ʼE Feala Ke Lava Lelei Te Maʼuli ʼo Te ʼu Famili ʼAia

ʼE FEALA KOA KE LAVA LELEI TE MAʼULI ʼO TE ʼU FAMILI ʼAĒ NEʼE TOE ʼOHOANA AI TE ʼU MĀTUʼA? ei, tāfito mokā faiga te famili katoa ke natou manatuʼi, ko “te Tohi-tapu katoa, . . . e aoga ia ki te faiʼakonaki, mo te fakailoilo o te hala, mo te fakatonutonu, pea mo te fakaʼako ʼi te susitisia.” (2 Timoteo 3:​16) Ka maʼuliʼi fuli e te famili te ʼu pelesepeto ʼo te Tohi-Tapu, pea ʼe feala ke lava lelei te maʼuli faka famili.

Te Kalitate ʼAē ʼe ʼAoga Tāfito

ʼE foaki mai e te Tohi-Tapu he ʼu lao ʼe ʼaoga kia tatou ʼi te temi nei ke lelei tatatou ʼu felogoi mo te hahaʼi. ʼE hā tāfito ai te maʼuhiga ʼaē ke tou maʼuliʼi te ʼu kalitate ʼaē ʼe lelei pea ke tou fai te ʼu aga ʼaē ʼe tokoni anai kia tatou ke tou aga fakapotopoto. Ko te ʼu aga lelei ʼaia pea mo te ʼu kalitate ʼaia ʼe ko he ʼu fakatafito lelei ke maʼuli fiafia ai te famili.

Lagi kua mahino papau kia tatou fuli, ko te ʼofa ʼe ko te kalitate tāfito ʼaia ʼaē ʼe ʼaoga ke lava lelei ai te maʼuli faka famili, pea ʼe lelei ke tou manatuʼi te faʼahi ʼaia. Neʼe ʼui fēnei e te ʼapositolo ko Paulo: “Ke mooni toutou ofa. . . . Koutou feʼofaʼaki mo he ofa fakatautehina.” (Loma 12:​9, 10) ʼE tau hala tatatou fakaʼaogaʼi ia te kupu “ ʼofa,” kae ʼi henī ʼe makehe te kalitate ʼaē ʼe talanoa kiai ia Paulo. ʼE ko te ʼofa fakaʼatua, pea “e mole gata i he lakaga.” (1 Kolonito 13:8) ʼE ʼui e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼofa ʼaia, ʼe mole manatu pe kia ia pea ʼe lotolelei ke tokoni ki ʼihi. ʼE gāue kinakina ke fua lelei ki ʼihi. ʼE kātaki mo agalelei, pea ʼe mole maheka ia, peʼe fialahi, peʼe fiameamea. ʼE mole ina kumi pe te meʼa ʼaē ʼe ʼaoga kia ia. ʼE fia tui tuʼumaʼu, mo falala, mo ʼamanaki kia meʼa fuli, pea ʼe ina kātakiʼi he faʼahiga ʼaluʼaga pe ʼe tau mo ia.​—1 Kolonito 13:​4-7.

Ko te ʼofa moʼoni ʼe tokoni ki te hahaʼi ke nātou galoʼi tonatou ʼu kehekehe pea ke nātou logo tahi, tatau aipe peʼe mole tatau tonatou ʼulugaaga pea mo te loto fale ʼaē neʼe nātou lahilahi ake ai. ʼAki te ʼofa ʼaia, ʼe feala ke kita tauʼi te ʼu fua kovi ʼaē neʼe tupu mai tokita mavete ʼohoana, pe ko te mate ʼo takita tāmai peʼe ko takita faʼe. Ko te tagata neʼe toe ʼohoana mo te fafine kua maʼu fānau neʼe ina fakahā fēnei te ʼuhiga moʼoni ʼo tana ʼu fihifihia: “Neʼe ʼau tokagaʼi fau te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼi toku loto, ʼo faigataʼa ai taku tokagaʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼi te loto ʼo toku ʼohoana pea mo tana fānau. Neʼe tonu ke ʼau fetogi he neʼe ʼau hoko ʼita. Ko te meʼa ʼaē neʼe maʼuhiga tāfito, neʼe tonu ke ʼau agavaivai.” Ko te ʼofa neʼe tokoni kia ia ke ina fai te ʼu fetogi ʼaē neʼe ʼaoga.

Te Tāmai Pe Ko Te Faʼe Moʼoni

ʼE ʼaoga anai te ʼofa kia kita ke kita maʼu he manatu lelei ʼo ʼuhiga mo te felogoi ʼa te fānau mo tanatou tāmai pe ko tanatou faʼe moʼoni ʼaē ʼe mole kei nofo ʼi te loto fale. ʼE ʼui fēnei e te tagata neʼe toe ʼohoana mo te fafine kua maʼu fānau: “Neʼe ʼau loto ke ʼofa ʼāteaina pe tana fānau kia ʼau. Ka nātou ʼolo ʼo ʼaʼahi tanatou tāmai moʼoni, neʼe ʼau fatufatuʼi tuʼumaʼu ia ia. ʼI tanatou liliu mai tanatou ʼaho mālōlō lelei mo ia, neʼe ʼau lotomamahi. Pea kapau neʼe mole maui mālie tonatou mālōlō, neʼe ʼau fiafia ʼaupito. ʼE moʼoni, neʼe ʼau tuʼania naʼa puli tanatou ʼofa kia ʼau. Ko te meʼa ʼaē neʼe faigataʼa tāfito kia ʼau, neʼe ko taku mahino ki te maʼuhiga ʼaē ke felogoi te fānau pea mo tanatou matuʼa moʼoni.”

Ko te ʼofa moʼoni neʼe tokoni ki te tagata ʼaia ke mahino kia ia, ʼe mole feala anai ke ʼofa atu aipe te fānau kia ia. Neʼe mole tonu ke manatu, neʼe fakafisi kia ia te fānau ʼi tanatou mole tali leleiʼi atu aipe ia ia. Neʼe mahino kia ia, ʼe mole lagi feala anai ke liliu ko he tāmai moʼoni ʼi te loto ʼa te fānau. Neʼe kua ʼiloʼi e te fānau tanatou tāmai talu mai tanatou kei veliveli, kae ko te tāmai foʼou neʼe tonu ke faiga mālohi ke ʼofa age te fānau kia ia. Koʼeni te meʼa ʼaē ʼe ʼui e te fafine fai kumi ko Elizabeth Einstein ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe hoko ʼi te agamāhani: “ ʼE mole feala anai ʼi he temi ke fetogi e he tahi te tāmai pe ko te faʼe moʼoni​—ʼe mole feala ʼi he temi. Māʼia mo he tāmai pe ko he faʼe kua mate pe neʼe ina līaki tana fānau, ʼe kei maʼuhiga ʼaupito ki te maʼuli ʼo te fānau.”

Te Akonakiʼi ʼo Te Fānau​—Ko He Faʼahi Faigataʼa

ʼE fakahā mai e te Tohi-Tapu, ʼe ʼaoga ʼaupito ki te kau tūpulaga ke akonakiʼi nātou ʼaki te ʼofa, tatau aipe peʼe mole fakahoko te faʼahi ʼaia e te tāmai pe ko te faʼe moʼoni. (Tāʼaga Lea 8:​33) Ko te tokolahi ʼo te hahaʼi fai tokoni ʼe nātou manatu tahi mo te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia. Neʼe ʼui fēnei e te Polofesea Ceres Alves de Araújo: “ ʼI te agamāhani, ʼe mole tou leleiʼia mokā fai he ʼu tuʼakoi kia tatou, kae ʼe ʼaoga te faʼahi ʼaia kia tatou. ʼE ʼaoga ke tou ʼui ‘kailoa’ moʼo puipui ʼo te fānau.”

Kae ʼi he famili neʼe toe ʼohoana ai te ʼu mātuʼa, ʼe feala ke tupu he ʼu fihifihia lahi ʼuhi ko te ʼu manatu kehekehe ʼo ʼuhiga mo te akonakiʼi ʼo te fānau. Ko te fānau ʼo te taʼi famili ʼaia, neʼe akonakiʼi e te tāmai pe ko te faʼe ʼaē mole kei nofo ʼi te loto fale. ʼE mahino ia, ʼe ʼi ai te ʼu agamāhani ʼa te fānau ʼe fakatupu ʼita anai ki te tāmai pe ko te faʼe foʼou. Pea lagi mole faʼa mahino anai ki te fānau pe koʼe ʼe ʼita age ki te meʼa ʼaē ʼe nātou fai. ʼE lava fakatokatoka feafeaʼi te fihifihia ʼaia? ʼE fai e Paulo te fakaloto mālohi ʼaenī ki te kau Kilisitiano: “Tulikaki . . . te ofa, te kataki mo te agamalu.” (1 Timoteo 6:​11) Ko te ʼofa faka Kilisitiano ʼe tokoni ki te ʼu mātuʼa pea mo te fānau ke nātou agamālū pea mo faʼa kātaki ʼi tanatou faiga ʼaē ke nātou femahinoʼaki. Kapau ʼe mole lotoʼutaki te tāmai foʼou pe ko te faʼe foʼou, pea ʼe feala ke ina maumauʼi te ʼu felogoi lelei ʼaki te ‘ita, mo te hauhau, mo te fasituʼu.’​—Efeso 4:​31.

Neʼe foaki e te polofeta ko Mikea te ʼu tokoni ʼe ʼaoga ki te faʼahi ʼaia. Neʼe ina ʼui fēnei: “Koteā te meʼa ʼaē ʼe kole atu e Sehova kia te koe, ʼe mole koa la ko te maʼuliʼi ʼo te faitotonu, pea mo te manako ki te finegaloʼofa, pea mo te haʼele mo tou ʼAtua ʼaki he agavaivai?” (Mikea 6:8) ʼE maʼuhiga ʼaupito te faitotonu mokā kita akonakiʼi he tahi. Kae e feafeaʼi ʼo ʼuhiga mo te agalelei? Neʼe fakamatala e te tagata ʼāfea, neʼe faigataʼa hana fafagu te fānau ʼo tona ʼohoana ʼi te ʼAhotapu uhu, ke nātou ʼolo ki te fono ʼo te kokelekasio. Neʼe mole muna kia nātou, kae neʼe faiga ke agalelei. Neʼe ʼala ake ʼi te kei uhuuhu, ʼo gaohi tanatou meʼa kai, pea mo ʼave kia nātou takitahi. ʼI tana fai te faʼahi ʼaia, neʼe nātou fakalogo ai leva mokā pāui nātou ke nātou ʼaʼala ake.

Ko te Polofesea ko Ana Luisa Vieira de Mattos neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE mole ko te faʼahiga faʼufaʼu ʼo te famili ʼaē ʼe maʼuhiga, kae ko te lelei ʼo te felogoi ʼo nātou fuli ʼo te famili. Neʼe ʼau fakatokagaʼi ʼi te ʼu kumi ʼaē neʼe ʼau fai, ko te kau tūpulaga ʼaē ʼe nātou fai te ʼu aga ʼaē ʼe kovi neʼe nātou lalahi ake ʼi he ʼu loto fale neʼe mole leʼoleʼo ai e te ʼu mātuʼa tanatou fānau, pea neʼe mole maʼu ai he ʼu lekula pea mo he ʼu felogoi lelei.” Neʼe ina toe ʼui fēnei: “ ʼE tonu ke tou ʼiloʼi te maʼuhiga ʼaē ke tou ʼui ‘kailoa’ mokā tou taupau fānau.” Tahi ʼaē meʼa, neʼe ʼui fēnei e te ʼu tōketā ko Emily pea mo John Visher: “ ʼE hoki feala ke ʼaoga he tokoni, mo kapau ʼe maʼuhiga kia ia ʼaē ʼe akonakiʼi tana ʼu felogoi mo ia ʼaē ʼe fai tokoni.”

ʼE mahino mai ʼaki te ʼu palalau ʼaia, ʼe maʼuhiga ke ʼiloʼi pe ko ai ʼaē ʼe tonu ke ina akonakiʼi te fānau ʼi te ʼu famili ʼaē neʼe toe ʼohoana ai te ʼu mātuʼa. Ko ai ʼaē ʼe tonu ke ina ʼui ‘oho’? Ko ʼihi mātuʼa, ʼi tanatou ʼosi fakakaukauʼi fakalelei te faʼahi ʼaia, neʼe nātou fakatotonu ʼi te kamata ke nātou tuku ki te tāmai pe ko te faʼe moʼoni ke ina tokoniʼi tana fānau, ke feala ke tuputupu muʼa te ʼu felogoi lelei ʼa te fānau pea mo te tāmai pe ko te faʼe foʼou. Koutou tuku he temi ke logoʼi e te fānau te ʼofa ʼo tanatou tāmai pe ko tanatou faʼe foʼou, pea hoki feala ai leva ke nātou tokoniʼi te fānau.

E feafeaʼi mo kapau ʼe ko he Tāmai foʼou? ʼE mole ʼui koa la e te Tohi-Tapu, ko te tāmai ʼe ko te pule famili? Ei. (Efeso 5:​22, 23; 6:​1, 2) Kae ʼe lagi tuku anai e te tāmai foʼou ke tokoniʼi e te faʼe moʼoni tana fānau lolotoga he temi, tāfito mo kapau ʼe tonu ke fakatūʼa te fānau. ʼE ina lagi tuku anai ke fakalogo te fānau ki ‘te lao ʼo tanatou faʼe,’ ʼi tana faiga ʼaē ke teuteuʼi te fānau ke nātou ‘fakalogo ki te akonaki ʼo tanatou tāmai [foʼou].’ (Tāʼaga Lea 1:8; 6:⁠20; 31:1) ʼE lahi te ʼu faʼifaʼitaki ʼe hā ʼaki mai, ko te fai ʼo te faʼahi ʼaia ʼe mole ina pulihi te ʼuhiga pule ʼo te tāmai ʼaki te temi. Tahi ʼaē meʼa, neʼe ʼui fēnei e te tagata neʼe toe ʼohoana mo te fafine neʼe kua maʼu fānau: “Neʼe ʼau manatuʼi, ko te akonakiʼi ʼe kau kiai te fai ʼo he ʼu fakatokaga, mo te fakatonutonuʼi, pea mo te tokoniʼi. Kapau ʼe fai te faʼahi ʼaia ʼaki te faitotonu, mo te ʼofa, mo te lotoʼofa, pea mokā tuku e te ʼu mātuʼa he faʼifaʼitaki lelei, pea ʼi te agamāhani ʼe ʼi ai tona ʼu fua.”

ʼE Maʼua Ke Felogoi Lelei Te ʼu Mātuʼa

ʼE ʼui fēnei ia Tāʼaga Lea 15:22: “ ʼE mole lava te ʼu fakatuʼutuʼu mokā mole ʼi ai he ʼu felogoi.” ʼI he famili neʼe toe ʼohoana ai te ʼu mātuʼa, ʼe maʼuhiga ʼaupito ke fai palalau fakahagatonu te ʼu mātuʼa pea ke nā fai ʼi te tokalelei. Ko te fafine faitohi ʼo te nusipepa O Estado de S. Paulo neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE faiga tuʼumaʼu te fānau ke nātou ʼahiʼahiʼi te ʼu tuʼakoi ʼaē neʼe fai e tanatou ʼu mātuʼa.” ʼE moʼoni te faʼahi ʼaia tāfito ʼi te ʼu famili ʼaē neʼe toe ʼohoana ai te ʼu mātuʼa. Koia, ʼe tonu ke manatu tahi te ʼu mātuʼa ʼo ʼuhiga mo tanatou ʼu tonu, ke sio ai te fānau ki tanatou logo tahi. Kae e feafeaʼi mo kapau ʼe fai e te tāmai foʼou pe ko te faʼe foʼou he aga ʼe mole matatonu ki te tāmai pe ko te faʼe moʼoni? ʼE lelei ke nā felogoi ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia, ka mole nā fai ʼi muʼa ʼo te fānau.

Ko te fafine neʼe toe ʼohoana ʼe ina manatuʼi fēnei: “ ʼE faigataʼa ki te faʼe tana sio ʼaē ki tona ʼohoana foʼou ʼe ina akonakiʼi te fānau, pea tāfito mokā hage kia ia ʼe aga fefeka peʼe mole faitotonu. ʼE lotomamahi ʼaupito ai te faʼe, pea ʼe fia lagolago ki tana fānau. ʼI te ʼu ʼaluʼaga ʼaia, ʼe faigataʼa tana fakalogo ki tona ʼohoana pea mo tana lagolago ki ai.

“ ʼI te tahi ʼaho, ko taku ʼu tama e lua ʼaē ʼe taʼu 12 pea mo taʼu 14, neʼe nā kole ki tanā tāmai ʼe ʼi ai te meʼa ʼe nā fia fai. Neʼe fakafisi atu aipe ki te faʼahi ʼaia ka mole ina fia ʼiloʼi pe la pe koʼe neʼe maʼuhiga te meʼa ʼaia ki taku ʼu tama. Neʼe meʼa pe ke fetāgihi taku ʼu tama, pea neʼe mole feala haku ʼui he meʼa kia nāua. Neʼe sio mai taku tama lahi kia ʼau, pea neʼe ina ʼui mai: ‘Mama, neʼe ke sio ki te meʼa ʼaē neʼe ina fai?’ Pea neʼe ʼau tali age: ‘Ei. Kae ʼe ko ia te pule famili, pea ʼe ʼui e te Tohi-Tapu ke tou fakalogo ki te pule.’ Neʼe ko he ʼu tama agalelei pea neʼe nā tali te faʼahi ʼaia, pea neʼe mālū ai tanā ʼita. ʼI te afiafi pe ʼaia, neʼe ʼau fakamahino taku manatu ki toku ʼohoana, pea neʼe mahino ai kia ia neʼe aga fefeka. Neʼe ʼalu atu aipe ki te kogafale ʼo taku ʼu tama ʼo faifakalelei age kia nāua.

“ ʼE lahi te ʼu faʼahi neʼe mātou ako ʼi te meʼa ʼaia neʼe hoko. Neʼe mahino ai ki toku ʼohoana, ʼe tonu ke ʼuluaki fakalogo ʼi muʼa ʼo hana fai he tonu. Neʼe mahino ai kia ʼau, ʼe tonu ke ʼau lagolago ki te pelesepeto ʼo ʼuhiga mo te faipule, tatau aipe peʼe faigataʼa kia ʼau. Neʼe mahino ai ki taku ʼu tama te maʼuhiga ʼaē ke nā fakalogo. (Kolose 3:​18, 19) Pea ko te faifakalelei fakamalotoloto ʼo toku ʼohoana neʼe ina fakahā mai kia mātou te maʼuhiga ʼo te agavaivai. (Tāʼaga Lea 29:23) ʼI te temi nei, kua tagata ʼāfea taku ʼu tama e lua.”

ʼE koutou faihala anai. Ko te fānau ʼe nātou ʼui anai he ʼu meʼa peʼe nātou fai anai he ʼu aga ʼe fakatupu lotomamahi. ʼI te faigataʼa ʼo ʼihi ʼaluʼaga, ʼe mole lagi aga fakapotopoto anai te ʼu tāmai pea mo te ʼu faʼe foʼou. Kae ʼe feala ke fakatokatoka te ʼu faʼahi ʼaia ʼaki te ʼu palalau faigafua ʼaenī, “ ʼe ʼau faifakalelei atu, fakamolemole mai kia ʼau.”

Koutou Fakamālohiʼi Te Logo Tahi ʼo Te Famili

ʼE ʼaoga he temi loaloaga ke lelei te ʼu felogoi ʼa he famili neʼe toe ʼohoana ai te ʼu mātuʼa. Kapau ko koutou ko he tāmai pe ko he faʼe foʼou, pea ʼe ʼaoga ke koutou lotoʼofa. Koutou lotomahino, ʼo koutou fakaʼaogaʼi lahi tokotou temi ki te fānau. Koutou gaoʼi mo nātou ʼaē kei liliki. Koutou fakatuʼutuʼu ke koutou fai palalau mo nātou ʼaē kua lalahi. Koutou fakaʼaogaʼi te ʼu faigamālie fuli ke koutou fakatahi mo nātou​—ohage la, koutou fakaafe te fānau ke nātou kau mo koutou ʼi te fakamaʼa ʼo te ʼapi, mo te gaohi ʼo te meʼa kai, pea mo te fufulu ʼo te motokā. Koutou fakaafe nātou ke nātou ʼolo mo koutou ki te fale koloā. Tahi ʼaē faʼahi, ʼe lagi feala ke koutou fakahā takotou ʼofa kia nātou ʼi takotou ʼu aga. (ʼE mahino ia, ko te ʼu tāmai foʼou ʼe nātou aga fakaʼeteʼete anai ʼi tanatou felogoi mo tanatou ʼu ʼofafine foʼou ke ʼaua naʼa nātou tuʼania. Pea ʼe toe feiā aipe ʼo ʼuhiga mo te felogoi ʼa te ʼu faʼe foʼou pea mo tanatou ʼu tama foʼou.)

ʼE feala ke lava lelei te maʼuli ʼo he famili neʼe toe ʼohoana ai te ʼu mātuʼa. Pea kua lahi te ʼu famili ʼaē ʼe hoko moʼoni ai te faʼahi ʼaia. Ko te ʼu famili ʼaē ʼe nātou lava lelei tāfito ʼi te faʼahi ʼaia, ʼe ko nātou ʼaē ʼe nātou faiga, kae tāfito te ʼu mātuʼa, ke nātou fai te ʼu aga ʼaē ʼe lelei, pea mo nātou fai he ʼu fakatuʼutuʼu fakapotopoto. Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Soane: “Oku ofaʼaga, tou feʼofaʼaki koteuhi e haù te ofa mai te Atua.” (1 Soane 4:7) Ei, ko te ʼofa ʼe ko te puleʼaki ʼaia ke maʼuli fiafia he famili neʼe toe ʼohoana ai te ʼu mātuʼa.

[Paki ʼo te pasina 7]

KE MAʼULI FIAFIA TE ʼU FAMILI

Koutou fakaʼaogaʼi tokotou temi ke koutou fakatahi . . .

Koutou ako fakatahi te Folafola ʼa te ʼAtua . . .

Koutou fai palalau fakatahi . . .

Koutou gāue fakatahi . . .