Totatou Koloā ʼi He ʼu Ipu Kele

“Ko te koloā ʼaia ʼe tou maʼu ʼi te ʼu ipu kele, koteʼuhi ko te mālohi ʼaē ʼe laka age ʼi te mālohi māhani ʼe ko te mālohi ia ʼo te ʼAtua kae mole ko te mālohi ia ʼo tatou totonu.”​—2 Kolonito 4:7.

1. He koʼe ʼe tonu ke fakaloto mālohiʼi tatou e te faʼifaʼitaki ʼo Sesu?

ʼI TANA kei nofo ʼi te kele, neʼe akoako e Sehova ia Sesu pea neʼe ina ʼiloʼi ai te ʼu vaivaiʼaga ʼo te tagata. ʼE tonu ke fakaloto mālohiʼi tatou e te faʼifaʼitaki ʼaē neʼe ina tuku mai ʼo ʼuhiga mo te agatonu. ʼE ʼui mai e te ʼapositolo ko Petelo: “Tahi ʼaē, ʼe ko te ala ʼaia ʼaē neʼe pāui koutou kiai, koteʼuhi neʼe mamahi ia Kilisito maʼa koutou, ʼo ina tuku atu kia koutou he faʼifaʼitaki ke koutou mulimuli lelei ki tona ʼu tafuga vaʼe.” (1 Petelo 2⁠:21) ʼI tana tuku ke faʼu ia ia e Sehova, neʼe mālo ia Sesu ʼi te mālama. Tahi ʼaē meʼa, neʼe ina fakaliliu tana ʼu tisipulo ke nātou lototoʼa pea ke nātou mālo mo nātou. (Gāue 4:​13, 31; 9:​27, 28; 14:3; 19:8) Pea neʼe ina foaki mai he fakaloto mālohi kia tatou ʼi te fakaʼosi ʼo te akonaki ʼaē neʼe ina fai age kia nātou, ʼi tana ʼui fēnei: “Kua ʼau tala atu te ʼu meʼa ʼaia kia koutou, ke feala ai ʼaki ia ʼau, ke koutou maʼu te tokalelei. ʼI te malamanei ʼe koutou maʼu te mamahi, kae ke koutou kātaki! Kua ʼau mālo ʼi te malamanei.”​—Soane 16:33.

2. ʼO kehekehe mo te fakakiviʼi ʼo te malamanei, koteā te mālama ʼaē ʼe foaki mai kia tatou?

² ʼO toe feiā pe, ʼi tana ʼosi fakahā te kehekehe ʼo te fakakiviʼi ʼo te hahaʼi e “te ʼatua ʼo te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī” pea mo “te mālama ʼo te logo lelei faka kolōlia,” ʼe ʼui e te ʼapositolo ko Paulo ʼo ʼuhiga mo totatou minisitelio ʼaē ʼe maʼuhiga ʼaupito: “Ko te koloā ʼaia ʼe tou maʼu ʼi te ʼu ipu kele, koteʼuhi ko te mālohi ʼaē ʼe laka age ʼi te mālohi māhani ʼe ko te mālohi ia ʼo te ʼAtua kae mole ko te mālohi ia ʼo tatou totonu. ʼE mātou efihia, kae mole fāveliveli ke mole feala he toe gaūgaūe; ʼe mātou nonofo ʼi te tuʼania kae ʼe ʼi ai pe tomatou holaʼaga. ʼE fakatagaʼi mātou, kae mole līʼakina mātou; ʼe mātou higa kae mole fakaʼauha mātou.” (2 Kolonito 4⁠:​4, 7-9) Logope la ko tatou ko he ʼu “ipu kele” vaivai, kae neʼe faʼu tatou e te ʼAtua ʼaki tona laumālie ke feala hatatou mālo katoa ʼi te mālama ʼa Satana.​—Loma 8:​35-39; 1 Kolonito 15:57.

Te Faʼu ʼo Te Iselaele ʼĀfea

3. Neʼe fakamatala feafeaʼi e Isaia te faʼu ʼo te puleʼaga faka Sutea?

³ ʼE mole faʼu pe e Sehova te hahaʼi takitokotahi kae ʼe ina toe faʼu foki mo te ʼu puleʼaga. Ohage la, ʼi te temi ʼaē neʼe tuku ai e Iselaele ke faʼu nātou e Sehova, neʼe nātou maʼuli lelei ai. Kae moʼo fakaʼosi, neʼe nātou fakafefeka tonatou loto pea neʼe nātou talagataʼa. Koia neʼe fakatupu ai e tonatou Tufuga te “malaʼia” kia nātou. (Isaia 45⁠:⁠9) ʼI te valu sēkulō ʼi muʼa ʼo totatou temi, neʼe ʼui fēnei e Isaia kia Sehova ʼo ʼuhiga mo te agahala mamafa ʼa Iselaele: “Ê Sehova, ko koe tomatou Tāmai. Ko mātou pe te kele, pea ko koe tomatou Tufuga Faʼu Ipu; pea ko mātou fuli ko te gāue ʼo tou nima. . . . Ko meʼa fuli ʼaē ʼe mātou holi kiai, neʼe liliu ʼo maumau.” (Isaia 64⁠:​8-11) Neʼe faʼu ia Iselaele ke liliu ko te ipu ʼaē ʼe tau mo te fakaʼauha.

4. Koteā te lea fakatātā ʼaē neʼe maʼuliʼi e Selemia?

⁴ Ko he sēkulō ki muli age, ʼi te kua ōvi mai ʼo te ʼaho ʼo te fakamāu, neʼe ʼui age e Sehova kia Selemia ke ina toʼo te ipu kele pea ke ʼalu ki te Liuʼa ʼo Hinome mo te kau tagata ʼāfea ʼo Selusalemi, pea neʼe tonu ke ina fai te ʼu meʼa ʼaenī: “ ʼE tonu anai ke ke foaʼi te ipu ke sio kiai te ʼu tagata ʼaē ka ʼolo mo koe. Pea ʼe tonu anai ke ke ʼui age kia nātou, ‘Koʼeni te meʼa ʼaē neʼe ʼui e Sehova, te ʼAtua ʼo te ʼu kautau: “ ʼO toe feiā pe, ʼe ʼau maumauʼi feiā anai te hahaʼi ʼaenī pea mo te kolo ʼaenī ohage pe ko he tahi ʼe ina maumauʼi te ipu ʼo te tufuga faʼu ipu ʼo mole toe feala hona gaohi.” ’ ”​—Selemia 19:10, 11.

5. Koteā te ʼu faifakamāu ʼaē neʼe fai e Sehova ki Iselaele?

⁵ ʼI te taʼu 607 ʼi muʼa ʼo totatou temi, neʼe fakaʼauha e Nepukanesa ia Selusalemi ʼo feiā mo tona fale lotu, pea neʼe ina ʼave popūla ki Papiloni ia te hahaʼi Sutea ʼaē neʼe mole mamate ai. Kae hili taʼu e 70 ʼi tanatou ʼaunofo, neʼe toe feala leva ki te kau Sutea ʼaē neʼe loto fakahemala, ke nātou liliu ʼo toe laga ia Selusalemi pea mo tona fale lotu. (Selemia 25⁠:11) Kae ʼi te ʼuluaki sēkulō ʼo totatou temi, neʼe toe līaki foki e te puleʼaga ʼaia ia te Tufuga Faʼu Ipu Lahi, pea neʼe nātou fai te meʼa fakalialia ʼaupito he neʼe nātou fakapogi te ʼAlo ʼo te ʼAtua. ʼI te taʼu 70 ʼo totatou temi, neʼe fakaʼaogaʼi e te ʼAtua te Mālohi Faka Malamanei ʼo Loma moʼo fakahoko tana fakatūʼa, ʼo ina molehi ai te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa faka Sutea pea mo maumauʼi Selusalemi pea mo tona fale lotu. ʼE mole toe faʼu anai e Sehova te puleʼaga ʼo Iselaele ʼaki tona ʼu nima moʼo fakaliliu ko he meʼa “maʼoniʼoni pea mo matalelei.”a

Te Faʼu ʼo He Puleʼaga Fakalaumālie

6, 7. (a) ʼE fakamatala feafeaʼi e Paulo te faʼu ʼo te Iselaele fakalaumālie? (b) ʼE tokofia ia nātou ʼaē ʼe kau ki te ʼu “ipu ʼo te manavaʼofa,” pea ko ai ʼaē neʼe kau kiai?

⁶ Ko te kau Sutea ʼaē neʼe nātou tali ia Sesu, neʼe nātou liliu ko te ʼu ʼuluaki hahaʼi ʼo te puleʼaga foʼou, te “Iselaele [fakalaumālie] ʼo te ʼAtua.” (Kalate 6⁠:16) Koia neʼe fai ai e Paulo te fehuʼi ʼaenī: “ ʼE mole pule koa la te tufuga faʼu ipu ki te kele ke ina faʼu ʼaki te moʼi kele ʼaia he ipu ki hona fakaʼaoga ʼe fakaʼapaʼapaʼia, pea mo te tahi ipu ki hona fakaʼaoga ʼe mole fakaʼapaʼapaʼia? . . . Koia logope la ko te ʼAtua neʼe ina fia fakahā tona hāūhāū pea mo fakaʼilo tona mālohi, neʼe lotoʼutaki ʼo ina kātakiʼi fualoa te ʼu ipu ʼo te hāūhāū ʼaē kua ʼaoga ke fakaʼauha, ke feala ke ina fakahā te koloaʼia ʼo tona kolōlia ki te ʼu ipu ʼo te manavaʼofa ʼaē neʼe ina teuteuʼi fakatomuʼa ki te kolōlia.”​—Loma 9⁠:​21-23.

⁷ Ki muli age, neʼe fakahā e Sesu ʼi tona ʼosi fakatuʼuake, ko te ʼu “ipu ʼo te manavaʼofa” ʼaia ʼe nātou toko 144 000 anai. (Fakahā 7⁠:4; 14⁠:⁠1) Mai tona ʼaluʼaga ʼaē, neʼe mole feala ke maʼu ʼi te kau Iselaelite te kaugamālie ʼaia, neʼe fakahā ai e Sehova tona manavaʼofa ki te hahaʼi ʼo te ʼu puleʼaga. (Loma 11⁠:​25, 26) Neʼe tuputupu vave te kokelekasio faka Kilisitiano foʼou. Hili kiai taʼu e 30, pea ko te logo lelei neʼe “faka mafola ʼi te kele katoa ʼi te lalo lagi.” (Kolose 1⁠:23) Neʼe lahi ʼaupito te ʼu kokelekasio pea neʼe mavetevete, koia neʼe ʼaoga ai ke taupau lelei nātou.

8. Ko ai ʼaē neʼe kau ki te ʼuluaki kolesi pule, pea koteā te ʼu fetogi ʼaē neʼe hoko ki muli age?

⁸ Neʼe teuteuʼi e Sesu te kau ʼapositolo e toko 12 ke nātou faʼufaʼu te ʼuluaki kolesi pule, pea neʼe ina akoʼi nātou pea mo te tahi ʼu tisipulo ke nātou fai faka mafola. (Luka 8⁠:1; 9⁠:​1, 2; 10⁠:​1, 2) ʼI te Penikosite ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi, neʼe fakatuʼu te kokelekasio faka Kilisitiano pea ʼaki te temi neʼe fakalahi te kolesi pule ʼo kau kiai “te kau ʼapositolo pea mo te kau tagata ʼāfea ʼo Selusalemi.” ʼI he temi loaloaga neʼe lagi ko Sake, te tēhina ʼo Sesu, ʼaē neʼe pelesita ʼi te kolesi pule ʼaia, logope la neʼe mole ko he ʼapositolo. (Gāue 12⁠:17; 15⁠:​2, 6, 13; 21⁠:18) Neʼe ʼui e te tagata tohi hisitolia ko Eusèbe, neʼe fakatagaʼi tāfito te kau ʼapositolo pea neʼe tonu ai ke nātou feholaki ki te tahi ʼu telituale. Koia neʼe tonu ai leva ke fai he ʼu fakatuʼutuʼu foʼou ʼo ʼuhiga mo te faʼufaʼu ʼo te kolesi pule.

9. Koteā te ʼaluʼaga fakaʼofaʼofa ʼaē neʼe fakakikite e Sesu?

⁹ ʼI te fakaʼosi ʼo te ʼuluaki sēkulō, neʼe kamata ‘to e te fili, te Tevolo, he ʼu vao kovi’ ʼi te lotolotoiga ʼo te fulumeto, ia nātou ʼaē ka nātou maʼu anai te tofiʼa ʼo “te puleʼaga ʼaē ʼi selo.” Neʼe fakakikite e Sesu, ko te ʼaluʼaga fakaʼofaʼofa ʼaia ʼe tuku anai ke hoko ʼo aʼu ki te temi ʼo te taʼukai, ʼi “te fakaʼosi ʼo te tuʼu ʼo te ʼu faʼahiga meʼa ʼaenī.” Pea ʼi te temi ʼaia ʼe hoki toe ‘gigila anai te kau faitotonu ohage ko te gigila ʼo te laʼā ʼi te puleʼaga ʼo tanatou Tāmai.’ (Mateo 13:24, 25, 37-​43) Ko te temi fea ʼaē ka hoko ai te faʼahi ʼaia?

Te Faʼu ʼo Te Iselaele ʼo Te ʼAtua Ia ʼAho Nei

10, 11. (a) Neʼe hoko feafeaʼi te faʼu ʼo te Iselaele ʼo te ʼAtua ʼi totatou temi? (b) Koteā te kehekehe ʼaē neʼe maʼu ʼi te ʼu akonaki ʼo te Keletiate pea mo te kau Ako fakamalotoloto ʼo te Tohi-Tapu?

¹⁰ ʼI te taʼu 1870, neʼe faʼufaʼu e Charles Taze Russell he kūtuga ako Tohi-Tapu ʼi Pittsburgh, Pennsylvanie, ʼi Amelika. ʼI te taʼu 1879, neʼe ina kamata tā ʼi te māhina fuli te nusipepa ʼaē kua fakahigoa ʼi te temi nei ko Te Tule Leʼo. Mole tuai pea neʼe mahino ki te kau Ako Tohi-Tapu ʼaia, ʼaē neʼe fakahigoaʼi feiā ʼi te temi ʼaia, ko te Keletiate neʼe ina tali te ʼu akonaki faka pagani ohage ko te tuputupua ʼo te nefesi, mo te ʼifeli, mo te pulekatolio, mo te Tahitolu pea mo te papitemaʼi ʼo te ʼu kiʼi tamaliki.

¹¹ Kae ko te meʼa ʼaē neʼe maʼuhiga ʼaupito, ko te hahaʼi ʼaia neʼe nātou manako ki te ʼu moʼoni faka Tohi-Tapu, neʼe nātou toe fakatuʼu te ʼu akonaki tāfito ʼo te Tohi-Tapu, ohage ko te sakilifisio faitotogi ʼa Sesu, pea mo te fakatuʼuake ʼa te kau mate ke nātou maʼuʼuli ʼo heʼegata ʼi te palatiso, ʼi te kele ʼaē ka takitaki anai e te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼi te tokalelei. Pea tāfito neʼe nātou faka maʼuhigaʼi te faka lākatonuʼi ʼo Sehova ʼAtua ʼi tona ʼuhiga Tuʼi ʼAliki ʼo te ʼatulaulau. Neʼe tui te kau Ako Tohi-Tapu, ʼe kua vave hoko te faikole ʼaē “Tāmai ʼe ʼi selo”: “Ko tamatou Tāmai ʼaē ʼe ʼi selo, ke tāpuhā tou huafa! Ke hoko mai tou puleʼaga! Ke fai tou finegalo ʼi te kele, ohage ko selo!” (Mateo 6:​9, 10) Neʼe faʼu nātou e te laumālie maʼoniʼoni ʼo te ʼAtua ke nātou liliu ko he sosiete faka malamanei ʼe faʼufaʼu e he kau Kilisitiano ʼe ʼoʼofa ki te tokalelei.

12. Koteā te taʼu maʼuhiga ʼaē neʼe mahino kiai te kau Ako Tohi-Tapu?

¹² ʼAki tanatou ako fakamalotoloto te kapite 4 ʼo Taniela pea mo te tahi ʼu lea faka polofeta, neʼe mahino ai ki te kau Ako Tohi-Tapu ʼe kua vave hoko mai te ʼi henī ʼa te Hau Mesianike ko Sesu. Neʼe mahino ai kia nātou ʼe fakaʼosi anai “te ʼu temi ʼaē kua fakakatofa ki te ʼu puleʼaga” ʼi te taʼu 1914. (Luka 21⁠:24; Esekiele 21⁠:​26, 27) Neʼe tuputupu vave te gāue ʼa te kau Ako Tohi-Tapu, pea neʼe nātou fakatuʼutuʼu te ʼu kalasi (ko te higoa ʼāfea ʼo te ʼu kokelekasio) ʼi te fenua katoa ʼo Amelika. ʼI te kamata ʼo te 20 sēkulō, ko tanatou gāue moʼo akoʼi te Tohi-Tapu neʼe fakaaʼu ki Eulopa, mo Ositalalia pea mo Niusila. Pea neʼe ʼaoga ai leva ke fakatuʼutuʼu lelei te gāue ʼaia.

13. Koteā te sosiete ʼaē neʼe faʼufaʼu e te kau Ako Tohi-Tapu, pea koteā te gāue makehe ʼaē neʼe fai e te ʼuluaki pelesita ʼo te Sosiete?

¹³ Ke fakamoʼoni te lao ki te kau Ako Tohi-Tapu, neʼe fai ʼi Amelika te Sosiete Zion’s Watch Tower Tract ʼi te taʼu 1884, pea neʼe tuʼu tona nofoʼaga tāfito ʼi Pittsburgh, Pennsylvanie. Ko tana ʼu hahaʼi takitaki neʼe toe faʼufaʼu foki e te Kolesi Pule ʼaē neʼe ina takitaki te faka mafola ʼo te logo ʼo te Puleʼaga ʼi te malamanei katoa. Ko te ʼuluaki pelesita ʼo te Sosiete, ko Charles T. Russell, neʼe ina fai ia tohi e ono ʼo te ʼu Études des Écritures, pea neʼe feʼaluʼaki tuʼumaʼu ʼo fai faka mafola. Pea neʼe ina toe fakaʼaogaʼi foki ki te gāue ʼaia te toe paʼaga ʼaē neʼe ina tānaki ʼi muʼa ʼo tana kamata ako te Tohi-Tapu. ʼI te taʼu 1916, ʼi te lolotoga ʼo te ʼUluaki Tau Faka Malamanei, neʼe mate ai te Tēhina ko Russell ʼi tana feʼaluʼaki ʼo fai faka mafola pea neʼe kua gaʼegaʼe ʼaupito. Neʼe ina fai ia meʼa fuli moʼo fakatuputupu te gāue ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.

14. Neʼe fakahoko feafeaʼi e J. F. Rutherford ‘te tau matalelei’? (2 Timoteo 4:7)

¹⁴ Neʼe liliu ia Joseph F. Rutherford, ʼaē neʼe tuʼi fakamāu ʼi Missouri, ko te lua pelesita. ʼI tana fakahā te moʼoni faka Tohi-Tapu ʼaki he lototoʼa, neʼe fakatahitahi ai te kau takitaki lotu ʼo te Keletiate pea mo te hahaʼi fai politike ke nātou “fakatupu maveuveu ʼaki te lao.” ʼI te ʼaho 21 ʼo Sūnio 1918, neʼe pilisoniʼi te Tēhina ko Russell pea mo te toko fitu kau Ako Tohi-Tapu ʼaē neʼe nātou takitaki te gāue, pea neʼe lahi te ʼu fakatūʼa neʼe fai kia nātou takitokotahi ke pilisoniʼi nātou ia taʼu e 10 peʼe 20. Neʼe mole nātou tali tonatou ʼu fakatūʼa ʼaia ʼo nātou kole ke toe vakaʼi tonatou fakamāu. (Pesalemo 94⁠:20; Filipe 1⁠:⁠7) Koia ʼi te ʼaho 26 ʼo Malesio 1919, neʼe faka ʼāteaina nātou pea ki muli age neʼe toʼo te tukugakovi hala ʼaē neʼe ʼui ai neʼe nātou agatuʼu ki te puleʼaga.b Ko te meʼa ʼaia neʼe ina uga nātou ke nātou lagolago mālohi ki te moʼoni. ʼAki te tokoni ʼa te ʼAtua, neʼe nātou faiga mālohi ke nātou mālo ʼi te tau fakalaumālie, ke feala ai hanatou faka mafola te logo lelei logope la te fakafeagai ʼo Papiloni Lahi. Pea ʼe toe hoko pe te tau ʼaia ʼi te taʼu 1999 ʼaenī.​—Vakaʼi ia Mateo, kapite 23; Soane 8:​38-47.

15. He koʼe koa neʼe maʼuhiga ʼaupito te taʼu 1931?

¹⁵ ʼI te ʼu taʼu 1920 pea mo te ʼu taʼu 1930, ko te kau fakanofo ʼo te Iselaele ʼo te ʼAtua neʼe hoko atu tonatou faʼu e te Tufuga Faʼu Ipu Lahi. Ko te mālama ʼo te ʼu lea faka polofeta ʼo te Tohi-Tapu neʼe gigila ʼo fakavikiviki kia Sehova pea mo nātou faka maʼuhigaʼi te Puleʼaga Faka Mesianike ʼo Sesu. ʼI te taʼu 1931, neʼe fiafia ai te kau Ako Tohi-Tapu ʼi tanatou tali tonatou higoa foʼou ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova.​—Isaia 43:​10-12; Mateo 6:​9, 10; 24:14.

16 mo te talanoa ʼo te pasina 19. Neʼe fakaʼosi ʼanafea te tānaki katoa ʼo te toko 144 000, pea koteā ʼaē ʼe hā lelei ai te faʼahi ʼaia?

¹⁶ ʼI te ʼu taʼu 1930, ko te toko 144 000, ia nātou “ ʼaē neʼe pāui mo fili pea mo agatonu,” neʼe hage kua katoa tonatou kalasi. (Fakahā 17⁠:14; vakaʼi te talanoa ʼo te pasina 19.) ʼE mole ʼiloʼi pe neʼe tokofia te kau fakanofo ʼaē neʼe tānaki ʼi te ʼuluaki sēkulō pea ko te tokofia ʼaē neʼe tānaki ʼi te lotolotoiga ʼo te ʼu “vao kovi” ʼi te ʼu sēkulō fakapōʼuli ʼo te ʼapositasia lahi ʼo te Keletiate. Kae ʼi te taʼu 1935, ʼi te toko 56 153 kau fai faka mafola ʼo te temi ʼaia, ko te toko 52 465 ʼaē neʼe nātou fakahā tanatou ʼamanaki ki te maʼuli ʼi selo, ʼi tanatou kai te pane pea mo ʼinu te vino ʼi te ʼAho Fakamanatu. Koteā anai te ka haʼu ʼo nātou ʼaē neʼe kei toe ke tānaki?

“Koʼeni Te Toe Hahaʼi Tokolahi”

17. Koteā te meʼa maʼuhiga ʼaē neʼe hoko ʼi te taʼu 1935?

¹⁷ ʼI te fakatahi ʼaē neʼe fai ʼi te ʼaho 30 ʼo Maio ʼo aʼu ki te ʼaho 3 ʼo Sūnio 1935, ʼi Washington, ʼi Amelika, neʼe fai e te Tēhina ko Rutherford te akonaki maʼuhiga ʼaupito ʼaē ko tona kupu tāfito ko “Te Toe Hahaʼi Tokolahi.”c Ko te kūtuga ʼaia, “ ʼaē ʼe mole feala hona lau,” neʼe tonu ke hā ʼi te temi ʼaē ka vave ʼosi ai te fakaʼiloga ʼo te toko 144 000 ʼo te Iselaele fakalaumālie. ʼO toe feiā pe mo nātou, ʼe nātou tui anai ki te ʼuhiga faitotogi ʼo “te taʼataʼa ʼo te Akeno,” ia Sesu, pea ʼe nātou fai anai te tauhi taputapu kia Sehova ʼo mulimuli ki tana fakatuʼutuʼu ʼaē neʼe fakatātā e tona fale lotu. ʼI tonatou ʼuhiga kūtuga, ʼe nātou “ ʼōmai mai te mamahi lahi” ke nātou maʼuʼuli ʼi te Palatiso ʼi te kele ʼaē ‘ka puli ai anai te mate.’ ʼI he ʼu taʼu ki muʼa atu ʼo te hoko ʼo te fakatahi ʼaia, neʼe fakahigoaʼi te kūtuga ʼaia ko te kau Sonatape.​—Fakahā 7:​9-17; 21:4; Selemia 35:10.

18. He koʼe neʼe maʼuhiga ʼaupito te taʼu 1938?

¹⁸ Neʼe maʼuhiga ʼaupito te taʼu 1938 he neʼe nātou sio lelei ai ki te kehekehe ʼo te ʼu kalasi ʼaia e lua. ʼI te ʼu Tule Leʼo Fakapilitānia ʼo te ʼaho 15 ʼo Malesio pea mo te ʼaho 1 ʼo ʼApelili 1938, neʼe maʼu ai te ako ʼe koga lua ko tona kupu tāfito ko “Tana Faga Ōvi,” pea neʼe fakamahino lelei ai te ʼu tuʼulaga ʼo te toe ʼo te kau fakanofo pea mo tanatou ʼu kaugā gāue, te toe hahaʼi tokolahi. Pea ko “Te Kautahi” neʼe ko te kupu tāfito ʼo te ʼu alatike ako ʼo te ʼu Tule Leʼo Fakapilitānia ʼo te ʼaho 1 pea mo te ʼaho 15 ʼo Sūnio, pea neʼe nā fakatafito ki te vaega ʼo Isaia 60⁠:17. Neʼe tala ki te ʼu kokelekasio fuli ke nātou kole ki te Kolesi Pule ke ina fakanofo he ʼu tagata taupau, pea neʼe lelei age ai te fakaʼaluʼalu faka teokalatike ʼo te kautahi ʼaē ʼe fakatuʼutuʼu e te ʼAtua. Pea neʼe mulimuli te ʼu kokelekasio ki te tonu ʼaia.

19 mo te kiʼi nota. Koteā te ʼu meʼa ʼaē ʼe fakamoʼoni ki te lolotoga fakatahi ʼo te “tahi ʼu ōvi” talu mai taʼu e 60?

¹⁹ Ko te tānaki gāue ʼo te Annuaire ʼo te taʼu 1939, neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼI te temi nei, kua tokosiʼi te kau tisipulo fakanofo ʼa Kilisito Sesu ʼaē kei maʼuʼuli ʼi te kele, pea ʼe mole nātou toe kaugamālie anai. ʼI te Tohi-Tapu ʼe fakahigoaʼi nātou ko ‘te toe’ ʼo te hākoga ʼo Sione, te kautahi ʼa te ʼAtua. (Fkhā. 12⁠:17) ʼI te temi nei ʼe tānaki e te ʼAliki tana ‘tahi ʼu ōvi’ ʼaē ka nātou faʼufaʼu anai te ‘hahaʼi kaugamālie.’ (Soane 10⁠:16) Ko nātou ʼaē ʼe tānaki ʼi te temi nei ʼe ko te ʼu kaugā gāue ʼo te toe ʼo te kau fakanofo ʼaia pea ʼe nātou gāue fakatahi. ʼO kamata atu ʼi te temi ʼaenī, ʼe tuputupu anai te kaugamālie ʼo te ‘tahi ʼu ōvi’ ʼo aʼu ki te ʼosi tānaki ʼo te ‘hahaʼi kaugamālie.’ ” Neʼe faʼu te toe ʼo te kau fakanofo ke nātou tānaki te toe hahaʼi tokolahi. Kae ʼe toe ʼaoga foki ke faʼu ia nātou ʼaia.d

20. Koteā te ʼu fetogi ʼaē neʼe hoko ʼi te kautahi talu mai te taʼu 1942?

²⁰ ʼI Sanualio 1942, ʼi te temi ʼaē neʼe kovi ai te Lua Tau Faka Malamanei, neʼe mate ai ia Joseph Rutherford ʼo fetogi e Nathan Knorr ʼi te tuʼulaga pelesita. ʼE ʼi ai te ʼu suvenia lelei ʼo ʼuhiga mo te tolu pelesita ʼaia, he neʼe ina fakatuʼutuʼu te ako faka teokalatike ʼi te ʼu kokelekasio pea mo te Ako ʼo Kalaate moʼo akoʼi te kau misionea. ʼI te fono lahi ʼo te Sosiete ʼo te taʼu 1944, neʼe ina fakahā ʼe fetogi anai te ʼu lekula ʼo te Sosiete pea ko nātou ʼaē ʼe kau kiai ʼe filifili anai nātou ʼo mulimuli ki tonatou ʼu kalitate ʼi te faʼahi fakalaumālie kae mole ki te lahi ʼo te ʼu meʼa ʼofa ʼaē ʼe nātou foaki ki te Sosiete. ʼI te ʼu taʼu e 30 ʼaē neʼe hoa kiai, ko te kaugamālie ʼo te kau fai faka mafola neʼe tuputupu mai te toko 156 299 ʼo aʼu ki te toko 2 179 256 ʼi te malamanei katoa. Mai te taʼu 1971 ʼo aʼu ki te taʼu 1975, neʼe ʼaoga ke fai he tahi ʼu fetogi ʼi te kautahi. Neʼe mole kei feala ki te gāue fai faka mafola ʼi te malamanei katoa, ke takitaki e he tagata pe e tahi, te pelesita ʼo te sosiete. Koia ko te toko 18 ʼaē neʼe nātou kau ki te Kolesi Pule neʼe nātou fehoahoaʼaki ʼi te gāue pelesita, kae ʼi te temi nei kua mamate te vaelua ia nātou ʼaia.

21. He koʼe koa neʼe fili te kiʼi faga ōvi ke nātou kau ki te Puleʼaga?

²¹ Ko te toe ʼo te kiʼi faga ōvi neʼe faʼu nātou ʼi te ʼu taʼu ʼaē neʼe hoko ai kia nātou te ʼu ʼahiʼahi. Kae ʼe nātou lotomālohi heʼe mahino kia nātou neʼe nātou maʼu ‘te fakamoʼoni ʼo te laumālie.’ Neʼe ʼui age e Sesu kia nātou: “Ko koutou ia ʼaē neʼe nonofo fakatahi tuʼumaʼu mo ʼau ʼi toku ʼu ʼahiʼahiʼi; pea ʼe ʼau fai he fuakava mo koutou, ohage ko taku Tāmai neʼe ina fai te fuakava mo ʼau, ki he puleʼaga, koteʼuhi ke koutou kakai pea mo ʼiʼinu ʼi toku laupapa kai ʼi toku puleʼaga, pea mo koutou heheka ʼi he ʼu hekaʼaga faka hau moʼo fakamāuʼi te ʼu telepi ʼaē e hogofulu-ma-lua ʼo Iselaele.”​—Loma 8:​16, 17; Luka 12:32; 22⁠:​28-30.

22, 23. E feafeaʼi te faʼu ʼo te kiʼi faga ōvi pea mo te tahi ʼu ōvi ʼi te temi nei?

²² ʼI te hifohifo ʼo te kaugamālie ʼo te toe ʼo te kau fakanofo ʼi te kele, neʼe tuku age ki te ʼu tēhina fakapotopoto ʼaē ʼe kau ki te toe hahaʼi tokolahi ke nātou taupau te ʼu kokelekasio ʼi te malamanei katoa. Pea ʼi te temi ʼaē ka mamate ai te kau fakanofo matutuʼa, ʼe kua popoto anai te ʼu sa·rimʹ, ia te ʼu pilinise ʼo te tahi ʼu ōvi, ke nātou tokaga ki te fakaʼaluʼalu ʼo te kautahi.​—Esekiele 44:3; Isaia 32:1.

²³ Ko te kiʼi faga ōvi pea mo te tahi ʼu ōvi ʼe hoko atu tonatou faʼu ke nātou liliu ko he ʼu ipu ʼe fakaʼaoga ki he fakatuʼutuʼu ʼe fakaʼapaʼapaʼia. (Soane 10⁠:​14-16) Tatau aipe peʼe fakatafito totatou ʼamanaki ki te “lagi foʼou” peʼe ki “he kele foʼou,” kae ʼofa pe ke tou tali ʼaki totatou loto katoa te fakaafe ʼaenī ʼa Sehova: “Koutou fakafiafia ʼaupito, pea mo loto fiafia ʼo talu ai ʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe ʼau fakatupu. He koʼeni ʼe ʼau fakatupu ia Selusalemi [ʼaē ʼe ʼi selo] ko he meʼa ke tupu ai hakotou fiafia, pea mo tona hahaʼi ko he meʼa ke tupu ai hakotou fakafiafia.” (Isaia 65:17, 18) Koia tou tuku ke faʼu tatou e te laumālie maʼoniʼoni ʼo te ʼAtua, “te mālohi ʼaē ʼe laka age ʼi te mālohi māhani,” pea tou tauhi tuʼumaʼu ʼaki he loto agavaivai!​—2 Kolonito 4:7; Soane 16:⁠13.

[Nota ʼi te lalo pasina]

ʼE Koutou Manatuʼi Koa?

◻ ʼI tana tuku ke akoako ia ia e tana Tāmai, koteā te faʼifaʼitaki ʼaē neʼe tuku mai e Sesu?

◻ Neʼe faʼu feafeaʼi te Iselaele ʼāfea?

◻ Neʼe hoko feafeaʼi te faʼu ʼo “te Iselaele ʼo te ʼAtua” ʼo aʼu ki te temi nei?

◻ He koʼe neʼe faʼu te “tahi ʼu ōvi”?

[Talanoa ʼo te pasina 18]

ʼE Kei Faʼu Nei Te Keletiate

Neʼe ʼui fēnei e te tala logo ʼo te Associated Press mai Ateni, ʼi Heleni, ʼo ʼuhiga mo te fakanofo ʼo he tagata takitaki ʼo te ’Ēkelesia Keleka Orthodoxe: “ ʼE tonu ke ina ʼave te logo lelei ʼo ʼuhiga mo te tokalelei. Kae ko te tagata takitaki ʼo te ’Ēkelesia Keleka Orthodoxe, ʼe hage ko he senelale ʼe teuteuʼi ki te tau.

“Koʼeni te palalau ʼaē neʼe fai e te ʼēpikopō lahi ko Christodoulos ʼo ʼuhiga mo te ʼaho maʼoniʼoni ʼo te Asopesio ʼo te Taupoʼou pea ʼe toe fai ai foki ʼi te ʼaho ʼaia te lafeti ʼo te ʼu foʼi solia Keleka: ‘ ʼE mātou teuteu, kapau ʼe ʼaoga, ke mātou ligi te toto peʼe mātou fai he ʼu sakilifisio. ʼI tomatou ʼēkelesia, ʼe mātou faikole ki te tokalelei . . . Kae ʼe mātou tapuakiʼi te ʼu mahafu tau taputapu ki te temi ʼaē ka ʼaoga ai kiai.’ ”

[Talanoa ʼo te pasina 19]

“ ʼE Mole Toe ʼi Ai Anai He ʼu Hahaʼi Fakanofo Foʼou!”

ʼI te taʼu 1970 ʼi te ʼaho maʼu pepa ʼa te kau misionea ʼo Kalaate, ko Frederick Franz ʼaē neʼe pelesita ʼi te Sosiete, neʼe ina fakahā kia nātou, logope neʼe nātou kau fuli ki te tahi ʼu ōvi, kae neʼe feala ke nātou papitema he tahi ʼe ina ʼui ʼe kau ki te kau fakanofo. Koteā tona tupuʼaga? Neʼe ina fakamahino ko Soane Patita neʼe kau ki te tahi ʼu ōvi kae neʼe ina papitema ia Sesu pea mo ʼihi ʼo tana ʼu tisipulo. Neʼe toe fehuʼi foki peʼe hoko atu te tānaki ʼo te toe ʼo te kau fakanofo, pea neʼe ina tali fēnei: “Kailoa, ʼe mole toe ʼi ai anai he ʼu hahaʼi fakanofo foʼou! Neʼe fakaʼosi te pāui ʼaia ʼi te taʼu 1931 ʼo aʼu ki te taʼu 1935! ʼE mole toe ʼi ai anai he ʼu hahaʼi fakanofo foʼou. Kae ko ai te ʼu hahaʼi foʼou ʼaē ʼe nātou kai ki te pane pea mo ʼinu te vino ʼi te ʼAho Fakamanatu? Kapau ʼe nātou kau ki te kau fakanofo, pea ko tona faka ʼuhiga ʼe nātou fetogi he ʼu hahaʼi fakanofo! ʼE mole toe hilifaki nātou ki te kau fakanofo, kae ʼe nātou fetogi ia nātou ʼaē neʼe lagi hēʼia.”

[Paki ʼo te pasina 15]

ʼE tou leleiʼia tāfito te ʼu koloā ʼo totatou selevisi!

[Paki ʼo te pasina 16]

Ko te Iselaele ʼāfea neʼe liliu ko he ipu neʼe fakatuʼutuʼu ki te fakaʼauha