Ko Te Mālama Katoa Neʼe Fakaʼauha!

Koutou sio ki te malamanei, mo tona ʼu kolo, mo tona ʼu agaʼi fenua, mo tona ʼu poto fakatagata pea mo tona ʼu lauʼi miliale hahaʼi. ʼE lagi tou punamaʼuli ʼi tona matalelei. ʼI takotou manatu ʼe lava pulihiʼi katoa koa ʼi he ʼaho te mālama ʼaenī? ʼE lagi mata faigataʼa hakita fakakaukauʼi ia te faʼahi ʼaia. Kae ʼe koutou ʼiloʼi koa ʼe ʼi ai te fakamatala moʼoni ʼo ʼuhiga mo te mālama neʼe fakaʼauha katoa ʼi muʼa ʼo te mālama ʼaenī?

ʼE MOLE tou talanoa ʼo ʼuhiga mo he mālama ʼo he ʼu telepi ʼo te temi muʼa. Ko te mālama ʼaē neʼe maumauʼi neʼe ʼi ai tona ʼu hahaʼi, mo tona ʼu mātaga, mo tona ʼu hahaʼi popoto. Kae ʼe fakahā mai e te Tohi-Tapu neʼe fokifā pe, ʼi te 17 ʼaho ʼi te lua māhina, ia taʼu e 352 ʼi muʼa ʼo te tupu ʼo te pateliaka ko Apalahamo, neʼe ʼi ai te tulivio neʼe tō ki te malamanei katoa.*

ʼE moʼoni koa te fakamatala ʼaia? Neʼe hoko moʼoni koa he meʼa feiā? Neʼe ʼi ai moʼoni koa he mālama matalelei neʼe fakaʼauha ʼi muʼa ʼo te mālama ʼaenī? Kapau koia, he koʼe neʼe fakaʼauha? Neʼe koteā tana agakovi? Pea ʼe ʼi ai koa he ako kia tatou ʼo ʼuhiga mo tona fakaʼauha?

Neʼe Fakaʼauha Moʼoni Koa Te Mālama ʼi Te Temi Muʼa?

Kapau neʼe hoko he tuʼutāmaki fakaofoofo feiā, ʼe mole lava hona galoʼi. Koia, ʼe tokolahi te ʼu puleʼaga kei nātou manatuʼi te fakaʼauha ʼaia. Ohage la, koutou fakatokagaʼi, te ʼaho totonu ʼo te fakamatala ʼi te Tohi-Tapu. ʼI te kaletalio ʼāfea, ko te lua māhina neʼe kamata atu ʼi te lotomalie ʼo te māhina ʼo ʼOketopeli ʼo aʼu ki te lotomalie ʼo te māhina ʼo Novepeli. Koia ko te 17 ʼaho ʼe to tonu mo te ʼuluaki ʼaho ʼo Novepeli. Koia ʼe mole ko he meʼa fakapunamaʼuli, ke tō tonu te ʼaho ʼaia mo te ʼu lafeti ʼaē ʼe fai maʼa te kau mate ʼi ʼihi fenua.

Ko te tahi ʼu fakamoʼoni ʼo te Tulivio ʼe tou maʼu ʼi te ʼu talatisio ʼi te malamanei. ʼI te agamāhani, ko te hahaʼi ʼaē kua matutuʼa ʼe ʼi ai tanatou ʼu fagana ʼo ʼuhiga mo tanatou ʼu kui neʼe nātou hāo mai te tulivio neʼe tō ki te malamanei katoa. Ko te kau Pygmées ʼi Afelika, mo te kau Celtes ʼi Eulopa, mo te kau Incas ʼo te Potu Saute ʼo Amelika​—ʼe tatau tanatou ʼu fagana fuli mo te hahaʼi ʼo Alaska, mo Initia, mo Lituania, mo Mekesike, mo Micronésie, mo Niusila, mo Ositalalia, mo Siaina, pea mo ʼihi fenua ʼo Amelika Noleto.

Ei ʼaki te temi, neʼe fakamataleleiʼi te ʼu fagana, kae ʼe nātou teitei fakahā fuli pe te tupuʼaga ʼo te fakaʼauha ʼaia: neʼe ʼita te ʼAtua ki te agakovi ʼo te malamanei. Neʼe ina tuku ifo te tulivio lahi. Ko te malamanei katoa neʼe fakaʼauha. Kae ko te kau agatonu ʼe tokosiʼi neʼe hāofaki. Neʼe nātou faʼu te foʼi vaka moʼo hāofaki ai te tagata pea mo te ʼu manu. ʼAki te temi, neʼe fekauʼi te ʼu manulele moʼo kumi he fenua ʼe maha. Pea neʼe tau leva te vaka ki te fuga moʼuga. ʼI tanatou fehūfi ki tuʼa mai te foʼi vaka, ko nātou ʼaē neʼe hāo mai te tulivio neʼe nātou fai te sakilifisio.

Koteā ʼaē ʼe hā ʼaki mai ai? ʼE mole feala ke tou ʼui neʼe to tonu feiā pe te ʼu fakamatala ʼaia. Ko te ʼu meʼa fuli ʼo te ʼu fagana ʼaia ʼe ʼalutahi mo te fakamatala ʼa te Tohi-Tapu ʼaē ko te hahaʼi fuli ʼe nātou ʼōmai mai te hōloga ʼo nātou ʼaē neʼe hāo mai te tulivio ʼaē neʼe ina fakaʼauha te mālama ʼo te temi ʼaia. Koia ʼe mole tou falala tatou ki he ʼu fagana moʼo ʼiloʼi pe koteā ʼaē neʼe hoko. ʼE tou maʼu te fakamatala neʼe taupau fakalelei ʼi te ʼu Tohi Faka Hepeleo ʼo te Tohi-Tapu.​—Senesi, kapite 6-8.

ʼE tuʼu ʼi te Tohi-Tapu te hisitolia ʼo te fakamatala fakaʼatua ʼo ʼuhiga mo te maʼuli ʼi te temi muʼa. Kae ʼe mole ko he hisitolia pe ia neʼe hoko feiā. ʼE hā mai ʼi te hoko moʼoni ʼo te lea faka polofeta pea mo te poto loloto ʼaē ʼe talanoa kiai te Tohi-Tapu​—ʼe ko he felogoi ʼa te ʼAtua mo te malamanei. ʼE mole tatau te ʼu fagana mo te Tohi-Tapu, heʼe tou maʼu ʼi te ʼu fakamatala faka Tohi-Tapu te ʼu higoa pea mo te ʼu ʼaho, mo te ʼu taʼiake pea mo te ʼu higoa ʼo te ʼu potu fenua. ʼE ina fakahā mai pe neʼe feafeaʼi te maʼuli ʼi muʼa ʼo te to ʼo te Tulivio pea mo te tupuʼaga ʼo te fakaʼauha fakafokifā ʼo te mālama ʼaia.

Koteā te agakovi neʼe fai e te sosiete ʼaia ʼi muʼa ʼo te tulivio? ʼE tali anai kiai te alatike ka hoa mai. ʼE ko he fehuʼi maʼuhiga maʼa nātou ʼaē ʼe nātou feʼekeʼaki peʼe feafeaʼi he maʼuli tokalelei ʼi te ka haʼu ʼo totatou sivilisasio.

[Kiʼi nota ʼo te pasina 3]

Senesi 7⁠:11; 11⁠:​10-25, 32; 12⁠:⁠4.

[Talanoa ʼo te pasina 4]

Te ʼu Fagana ʼo Te Tulivio ʼi Te Malamanei

Te ʼu Fenua Tanatou ʼu Fagana 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Grèce 7 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Rome 6 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Lituanie 6 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Assyrie 9 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Tanzanie 7 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Inde - Hindou 6 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Nouvelle-Zélande - Maori 5 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Micronésie 7 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Washington U.S.A. - Yakima 7 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Mississippi U.S.A. - Choctaw 7 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Mexique - Michoacan 5 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Amérique du Sud - Quechua 4 ◆ ◆ ◆ ◆

Bolivie - Chiriguano 5 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

Guyane - Arawak 6 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆

1: Neʼe ʼita te ʼAtua ki te agakovi

2: Ko te fakaʼauha ʼaki te Tulivio

3: Neʼe fakatotonu e te ʼAtua

4: Neʼe fai te fakatokaga e te ʼAtua

5: Ko te tokosiʼi neʼe hāofaki

6: Neʼe hāofaki ʼi te foʼi vaka lahi ʼaupito

7: Neʼe hāofaki te ʼu manu

8: Ko te ʼu manulele peʼe ko te tahi ʼu manu neʼe fekauʼi

9: Neʼe tau leva te vaka ki te fuga moʼuga

10: Neʼe fai te sakilifisio