Ko Te ʼu Lao Fea ʼe Tou Lava Falala Kiai?

Ko te tagata neʼe ko tana ʼuluaki mamata ʼaia ki te fenua ʼo Afelika, neʼe punamaʼuli ʼi tana sio ki te tuʼu tonu ʼa te tagata ʼi te kauala. Neʼe ina fakatokagaʼi ʼi te ʼu kiʼi minuta fuli, neʼe ʼai te kiʼi hoho ʼa te tagata pea neʼe fakalaka māmālie ki te tahi kauala pea mo tuʼu tonu pe. Ki muli age neʼe mahino ki te tagata ʼaē neʼe ina sioʼi ia ia, pe koʼe neʼe fetogi kauala te tagata ʼaia. Neʼe fia nofo ʼi te malumalu ʼo te foʼi pou hila. Neʼe feʼaluʼaki māmālie te malumalu mokā fetogi te tuʼu ʼa te laʼā ʼi te hili hoʼatā.

OHAGE ko te malumalu ʼaia ʼo te laʼā, ʼe fetogi te ʼu meʼa fuli ʼaē ʼe fai e te tagata pea mo te ʼu lao. Kae ko Sehova ʼAtua, “te Tamai o te u malama,” ʼe mole fetogi ia. Neʼe tohi fēnei e te tisipulo ko Sakopo: “Iaʼia ae e mole maù ai te fetogi, pe ko te malu o te kehekehe.” (Sakopo 1:17) Neʼe tohi e te polofeta Hepeleo ko Malakia te ʼu palalau ʼaenī ʼa te ʼAtua: “He ko ʼau ia Sehova; ʼe mole heʼeki ʼau fetogi.” (Malakia 3:6) Neʼe ʼui fēnei e te ʼAtua ki te puleʼaga ʼo Iselaele ʼi te temi ʼo Isaia: “ ʼO aʼu ki tokotou temi matuʼa ʼe ʼau Tatau aipe; pea ʼo aʼu ki ʼokotou lauʼulu hina, ko ʼau, ʼe ʼau lagolago aipe anai kia koutou. Ei ʼe ʼau fakahoko anai.” (Isaia 46:4) Koia, tatau aipe peʼe fakalaka te temi, kae ʼe feala ke tou falala tuʼumaʼu ki te ʼu fakapapau ʼo te Māʼoluga.

Te Ako Mai Te Lao

Ohage pe ko te ʼu fakapapau ʼa Sehova ʼaē ʼe tou lava falala kiai pea ʼe mole fetogi, ʼe toe feiā mo tana ʼu lao ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼaē ʼe lelei pea mo te meʼa ʼaē ʼe kovi. ʼE koutou falala anai koa ki he tagata faifakatau koloā ʼe ina fakaʼaogaʼi te ʼu meʼa fua e lua, kae ko te meʼa fua pe e tahi ʼe totonu? Kailoa ia. ʼO toe feiā pe, “ko he meʼa fua kākā ʼe fakalialia kia Sehova, kae ʼe ina leleiʼia he meʼa fua ʼe katoa.” (Tāʼaga Lea 11:1; 20:10) ʼI te Lao ʼaē neʼe ina foaki ki te kau Iselaele, neʼe fakatotonu ai e Sehova: “ ʼE mole tonu ke koutou heʼe faitotonu ʼi te fakamāu, ʼi te fakafuafua ʼo te loa, mo te mamafa, peʼe ko te fakafuafua ʼo te ʼu vai. ʼE tonu ke koutou maʼu he ʼu meʼa fua ʼe totonu, he ʼu kilo ʼe totonu, he efa ʼe totonu pea mo he hine ʼe totonu. Ko ʼau Sehova, tokotou ʼAtua, ʼaē neʼe ina fakamavae koutou mai te fenua ʼo Esipito.”—Levitike 19:35, 36.

Kapau neʼe fakalogo te kau Iselaele ki te fakatotonu ʼaia pea neʼe leleiʼia nātou e te ʼAtua pea mo tapuakina lahi nātou ʼi te faʼahi ʼo te ʼu koloā. ʼO toe feiā pe, ko te mulimuli ki te ʼu lao ʼa Sehova ʼaē ʼe mole fetogi, ʼo ʼuhiga mo te fakafuafua ʼo te mamafa pea mo te loa pea mo te ʼu ʼaluʼaga fuli ʼo te maʼuli, ʼe tapuakina ai te kau atolasio ʼaē ʼe nātou falala kia te ia. ʼE tala fēnei e te ʼAtua: “Ko ʼau, Sehova, ko ʼau tou ʼAtua, ia Ia ʼaē ʼe ina akoʼi koe ke ʼaoga kia te koe, ia Ia ʼaē ʼe ina taki koe ʼi te ala ʼaē ʼe tonu ke ke haʼele ai.”—Isaia 48:17.

He Koʼe ʼe Mole Kei Maʼuhiga Te ʼu Lao Ia ʼAho Nei?

ʼE fakahā e te Tohi-Tapu te tupuʼaga ʼo te mole kei maʼuhiga ʼo te ʼu lao ia ʼaho nei. Ko te tohi fakamuli ʼo te Tohi-Tapu, te Apokalipesi, ʼe ina fakamatala te tau neʼe hoko ʼi selo, pea ko tona ikuʼaga neʼe malave ki te hahaʼi fuli ʼo aʼu mai ki te temi ʼaenī. Neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Soane: “Nee fai he tau i te lagi, ko Mikaele mo tana kau aselo e natou taui te talakone. Pea nee tau te talakone mo tana kau aselo, kae nee mole malo: nee mole mau honatou nofoʼaga i te lagi. Pea nee li ifo te talakone lahi, te gata afea, iaʼia e higoa ko ‘Tiapolo mo Satana’ te Fakahalahala o te malama-nei katoa, nee li ifo iaʼia ki te kelekele fakatahi mo ana aselo.”—Apokalipesi 12:7-9.

Neʼe koteā ʼaē neʼe hoko ʼaki te tau ʼaia? Neʼe hoko atu fēnei e Soane: “Koia, koutou fiafia, ia koutou e i selo pea mo koutou e mau nofoaga i ai! Malaia ki te kelekele pea mo te tai, koteuhi kua hifo ifo kia koulua te tiapolo mo he hauhau fakamataku, i tana iloi ko te temi siʼi kei toe kia te ia.”—Apokalipesi 12:12.

Neʼe hoko te “malaia ki te kelekele” ʼi te ʼUluaki Tau Faka Malamanei ʼi te 1914, pea neʼe fetogi ʼaupito ai te ʼu lao ʼo te temi ʼaia mo te ʼu lao ʼo te temi nei. ʼE ʼui fēnei e te fafine fai hisitolia ko Barbara Tuchman: “Ko te Tau Lahi ʼo te 1914 ki te 1918, ʼe hage ko he luo, ʼe ina vaheʼi te temi ʼaia mo totatou temi. ʼUhi ko te matehi ʼo te ʼatu hahaʼi ʼaē neʼe tonu ke maʼuʼuli pea mo fiafia ʼi te ʼu taʼu ʼaē neʼe hoa kiai, mo te maumauʼi ʼo te ʼu falala, te fetofetogi ʼo te ʼu manatu, pea mo te mole fakahoko ʼo te ʼu fakaʼamu, koia ko te agaaga ʼa te hahaʼi pea mo te ʼu manatu ʼaē neʼe nātou maʼu ʼi te temi ʼaia kua kehe ʼaupito mo totatou temi.” ʼE toe manatu feiā mo te tagata fai hisitolia ko Eric Hobsbawm: “Talu mai te taʼu 1914, neʼe hoko tāfito te mole kei tokagaʼi ʼo te ʼu lao ʼaē neʼe faka ʼuhiga ʼi te temi ʼaia ohage ko he ʼu meʼa māhani ʼi te ʼu fenua koloaʼia . . . Koia, ʼe tonu ke kita mahino ai ki te toe liliu fakavilivili ʼaia ki te meʼa ʼaē neʼe fakahigoaʼi e tatatou ʼu kui ʼo te hogofulu-ma-hiva sēkulō, ko te ʼu lao ʼa te hahaʼi kua aga fakavalevale.”

ʼI tana tohi Humanity—A Moral History of the Twentieth Century, ʼe ʼui fēnei e Jonathan Glover: “Ko te agaaga ʼaē kua mafola ʼi totatou temi ʼe ko te mole kei faka maʼuhigaʼi ʼo te lao ʼo ʼuhiga mo te aga ʼaē ʼe tonu ke fai.” Logola tona lotolotolua ʼo ʼuhiga mo te lava fakatuʼu e he tahi kehe he lao ʼo te aga ʼaē ʼe tonu heʼe mole kei mālohi te lotu ʼi te Potu Uesite, kae ʼe ina fakatokaga fēnei: “Ko nātou ʼaē ʼe mole falala ki te lao faka lotu ʼo te aga ʼaē ʼe tonu ke fai, ʼe nātou punamaʼuli pe anai ki tana mole kei maʼuhiga.”

Ko te maumauʼi ʼo te falala ia ʼaho nei—ʼi te faʼahi faka koloā, faka politike, faka lotu peʼe ʼi te ʼu felogoi faka famili—pea mo tona ʼu fua kovi, ʼe kau ki te fakatuʼutuʼu agakovi ʼa te Tevolo ke hoko te malaʼia ki te hahaʼi ʼo te kele. ʼE faiga ʼaupito Satana ke ina fakahoko tana tau ʼo aʼu ki tona fakaʼosi, pea ʼe ko tona loto ʼaē ke fakaʼauha fakatahi mo ia, te hahaʼi fuli ʼaē ʼe nātou faiga ke nātou mulimuli ki te ʼu lao ʼa te ʼAtua.—Apokalipesi 12:17.

ʼE ʼi ai koa he puleʼaki ʼo ʼuhiga mo te maumau ʼaia ʼo te falala? ʼE tali fēnei e te ʼapositolo ko Petelo: “Kae, o hage ko tana fakapapau [e te ʼAtua], e tou amanaki ki he lagi foou mo he kele foou, e mauli i ai te susitisia.” (2 Petelo 3:13) ʼE feala ke tou falala ki te fakapapau ʼaia, heʼe maʼu e te ʼAtua te mālohi moʼo fakahoko tana fakatuʼutuʼu pea ʼe ina toe fakamoʼoni ʼe ina fakahoko anai. ʼO ʼuhiga mo ‘te folafola ʼaē ʼe mavae mai tona gutu’ ʼe tala fēnei e Sehova: “ ʼE mole toe liliu mai anai kia te ʼau kae mole hona ʼu fua, kae ʼe mahino papau ia ʼe ina fai anai te meʼa ʼaē kua ʼau leleiʼia, pea ʼe lava lelei anai te meʼa ʼaē neʼe ʼau fekauʼi ki ai.” ʼE feala ke tou falala moʼoni ki te fakapapau ʼaia.—Isaia 55:11; Apokalipesi 21:4, 5.

Tou Maʼuliʼi Te ʼu Lao ʼa Te ʼAtua

ʼI he mālama ʼaē ʼe lahi ai te maumauʼi ʼo te ʼu lao, ʼe faiga te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ke nātou maʼuliʼi te ʼu lao ʼo ʼuhiga mo te aga ʼaē ʼe tuʼu ʼi te Tohi-Tapu. Koia ʼe nātou kehe ai mo te hahaʼi tokolahi, pea ʼe tau fakatokagaʼi te faʼahi ʼaia e te hahaʼi pea mo nātou fehiʼa kiai.

ʼI te fakatahi ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi Lonitoni, ko te tagata fai televisio neʼe ina fehuʼi age ki te tēhina faiakonaki peʼe ko te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼe ko he kau Kilisitiano moʼoni koa. Neʼe ina tali fēnei: “Ei, ko mātou ko he kau Kilisitiano moʼoni heʼe ko Sesu tamatou faʼifaʼitakiʼaga. ʼI te malamanei, ʼe lahi te hahaʼi ʼaē ʼe nātou manatu pe kia nātou totonu, pea ʼe mātou faka ʼuhiga ia Sesu Kilisito ʼe ko te ala, te moʼoni, pea mo te maʼuli. ʼE mātou tui ko ia te ʼAlo ʼo te ʼAtua, kae ʼe mole kau ki he Tahitolu, koia ʼe kehe ai tamatou mahino ki te Tohi-Tapu mo te ʼu lao ʼaē kua fakatuʼu e te lotu.”

ʼI te fakahā ʼo te fakafehuʼi ʼaia ʼi te televisio BBC, neʼe fakaʼosi te polokalama e te tagata fai fehuʼi ʼo ina ʼui fēnei: “Kua ʼau mahino lelei pe koʼe ʼe ʼōmai te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼo fisifisi ki tatatou ʼu matapā. Pea ʼe mole ʼau manatu neʼe kua ʼau sio ʼi he tahi age koga meʼa ki te hahaʼi ʼe toko 25 000 neʼe teuteu lelei pea mo nātou feagaleleiʼaki.” ʼE mahino ia ʼe ko he fakamoʼoni lelei ʼaia mai he tahi ʼo tuʼa, ʼo ʼuhiga mo te aga fakapotopoto ʼaē ko te muliʼi ʼo te ʼu lao ʼa te ʼAtua ʼaē ʼe mole fetogi!

Logola ʼe mole lagi loto e ʼihi ke nātou maʼuliʼi he ʼu lao neʼe mole nātou fakatuʼu e nātou totonu, kae ʼe mātou fakaloto mālohiʼi koutou ke koutou vakaʼi te Tohi-Tapu pea mo ako pe koteā te ʼu lao ʼa te ʼAtua. Kae ʼaua naʼa koutou nofo pe ʼi te ʼu meʼa ʼaē ʼe koutou ako. Koutou mulimuli ki te tokoni ʼaenī ʼa te ʼapositolo ko Paulo: “Aua tautou fakatatau ki te taitupu aeni, kae koutou fetogi aki te fakafoou o toutou atamai, ke koutou iloi, pe kotea te finegalo o te Atua, te mea e lelei mo taau mo ia pea mo te mea ae e katoa.” (Loma 12:2) Koutou ʼolo ki te Fale ʼo Te Puleʼaga ʼi tokotou kolo, pea mo koutou feʼiloʼiʼaki mo te kau Fakamoʼoni. ʼE koutou sio anai ʼe nātou tatau mo te hahaʼi fuli, ʼe nātou falala ki te ʼu fakapapau ʼa te Tohi-Tapu, pea mo nātou falala ki te ʼAtua heʼe nātou faiga ke nātou maʼuliʼi tana ʼu lao.

Ka koutou mulimuli ʼi takotou maʼuli ki te ʼu lao ʼa te ʼAtua ʼaē ʼe koutou lava falala kiai pea ʼe mole fetogi, pea ʼe mahino ia ʼe koutou maʼu anai he ʼu tapuakina. Koutou tokagaʼi te fakaafe ʼaenī ʼe fai e te ʼAtua totonu: “Kanapaula neʼe ke tokagaʼi moʼoni taku ʼu fakatotonu. Pea ko tou tokalelei ʼe hage anai ia ko te liuʼa, pea ko tau faitotonu ʼe hage anai ko te ʼu peau ʼo te tai.”—Isaia 48:18.

[Paki ʼo te pasina 5]

Ia ʼaho nei, ʼe mole kei falala te hahaʼi ki te faʼahi faka koloā, faka politike, faka lotu peʼe ʼi te ʼu felogoi faka famili