ʼE Kotou Fai Anai Koa He ʼu Sakilifisio Maʼa Te Puleʼaga?

1. Kotea te ʼu sakilifisio ʼae ʼe fai e te tokolahi, pea kotea tona tupuʼaga?

ʼE LOTOLELEI te hahaʼi ke natou fai he ʼu sakilifisio ki te ʼu meʼa ʼae ʼe maʼuhiga kia natou. Ko te ʼu matuʼā ʼe natou foaki ki ʼanatou fanau tonatou temi, tanatou falā pea mo tonatou malohi ke ʼaoga kia natou. ʼI te ʼaho fuli, lolotoga ni hola, ʼe kinakina te akoako ʼa te kau tupulaga faigaoʼi ʼae ʼe fia kau ki te ʼu faigaoʼi Fakamalamanei. Kaʼe lolotoga te temi ʼaia ʼe fakafiafia ʼonatou kaumeʼa. Neʼe toe fai foki e Sesu ni sakilifisio ki te ʼu meʼa ʼae neʼe maʼuhiga kia te ia. Neʼe mole fakatuʼutuʼu ia ke maʼuli koloaʼia peʼe ke maʼu fanau. Kaʼe, neʼe ina fia fakaʼaogaʼi tona malohi katoa moʼo lagolago ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. (Mat. 4:17; Luka 9:58) Neʼe toe fai mo ʼana tisipulo ni sakilifisio. Pea neʼe ko te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼae neʼe maʼuhiga age ki tonatou maʼuli, ʼo natou fai ai ni sakilifisio. (Mat. 4:18-22; 19:27) Koia, ʼe tonu ke tou fai te fehuʼi ʼaeni: “Kotea ʼae ʼe maʼuhiga ʼi toku maʼuli?”

2. (1) Kotea te ʼu sakilifisio ʼae ʼe maʼua ke fai e te kau Kilisitiano moʼoni fuli? (2) Kotea te tahi ʼu sakilifisio ʼe fai e ʼihi?

² Ko ʼihi sakilifisio ʼe maʼua ke fai e te kau Kilisitiano moʼoni fuli. ʼE maʼuhiga te ʼu sakilifisio ʼaia mo kapau ʼe tou fia taupau tatatou fakakaumeʼa ʼae mo te ʼAtua. Pea ko te ʼu sakilifisio ʼae ʼe tonu ke tou fai, ʼe ko te fakaʼaogaʼi ʼo totatou temi mo totatou malohi ki te faikole, mo te lau ʼo te Tohi-Tapu, mo te ako fakafamili, mo te kau ki te ʼu fono pea mo te faifakamafola.a (Sos. 1:8; Mat. 28:19, 20; Hep. 10:24, 25) ʼAki ʼatatou faiga pea mo te tapuakina ʼa Sehova, ʼe tuputupu te gaue faifakamafola, pea kua lahi age te hahaʼi ʼae ʼe atolasio ki te ʼAtua ʼaki tanatou hake ki te “mouga o te fale o [Sehova].” (Esa. 2:2) Moʼo lagolago ki te Puleʼaga, tokolahi ʼe natou fai ni sakilifisio moʼo gaue ʼi te Petele, moʼo tokoni ki te laga ʼo te ʼu Fale Fono peʼe ko he ʼu Fale Fakatahi, moʼo fakatuʼutuʼu ia te ʼu fakatahi lalahi, peʼe moʼo tokoni kia natou ʼae ʼe lotomamahi ʼuhi ko te ʼu tuʼutamaki fakanatula. Logo la ʼe mole fakamaʼua mai e Sehova ke tou fai ʼihi ʼi te ʼu sakilifisio ʼaia ke tou maʼu ai te maʼuli heʼe gata, kaʼe ʼe maʼuhiga ia ʼaho nei moʼo lagolago ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua.

3. (1) Kotea te ʼu lelei ʼe tou maʼu ʼi tatatou fai ni sakilifisio maʼa te Puleʼaga? (2) Kotea te ʼu fehuʼi ʼae ʼe tonu ke tou tali ki ai?

³ Ia ʼaho nei, kua maʼuhiga age ke tou gaue malohi maʼa te Puleʼaga. ʼE tou fiafia heʼe ko te tokolahi ʼe natou lotolelei ke natou fai ni sakilifisio maʼa Sehova. (Lau ia Pesalemo 54:8.) Kapau ʼe tou fai mo tatou ia te faʼahi ʼaia, pea ʼe tou fiafia anai lolotoga tatatou fakatalitali ki te hoko mai ʼo te Puleʼaga ʼo te ʼAtua. (Tet. 16:15; Gaue 20:35) Koia ʼe maʼuhiga ke tou tahi sivisivi ia tatou pea mo tou fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: Kotea he ʼu faʼahi ʼe feala ai ke lahi age tatatou gaue maʼa te Puleʼaga? ʼE tou fakaʼaogaʼi feafeaʼi koa totatou temi, mo tatatou falā, mo totatou malohi pea mo ʼotatou fealagia? Kotea ʼae ʼe mole tonu ke tou meʼa noaʼi moka tou fai he ʼu sakilifisio? ʼE tou talanoa anai ki te ʼu ako ʼe feala ke tou maʼu mai he ʼu molaga neʼe momoli. ʼE tokoni mai anai te faʼahi ʼaia ke lahi age totatou fiafia.

TE ʼU SAKILIFISIO ʼAE NEʼE FAI E TE KAU ISELAELE

4. Neʼe fua lelei feafeaʼi ki te kau Iselaele ia tanatou fai ni sakilifisio?

⁴ Neʼe tonu ki te kau Iselaele ke natou fai ni sakilifisio ke fakamolemole ai ʼanatou agahala. Neʼe maʼuhiga te ʼu sakilifisio ki te hahaʼi ke natou maʼu ai ia te ʼofa ʼo Sehova. Pea neʼe ʼi ai ʼihi ʼi te ʼu sakilifisio ʼaia, neʼe maʼua ke fai pea ko ʼihi neʼe ko te ʼu molaga. (Lev. 23:37, 38) Ko te ʼu holokoseta ʼae neʼe momoli, neʼe feala ke hage ko ni molaga peʼe ko ni meʼa ʼofa maʼa Sehova. Pea ko te fakatapu ʼo te fale lotu ʼo Salomone, neʼe ko he faʼifaʼitaki ʼo te ʼu molaga ʼae neʼe fai kia Sehova.—2 Klk. 7:4-6.

5. Neʼe fakafealagia feafeaʼi e Sehova ke toe fai mo ia ʼae ʼe masiva ni sakilifisio?

⁵ ʼAki tona ʼofa, neʼe mahino kia Sehova neʼe mole feala ke tatau te ʼu sakilifisio ʼae ʼe fai e te hahaʼi fuli. Neʼe ina kole ki te kau Iselaele ke natou foaki age pe te meʼa ʼae ʼe natou lavaʼi. Neʼe fakatotonu e Sehova ʼi tana lao neʼe tonu ke fai ni sakilifisio manu pea ke liligi ia tonatou toto. Ko te ʼu sakilifisio ʼaia, neʼe ko “he ata o te u mea lelei ka hau” ʼae ka fakahoko ʼaki ia Sesu. (Hep. 10:1-4) Kaʼe, neʼe fakapotopoto te ʼu fakamaʼua ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te ʼu faʼahiga manu ʼae neʼe tonu ke sakilifisioʼi. Ohage la, neʼe tali e te ʼAtua ke foaki age he ʼu kulukulu mo kapau neʼe mole feala ki he tahi ke ina foaki he meʼa ʼofa ʼe lahi age, ohage la ko he ovi tagata peʼe ko he tao. Koia, neʼe toe feala ki ʼae ʼe masiva ke ina momoli ni sakilifisio kia Sehova pea ke fiafia ai. (Lev. 1:3, 10, 14; 5:7) Logo pe neʼe tali e Sehova ia te ʼu sakilifisio ʼae neʼe fai ʼaki ni manu kehekehe, kaʼe neʼe ina fakamaʼua ia faʼahi ʼe lua kia natou fuli ʼae neʼe natou fai ni molaga.

6. Kotea te ʼu faʼahi ʼe lua ʼae neʼe fakamaʼua moʼo fai ʼo he ʼu sakilifisio? He ko ʼe neʼe maʼuhiga ia te fakalogo ki te ʼu fakamaʼua ʼaia?

⁶ ʼUluaki, ko he tahi neʼe ina fai he sakilifisio neʼe tonu ke ina foaki te meʼa ʼae ʼe lelei tuku pau. Kapau neʼe ko he manu mahaki pe neʼe lavelavea, pea neʼe mole tali e Sehova ia te sakilifisio ʼaia. (Lev. 22:18-20) Lua, ko he tahi neʼe ina fai he sakilifisio neʼe tonu ke maʼa ohage ko tona fakamahino ʼi te Lao. Kapau neʼe heʼe maʼa, pea neʼe tonu muʼa ke ina fai he sakilifisio ʼo te agahala peʼe ʼo te lakahala ke feala hana toe maʼu ia te ʼofa ʼo Sehova. Pea neʼe hoki tali ai leva e Sehova ia tana molaga. (Lev. 5:5, 6, 15) Neʼe ko he faʼahi neʼe maʼuhiga ʼaupito. Neʼe fakatotonu e Sehova kapau neʼe kai e he tahi ʼe heʼe maʼa ki te “sakilifisio komunio,” ʼo kau ai mo te ʼu meʼa ʼae neʼe molagaʼi, neʼe tonu ia ke matehi. (Lev. 7:20, 21) Kaʼe, kapau ko he tahi neʼe maʼa pea mo heʼe mele ia tana sakilifisio, neʼe ina maʼu ia he leʼo ʼo loto ʼe maʼa pea mo fiafia lahi ai.—Lau ia 1 Koloniko 29:9.

TE ʼU SAKILIFISIO ʼAE ʼE TOU FAI IA ʼAHO NEI

7, 8. (1) Kotea te fiafia ʼe maʼu e natou ʼae ʼe natou fai ni sakilifisio maʼa te Puleʼaga? (2) Kotea te ʼu meʼa ʼe tou maʼu ʼe feala ke tou sakilifisioʼi maʼa Sehova?

⁷ Ia ʼaho nei, tokolahi ʼe natou lotolelei ke natou gaue kinakina ʼi te tauhi ʼae kia Sehova. Pea ʼe ko he faʼahi ʼe leleiʼia e Sehova. ʼE tou toe fiafia foki ʼi tatatou gaue kinakina ʼae moʼo tokoni ki ʼotatou tehina. Ko he tehina neʼe kau ki te laga ʼo te ʼu Fale Fono pea mo tokoni kia natou ʼae ʼe tau mo te ʼu tuʼutamaki fakanatula, ʼe ina ui ʼe mole ina maʼu he kupu moʼo fakaha ia tona fiafia moka tokoni ki ʼona tehina. ʼE ina ui fenei: “Ko taku sio ʼae ki te fiafia pea mo te lotofakafetaʼi ʼo te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼo te koga meʼa ʼaia ʼi tanatou Fale Fono foʼou peʼe moka natou maʼu he tokoni hili he tuʼutamaki fakanatula, ʼe feala pe ke au ui ko te ʼu gaue pea mo ʼamatou faiga fuli neʼe mole vaʼiganoa.”

⁸ ʼE kumi tuʼumaʼu pe e te kautahi ʼa Sehova he ʼu faigamalie moʼo lagolago ki te Puleʼaga. ʼI te taʼu 1904, neʼe fakamahino e te Tehina ko Russell, ʼe tonu kia tatou fuli ke tou faiga malohi ʼo fakaʼaogaʼi totatou temi, mo totatou tuʼulaga, mo tatatou falā pea mo ʼihi atu meʼa, moʼo fakakololiaʼi ia Sehova. Logo pe ʼe feala ke faigataʼa ʼihi aluʼaga ʼo totatou maʼuli moka tou fai ni sakilifisio maʼa Sehova, kaʼe ʼe lahi te ʼu tapuakina ʼe tou maʼu ai. (2 Sam. 24:21-24) ʼE feala koa hatatou fakaʼaogaʼi lelei age ia te ʼu meʼa ʼae ʼe tou sakilifisioʼi maʼa Sehova?

9. Kotea ʼae ʼe feala ke tou ako ia Luka 10:2-4 ʼo ʼuhiga mo te fakaʼaogaʼi ʼo totatou temi?

⁹ Totatou temi. ʼE lahi te temi mo te ʼu faiga ʼae ʼe fakamaʼua ki te faifakaliliu pea mo te ta ʼo ʼatatou tohi, mo te laga ʼo te ʼu Fale Fono mo te ʼu Fale Fakatahi, mo te fakatuʼutuʼu ʼo te ʼu fakatahi lalahi, mo te foaki ʼo he tokoni moka hoko he tuʼutamaki fakanatula, pea mo te fai ʼo ʼihi atu gaue ʼe ʼaoga. Ko hola pe ʼe 24 ʼe tou maʼu ʼi te ʼaho, kaʼe neʼe foaki mai e Sesu ia he pelesepeto ʼe lava tokoni mai ke tou fakaʼaogaʼi fakapotopoto totatou temi. ʼI te temi ʼae neʼe ina fekauʼi ai ʼana tisipulo ki te faifakamafola, neʼe fakatotonu age e Sesu ke “aua naa [natou] fakamalo ki he tahi i te ala.” (Luka 10:2-4) He ko ʼe neʼe foaki e Sesu ia te ʼu fakatotonu ʼaia? ʼI te temi ʼo Sesu, neʼe mole fefakamalōʼaki pe te hahaʼi ʼaki te ʼulu peʼe ʼaki te nima. Kaʼe neʼe tuʼa lahi tanatou fefaʼufuaʼaki pea mo tulolo ki te kele. Neʼe ʼaoga kia natou he temi loaloaga moʼo fai ai te ʼu meʼa fuli ʼaia. Neʼe mole leva ui age e Sesu ke mole natou aga fakaʼapaʼapa. Kaʼe neʼe ina tokoniʼi natou ke natou mahino ʼe mole lahi tonatou temi, koia neʼe ʼaoga ai ke natou fakaʼaogaʼi lelei tonatou temi pea mo fai ia te meʼa ʼae neʼe maʼuhiga ʼaupito. (Efe. 5:16) ʼE feala koa hatatou maʼuliʼi ia te pelesepeto ʼaia ke lahi age ai totatou temi moʼo lagolago ki te ʼu gaue ʼo te Puleʼaga?

10, 11. (1) Kotea he ʼu faʼahi ʼi te gaue fakamalamanei ʼe fakaʼaoga ki ai ʼatatou meʼa ʼofa? (2) ʼE tokoni feafeaʼi mai ia te pelesepeto ʼae ia 1 Kolinito 16:1, 2?

¹⁰ Tatatou falā. ʼE lahi te falā ʼae ʼe ʼaoga moʼo lagolago ki te gaue fakamalamanei. ʼI te taʼu fuli, ko te ʼu lau ʼi miliale ʼi te falā pasifika ʼe fakaʼaogaʼi moʼo lagolago ki te gaue ʼa te ʼu taupau feʼoloʼaki, mo te kau pionie makehe pea mo te kau misionea. Talu mai te taʼu 1999, ko Fale Fono ʼe 24 000 tupu neʼe laga ʼi te ʼu fenua masisiva. Kaʼe, ʼe kei ʼaoga nei ke laga teitei Fale Fono ʼe 6 400. Pea ko te ʼu nusipepa ʼo Te Tule Leʼo pea mo te Réveillez-vous ! ʼe 100 miliona ʼae ʼe ta ʼi te mahina fuli. ʼE lava fakahoko te ʼu gaue fuli ʼaia ʼaki pe ʼakotou meʼa ʼofa.

¹¹ Neʼe takitaki e Sehova ia te apositolo ko Paulo ke ina tohi he pelesepeto ʼe feala ke tou mulimuli ki ai moka tou fai ni meʼa ʼofa. (Lau ia 1 Kolinito 16:1, 2.) Neʼe ina fakalotomalohi ʼona tehina ʼi Kolinito ke mole natou fakatalitali ia te fakaʼosi vahaʼa, kaʼe ke natou tuku keheʼi te falā ʼae neʼe natou lava foaki ʼi te kamata ʼo te vahaʼa. Ohage pe ko te temi ʼo te kau apositolo, ko te ʼu tehina mo tuagaʼane ia ʼaho nei ʼe natou fakatuʼutuʼu fakatomuʼa ke natou foaki he ʼu meʼa ʼofa ʼo mulimuli pe ki te ʼu meʼa ʼae ʼe natou maʼu. (Luka 21:1-4; Gaue 4:32-35) ʼE ʼofa mamahi ia Sehova ki te loto foaki ʼo tana hahaʼi.

12, 13. He ko ʼe ʼe lagi manatu ʼihi ʼe mole feala hanatou foaki lahi tonatou temi, mo tonatou malohi pea mo ʼonatou fealagia kia Sehova? Kaʼe ʼe tokoni feafeaʼi anai ia Sehova kia natou?

¹² Totatou malohi pea mo ʼotatou fealagia. ʼE lagolago ia Sehova ki ʼatatou faiga ʼae ke tou fakaʼaogaʼi totatou malohi pea mo ʼotatou fealagia maʼa te Puleʼaga. ʼE ina fakapapau ʼe tokoni mai anai ʼi te temi ʼae ʼe tou vaivai ai. (Esa. 40:29-31) ʼE kotou manatu koa ʼe mole kotou maʼu te ʼu fealagia ʼae ʼe ʼaoga moʼo lagolago ki te ʼu gaue ʼo te Puleʼaga? Peʼe kotou manatu koa ʼe gaue lelei age ʼihi ia koutou? Kotou manatuʼi ʼe lava hikihiki e Sehova ʼotatou fealagia, ohage pe ko tana fai kia Petesaleele mo Oholiape.—Eke. 31:1-6; vakaʼi te ʼuluaki pakī.

¹³ ʼE fakalotomalohiʼi tatou e Sehova ke tou foaki tuʼumaʼu ia te ʼu meʼa ʼae ʼe lelei tuku pau. (Taag. 3:27) ʼI te temi ʼae neʼe toe laga ai ia te fale lotu, neʼe ui e Sehova ki te kau Sutea ʼo Selusalemi ke natou fakakaukauʼi lelei pe kotea ʼae neʼe natou fai moʼo lagolago ki te gaue ʼaia. (Ake. 1:2-5) Neʼe kua natou tokakaga ki ʼihi atu meʼa pea neʼe mole kei natou fakamuʼamuʼa ia te gaue ʼa Sehova ʼi tonatou maʼuli. Koia ʼe tonu ke tou fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: “Kia tatou, ʼe kei maʼuhiga age koa te fai ʼo te finegalo ʼo Sehova ʼi ʼihi atu ʼu meʼa? ʼE feala koa ke tou fakakaukauʼi lelei te aluʼaga ʼo totatou maʼuli pea mo tou fakatuʼutuʼu ke toe lahi age ia tatatou lagolago ki te Puleʼaga ʼo te ʼAtua ʼi te ʼu ʼaho fakamuli ʼaeni?

TOU FAI HE ʼU SAKILIFISIO ʼO MULIMULI KI TE MEʼA ʼAE ʼE TOU MAʼU

14, 15. (1) ʼE fakalotomalohiʼi feafeaʼi koutou e ʼotatou tehina ʼae ʼe masisiva? (2) Kotea ʼae ʼe tonu ke tou holi ke tou fai?

¹⁴ Tokolahi te hahaʼi ʼe natou maʼuli kinakina ʼuhi ko te ʼu fihifihia peʼe ko te maʼuli masiva. ʼE faiga tatatou kautahi ke tokoni ki ʼotatou tehina ʼi te ʼu fenua ʼaia. (2 Ko. 8:14) Kaʼe, maʼia mo ʼotatou tehina masisiva, ʼe natou fakamaʼuhigaʼi ia te pilivilesio ʼae ʼe ko te loto foaki. Pea ʼe leleiʼia e Sehova ia tana sio ʼae ki tanatou foaki ʼaki he lotofiafia ia te meʼa ʼae ʼe natou lavaʼi.—2 Ko. 9:7.

¹⁵ ʼI te fenua Afelika ʼe masiva ʼaupito, ko ʼihi tehina neʼe natou tuku keheʼi ia he koga ʼo tanatou gaueʼaga moʼo fakatau te ʼu fua ʼae neʼe natou maʼu ai. Pea ʼe natou foaki te falā katoa ʼae ʼe natou maʼu mai ai maʼa te gaue ʼo te Puleʼaga. ʼI te fenua pe ʼaia, ko te ʼu tehina mo tuagaʼane neʼe natou fia tokoni ki te laga ʼo te Fale Fono. Kaʼe neʼe fai ʼi te temi to pulapula. Logo pe te aluʼaga ʼaia, kaʼe neʼe natou fakatotonu ke natou gaue ʼi te Fale Fono ʼi te ʼaho, pea ʼi ʼanatou gaueʼaga ʼi te afiafi. ʼI meʼa fakaofoofo leva ia te loto foaki ʼae ʼe natou maʼu. ʼE fakamanatuʼi mai te faʼahi ʼaia ia te ʼu tehina ʼo Masetonia ʼi te temi muʼa. Neʼe natou “masiva lahi,” kaʼe neʼe natou kole mamahi kia Paulo ke feala hanatou foaki he falā ki ʼonatou tehina. (2 Ko. 8:1-4) Tou toe foaki mo tatou ia te meʼa ʼae ʼe tou lavaʼi moʼo fakaha ia tatatou lotofakafetaʼi ki te ʼu tapuakina ʼae neʼe foaki mai e Sehova.—Lau ia Tetelonome 16:17.

16. ʼE feafeaʼi hatatou iloʼi ʼe tali e Sehova ʼatatou sakilifisio?

¹⁶ Moka tou fai ni sakilifisio, ʼe tonu ke tou tokakaga naʼa tou meʼa noaʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe maʼuhiga age, ohage ko totatou famili. Ohage pe ko tona fai e te kau Iselaele, ʼe tonu ke tou vakaʼi lelei pe tali e te ʼAtua ʼatatou molaga. ʼE tonu ke tou manatuʼi ʼe maʼuhiga age ʼotatou maʼua ʼae ko totatou maʼuli fakafamili pea mo tatatou tauhi ʼae kia Sehova. Moka tou fakaʼaogaʼi totatou temi pea mo ʼotatou koloa maʼa ʼihi, pea ʼe tonu ke tou vakaʼi naʼa mole kei tou tokaga ki te tauhi ʼo totatou famili kia Sehova peʼe ki te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga kia natou ʼi te faʼahi fakasino. ʼE mole feala ke tou sakilifisioʼi kia Sehova ia he meʼa ʼe mole tou maʼu, ohage ko totatou temi, totatou malohi, peʼe ko ʼotatou koloa ʼae ʼe tonu ke tou fakaʼaogaʼi ki totatou famili. (Lau ia 2 Kolinito 8:12.) Pea ʼe toe ʼaoga foki ke malohi tuʼumaʼu ʼatatou felogoʼi ʼae mo Sehova. (1 Ko. 9:26, 27) ʼE feala ke tou tui papau ʼe tou fiafia anai ʼi ʼatatou sakilifisio pea ʼe “tali” anai e Sehova mo kapau ʼe tou mulimuli ki te ʼu lekula Fakatohi-tapu.

ʼE MAʼUHIGA ʼAUPITO ʼATATOU SAKILIFISIO

17, 18. Kotea takotou manatu ʼo ʼuhiga mo natou ʼae ʼe natou fai ni sakilifisio maʼa te Puleʼaga, pea kotea ʼae ʼe tonu ke tou fakakaukau fuli ki ai?

¹⁷ Tokolahi ʼi ʼotatou tehina mo tuagaʼane ʼe natou foaki lahi ia tonatou temi, mo tonatou malohi pea mo tanatou falā moʼo lagolago ki te ʼu gaue ʼo te Puleʼaga. (Filp. 2:17) ʼE maʼuhiga kia tatou ia natou ʼae ʼe natou maʼu ia te loto foaki ʼaia. ʼE tou toe vikiʼi foki ia te ʼu ʼohoana pea mo te ʼu fanau ʼa te ʼu tehina ʼae ʼe takitaki ʼi te ʼu gaue ʼo te Puleʼaga ʼo ʼuhiga mo ʼanatou sakilifisio.

¹⁸ ʼE ʼaoga ke tou faiga malohi moʼo lagolago ki te ʼu gaue ʼo te Puleʼaga. Tou faikole pea mo tou fakakaukau lelei pe ʼe tou foaki kia Sehova ia meʼa fuli ʼae ʼe tou lavaʼi. Kapau koia, pea ʼe lahi anai ia te ʼu tapuakina ka tou maʼu ʼi te temi nei kaʼe ʼe toe laka age anai “i te temi ka hau.”—Mko. 10:28-30.