ʼE Mole Kei Fakaʼapaʼapaʼi Te Pule—Koteā Tona Tupuʼaga?
“Kua hoko ʼi te malamanei katoa te fakafihiʼi ʼo te pule, te pule faka lotu pea mo te pule ʼi te gāue, te pule ʼi te sosiete pea mo te pule faka politike, pea ʼe feala ʼi he ʼaho ke liliu ko te meʼa tāfito ʼaia ka hoko ʼi te ʼu hogofulu taʼu fakaʼosi.”
KUA hili kiai te ʼu taʼu talu mai te ʼu taʼu 1960, te ʼu hogofulu taʼu ʼaē neʼe talanoa kiai te fafine fai hisitolia pea mo fai filosofia ko Hannah Arendt. Ia ʼaho nei, kua lahi age te mole fakaʼapaʼapa ki te pule.
Ohage la, mole heʼeki faʼa fualoa, ʼi te sulunale The Times ʼo Lonitoni neʼe tala fēnei ʼi te sivi neʼe fai: “Ko ʼihi mātuʼa ʼe mole nātou tali ke pule te hahaʼi faiako ki tanatou fānau, pea ʼe nātou ʼiʼita mokā nātou faiga ke nātou fakatonutonuʼi tanatou fānau.” Ko te meʼa ʼaē ʼe tautau hoko, ka fakatonutonuʼi tanatou fānau ʼi te faleako, pea ʼe mole ʼolo pe te ʼu mātuʼa ʼo munaʼi te hahaʼi faiako, kae ʼe nātou ʼolo ʼo tā nātou.
Ko te tagata fakafofoga ʼo te Kautahi ʼo te Pule ʼo te Kau Faiako ʼi Pilitania, neʼe ina tala fēnei: “ ʼE ʼui e te hahaʼi ‘ ʼE ʼi ai te ʼu meʼa ʼe feala ke mātou fai,’ kae ʼe mole nātou ʼui ‘ ʼe ʼi ai tamatou ʼu maʼua.’ ” ʼE mole akoʼi e te ʼu mātuʼa ki tanatou fānau ke nātou fakaʼapaʼapa ki te pule, pea ko ʼihi mātuʼa ʼe mole nātou fakatonutonuʼi pe la tanatou ʼu fānau—pea ʼe mole nātou loto ke fai e ʼihi te faʼahi ʼaia. Ko te ʼu fānau ʼaē ʼe nātou ʼui “ ʼe ʼi ai te ʼu meʼa ʼe feala ke mātou fai,” ʼe nātou meʼa noaʼi te pule ʼo tanatou ʼu mātuʼa pea mo te kau faiako, pea ʼe tou ʼiloʼi tona ikuʼaga—ohage ko tona tohi e te fafine tohi sulunale ko Margarette Driscoll, ʼe tupu ʼaki ai “he taʼiake foʼou ʼe mole fakaʼapaʼapa ki te pule pea ʼe mole mahino lelei ki te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo kovi.”
ʼI te alatike ʼo te sulunale Time ʼi te kupu tāfito “Ko He Taʼiake Kua Hēʼia,” neʼe fakahā lelei ai kua tokolahi te kau tūpulaga Lusia ʼe mole kei nātou loto falala, pea neʼe tohi ai mo te ʼu palalau ʼaenī neʼe fai e te tagata hiva rappeur ʼiloa: “ ʼE lava feafeaʼi ki he tahi neʼe tupu ʼi te mālama ʼaenī ke falala ki te sosiete, ʼaē ʼe mole kei tologa ai he meʼa pea kua fakahehema ia meʼa fuli?” ʼE toe manatu feiā mo te tagata ko Mikhail Topalov, ʼe ina sivisivi te faʼahiga maʼuli ʼo te hahaʼi, he neʼe ina ʼui fēnei: “ ʼE mole vavale te kau tūpulaga. Neʼe nātou sio ki te lotomamahi ʼo tanatou ʼu mātuʼa ʼuhi ko te puleʼaga, neʼe nātou sio ki te puli ʼo tonatou ʼu koloā ʼaē neʼe nātou tānaki pea ʼe mole kei ʼi ai hanatou gāue. ʼE tou lava tui koa ʼe nātou fakaʼapaʼapa anai ki te pule?”
Kae ʼe tou faihala anai mo kapau ʼe tou manatu ʼe ko te kau tūpulaga pe ʼaē ʼe mole kei fakaʼapaʼapa ki te pule. Ia ʼaho nei, māʼia mo te hahaʼi lalahi ʼe mole kei nātou falala ki te faʼahiga pule fuli pe, pea ʼe nātou meʼa noaʼi. Ko tona faka ʼuhiga koa ʼe mole feala ke tou falala ki he pule? Kapau ʼe fakahoko fakalelei, pea ko te pule, ʼaē ʼe ʼui ʼe ko “te mālohi peʼe ko te fealagia ʼaē ke ina vakavakaʼi, ke ina fakafuafua, peʼe ke ina tapuʼi te ʼu aga ʼa ʼihi,” ʼe feala ke liliu ko he mālohi ʼe ina fai te meʼa ʼaē ʼe lelei. ʼE feala ke fua lelei ki te hahaʼi takitokotahi pea mo te fenua fuli. ʼE tou vakaʼi anai ʼi te alatike ʼaē ʼe hoa mai peʼe lava feafeaʼi te faʼahi ʼaia.