“Ako Mai Kia Mātou Te Faikole”

“ ʼALIKI, ako mai kia mātou te faikole.” Ko te kole ʼaia neʼe fai e te tisipulo ʼa Sesu Kilisito. (Luka 11:1) ʼE mole ʼiloʼi te higoa ʼo te tisipulo ʼaia, kae ʼe hā lelei mai neʼe ko he tagata neʼe ina leleiʼia ʼaupito te faikole. ʼO toe feiā aipe mo te kau atolasio moʼoni ʼi te temi nei ʼe nātou ʼiloʼi te maʼuhiga ʼo te faikole. Pea, ko te faikole ʼe ko te faʼahi ʼaia ʼaē ʼe feala ai ki te ʼAtua Māʼoluga ʼo te ʼatulaulau, ke fagono mai ki tatatou pāui! Pea ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, ko “Ia ʼaē ʼe fagono ki te faikole” ʼe tokaga mai ki te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou loto kiai pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou tuʼania kiai. (Pesalemo 65:2) Ko te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito, ʼaki te faikole, ʼe tou fakafetaʼi pea mo tou fakavikiviki ki te ʼAtua.​—Filipe 4:⁠6.

Kae, ko te ʼu palalau ʼaenī, “ako mai kia mātou te faikole,” ʼe ina lagaʼi he ʼu fehuʼi maʼuhiga. ʼI te malamanei katoa ʼe lahi ʼaupito te ʼu faʼahiga fai ʼa te ʼu lotu kehekehe moʼo fakaōvi ki te ʼAtua. Kae ʼe ʼi ai koa he faʼahiga fai ʼe totonu pea mo he faʼahiga fai ʼe mole lelei ʼo ʼuhiga mo te fai ʼo te faikole? Moʼo tali ki te fehuʼi ʼaia, tou ʼuluaki vakaʼi muʼa te tahi ʼu talatisio faka lotu ʼi te malamanei ʼe ʼi ai tona pikipikiga mo te faikole. ʼE tou vakaʼi anai te ʼu talatisio ʼaē ʼe fai ʼi Amelika Latina.

Te ʼu Paki Pea Mo Te Kau “Sagato”

ʼI te agamāhani, ko te ʼu fenua ʼo Amelika Latina ʼe ko he ʼu fenua ʼe tauhi lelei ki te lotu. Ohage la, ko Mekesike, ko te hahaʼi ʼe faikole ki te kau “sagato.” ʼIo, ʼe ko he talatisio ia ʼo te ʼu kolo ʼo Mekesike ke ʼi ai hanatou kau “sagato,” pea ke nātou fakatuʼutuʼu he ʼu ʼaho lafeti ʼo te ʼu “sagato” ʼaia. Tahi ʼaē meʼa, ko te kau Mekesike Katolika ʼe nātou faikole ki te ʼu tuʼuga fakatātā. Kae ke feala hanatou ʼiloʼi pe ko te “sagato” fea ʼaē ʼe nātou faikole kiai, ʼe fakalogo ki te faʼahiga kole ʼaē ʼe fia fai ʼe ia ʼaē ʼe atolasio ki te “sagato” ʼaia. Kapau ko he tahi ʼe ina kumi hona ʼohoana, ʼe tonu ke fai tana kole kia “Sagato” Atonio. Ko he tahi ʼe teuteu ke heka ki tana motokā, ʼe faikole ia kia “Sagato” Kilisitofo, ko te hūfaga ʼo te kau folau, tāfito ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe feʼoloʼaki motokā.

Kae ʼe haʼu koa maifea te ʼu agaʼi fenua ʼaia? ʼE fakahā e te hisitolia ʼi te kaku mai ʼa te kau Sepania ki Mekesike, neʼe nātou maʼu te hahaʼi neʼe nātou tauhi ki te ʼu ʼatua pagani. ʼI tana tohi Los Aztecas, Hombre y Tribu (Te Kau Aztèques, Te Tagata Pea Mo Te Telepi), ʼe ʼui e Victor Wolfgang von Hagen: “Ko te hahaʼi neʼe tahi nofo mo tona ʼatua, neʼe ʼi ai te ʼu ʼatua ʼo te ʼulu ʼakau, neʼe ʼi ai te ʼu ʼatua tagata pea mo te ʼu ʼatua fafine ʼo te ʼu gāue kehekehe, māʼia mo nātou ʼaē ʼe fakamate, neʼe ʼi ai tonatou ʼatua. Ko Yacatecuhtli neʼe ko te ʼatua ʼo te hahaʼi gāue. ʼI te mālama ʼaia neʼe lahi ai te ʼu ʼatua ʼaē neʼe tauhi kiai te hahaʼi, pea neʼe kehekehe te ʼu agaaga ʼo te ʼu ʼatua ʼaia pea mo tonatou tuʼulaga.”

Neʼe tatau ʼaupito te ʼu ʼatua ʼaia mo te ʼu “sagato” ʼa te kau Katolika, koia ʼi te temi ʼaē neʼe faiga ai te kau Sepania ke nātou fakaliliu te hahaʼi ʼo te fenua ko he kau “Kilisitiano,” neʼe haga te hahaʼi ʼo fetogi tanatou agatonu ki tanatou ʼu tamapua, ʼo fai ki te ʼu “sagato” ʼo te ʼēkelesia. Ko te alatike ʼi te sulunale The Wall Street Journal, neʼe ina fakamoʼoni ko te ʼu talatisio Katolika ʼaē ʼe fai ʼi ʼihi potu ʼo Mekesike, ʼe ko he ʼu talatisio faka pagani. Neʼe fakahā e te alatike, ʼi te tahi koga meʼa ko te ʼu “sagato” e 64 tupu ʼaē ʼe atolasio kiai te hahaʼi ʼe tatau mo te ʼu “ ʼatua Mayas.”

ʼE ʼui e te tikisionalio New Catholic Encyclopedia “ ʼe felogoi lelei te kau sagato mo te hahaʼi ʼaē ʼe faikole ki ai, neʼe fakatuʼutuʼu ko he noʼo ʼo te meʼa fakalilo, . . . ko te felogoi ʼaia ʼe ina fakakoloaʼia pea mo fakatupu tanatou ʼu felogoi mo Kilisito pea mo te ʼAtua.” Kae ʼe lava feafeaʼi ki he meʼa kua ʼiloʼi papau ʼe ko he meʼa faka pagani ke ina fakaloloto te ʼu felogoi ʼa he tahi mo te ʼAtua moʼoni? Ko te ʼu faikole ʼaē ʼe fai ki te ʼu “sagato” ʼe feala koa ke leleiʼia moʼoni e te ʼAtua?

Te Haʼuʼaga ʼo Te Lōsalio

Ko te tahi talatisio faka lotu ʼe ʼiloʼi lelei ʼi te malamanei ʼe ko te fakaʼaogaʼi ʼo te lōsalio. ʼE ʼui e te Diccionario Enciclopédico Hispano-Americano (Ko Te Tikisionalio Encyclopédique Faka Sepania Pea Mo Faka Amelika) ko te lōsalio ʼe ko he “kauʼi filo ʼe tui ai te ʼu lopa e nimagofulu peʼe teau nimagofulu pea ko te ʼu lopa e hogofulu ʼe vaheʼi e te tahi ʼu lopa lalahi, pea ʼe fakaʼosi ʼaki te koluse, pea ʼi muʼa ʼo te koluse ʼe ʼi ai te ʼu foʼi lopa e tolu.”

Moʼo fakamahino peʼe feafeaʼi te fakaʼaogaʼi ʼo te lōsalio, ʼe ʼui fēnei ʼi te tohi Katolika: “Ko te Lōsalio Taputapu ʼe ko he faikole ʼe kita fai leʼolahi peʼe kita fai fakaʼatamai, ʼo lau te ʼu Misitelio ʼo te totogi ʼaē neʼe foaki e Kilisito moʼo hāofaki ʼo tatou mai te agahala. ʼI te lōsalio e tahi ʼe lau tāfito ai te ʼu ʼAlofa Malia e teau nimagofulu. ʼI te ʼu koga fuli ʼo te lōsalio, ʼe lau tuʼa tahi te Tāmai ʼe ʼi selo, pea lau tuʼa hogofulu te ʼAlofa Malia, pea ʼe lau tuʼa tahi te Kolōlia ki te ʼAtua. Lolotoga te lau ʼo te ʼu ʼalofa Malia ʼaia e hogofulu, ʼe nātou metitasioʼi te ʼu misitelio.” Ko te ʼu misitelio ʼe ko he ʼu akonaki, ʼe tonu ke ʼiloʼi e te kau Katolika, heʼe nātou fakamatala te maʼuli ʼa Kilisito Sesu, tona ʼu mamahi pea mo tona mate.

ʼE ʼui fēnei e te tohi The World Book Encyclopedia: “Ko te ʼu ʼuluaki faikole ʼaki te lōsalio neʼe kamata ʼi te Lotu Faka Kilisitiano ʼi te lolotoga ʼo te Moyen Âge, kae neʼe mafola ʼi te ʼu taʼu 1400 pea mo te ʼu taʼu 1500.” Ko te fakaʼaogaʼi ʼo te lōsalio ʼe ʼāteaina pe koa ki te lotu Katolika? Kailoa. ʼE ʼui fēnei e te tohi Diccionario Enciclopédico Hispano-Americano: “ ʼE toe fakaʼaogaʼi te ʼu lōsalio feiā e te lotu Mahometa, e te lotu Lama pea mo te lotu Putisi.” ʼIo, ʼe tala fēnei e te Encyclopedia of Religion and Religions: “Neʼe ʼui ko te kau Mahometa neʼe nātou taupau tonatou lōsalio mai te kau Putisi, pea ko te kau Kilisitiano neʼe nātou taupau te lōsalio mai te kau Mahometa lolotoga te temi ʼaē neʼe hoko ai te ʼu tau faka lotu.”

Ko ʼihi ʼe nātou ʼui ko te lōsalio ʼe ko he meʼa pe ia moʼo tokoni kia nātou mokā nātou lau liuliuga he ʼu faikole. Kae ʼe leleiʼia koa e te ʼAtua te fakaʼaogaʼi ʼo te lōsalio?

ʼE mole tonu ke tou fihi ke tou ʼiloʼi peʼe lelei peʼe totonu te ʼu faʼahiga talatisio ʼaia. Neʼe foaki e Sesu te tali mālohi ki te fehuʼi ʼaē neʼe fai age e tana kau tisipulo ʼo ʼuhiga mo te faikole. Ko te tali ʼaē neʼe ina fai, ʼe ina fakamālamaʼi anai tatou pea e lagi feala ke fakapunamaʼuli ki ʼihi kau lautohi.

[Paki ʼo te pasina 3]

ʼE fakaʼaogaʼi māhani e te kau Katolika te lōsalio. Kae ʼe haʼu koa maifea te lōsalio?