ʼE Kamata ʼAfea Te ʼu Taʼu e Tolu Afe?

NEʼE kua koutou logo koa ki te ʼui ʼaē, ʼe mole kamata te ʼu taʼu e tolu afe ʼi te taʼu 2000 kae kamata ʼi te taʼu 2001? ʼE ʼi ai te ʼu moʼoni ʼi te ʼui ʼaia. Kapau ʼe tou ʼui neʼe tupu Sesu Kilisito ʼi te taʼu ʼaē ʼe ʼui ia ʼaho nei ʼe ko te taʼu 1 ʼi muʼa ʼo totatou temi, pea ko te ʼaho 31 ʼo Tesepeli 2000 (kae mole ko te taʼu 1999), ʼe ko te ʼaho fakamuli anai ʼaia ʼo te ʼu taʼu e lua afe, pea ko te ʼaho 1 ʼo Sanualio 2001, ʼe kamata ai anai te ʼu taʼu e tolu afe.a Kae ia ʼaho nei, ʼe tokolahi te hahaʼi sivi Tohi-Tapu ʼe nātou ʼui, neʼe mole tupu Sesu Kilisito ʼi te taʼu 1 ʼi muʼa ʼo totatou temi. Kae neʼe tupu ʼanafea?

Neʼe Tupu ʼAnafea Sesu?

ʼE mole fakahā mai e te Tohi-Tapu te ʼaho tonu ʼaē neʼe tupu ai Sesu. Kae ʼe ina fakahā mai, neʼe tupu “i te temi o te hau ko Helote.” (Mateo 2:1) Tokolahi te hahaʼi sivi Tohi-Tapu ʼe nātou ʼui neʼe mate ia Helote ʼi te taʼu 4 ʼi muʼa ʼo totatou temi, pea neʼe tupu ia Sesu ʼi muʼa ʼo te taʼu ʼaia​—lagi ʼi te kamata ʼo te taʼu 5 peʼe 6 ʼi muʼa ʼo totatou temi. ʼE nātou fakatafito tanatou manatu ʼaia ʼo ʼuhiga mo te mate ʼa Helote, ki te ʼu talanoa ʼaē neʼe fai e te tagata tohi hisitolia Sutea ʼo te ʼuluaki sēkulō ko Flavius Josèphe.b

ʼE ʼui e Josèphe, ʼi muʼa pe ʼo te mate ʼo te Hau ko Helote, neʼe ūgia te māhina. Ki te hahaʼi sivi Tohi-Tapu, neʼe ūgia fakakoga te māhina ʼi te ʼaho 11 ʼo Malesio ʼo te taʼu 4 ʼi muʼa ʼo totatou temi, pea ʼe ko he fakamoʼoni ʼaia neʼe mate ia Helote ʼi te taʼu ʼaia. Kae ʼi te taʼu 1 ʼi muʼa ʼo totatou temi, neʼe ūgia katoa te māhina ʼi te ʼaho 8 ʼo Sanualio pea neʼe ūgia fakakoga ʼi te ʼaho 27 ʼo Tesepeli. ʼE mole feala ke kita ʼiloʼi pe neʼe talanoa Josèphe ki te ūgia ʼo te māhina ʼaē neʼe hoko ʼi te taʼu 1 ʼi muʼa ʼo totatou temi peʼe ʼi te taʼu 4 ʼi muʼa ʼo totatou temi. Koia, ʼe mole feala ke tou fakaʼaogaʼi te ʼu palalau ʼa Josèphe moʼo fakahā te taʼu tonu ʼaē neʼe mate ai Helote. Tatau aipe peʼe tou fai te faʼahi ʼaia, kae ʼe mole feʼauga te ʼu meʼa ʼaē neʼe ina fakamatala, ke tou ʼiloʼi ai te temi ʼaē neʼe tupu ai Sesu.

Ko te fakamoʼoni tāfito ʼaē ʼe tou maʼu ʼo ʼuhiga mo te ʼaho tupu ʼo Sesu, ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu. ʼE ʼui ai, ko te tēhina mataʼi tama ʼo Sesu ia Soane Patita, neʼe kamata tana gāue faka polofeta ʼi te 15 taʼu ʼo te temi pule ʼa te Tuʼi Loma ko Tipele Sesale. (Luka 3:​1, 2) ʼE fakamoʼoni e te hisitolia, neʼe fakanofo ia Tipele ʼi te ʼaho 15 ʼo Sepetepeli ʼo te taʼu 14 ʼo totatou temi, koia ko te 15 taʼu ʼo tona temi pule ʼe kamata ʼi te fakaʼosi ʼo te taʼu 28 ʼo totatou temi ʼo aʼu ki te fakaʼosi ʼo te taʼu 29. Neʼe kamata e Soane tona minisitelio ʼi te temi ʼaia, pea neʼe kamata e Sesu tona minisitelio hili kiai māhina e ono. (Luka 1:​24-​31) ʼAki te faʼahi ʼaia, pea mo te tahi ʼu fakamatala, ʼe feala ke tou ʼui neʼe kamata te minisitelio ʼa Sesu ʼi te fasiga taʼu fakatō lau ʼo te taʼu 29 ʼo totatou temi.c ʼE ʼui e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo Sesu, neʼe kamata tona minisitelio “i tona tau tolugofulu ape.” (Luka 3:​23) Kapau neʼe taʼu 30 ʼi te fasiga taʼu fakatō lau ʼo te taʼu 29 ʼo totatou temi, pea ko tona faka ʼuhiga neʼe tupu ʼi te fasiga taʼu fakatō lau ʼo te taʼu 2 ʼi muʼa ʼo totatou temi. Koia, kapau ʼe tou lau te ʼu taʼu e lua afe ʼo kamata mai te fasiga taʼu fakatō lau ʼo te taʼu 2 ʼi muʼa ʼo totatou temi (tou manatuʼi ʼe mole he taʼu 0; koia ʼe ko taʼu e lua mai te taʼu 2 ʼi muʼa ʼo totatou temi ʼo aʼu ki te taʼu 1 ʼo totatou temi), pea ʼe tou maʼu ai neʼe ʼosi te ʼu taʼu e lua afe ʼi te fasiga taʼu fakatō lau ʼo te taʼu 1999, pea kua kamata te ʼu taʼu e tolu afe!

ʼE maʼuhiga koa te faʼahi ʼaia? Ohage la, ʼe kamata anai koa te ʼu taʼu e tolu afe ʼaki te kamata ʼo te ʼAfio ʼa Sesu Kilisito ia Taʼu e Afe, ʼaē ʼe talanoa kiai te tohi ʼo Apokalipesi? Kailoa. ʼE mole ʼui mai e te Tohi-Tapu, ʼe ʼi ai he pikipikiga ʼo te ʼu taʼu e tolu afe pea mo te ʼAfio ʼaē ʼa Kilisito ia Taʼu e Afe.

Neʼe fakatokagaʼi e Sesu ki tana kau tisipulo ke ʼaua naʼa nātou lau te ʼu taʼu. Neʼe ina ʼui fēnei kia nātou: “E mole a koutou te iloi o temi mo te lakaga kua pauga ki ai te Tamai i tana pule.” (Gaue 1:7) ʼI muʼa atu, neʼe fakahā e Sesu neʼe mole ina ʼiloʼi, ʼi te temi ʼaia, te ʼaho tonu ʼaē ka fakaʼauha ai e te ʼAtua te malamanei agakovi ʼaenī, ʼaē ka hoa kiai tona ʼAfio ia Taʼu e Afe. Neʼe ina ʼui fēnei: “O uhiga leva mo te aho alâ pea mo te hola, e mole iloi e he tahi, e mole iloi e te kau aselo i Selo pea mo te Alo, gata tahipe ki te Tamai.”​—Mateo 24:36.

ʼE fakapotopoto koa hakita ʼamanaki, ʼe liliu mai anai ia Kilisito ʼi te hili ʼo taʼu e 2 000 talu mai tana tupu tagata? Kailoa. Neʼe lagi ʼiloʼi e Sesu tona ʼaho tupu. Pea ʼe mahino ia, neʼe ina ʼiloʼi peʼe feafeaʼi hana lau ia taʼu e 2 000 ʼo kamata mai te ʼaho ʼaia. Kae neʼe mole ina ʼiloʼi te ʼaho pea mo te hola ʼo tana liliu mai. ʼE hā ʼaki mai, ʼe mole faigafua anai te ʼiloʼi ʼo te temi ʼaē ka toe liliu mai ai! Ko te ʼu ‘temi pea mo te ʼu fasiga taʼu’ neʼe ʼiloʼi pe e tana Tāmai​—heʼe gata pe kia ia te ʼiloʼi ʼo te ʼu fakatuʼutuʼu ʼaia.

Tahi ʼaē meʼa, neʼe mole fakatotonu e Sesu ki tana kau tisipulo ke nātou talitali kia ia ʼi he koga meʼa neʼe ina hinoʼi age. Neʼe mole ina fakatotonu age ke nātou maʼopoʼopo pea mo atalitali fakatahi, kae ke nātou mavete “ki te u tuakoi o te kelekele,” pea mo nātou fai ni ʼu tisipulo ʼi te hahaʼi ʼo te ʼu puleʼaga fuli. Pea neʼe mole ina molehi te fakatotonu ʼaia ʼi he temi.​—Gaue 1:8; Mateo 28:19, 20.

ʼE Puli Anai Koa Tanatou ʼAmanaki Ki Te ʼu Taʼu e Afe?

Kae ʼe ʼi ai te hahaʼi lotu ʼe nātou fakatalitali ke nātou sio ki he ʼu meʼa lalahi ʼi te taʼu 2000. ʼE nātou faka tui, ʼi te ʼu kiʼi māhina pe ʼaenī ka haʼu, ʼe hoko moʼoni anai ʼihi koga ʼo te tohi ʼo te Apokalipesi. ʼE nātou ʼui ʼe nātou kau ʼi te fakahoko ʼo te ʼu meʼa ʼaia. Ohage la, ʼe nātou fakatokagaʼi tāfito te lea faka polofeta ʼo Apokalipesi 11:​3, 7, 8, ʼaē ʼe talanoa ai ʼo ʼuhiga mo te ʼu fakamoʼoni e lua ʼe nā fai fakakikite ʼi “te kolo lahi e higoa fakalaumalie ko Sotoma mo Esipito, i te faahi tonu nee [haʼi] ai tonatou Aliki [ki te pou].” ʼI tanā ʼosi fai faka mafola, ʼe matehi te ʼu fakamoʼoni ʼaia e lua e te manu fekai ʼaē ʼe hake mai te vanu.

ʼI te fakamatala neʼe fai ʼi te nusipepa The New York Times Magazine ʼo te ʼaho 27 ʼo Tesepeli 1998, neʼe ʼi ai te tagata takitaki lotu “neʼe ina tala ki tana kau tisipulo ko ia ko te tahi ʼi te ʼu fakamoʼoni ʼaia e lua, pea ʼe maʼua ke ina tala te fakaʼauha ʼo te kele pea mo te liliu mai ʼa te ʼAliki​—pea tonu leva ke matehi ia ia e Satana ʼi te ʼu ala ʼo Selusalemi.” ʼE mole tou punamaʼuli ai ki te nofo tuʼania ʼa te puleʼaga ʼo Iselaele. ʼE nātou matataku naʼa faiga e ʼihi ke nātou “fakahoko” e nātou totonu te lea faka polofeta ʼaia​—tatau aipe peʼe tonu ai ke nātou fetauʼaki! Kae ʼe mole ʼaoga ki te ʼAtua ke “tokoni” age te tagata ke ina fakahoko tana fakatuʼutuʼu. Ko te ʼu lea faka polofeta fuli ʼo te Tohi-Tapu, ʼe fakahoko anai ʼi te temi ʼaē neʼe fakakatofa kiai e te ʼAtua pea ʼo mulimuli ki tana fakatuʼutuʼu.

Neʼe fakahā te tohi ʼo Apokalipesi “ ʼaki he ʼu fakaʼiloga.” ʼE ʼui ia Apokalipesi 1:​1 (MN), neʼe fia fakahā e Sesu ki “tana kau kaugana” (kae mole ki te malamanei katoa) te ʼu meʼa ʼaē neʼe ʼamanaki hoko. Ke feala hanatou mahino ki te tohi ʼo Apokalipesi, ʼe ʼaoga anai ki te kau kaugana ʼa Kilisito, pe ko tana kau tisipulo, ke nātou maʼu te laumālie ʼa te ʼAtua, ʼaē ʼe foaki e Sehova kia nātou ʼaē ʼe ina leleiʼia. Kanapaula neʼe tonu ke tou mahino ki te tohi ʼo Apokalipesi ʼaki te ʼu kupu totonu ʼaē neʼe tohi ʼaki, kanaʼauala ʼe feala anai māʼia mo te hahaʼi heʼe tui ke nātou lau te tohi ʼaia pea mo nātou mahino kiai. Kapau neʼe feiā, pea ʼe mole ʼaoga anai ki te kau Kilisitiano ke nātou faikole ke tuku age kia nātou te laumālie maʼoniʼoni ke nātou mahino ki te tohi ʼaia.​—Mateo 13:10-​15.

Neʼe tou vakaʼi ʼaki te ʼu fakamoʼoni ʼo te Tohi-Tapu, kapau ʼe tou lau te ʼu taʼu ʼo kamata mai te taʼu ʼaē neʼe tupu ai Sesu, pea ko te ʼu taʼu e tolu afe neʼe kamata ʼi te fasiga taʼu fakatō lau ʼo te taʼu 1999, pea ʼe mole he ʼuhiga makehe ʼo te ʼaho 1 ʼo Sanualio 2000, pe ko te ʼaho 1 ʼo Sanualio 2001. Kae ʼe ʼi ai te ʼu taʼu e afe ʼe fia ʼiloʼi tāfito e te kau Kilisitiano. Kapau ʼe mole ko te ʼu taʼu e tolu afe, pea ko te ʼu taʼu e afe fea? ʼE tali anai kiai te alatike ʼaē ka hoa mai.

[Nota ʼi te lalo pasina]

[Talanoa ʼo te pasina 5]

Te Taʼu 2000 Peʼe 2001?

Ke koutou mahino pe koʼe ʼe ʼui e ʼihi ko te ʼu taʼu e tolu afe ʼaē ʼe tou lau ʼo kamata mai te taʼu ʼaē neʼe tupu ai Sesu, ʼe fakaʼosi anai ʼi te ʼaho 1 ʼo Sanualio 2001, koʼeni tona faʼifaʼitaki. ʼE koutou lolotoga lau he tohi ko ʼona pasina e 200. Ka koutou kamata lau te pasina 200, kua koutou ʼosi lau pasina e 199, pea kei toe pe te kiʼi pasina e tahi. ʼE hoki ʼosi anai takotou lau te tohi mokā koutou aʼu ki te fakaʼosi ʼo te pasina 200. ʼO toe feiā pe, ʼi te ʼaho 31 ʼo Tesepeli 1999, kua ʼosi anai ia taʼu e 999 ʼo te ʼu taʼu e afe ʼaenī, pea kei toe anai te kiʼi taʼu e tahi ke tou aʼu ki te fakaʼosi ʼo te ʼu taʼu e afe ʼaenī. ʼAki te manatu ʼaia, ʼe kamata te ʼu taʼu e tolu afe ʼi te ʼaho 1 ʼo Sanualio 2001. Kae ʼe mole faka ʼuhiga leva, ʼi te ʼaho ʼaia, kua fakalaka taʼu e 2 000 talu mai te tupu ʼa Sesu, ohage ko te meʼa ʼaē neʼe tou vakaʼi ʼi te alatike ʼaenī.

[Talanoa ʼo te pasina 6]

Te Haʼuʼaga ʼo Te Kaletalio ʼAē ʼe Fakatafito Kia Kilisito

ʼI te kamata ʼo te ono sēkulō ʼo totatou temi, neʼe fekauʼi e te Tuʼi Tapu ko Soane 1 te monike ko Denys le Petit ke ina faʼufaʼu he faʼahiga lau ʼo te temi, ke feala ki te ʼu ʼēkelesia ke nātou fakatuʼutuʼu he ʼaho ki te Pāsikate.

Neʼe kamata ai e Denys tana gāue. Neʼe ina lau fakaholomuli te ʼu taʼu, ʼo fakalaka ʼi te temi ʼaē neʼe mate ai Sesu, ʼo aʼu ki te taʼu ʼaē ʼi tana manatu neʼe ko te taʼu ʼaē neʼe tupu ai Sesu; pea neʼe ina fakatoʼo he mataʼi numelo ki te ʼu taʼu fuli ʼaia ʼo kamata mai te taʼu ʼaia. Neʼe fakahigoaʼi e Denys te temi ʼaē ʼi te hili ʼo te tupu ʼa Sesu ko te “A.D.” (ko te Anno Domini​—“ ʼi te taʼu ʼo totatou ʼAliki.”) Neʼe ina fai te faʼahi ʼaia ke feala he lau ʼo te ʼaho ʼaē neʼe tonu ke fai ai te Pāsikate ʼi te taʼu fuli, kae ʼaki te gāue ʼaia ʼa Denys, neʼe kamata māmāhani ai te hahaʼi ʼi te lau ʼo te ʼu taʼu ʼo fakatafito ki te tupu ʼa Kilisito.

Logope la ʼe tokolahi te hahaʼi sivi Tohi-Tapu ʼe nātou fakamoʼoni, neʼe mole tupu Sesu ʼi te taʼu ʼaē neʼe fakatafito kiai e Denys tana lau ʼo te temi, kae ʼe ʼaoga tona faʼahiga lau ʼaia ʼo te temi ke tou ʼiloʼi ai te ʼu meʼa maʼuhiga ʼaē neʼe hoko pea mo tonatou pikipikiga.