Te ʼu Mamahi ʼAē ʼe Tupu Mai Te Mate

“KO TE TAMASIʼI ʼE TAʼU ONO NEʼE FAKAMATE.” Neʼe tuʼu te kupu tāfito ʼaia ʼi te sulunale, ʼo ʼuhiga mo te mate fakaʼofaʼofa ʼa te kiʼi taʼahine neʼe higoa ko Jackie. Neʼe mole heʼeki faʼa fualoa neʼe mate tana faʼē ʼi te mahaki neʼe mole kei feala hona faitoʼo. ʼI muʼa ʼo tana tuʼu ʼi muʼa ʼo te saliote afi, neʼe ina ʼui ki tana ʼu kaugā ako ʼe fia ‘liliu ko he ʼāselo, ke feala hana fakatahi mo tana faʼē.’

Ko Ian ʼi tona taʼu 18, neʼe ina kole ki te pātele ke fakamahino age pe koʼe neʼe mate tana tāmai ʼi te kosea. Neʼe ʼui age e te pātele ko tana tāmai neʼe ko te tagata agalelei, koia ʼaē neʼe loto ai e te ʼAtua ke hake age ki selo. ʼI te logo ʼa Ian ki te fakamatala ʼaia, neʼe mole ina fia ʼiloʼi te taʼi ʼAtua aga fakapō ʼaia. ʼI te hage kiā ia neʼe mole kei ʼi ai hana ʼamanaki ʼi tona maʼuli, koia neʼe fakatotonu ai e Ian ke maʼuli fakalāluvale. Neʼe liliu ai ko he tagata neʼe lahi tana ʼinu kava, mo ina fakaʼaogaʼi ia te toloke pea mo fai te ʼu aga heʼeʼaoga. Neʼe mole kei ina maʼu he ʼu puleʼaki ki tona maʼuli.

“Ko Te Kau Maʼuli ʼe Nātou ʼIloʼi ʼe Nātou Mamate Anai”

ʼE hā ʼi te ʼu ʼaluʼaga fakaʼofaʼofa ʼaia e lua, ia te mamahi ʼaē ʼe hoko ki te hahaʼi ʼuhi ko te mate, tāfito la mokā neʼe hoko fakafokifā. Kae ʼe tonu ke tou mahino fuli ki te moʼoni ʼaenī ʼe fakahā ʼi te Tohi-Tapu: “Ko te kau maʼuli ʼe nātou ʼiloʼi ʼe nātou mamate anai.” (Tagata Tānaki 9:5) Kae tokolahi te hahaʼi ʼe nātou tali gataʼa ia te ʼaluʼaga moʼoni ʼaia ʼo te kau mate. Kaeā koutou? ʼE lahi ʼaupito te ʼu ʼaluʼaga ʼi totatou maʼuli ʼe fakamaʼua kiai he temi pea mo he tokaga, ko te lagi tupuʼaga ʼaia ʼo tatatou mole fia manatu ki te mate, ohage ko he meʼa ʼe mole feala ke hoko vave mai.

ʼE ʼui fēnei ʼi te tohi The World Book Encyclopedia, “ko te hahaʼi tokolahi ʼe nātou tuʼaniaʼi te mate pea ʼe nātou faigaʼi ke ʼaua naʼa nātou manatu kiai.” Kae ko he fakaʼī fakafokifā peʼe ko he mahaki ʼe feala ke tou mahino ai ʼe mole tou hāo mai te mate. Peʼe ko he ʼavaifo ʼo he kaumeʼa peʼe ko he kāiga, ʼe lagi tou manatuʼi ai ko te ikuʼaga ʼo te hahaʼi fuli ʼe ko te mate.

Kae ʼi te ʼu ʼavaifo, ko te hahaʼi ʼaē ʼe fetāgihi ʼe nātou tau ʼui fēnei, “ ʼE tonu ke tou hoko totatou maʼuli.” Pea ʼe moʼoni ia. ʼI tona fakahagatonu, ʼe fakalaka fakavilivili te maʼuli ʼo hoko fakavilivili mai kia tatou te ʼu fihifihia ʼo te temi matuʼa. Ka tou kaku ki te ʼu ʼaluʼaga ʼaia, pea ʼe hage ia ʼe mole kei mamaʼo te mate. ʼE lahi ʼaupito te ʼu ʼavaifo ʼe tonu ke tou ʼolo kiai, pea ʼe lahi mo te ʼu mamahi ʼe tonu ke tou ʼutakiʼi ʼo ʼuhiga te mate ʼo hatatou ʼu kaumeʼa kua fualoa tatatou feʼiloʼiʼaki. Kiā nātou kua mātutuʼa, ʼe nātou tau fai te fehuʼi ʼaenī, “Ko ʼāfea toku temi mate?”

Te Fehuʼi Maʼuhiga

Logope ʼe fakamoʼoni te hahaʼi fuli ki te hoko moʼoni ʼo te mate, kae ʼe lahi te ʼu feʼekeʼaki ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe hoko ʼi te hili ʼo te mate. ʼE lahi fau te ʼu fakamahino hala ʼe fai ʼo ʼuhiga mo te ʼaluʼaga ʼo te mate, koia maʼa te tokolahi ʼa te hahaʼi ʼaē ʼe mole tui, ʼe ko he puli temi hatatou faiga ke tou mahino ki te meʼa ʼaē ʼe mole tou lava ʼiloʼi. ʼE lagi ʼui anai e te hahaʼi, ʼe tonu ke tou fakaʼaogaʼi kātoa te ʼu fakafiafia ʼi totatou temi maʼuli.

Ko ʼihi ʼe mole nātou faka tui ko te mate ʼe ko te gataʼaga ʼaia ʼo meʼa fuli, kae ʼe mole nātou mahino lelei ki te meʼa ʼaē ʼe hoko ʼi te hili ʼo te mate. Ko ʼihi ʼe nātou ʼui ko te maʼuli ʼe hoko atu anai ʼi he koga meʼa ʼe maʼu ai te fiafia lahi, kae ko te tahi hahaʼi ʼe nātou māʼuʼuli anai ʼi he temi ka haʼu, lagi ʼe nātou toe tutupu anai ʼi he tahi sino foʼou.

Ko te ʼu famili ʼaē ʼe mamahi ʼuhi ko te mate ʼo honatou kāiga, ʼe lagi nātou feʼekeʼaki, “Peʼe ʼifea te kau mate?” ʼI te ʼu taʼu kua hili, ko te foʼi aka fitipolo neʼe nātou ʼolo ki te faigaoʼi, kae neʼe fakaʼī fakafokifā tanatou papikā mo te kamio, ʼo mavae ai te papikā ʼi te ala. Ko te toko nima ʼo te foʼi aka neʼe mamate. ʼE ʼi ai te fafine neʼe kau tana tama ʼi te kau mate ʼaia, pea talu mai te ʼaho ʼaia, ʼe mole kei tatau tona maʼuli. ʼE ina fia ʼiloʼi peʼe ʼifea tana tama. ʼE tau ʼalu ki tona falemaka ʼo palalau leʼo lahi age ki ai lolotoga ni hola. ʼE lāuga fēnei, “ ʼE au faka tui ʼe toe hoko atu te maʼuli ʼi te hili ʼo te mate, kae ʼe mole au ʼiloʼi papau peʼe hoko moʼoni te faʼahi ʼaia.”

ʼE ʼiloga lelei mai, ko tatatou faʼahiga mahino ki te mate ʼe malave ki totatou maʼuli. ʼAki te faʼahiga tali ʼa te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te mate, ʼe malaga ai te ʼu tuʼuga fehuʼi. Koutou vakavakaʼi peʼe feafeaʼi takotou tali ki te ʼu fehuʼi ʼaia. ʼE tonu koa ke tou galoʼi te mate, kae ke tou manatu pe ki totatou maʼuli? ʼE tonu koa ke tou tuʼaniaʼi fau te mate? ʼE tonu koa ke tou tuku hatatou kāiga ʼe putu ke hoko atu tana feʼekeʼaki peʼe ʼifea ia ia ʼaē kua mate? ʼE tonu koa ke tou fakapōʼuli ki te mate?