ʼE Pulihi Anai Te ʼu Mamahi
KO TE mamahi neʼe mole kau ki te fakatuʼutuʼu ʼaē neʼe fai e te ʼAtua ʼi te kamata ʼo ʼuhiga mo te malamanei. Neʼe mole ina fakatuʼutuʼu ia te faʼahi ʼaia, pea ʼe mole loto ia kiai. ʼE lagi feala ke koutou fai te fehuʼi ʼaenī, ‘Kapau ʼe moʼoni te faʼahi ʼaia, pea neʼe kamata feafeaʼi te ʼu mamahi, pea he koʼe koa neʼe fakagafua e te ʼAtua ke hoko hoholo te ʼu mamahi ʼo aʼu ki te temi nei?’—Fakatatau mo Sake 1:13.
ʼE maʼu te tali ʼi te ʼuluaki fakamatala ʼo te hisitolia ʼo te tagata, ʼi te Tohi-Tapu, tāfito ʼi te tohi ʼo Senesi. ʼE ʼui e te tohi ʼaia ko tatatou ʼu ʼuluaki mātuʼa, ko Atama mo Eva, neʼe nā muliʼi ia Satana te Tevolo ʼi tana fakafeagai ki te ʼAtua. Ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe nātou fai, neʼe tupu ʼaki ai te ʼu fehuʼi ʼe maʼuhiga ʼaupito, pea neʼe fakatupu tuʼutāmaki ki te tafitoʼaga totonu ʼo te tokalelei ʼi te ʼatulaulau. ʼI tanā kole te fealagia ʼaē ke nā fili tonu te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi, neʼe nā fakafihiʼi ai te ʼuhiga pule faʼitaliha ʼo te ʼAtua. Neʼe nā fakafihiʼi te ʼui ʼaē ʼe ko te ʼAtua tokotahi ʼaē ʼe pule, pea mo ina vakaʼi pe koteā te “meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi.”—Senesi 2:15-17; 3:1-5.
He Koʼe Neʼe Mole Ina Fakahoko Atu Aipe Tona Finegalo?
ʼE lagi koutou fai anai te fehuʼi ʼaenī, ‘Kae he koʼe koa neʼe mole fakahoko atu aipe e te ʼAtua ia tona finegalo?’ Ko te tokolahi ʼe nātou manatu ʼe faigafua te faʼahi ʼaia. ʼE nātou ʼui fēnei, ‘Neʼe feala noa pe ki te ʼAtua tana fai ia te faʼahi ʼaia. Neʼe tonu ke ina fakaʼaogaʼi tona mālohi moʼo fakaʼauha ia te kau agatuʼu.’ (Pesalemo 147:5) Kae koutou fai te fehuʼi ʼaenī kia koutou, ‘ ʼE ʼau tali lelei koa ia nātou ʼaē ʼe nātou fakaʼaogaʼi tonatou mālohi moʼo fakahoko ʼaki te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou loto kiai? ʼE mole kita fakalialia koa la ki he pule aga mālohi ʼe ina fakaʼaogaʼi he kau solia ke nātou matehi tona ʼu fili?’ Ko te tokolahi ʼo te hahaʼi ʼaē ʼe aga fakapotopoto, ʼe nātou fakafisi ki te meʼa ʼaia.
ʼE lagi koutou ʼui, ‘Kae, kapau neʼe ko te ʼAtua ʼaē neʼe ina fakaʼaogaʼi ia te mālohi ʼaia, ʼe mole fakafihiʼi anai e he tahi te ʼu meʼa ʼaē ʼe ina fai.’ ʼE moʼoni koa te faʼahi ʼaia? ʼE mole fakafihiʼi koa la e te hahaʼi te fakaʼaogaʼi e te ʼAtua tona mālohi? Pea ʼe nātou fehuʼi pe koʼe neʼe mole ina fakaʼaogaʼi tona mālohi ʼi ʼihi temi, ohage ko tana mole fakagata ia te agakovi. Pea ʼe nātou fehuʼi pe koʼe neʼe ina fakaʼaogaʼi ʼi te tahi ʼu lakaga. Māʼiape la mo Apalahamo ʼaē neʼe agatonu, neʼe mole mahino pe neʼe fakaʼaogaʼi feafeaʼi e te ʼAtua tona mālohi ki Tona ʼu fili. Koutou manatuʼi te temi ʼaē neʼe fakatotonu ai e te ʼAtua ke ina fakaʼauha ia Sotoma. Neʼe hala ia Apalahamo ʼi tana manatu ʼaē ʼe mamate fakatahi anai te hahaʼi faitotonu mo te kau agakovi. Neʼe ina kole mamahi fēnei: “ ʼE mole ko he meʼa ʼe tau mo koe ke ke fai te aga ʼaenī, ke ke matehi fakatahi te tagata faitotonu mo ia ʼaē ʼe agakovi.” (Senesi 18:25) Māʼiape la mo te hahaʼi faitotonu ohage ko Apalahamo, neʼe ʼaoga kia nātou te fakapapau ʼaē ʼe mole fakaʼaogaʼi kovi anai te mālohi ʼaē ʼe mole hona tuʼakoi.
ʼE mahino ia, neʼe feala ki te ʼAtua ke ina fakaʼauha atu aipe ia Atama, mo Eva pea mo Satana. Kae koutou fakakaukauʼi muʼa, pe neʼe feafeaʼi anai te manatu ʼa te kau ʼaselo mo kanapaula neʼe ina fai te faʼahi ʼaia, pea mo te manatu ʼa te hahaʼi ʼaē neʼe hoki tutupu ki muli mai, mo kapau ʼe nātou ʼiloʼi ki muli mai ia te meʼa ʼaia. ʼE mole feala koa la ke tupu ʼaki ai hanatou lotolotolua tuʼumaʼu ʼo ʼuhiga mo te faitotonu ʼo te pule ʼo te ʼAtua? ʼE mole iku anai koa te faʼahi ʼaia ki he fakakoviʼi ʼo te ʼAtua, ʼo ʼui ai ʼe ko he faʼahiga pule agamālohi, ohage ko tona fakamatala e Nietzsche, peʼe ko he ʼAtua ʼe loto fefeka ʼo ina matehi ia nātou fuli ʼaē ʼe fakafeagai kia ia?
He Koʼe Koa ʼe Mole Fakamālohiʼi Te Hahaʼi Ke Nātou Fai Te Meʼa ʼAē ʼe Lelei
ʼE feala ke fai e ʼihi te fehuʼi ʼaenī, ‘ ʼE mole feala koa ki te ʼAtua ke ina fakamālohiʼi te hahaʼi ke nātou fai te meʼa ʼaē ʼe lelei?’ Koutou toe vakaʼi foki mo te meʼa ʼaenī. Lolotoga te hisitolia, neʼe faiga e te ʼu puleʼaga ke mulimuli te hahaʼi ki tanatou manatu. Ko ʼihi puleʼaga peʼe ko ʼihi pule, neʼe nātou fakaʼaogaʼi te ʼu faʼahiga takitaki ʼaē ʼe ʼui ʼe ko te puleʼi ʼo te ʼatamai ʼo te hahaʼi, ʼaki he ʼu toloke peʼe ko te tafa, ʼo nātou faʼao ʼi te hahaʼi ʼaia, te meʼa ʼofa fakaofoofo ʼaē ko te loto faʼitaliha. ʼE mole tou leleiʼia koa la totatou loto faʼitaliha, tatau aipe peʼe feala ke fakaʼaogaʼi kovi te meʼa ʼofa ʼaia? ʼE tou tali koa te ʼu faiga ʼa te ʼu puleʼaga peʼe ko te kau pule, ke nātou toʼo totatou loto faʼitaliha?
Koia, koteā te tahi meʼa ʼaē neʼe feala ke fai e te ʼAtua, mo kapau neʼe mole tonu ke ina fakaʼaogaʼi atu aipe ia tona mālohi, moʼo fakamālohiʼi te muliʼi ʼo te lao? Neʼe fakafuafua e te ʼAtua, ʼe lelei anai tana fakatokatoka ia te agatuʼu ʼaē neʼe hoko, ʼo ina tuku he temi ke mole fakalogo ai ki tana takitaki, ia nātou ʼaē neʼe fakafisi ki tana ʼu lao. Neʼe maʼu ʼaki ai e te hōloga ʼo Atama mo Eva, he temi tuʼakoi ke feala ai ke nātou takitaki ia nātou totonu, ʼo mole nātou fakalogo ki te ʼu lao ʼa te ʼAtua. He koʼe neʼe ina fai te faʼahi ʼaia? Koteʼuhi neʼe ina ʼiloʼi, ʼe hā anai, ʼaki te temi, ko tana faʼahiga takitaki ʼe lelei mo faitotonu tuʼumaʼu, māʼiape la mokā ina fakaʼaogaʼi tona māfimāfi moʼo fakahoko ia tona finegalo. Tahi ʼaē meʼa, ko te agatuʼu ʼaē kia ia ʼi te temi ʼaenī peʼe ko te temi ka haʼu, ʼe fakatupu tuʼutāmaki anai.—Teutalonome 32:4; Sopo 34:10-12; Selemia 10:23.
E Feafeaʼi ʼo ʼUhiga Mo Te ʼu Vikitima ʼAē ʼe Mole Hanatou Hala?
ʼE lagi feala ke koutou fai te fehuʼi ʼaenī: ‘Lolotoga te temi ʼaia, e feafeaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼu vikitima ʼaē ʼe mole hanatou hala?’ ‘ ʼE tonu moʼoni koa ke nātou tau mo ni ʼu mamahi, moʼo fakamoʼoni ʼaki ai he faʼahi ʼo ʼuhiga mo tana ʼu lao?’ Neʼe mole fakagafua e te ʼAtua ke hoko te agakovi ʼuhi pe ko tana fia fakahā te moʼoni ʼaē ʼo he puani veliveli ʼo tana ʼu lao. Kae neʼe ina tuku ke hoko feiā, ke ina fakahā ai ʼo talu ai, te moʼoni tāfito ʼaē ʼe ko ia tokotahi pe te tuʼi, pea ko te fakalogo ki tana ʼu lao ʼe ko te tafitoʼaga ʼaia ki te hoholo ʼo te tokalelei pea mo te fiafia ʼo te ʼu meʼa fuli ʼaē neʼe ina fakatupu.
Ko te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga tāfito ke tou manatuʼi, ko te ʼAtua ʼe ina ʼiloʼi ʼe feala kia ia ke ina pulihi katoa te ʼu meʼa kovi fuli ʼaē ʼe feala ke hoko ki te tagata ʼuhi ko te agakovi. ʼE ina ʼiloʼi ʼe fua lelei anai te temi tuʼakoi ʼaē neʼe hoko ai te ʼu mamahi. Koutou manatuʼi te faʼe ʼaē ʼe pipiki mālohi ki ai tana tamasiʼi, ʼi tona mamahi ʼuhi ko te foʼi huki ʼo te vaccin, ʼaē ʼe fai ki ai e te tōketā moʼo puipui ia ia ki he mahaki ʼe feala ke mate ai. ʼE mole he faʼe ʼe ina loto ke mamahi tana tamasiʼi. Pea ʼe mole he tōketā ʼe ina loto ke mamahi tana kau mahaki. ʼI te moʼi temi ʼaia, ko te tamasiʼi ʼe mole mahino ia ki te tupuʼaga ʼo tona mamahi, kae ki muli age ʼe mahino anai pe koʼe neʼe fakagafua tona mamahi.
ʼE ʼi Ai Te Fakafimālie Moʼoni Maʼa Nātou ʼAē ʼe Mamahi?
ʼE lagi manatu ʼihi, ko te ʼiloʼi ʼo te ʼu meʼa ʼaia, ʼe mole ina fakafimālieʼi ai ia nātou ʼaē ʼe mamahi. Ko Hans Küng ʼe ina ʼui mai, ko te fakamahino lelei ʼo te ʼu meʼa ʼaē ʼe tupu ʼaki ai te ʼu mamahi, “ ʼe ʼaoga ki te hahaʼi ʼaē ʼe tau mo ni ʼu mamahi, ohage pe ko te ʼaoga ʼaē ke akoʼi ki he tagata ʼe pakupaku, pe koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou faʼufaʼu te meʼa kai.” ʼE ina fai te fehuʼi ʼaenī: “ ʼE feala koa ke fakatupu e te ʼu fakakaukau fakapotopoto he fakaloto mālohi ʼi te tagata ʼaē ʼe taʼomia ʼi tona mamahi?” ʼE tou ʼiloʼi, ko te ʼu “fakakaukau fakapotopoto” fuli ʼo te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe mole nātou tokagaʼi te Folafola ʼa te ʼAtua, ia te Tohi-Tapu, neʼe mole nātou fakaloto mālohiʼi ia nātou ʼe tau mo ni ʼu mamahi. Ko te taʼi fakakaukau fakatagata ʼaia ʼaē neʼe ʼāsili kovi ai te fihifihia ʼaia, he neʼe tupu ʼaki ai te manatu ʼaē ko Sehova neʼe ina fakatuʼutuʼu ke mamahi te tagata, pea ke liliu te kele ko he “vaitafe ʼo te ʼu loʼimata” peʼe ko he koga meʼa ʼe ʼahiʼahiʼi ai ia nātou ʼaē ka nātou ʼolo anai ʼo maʼuli ʼi selo. ʼI laukovi leva ki te ʼAtua!
Kae ko te Tohi-Tapu ʼe ina foaki mai te fakafimālie moʼoni. ʼE mole gata ʼaki pe tana fakamahino lelei mai ia te tupuʼaga ʼo te ʼu mamahi, kae ʼe ina toe fakatupu foki ia tatou te falala ki te fakapapau ʼa te ʼAtua ʼaē ka ina pulihi anai te ʼu meʼa kovi fuli ʼaē neʼe tupu ʼaki te fakagafua faka temi ke hoko ai te ʼu mamahi.
Ko Te “Toe Fakatuʼu ʼo Meʼa Fuli”
ʼE mole kei tuai, pea ʼe toe fakatuʼu anai e te ʼAtua te ʼu meʼa ohage pe ko te ʼu meʼa neʼe ina fakatuʼutuʼu ʼi muʼa ʼo te talagataʼa ʼo te ʼuluaki taumatuʼa ʼaē neʼe ina fakatupu. Kua vave ʼosi te temi ʼaē neʼe tuku ai e te ʼAtua ke pule faʼitaliha te tagata. ʼE tou maʼuʼuli ʼi te temi ʼaē ka ina fekauʼi ai “ia Sesu, ʼaē ʼe tonu ke taupau ia ia e te lagi ʼo aʼu ki te temi ʼo te toe fakatuʼu ʼo meʼa fuli ʼaē neʼe talanoa kiai te ʼAtua, ʼaki te gutu ʼo tana ʼu polofeta maʼoniʼoni ʼo te temi muʼa.”—Gāue 3:20, 21.
Koteā ʼaē ka fai anai e Sesu Kilisito? ʼE ina molehi anai te ʼu fili fuli ʼo te ʼAtua ʼi te kele. (2 Tesalonika 1:6-10) Ko te fakaʼauha ʼaia ʼe mole ko he fakaʼauha ʼe mole hona tafitoʼaga, ohage ko tona fai e te ʼu pule ʼaē ʼe fefeka tanatou takitaki. Ko te ʼatu fakamoʼoni ʼaē ʼe hā ʼaki ai te ʼu fua kovi ʼo te mole lelei ʼo te takitaki ʼo te tagata, ʼe nātou fakahā ai anai ʼe tonu ke fakaʼaogaʼi e te ʼAtua tona mālohi moʼo fakahoko ia tona finegalo. (Fakahā 11:17, 18) ʼI te kamata, ko te faʼahi ʼaia ʼe faka ʼuhiga anai ki te “mamahi lahi” ʼaē ʼe mole heʼeki hoko ki muʼa atu ʼi te kele, ohage ko te Tulivio ʼi te temi ʼo Noe, kae ʼe lahi age anai ia. (Mateo 24:21, 29-31, 36-39) Ko nātou ʼaē ka hāo anai ʼi te “mamahi lahi” ʼaia, ʼe hoko anai kia nātou he ʼu “temi mokomoko” ʼi tanatou sio ki te fakahoko ʼo te ʼu fakapapau fuli ʼo te ʼAtua ʼaē neʼe ina foaki “ ʼaki te gutu ʼo tana ʼu polofeta maʼoniʼoni.” (Gāue 3:19; Fakahā 7:14-17) Koteā ʼaē neʼe fakapapau e te ʼAtua?
Ko te kau polofeta ʼo te temi muʼa, neʼe nātou ʼui ʼe fakagata anai te ʼu mamahi ʼaē ʼe tupu ʼuhi ko te tau pea mo te ligi toto. Ohage la, ia Pesalemo 46:9 ʼe ʼui fēnei ai: “Neʼe ina fakagata te ʼu tau ʼo aʼu ki te potu taupotu ʼo te kele.” ʼE mole toe ʼi ai anai he hahaʼi ʼe maʼuli kinakina logope la neʼe mole nātou fai he meʼa ʼe kovi, pea mo he ʼu hahaʼi neʼe feholaki mai tonatou fenua, ʼe mole toe fakaʼalikiʼi anai he tahi, ʼe mole toe ʼi ai anai ni kau māʼimoa, pea mo mamate he ʼu hahaʼi ʼuhi ko te ʼu tau! ʼE ʼui fēnei e te polofeta ko Isaia: “ ʼE mole hiki anai te heletā ʼa he puleʼaga ki he tahi puleʼaga, pea ʼe mole nātou toe ako anai te tau.”—Isaia 2:4.
Neʼe toe fakakikite e te kau polofeta ʼe mole toe ʼi ai anai te ʼu mamahi ʼaē ʼe tupu ʼuhi ko te maumauʼi ʼo te lao pea mo te heʼe faitotonu. ʼE fakapapau fēnei mai ia Tāʼaga Lea 2:21, 22, “ko te kau agatonu ʼe ko nātou ʼaia ʼaē ka nonofo anai ʼi te kele,” pea ko nātou ʼaē ʼe nātou fakatupu te ʼu mamahi ʼaia “ ʼe taʼaki anai nātou mai ai.” ʼE mole toe ʼi ai anai ‘he tagata ʼe ina puleʼi te tagata ki tona malaʼia.’ (Tagata Tānaki 8:9) Ko te kau agakovi fuli ʼe pulihi anai ʼo talu ai. (Pesalemo 37:10, 38) ʼE feala anai ki te hahaʼi fuli ke nātou nonofo ʼi te tokalelei pea mo te fīmālie, ʼo mole kei hoko kia nātou ni ʼu mamahi.—Mikea 4:4.
Tahi ʼaē meʼa, neʼe toe fakapapau foki e te kau polofeta, ʼe mole toe hoko anai he ʼu mamahi ʼuhi ko te ʼu mahaki fakasino, pea mo te ʼu mahaki ʼaē ʼe pipiki ki te ʼu meʼa ʼe logoʼi ʼi te loto. (Isaia 33:24) ʼE fakapapau e Isaia ʼe fakamālōlō anai te kau kivi, te kau tuli, te kau māʼimoa pea mo te kau mahaki fuli. (Isaia 35:5, 6) ʼE fakatokatoka anai e te ʼAtua te ʼu fua kovi ʼo te mate. Neʼe fakakikite e Sesu “ko nātou fuli ʼaē ʼe nonofo ʼi te ʼu falemaka fakamanatu ʼe nātou logo anai ki tona leʼo pea ʼe nātou hū mai anai ki tuʼa.” (Soane 5:28, 29) ʼI te misi ʼaē neʼe fai e Soane, neʼe sio ki “te lagi foʼou pea mo te kele foʼou,” pea neʼe ʼui age kia ia “ko te ʼAtua totonu . . . ʼe ina holoholoʼi anai te ʼu loʼimata fuli pe ʼi ʼonatou mata, pea ko te mate ʼe puli anai ia; ʼe mole toe ʼi ai anai he putu, he tagilāulau, he mamahi.” (Fakahā 21:1-4) Koutou fakakaukauʼi muʼa! ʼE pulihi anai te lotomamahi, te ʼu loʼimata, te tagilāulau, pea mo te mate!
Tatau aipe peʼe kovi te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko lolotoga te temi ʼaē neʼe fakagafua ai te agakovi, kae kua ʼiloʼi papau ʼe fakatokatoka anai te ʼu meʼa fuli ʼaia. Māʼiape la mo te manatuʼi ʼo te ʼu mamahi ʼaē neʼe tau mo te tagata—ʼaē neʼe mole fakatuʼutuʼu e te ʼAtua—ʼe pulihi katoa anai. Neʼe fakakikite fēnei e Isaia: “ ʼE galoʼi moʼoni anai te ʼu lotomamahi ʼāfea . . . ʼE mole toe manatuʼi anai te ʼu meʼa ʼāfea.” (Isaia 65:16, 17) Ko te ʼuluaki fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo he sosiete fakatagata ʼe nofo ʼi te tokalelei moʼoni pea mo fiafia ʼi he palatiso fakakelekele, ʼe hoko katoa anai. (Isaia 45:18) ʼE katoa anai tanatou falala ki tona ʼuhiga pule faʼitaliha. ʼE ko he pilivilesio ke tou maʼuʼuli ʼi te temi ʼaē ka fakagata ai e te ʼAtua te ʼu mamahi fuli ʼo te tagata, pea ʼe ko te temi ʼaia ʼaē ka ina fakahā ai anai ʼe mole “fefeka tana takitaki, ʼe mole ina kākāʼi te hahaʼi, pea mo agamālohi,” ohage ko te tukugakovi ʼaē neʼe fai e Nietzsche. Kae ʼe ina fakahā anai ko ia ʼe ʼofa, mo agapoto pea mo faitotonu ʼi tana fakaʼaogaʼi ia tona mālohi ʼaē ʼe mole hona tuʼakoi!
[Talanoa ʼo te pasina 5]
Ko ʼihi pule neʼe nātou fakaʼaogaʼi te meʼa ʼaē ʼe ʼui ʼe ko te puleʼi ʼo te ʼatamai ʼo te hahaʼi, ʼo nātou faʼao ʼi te hahaʼi ʼaia ia tonatou loto faʼitaliha
[Haʼuʼaga ʼo te paki]
UPI/Bettmann
[Paki ʼo te pasina 7]
Ko te hahaʼi fuli ʼe nātou maʼuʼuli fiafia anai ʼi te temi ʼaē ka pulihi ai anai te ʼu mamahi