Te Aga Faka Kakā—ʼE Mafola Feafeaʼi?
“ ʼE gāue tamatou matani gāue maʼa te puleʼaga. ʼI te agamāhani, ʼe tonu ke matou ʼatalitali lolotoga māhina e lua peʼe tolu pea hoki natou totogi tamatou gāue. Kae mole faʼa fualoa, neʼe telefoni mai ia he tagata gāue ʼo te puleʼaga. Pea neʼe ina fakahā mai ʼe feala ke totogi fakavilivili mātou mo kapau ʼe foaki age ki ai he falā.”—JOHN.a
NEʼE kua kakāʼi koa koutou? Neʼe mole lagi hoko kiā koutou ia te ʼaluʼaga ʼaē ʼe talanoa kiai ʼi ʼoluga age, kae neʼe lagi kotou tau mo he ʼu mamahi ʼuhi ko te aga faka kakā.
Neʼe ʼui ʼi te tohi 2011 Corruption Perceptions Index ʼo te kautahi Transparency International, tokolahi iā fenua pea mo telituale e 183 ʼaē neʼe sivisivi, neʼe fakatokagaʼi neʼe lahi ai ia te aga faka kakā. ʼI muʼa atu, ʼi te taʼu 2009, neʼe fakahā e te kautahi Transparency International ia tanatou tānaki ʼo ʼuhiga mo te mafola ʼo te aga faka kakā: “ ʼE mahino ia, ʼe mole he potu ʼi te kele, ʼe hao mai te ʼu tuʼutāmaki ʼo te aga faka kakā.”
ʼI ʼihi ʼaluʼaga, ko te ʼu fua ʼo te aga faka kakā ʼe kovi ʼaupitō. Ohagē lā, ʼe tuʼu ʼi te tohi Time “ko te aga faka kakā pea mo te mole nofo tokaga” ʼe ko te tahi ʼaia ʼu tupuʼaga ʼo te mamate ʼo te tokolahi ʼi te mafuike ʼaē neʼe hoko ʼi Haïti ʼi te taʼu 2010. ʼE toe hoko atu fēnei: “Neʼe hoko laga ia te ʼu fale fata kae neʼe mole natou kumi tokoni ki te kau aseniolo pea neʼe lahi ia te falā ʼaē neʼe foaki faka kakā moʼo totogi ʼaki ia nātou ʼaē ʼe natou sivisivi ia te lelei ʼo te laga ʼo he ʼu fale.”
ʼE ʼi ai koa he puleʼaki ʼe tologa ki te aga faka kakā? Moʼo tali ki te fehuʼi ʼaia, ʼe tonu ke tou mahino ki te ʼu tupuʼaga tāfito ʼo te aga faka kakā. ʼE tou vakaʼi anai ia te ʼu ʼaluʼaga ʼaia ʼi te ʼalatike ʼaē kā hoa mai.
[Nota]
a Neʼe fetogi te higoa.
[Fakamatala ʼo te pāsina 3]
“Ko te aga faka kakā ʼe ko te fakaʼaogaʼi fakamālohi ʼo he tuʼulaga ki he ʼu meʼa ʼe kita loto kiai. ʼE fakalogo ia te maʼuli lelei pea mo fiafia ʼa te hahaʼi ki te aga fakahagatonu ʼo te tagata takitaki ʼaia, koia ʼe fakatupu kovi ia te aga faka kakā ki te hahaʼi.”—TRANSPARENCY INTERNATIONAL