisito ʼi te kele, neʼe ina toe fakatuʼu te ʼu pelesepeto maʼuhiga ki tana ʼu tisipulo, pea neʼe fakafisi ia ki te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe pipiki ki te ʼu meʼa faka politike pea mo te ʼu meʼa faka solia. ʼI te ʼosi fafaga faka milakulo e Sesu te ʼu lauʼi afe hahaʼi, ʼaki te ʼu kiʼi foʼi pane pea mo te ʼu kiʼi ika e lua, neʼe fia puke ia ia e te kau Sutea ke nātou fakanofo ia ia ko honatou hau ʼi te faʼahi faka politike. Kae neʼe hola fakavilivili ia Sesu mai ia nātou ʼo ʼalu ki te moʼuga. (Soane 6:​5-​15) ʼO ʼuhiga mo te meʼa ʼaia neʼe hoko, ʼe ʼui fēnei e te tohi The New International Commentary on the New Testament: “Neʼe mālohi te ʼu fakatuʼutuʼu faka puleʼaga ʼa te kau Sutea ʼi te temi ʼaia, pea ʼe mahino ia ko te tokolahi ʼaē neʼe nātou sisio ki te milakulo ʼaē neʼe ina fai, neʼe nātou manatu ʼe ko te tagata takitaki ʼaia ʼaē neʼe fekauʼi age e te ʼAtua kia nātou, pea neʼe ko ia tokotahi pe ʼaē neʼe feala ke ina taki ia nātou ke nātou tauʼi te kau Loma. Koia neʼe nātou faiga ai ke nātou fakanofo ia ia ko he hau.” ʼE toe ʼui e te tohi ʼaia, ko Sesu neʼe ina “tekeʼi mālohi” te ʼui age ʼaē ke liliu ia ia ko he tagata takitaki faka politike. Neʼe mole lagolago ia Kilisito ki te agatuʼu ʼa te kau Sutea ki te puleʼaga Loma. ʼI tona fakahagatonu, neʼe ina fakakikite ia te ikuʼaga ʼo te fakafeagai ʼaia ʼi te hili ʼo tona mate​—ko te ʼu malaʼia kehekehe ki te hahaʼi ʼo Selusalemi pea mo te fakaʼauha ʼo te kolo ʼaia.​—Luka 21:​20-​24.

9. (a) Neʼe koteā ʼaē neʼe ʼui e Sesu ʼo ʼuhiga mo tona Puleʼaga pea mo te mālama ʼaenī? (b) Koteā te tokoni ʼaē neʼe foaki e Sesu ki tana ʼu tisipulo ʼo ʼuhiga mo tanatou ʼu felogoi mo te ʼu puleʼaga ʼo te malamanei?

⁹ ʼI te kiʼi temi nounou ʼi muʼa ʼo tona mate, neʼe ʼui age e Sesu ki te tagata fakafofoga makehe, ʼo te tuʼi ʼo Loma ʼi Sutea: “Ko toku puleʼaga ʼe mole kau ia ʼi te mālama ʼaenī. Kanapaula neʼe kau toku puleʼaga ʼi te mālama ʼaenī, ka na ʼaua la neʼe tau taku hahaʼi ke ʼaua naʼa ʼave ʼau ki te kau Sutea. Kae koʼeni, ko toku puleʼaga ʼe mole haʼu ia mai ai.” (Soane 18:36) ʼO aʼu ki te temi ʼaē ka fakaʼauha ai e tona Puleʼaga ia te ʼu puleʼaga faka politike, ʼe mulimuli anai te ʼu tisipulo ʼa Kilisito ki tana faʼifaʼitaki. ʼE nātou fakalogo ki te ʼu puleʼaga ʼaē neʼe fakatuʼu, kae ʼe mole nātou kau anai ki tanatou ʼu meʼa faka politike. (Taniela 2:44; Mateo 4⁠:​8-10) Neʼe foaki e Sesu te ʼu tokoni ki tana ʼu tisipulo, ʼo ina ʼui fēnei: “Koutou liufaki te ʼu meʼa ʼa Sesale kia Sesale, kaʼe ko te ʼu meʼa ʼa te ʼAtua ki te ʼAtua.” (Mateo 22:21) Ki muʼa atu ʼo tana Akonaki ʼi te Moʼuga, neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Kapau ko he tahi ʼe nofo ʼi te pule [ʼa he tahi age] ʼe ina fakamaʼua koe ke ke ʼalu mo ia ʼi he maile e tahi, ʼalu mo ia ʼi he ʼu maile e lua.” (Mateo 5:​41) ʼI te ʼu palalau ʼo te akonaki ʼaia, neʼe talanoa ia Sesu ki te pelesepeto, ʼaē ko te fakalogo lelei ki te ʼu fakamaʼua ʼaē ʼe ʼalutahi mo te lao, ʼi te ʼu felogoi fakatagata peʼe ʼi te ʼu fakamaʼua ʼa te puleʼaga ʼaē ʼe ʼalutahi mo te lao ʼa te ʼAtua.​—Luka 6:​27-31; Soane 17:14, 15.

Ko Te Kau Kilisitiano Pea Mo Sesale

10. Ohage ko tona ʼui e te tagata fai hisitolia, koteā te tuʼulaga lelei neʼe mulimuli kiai te kau ʼuluaki Kilisitiano ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa ʼa Sesale?

¹⁰ Ko te ʼu tokoni nounou ʼaia neʼe tonu ke nātou takitaki te ʼu felogoi ʼa te kau Kilisitiano pea mo te ʼu puleʼaga. ʼI tana tohi The Rise of Christianity, neʼe tohi fēnei e te tagata faitohi hisitolia ko E. W. Barnes: “Kae, ʼi te ʼu sēkulō ki muli mai, neʼe mole lotolotolua te kau Kilisitiano ʼo ʼuhiga mo tanatou gāue ki te ʼu puleʼaga, neʼe nātou toe vakaʼi pe koteā te ʼu meʼa ʼaē neʼe akoʼi age e Sesu kia nātou. ʼI muʼa ʼo te tō ʼo te ʼu puleʼaga ʼo te Potu Hihifo​—neʼe kua totogi kovi te ʼu tukuhau—​kae neʼe haga totogi aipe e te kau Kilisitiano te ʼu tukuhau ʼaia. Neʼe nātou tali te tahi ʼu maʼua faka puleʼaga, ʼaē neʼe mole fakamaʼua ai ke nātou foaki kia Sesale te ʼu meʼa ʼaē ʼe tonu ke foaki ki te ʼAtua.”

11. Neʼe tokoni feafeaʼi ia Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo ʼuhiga mo tanatou ʼu felogoi mo te ʼu pule ʼo te malamanei?

¹¹ ʼO ʼalutahi mo te fakatuʼutuʼu ʼaia, ʼi te hili ʼo te ʼu taʼu e 20 ʼi te kua mate ʼo Kilisito, neʼe ʼui e te ʼapositolo ko Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo Loma: “Ke fakalogo te nefesi fuli pe ki te ʼu pule māʼoluga.” (Loma 13:​1) ʼI te hili ʼo taʼu e hogofulu ki muli age, ʼi muʼa ʼo tona pilisoniʼi tuʼa lua pea mo tona matehi ʼi Loma, neʼe faitohi ia Paulo kia Tito ʼo ina ʼui fēnei: “Haga fakamanatuʼi age kia nātou [te kau Kilisitiano ʼo Kelete] ke nātou fakalogo pea mo talagafua ki te ʼu puleʼaga pea mo te kau takitaki ohage ko he ʼu pule, pea ke nātou tokalelei ki te gāue lelei fuli pe, ke ʼaua naʼa nātou leakovi ʼo ʼuhiga mo he tahi, ke ʼaua naʼa nātou fakatupu tokakovi, ke nātou popoto, ʼo nātou fakahā he agamālū ki te tagata fuli pe.”​—Tito 3:​1, 2.

Ko Te Mahino Māmālie Ki “Te ʼu Pule Māʼoluga”

12. (a) Koteā te meʼa neʼe ʼui e Charles Taze Russell ʼo ʼuhiga mo te fakalogo faka temi ʼa he Kilisitiano ki te ʼu pule fakamālama? (b) ʼO ʼuhiga mo te kau ʼaē ki te solia, koteā te ʼu manatu kehekehe ʼaē neʼe fai e te kau Kilisitiano fakanofo ʼi te lolotoga ʼo te ʼUluaki Tau Faka Malamanei?

¹² ʼI te kamata ʼo te taʼu 1886, neʼe tohi fēnei e Charles Taze Russell ʼi te tohi Le divin plan des âges: “Neʼe mole faigaʼi e Sesu pea mo tana kau ʼapositolo ke nātou fetogi te ʼu fakatuʼutuʼu ʼo te ʼu puleʼaga ʼo te kele. . . . Neʼe nātou akoʼi te hahaʼi ʼo te ’Ēkelesia ke nātou fakalogo ki te ʼu lao, pea mo nātou fakaʼapaʼapa kia nātou ʼaē ʼe pule ʼuhi ko tonatou tuʼulaga, . . . ke nātou totogi te ʼu tukuhau ʼaē ʼe fakamaʼuaʼi age kia nātou, gata pe mokā ʼe fakafeagai te ʼu lao ʼa te puleʼaga ki te lao ʼa te ʼAtua (Gāue 4:​19; 5:​29) pea ʼe mole nātou fakafeagai anai ki te ʼu lao ʼaē kua fakatuʼutuʼu. (Loma 13:​1-7; Mat. 22:21) Ko Sesu mo tana kau ʼApositolo pea mo te ʼuluaki ʼēkelesia, neʼe nātou fakaʼapaʼapa ki te ʼu lao fuli, logope la neʼe mole nātou kau ki te ʼu puleʼaga ʼo te mālama ʼaenī.” Ko te tohi ʼaia neʼe ina fakahā lelei ai ko “te ʼu mālohi māʼoluga,” peʼe ko “te ʼu pule māʼoluga,” ʼaē neʼe talanoa kiai te ʼapositolo ko Paulo, ʼe ko te ʼu puleʼaga fakatagata. (Loma 13:​1, King James Version) ʼI te taʼu 1904 neʼe tala fēnei e te tohi La nouvelle création, ko te kau Kilisitiano moʼoni “ ʼe tonu ke nātou kau ia nātou ʼaē ʼe fakaʼapaʼapa lelei ki te ʼu lao ʼo te temi ʼaenī​—ke mole nātou fakatupu maveuveu, peʼe fakatupu kē, peʼe nātou fatufatuʼi ia meʼa fuli.” Ko te faʼahi ʼaia neʼe mahino ai ʼihi, ʼe tonu ke nātou fakalogo katoa ki te ʼu mālohi faka puleʼaga, ʼo nātou tali ai ke nātou ʼolo ʼo kau ki te ʼu kau solia ʼi te ʼUluaki Tau Faka Malamanei. Kae, ko ʼihi, neʼe mahino kia nātou ko te solia ʼe fakafeagai ia ki te fakatuʼutuʼu ʼaē neʼe fakahā e Sesu: “Ko nātou fuli ʼaē ʼe nātou toʼo te heletā ʼe nātou mamate anai ʼi te heletā.” (Mateo 26:52) ʼE hā ʼaki ai, neʼe tonu ke mahino lelei te kau Kilisitiano ki te faka ʼuhiga ʼo te fakalogo ʼaē ki te ʼu pule māʼoluga.

13. ʼI te taʼu 1929, koteā te mahino ʼaē neʼe maʼu ʼo ʼuhiga mo te ʼu pule māʼoluga, pea neʼe ʼaoga feafeaʼi te fakamahino ʼaia?

¹³ ʼI te taʼu 1929, ʼi te temi ʼaē neʼe kamata tapuʼi ai e te ʼu lao ʼa te ʼu puleʼaga te ʼu meʼa ʼaē neʼe fakatotonu e te ʼAtua pea mo nātou fakatuʼutuʼu te ʼu lao ʼe fakafeagai ki te ʼu lao ʼa te ʼAtua, neʼe manatu ia te kau kaugana ʼa Sehova ko te ʼu pule māʼoluga ʼe ko Sehova ʼAtua pea mo Sesu Kilisito.b Neʼe feiā te mahino ʼa te kau kaugana ʼa Sehova ʼi te lolotoga ʼo te temi faigataʼa ʼaē ʼi muʼa pea mo te lolotoga ʼo te Lua Tau Faka Malamanei. Pea neʼe toe feiā aipe ʼi te lolotoga ʼo te Tau Momoko, ʼaē neʼe fai ai te fakatuʼutuʼu e te ʼu puleʼaga ke nātou fakahoko te tokalelei ʼaki te ʼu mahafu ʼaē neʼe nātou maʼu pea mo nātou teuteu ʼo ʼolo ki te tau. Kapau ʼe tou toe fakasiosio te faʼahi ʼaia, ʼe tou fakatokagaʼi neʼe tokoni te manatu ʼaia kia nātou, ke mole nātou kau ai ki te tau ʼi te lolotoga ʼo te ʼu temi faigataʼa ʼaia, he neʼe nātou manatu ʼe nātou hikihiki ia Sehova mo tana Kilisito.

ʼE ʼi Ai Te ʼu Tuʼakoi ʼo Tatatou Fakalogo

14. ʼI te taʼu 1962, koteā te fakamahino neʼe fai ʼo ʼuhiga mo Loma 13:​1, 2 pea mo te tahi ʼu vaega?

¹⁴ ʼI te taʼu 1961 neʼe katoa ai te fai ʼo te Tohi-Tapu Les Saintes Écritures — Traduction du monde nouveau. Ko tona teuteuʼi neʼe fakamaʼua kiai he ako fakalelei ʼo te lea ʼaē neʼe tohi ʼaki te Tohi-Tapu. Ko te fakaliliu totonu ʼo te ʼu kupu ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi ia Loma kapite 13, ʼo toe feiā aipe mo te ʼu kupu ʼaē ia Tito 3:​1, 2 pea mo 1 Petelo 2:​13, 17, ʼe hā lelei ai ko te kupu “pule māʼoluga,” ʼe mole ko te pule Māʼoluga, ia Sehova pea mo tona ʼAlo, ko Sesu, kae ko te ʼu puleʼaga fakatagata. Ki muli mai ʼi te taʼu 1962, neʼe fai e te ʼu alatike ʼaē neʼe tā ʼi Te Tule Leʼo he fakamahino totonu ʼo Loma kapite 13 pea neʼe ina tuku mai he fakamahino ʼe matala lelei age ʼi te ʼu fakamahino ʼaē neʼe maʼu ʼi te temi ʼo C. T. Russell. Ko te ʼu alatike ʼaia neʼe fakamahino lelei ai ko te fakalogo ʼa te kau Kilisitiano ki te ʼu pule fakatagata ʼe mole katoa. Ko te fakalogo ki te ʼu puleʼaga ʼe ʼi ai tona ʼu tuʼakoi, mo kapau ʼe fakamaʼua age ke nātou fai he ʼu meʼa ʼe fakafeagai ki te ʼu lao ʼa te ʼAtua. Ko ʼihi ʼu alatike ʼo Te Tule Leʼo neʼe nātou faka maʼuhigaʼi te puani tāfito ʼaia.c

15, 16. (a) Koteā te manatu fakapotopoto ʼaē neʼe maʼu ʼaki ia Loma kapite 13? (b) Koteā te ʼu fehuʼi ʼaē ʼe tonu ke tou tali kiai?

¹⁵ Ko te fakamahino lelei ʼaia ʼo Loma kapite 13 neʼe ina faka fealagia ai ki te hahaʼi ʼa Sehova ke nātou fakafuafua lelei tanatou fakaʼapaʼapa ki te ʼu puleʼaga faka politike, pea ke ʼaua naʼa nātou fai he ʼu meʼa ʼe fakafeagai ki te ʼu pelesepeto maʼuhiga ʼo te Tohi-Tapu. (Pesalemo 97:11; Selemia 3:​15) Neʼe faka fealagia e te faʼahi ʼaia ke nātou mahino lelei ki tanatou ʼu felogoi mo te ʼAtua pea mo tanatou ʼu felogoi mo te ʼu puleʼaga. ʼE fakamoʼoni ʼaki ai, kapau ʼe nātou foaki kia Sesale te ʼu meʼa ʼe ʼaoga kia Sesale, kae mole nātou meʼa noaʼi te foaki ʼo te ʼu meʼa ʼa te ʼAtua ki te ʼAtua.

¹⁶ Kae koteā koa te ʼu meʼa ʼa Sesale? ʼO mulimuli ki te lao, koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe feala ke fakaʼui e te ʼu puleʼaga ki he Kilisitiano? Ko te ʼu fehuʼi ʼaia ʼe tou vakaʼi anai ʼi te alatike ʼaē ka hoa mai.

[Nota ʼi te lalo pasina]

ʼI tana fakamatala ʼo ʼuhiga mo Loma kapite 13, neʼe tohi fēnei e te Polofesea ko F. F. Bruce: “ ʼE hā lelei mai ʼi te kapite ʼaia, ohage ko tona tuʼu ʼi te ʼu tohi faka apositolika, ʼe feala ke fakamaʼua e te ʼu puleʼaga fakatagata te fakalogo ʼo mulimuli pe ki te ʼu tuʼakoi ʼaē neʼe tuku age e te ʼAtua​—kae tāfito, ʼe mole tou fakalogo anai ki te ʼu puleʼaga mokā ʼe nātou fakamaʼua mai he ʼu meʼa ʼe tonu ke tou fai ʼāteaina pe ki te ʼAtua.”

ʼE Feala Koa Hakotou Fakamahino?

◻ He koʼe ko te fakalogo ki te ʼu pule māʼoluga ʼe mole faka ʼuhiga ia ʼe tou fakalogo kia Satana?

◻ Neʼe koteā te manatu ʼa Sesu ʼo ʼuhiga mo te ʼu meʼa faka politike ʼo tona temi?

◻ Koteā te tokoni neʼe foaki e Sesu ki tana ʼu tisipulo ʼo ʼuhiga mo tanatou felogoi ʼaē mo Sesale?

◻ Neʼe tokoni feafeaʼi ia Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo ʼuhiga mo tanatou felogoi mo te ʼu pule ʼo te ʼu puleʼaga?

◻ ʼAki te temi, neʼe koteā te ʼu mahino foʼou ʼaē neʼe maʼu ʼo ʼuhiga mo te ʼu pule māʼoluga?

[Paki ʼo te pasina 10]

ʼI te foaki age e Satana te pule faka politike, neʼe fakafisi ia Sesu ki te faʼahi ʼaia

[Paki ʼo te pasina 13]

Neʼe tohi fēnei e Russell ko te kau Kilisitiano “ ʼe tonu ke nātou kau ia nātou ʼaē ʼe fakaʼapaʼapa lelei ki te ʼu lao ʼo te temi ʼaenī”