Koteā ʼAē ʼe Maʼuhiga Kia Koutou: Te Falā Peʼe Ko Te Maʼuli?
Kua lagi koutou logo ki he ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo he ʼu hahaʼi kaihaʼa ʼe nātou fakahaga tanatou ʼu fana ki te ʼu hahaʼi ʼaē ʼe nātou fakamatakuʼi, ʼo nātou ʼui age: “ ʼE ke fia fai ki tau falā peʼe ke fia maʼuli?” Ia ʼaho nei, ko te ʼu palalau ʼaia ʼe ko he fihifihia ʼe tau mo tatou fuli—tāfito la ki te hahaʼi ʼaē ʼe nātou maʼuʼuli ʼi te ʼu fenua koloaʼia. Kae ʼi te temi nei, ʼe mole he tagata agakovi ʼe ina fakahaga mai he fana. Kae ko te faka maʼuhigaʼi ʼaupito ʼo te falā pea mo te ʼu koloā e te sosiete.
KO TE taʼi faka maʼuhigaʼi ʼaia ʼo te ʼu koloā pea mo te falā, neʼe malaga ai te ʼu fehuʼi pea mo te ʼu tuʼania foʼou. ʼE tonu ke tou faka ʼuhiga feafeaʼi te falā pea mo te ʼu koloā fakamālama? ʼE feala koa ke tou maʼuli fakafeauga ʼaki te ʼu meʼa ʼaē kua tou maʼu? ʼE maumauʼi koa e te hahaʼi “te maʼuli moʼoni” ʼuhi ko tanatou fia maʼu koloā? ʼE foaki mai koa e te falā te maʼuli fiafia?
Te Manako Ki Te Paʼaga
ʼI te ʼu holi pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe manako kiai te tagata—peʼe totonu peʼe kailoa—ʼe takimuʼa te manako ki te paʼaga. ʼO mole tatau mo te holi ʼaē ki te ʼu felāveʼi fakasino pea mo te meʼa kai, ko te holi mālohi ki te falā ʼe mole feala ke puli ʼo talu ai. Māʼia mokā kita matuʼa ʼe mole puli te holi ʼaia. ʼE lahi te ʼu faʼifaʼitaki ʼe hā mai, ka matuʼa he tahi pea ʼe tokaga ʼaupito ki te falā pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe feala ke ina totogi.
ʼE fakaʼāsili te mānumānu paʼaga. Neʼe ʼui fēnei e te tagata gaoʼi ʼata ʼiloa: “ ʼE ʼi ai te ʼu fua lelei ʼo te mānumānu. Ko te mānumānu ʼe lelei.” ʼE ʼui e te tokolahi, ko te ʼu taʼu 80 ʼaē neʼe Lahi ai te Mānumānu paʼaga ʼa te hahaʼi, kae ʼe hā lelei mai ʼaki te ʼu taʼu, ko te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ʼi muʼa atu pea ki muli mai, ʼe mole heʼeki nātou fetogi te faʼahiga sio ʼa te hahaʼi ki te paʼaga.
Ko te meʼa ʼaē ʼe mata foʼou, heʼe ko te tokolahi neʼe nātou sio ki te ʼu fealagia ʼaē ke nātou foimo maʼu ai hanatou paʼaga. ʼE ʼasi mai ko te tokolahi ʼi te malamanei ʼi te temi fuli ʼe nātou fakaʼaogaʼi tonatou mālohi katoa moʼo faʼu pea mo maʼu he ʼu koloā fakamālama ke lahi age. Kua lagi koutou sio ko te hahaʼi ʼo te temi ʼaenī kua nātou holi mālohi peʼe nātou moemisi, ke nātou maʼu koloā pea mo fakaʼaogaʼi tanatou paʼaga.
Kae kua ʼāsili fiafia age koa te hahaʼi? Moʼo tali ki te fehuʼi ʼaia, neʼe tohi fēnei e te Hau poto pea mo koloaʼia ko Salomone, kua hili nei kiai taʼu e 3 000: “Ko ʼaē ʼe ʼofa ki te falā ʼe mole fīmālie anai ʼi te falā, ʼo feiā mo ʼaē ʼe ʼofa ki te ʼu koloā, pea mo te totogi. Mo te meʼa ʼaia ʼe vaʼiganoa.” (Tagata Tānaki 5:10) Ko te ʼu sivi ʼaē ʼe fai ʼo ʼuhiga mo te maʼuli ʼo te hahaʼi ʼo te temi nei, ʼe ʼalutahi mo te manatu ʼaē neʼe tohi e te hau.
Ko Te Falā Pea Mo Te Maʼuli Fīmālie
ʼI te ʼu kumi ʼaē kua maʼu ʼo ʼuhiga mo te aga ʼa te tagata, kua ʼiloʼi ʼe mole ʼāsili age tana fiafia pea mo tana fīmālie mokā lahi tana falā pea mo tona ʼu koloā. Kua mahino ki te tokolahi ʼaē ʼe nātou fai te ʼu kumi, kapau kua koloaʼia he tahi, pea ʼe mole fakalogo tona maʼuli fīmālie pea mo tona fiafia ki te ʼu tuʼuga koloā ʼaē ʼe ina maʼu.
Koia, ko te tokolahi ʼaē ʼe nātou kumi fakavale te ʼu koloā pea mo te falā, ʼe nātou feʼuiʼaki, ‘ ʼE hage ʼe tou leleiʼia te ʼu meʼa foʼou fuli ʼaē ʼe tou totogi, kae kapau ʼe tou fakatokagaʼi, he koʼe ko te ʼu lelei fuli ʼaia ʼe mole nātou fakaʼāsili age totatou fīmālie?’
ʼI tana tohi Happy People, ʼe ʼui fēnei e te tagata faitohi ko Jonathan Freedman: “Kapau kua koutou maʼu he kiʼi falā feʼauga, pea ko te foʼi falā ʼaē kua koutou maʼu ʼe mole hona ʼuhiga mo kapau ʼe koutou fia maʼu te maʼuli fīmālie. ʼE mole fakalogo te maʼuli fīmālie ki te lahi ʼo te falā.” Kua mahino ki te tokolahi ko te ʼu meʼa ʼaē ʼe nātou lava maʼu ai te fiafia moʼoni, ʼe ko te ʼu koloā fakalaumālie, te ʼu gāue ʼaē ʼe ʼaoga ki ʼihi, pea mo te fai ʼo te ʼu aga ʼaē ʼe lelei. Ko te tahi meʼa maʼuhiga ʼe ko tatatou ʼu felogoi lelei mo ʼihi, pea mo te ʼāteaina mai te ʼu fihifihia pea mo te ʼu faigataʼaʼia ʼaē ʼe feala ke nātou pulihi tatatou fiafia.
Tokolahi ʼe nātou sisio ko te tupuʼaga ʼo te ʼu fihifihia ʼo te temi nei, ʼe ko te fia fakaʼaogaʼi ʼo te ʼu koloā moʼo fakatokatoka te ʼu fihifihia ʼe tupu mai te fakakaukau. Ko ʼihi hahaʼi gāue faka sosiale, ʼe nātou talanoa ki te heʼe falala pea mo te mole fiafia ʼa te hahaʼi. ʼE nātou toe fakatokagaʼi ʼi te ʼu sosiete koloaʼia, kua kaugamālie te hahaʼi ʼaē ʼe ʼolo ʼo kumi tokoni ki te ʼu tōketā, peʼe nātou kumi te ʼuhiga ʼo te maʼuli pea mo te tokalelei ʼo te ʼatamai ki te ʼu gourous, peʼe ki te ʼu lotu, pea mo te ʼu kūtuga ʼaē ʼe nātou ʼui ʼe nātou lava foaki he ʼu faʼahiga faitoʼo. ʼE hā ʼaki mai ʼe mole feala ki te ʼu koloā ke nātou foaki mai te ʼuhiga moʼoni ʼo te maʼuli.
Te Mālohi Pea Mo Te Vaivai ʼo Te Falā
ʼE tou fakamoʼoni ko te falā ʼe maʼuhiga. ʼAki te falā ʼe feala ke kita totogi he ʼu ʼapi pea mo he ʼu mutuʼi meʼa matalelei, he ʼu meʼa fakateuteu fale gigila. ʼE feala ʼaki te falā ke kita totogi te malualoi, te fakalogo, te laupisi, mo he ʼu kaumeʼa ʼe nātou agalelei faka temi. Kae ʼe gata aipe te ʼaoga ʼo te falā. Ko te meʼa ʼaē ʼe ʼaoga tāfito kia tatou, ʼe mole lava totogi e te falā—ohage ko te ʼofa ʼo he kaumeʼa moʼoni, te tokalelei ʼo te ʼatamai, he kiʼi fakaloto fīmālie kapau kua kita vave mate. Pea ki te hahaʼi ʼaē ʼe nātou faka maʼuhigaʼi tanatou felogoi mo te Tupuʼaga, ʼe nātou ʼiloʼi ko te falā ʼe mole ina lava totogi te ʼofa ʼo te ʼAtua.
Ko te Hau ko Salomone, ʼaē neʼe ina maʼu te ʼu koloā fuli he neʼe feala ke ina totogi ʼaki tana paʼaga ʼi tona temi, neʼe ina fakamoʼoni ko te falala ʼaē ki te ʼu koloā ʼe mole ina taki ki he maʼuli fīmālie ʼe tologa. (Tagata Tānaki 5:12-15) ʼE lava puli te falā ʼi te ʼu fale paʼaga mokā haʼele kovi peʼe hiki te totogi ʼo te ʼu fale koloā. ʼE feala ke puli tokita ʼu koloā ʼi he ʼu afā lalahi. ʼE totogi fakakoga anai e te ʼu polices dʼassurance te ʼu meʼa ʼaē neʼe maumau, kae ʼe mole ina lava fakafimālieʼi te ʼu mamahi ʼo tokita loto pea mo tokita ʼatamai. ʼE feala ke hoko fakapunamaʼuli he tuʼutāmaki faka ekonomika, ʼo pulinoa ai te ʼu paʼaga ʼaē neʼe kita tānaki. ʼO toe feiā pe, ʼe feala ke ʼi ai hakita gāue lelei ʼi te ʼaho nei, kae ʼe lagi mole tologa anai.
Koia, e feafeaʼi hatatou fakapotopoto ʼo ʼuhiga mo te falā? Koteā te tuʼulaga ʼo te falā peʼe ko te ʼu koloā ʼi totatou maʼuli? Koutou vakaʼi te alatike ʼaē ka hoa mai peʼe feafeaʼi hakotou maʼu te meʼa ʼaē ʼe maʼuhiga ʼaupito age—“te ʼuhiga ʼo te maʼuli.”
[Paki ʼo te pasina 4]
Te ʼu koloā fakamālama ʼe mole nātou foaki he maʼuli fīmālie ʼe tologa